Nhöõng nöôùc döï thi : Trung Quoác, Ñaøi Loan, Hoàng Koâng, Thaùi Lan, Ñaïi Haøn, Indoneùsia. Taùc phaåm Blind Shaft (Haàm Toái) cuûa Lyù Döông, Hoàng Koâng, ñoaït caû naêm giaûi Boâng Sen : cho taùc phaåm, ñaïo dieãn, nam dieãn vieân (vôùi Wang Baoqiang), giaûi baùo chí vaø giaûi khaùn giaû.
Blind Shaft laø moät phim hieän thöïc, u aùm, pheâ phaùn nhöõng ñieàu kieän lao ñoäng trong moû than, döôùi quyeàn nhöõng chuû nhaân oâng phi phaùp trong thôøi kinh teá thò tröôøng man daõ taïi Trung Quoác. Phim bò caám chieáu taïi hoa luïc. Ñaïo dieãn Lyù Döông tieát loä ñaõ traûi qua laém gian nguy, keå caû veà tính maïng. Phim ñaõ laøm xong nhöng nguy bieán vaãn coøn ñe doïa, tröôùc heát laø toâi seõ khoâng coøn ñöôïc pheùp haønh ngheà taïi hoa luïc.
Thôøi kyø Trung Quoác " hieän ñaïi hoùa " ñaõ môû cöûa cho haèng nghìn moû than, chaúng maáy choác bieán thaønh côn aùc moäng cho phu moû. Giôùi tö saûn tö nhaân, thay vì ñaàu tö vaøo phöông tieän an toaøn thì boû voán mua chuoäc caùn boä ñeå ñöôïc töï do boùc loät coâng nhaân, trong nhöõng phöông thöùc ñaøo moû thôøi nguyeân thuûy "
Lyù Döông cho bieát : oâng khoâng duïng taâm daøn döïng moät " bi kòch " maø chæ sao cheùp söï thaät, nhö moät phim taøi lieäu.
Phim Indoneùsia Eliana, Eliana cuûa Riri Riza, dieãn taû tình meï con, trong ñôøi soáng ñoâ thò lôùn, ñoaït giaûi nöõ dieãn vieân vôùi Rachel Maryam Sayidina vaø Jajang C. Noer.
Moät soá phim döï thi khoâng xuaát saéc, tham voïng thaåm myõ vöôït quaù taàm kyõ thuaät. Nhöng ñaëc saéc cuûa Deauville naêm nay laø nhöõng phim khoâng döï thi. Nhö caùc phim AÁn Ñoä vinh danh taøi töû Amitabh Bachchan vôùi thaønh tích hôn 30 naêm ñoùng hôn 100 phim, chuû yeáu laø taùc phaåm ñaïi chuùng. Hay phim Trung Quoác Anh Huøng cuûa Tröông Ngheä Möu toång keát nhöõng möu saùt Taàn Thuûy Hoaøng, vöøa coù tính lòch söû, chính trò, trieát lyù trong coát truyeän voõ hieäp kyø aûo, vôùi maáy taøi töû chính laø Löông Trieàu Vyõ vaø Döông Nhaát Nhaát khoâng xa laï gì vôùi khaùn giaû.
*
* *
Ñaëc bieät nhaát laø phim Meâ Thaûo - Thôøi vang boùng cuûa Vieät Linh - phoûng theo truyeän Chuøa Ñaøn (1946) cuûa Nguyeãn Tuaân - thöïc hieän naêm 2002, 108 phuùt, phim maøu. Phim coù Ñôn Döông thuû moät trong nhöõng vai chính – do ñoù taïi Vieät Nam taùc phaåm ñaõ gaëp phaûi phieàn toaùi baát ngôø.
Nöõ
ñaïo dieãn Vieät Linh sinh naêm 1952, taïi Saøi Goøn, ñaõ noåi tieáng
qua nhieàu phim tröôùc ñaây, nhö Gaùnh Xieác
Rong (1988), Daáu AÁn Cuûa Quyû (1992),
Chung
Cö (1999).
Meâ Thaûo-Thôøi vang boùng laø moät phim hay, ñaõ ñöôïc dö luaän taùn thöôûng taïi Lieân Hoan Deauville. Sau ñoù döï thi taïi Lieân Hoan phim Bergamo, thaønh phoá 150.000 daân mieàn baéc nöôùc Y Ù, töø 15 ñeán 23 thaùng 3-2003, ñaõ ñoaït giaûi nhaát Boâng Hoàng Vaøng, tröôùc caùc phim Phaùp " Treân Ñaàu Ngoùn Tay " cuûa Yves Angelo, vaø " Chuyeän Gì Ñaõ Xaûy Ra " cuûa Rabah Ameur-Zaimeche. (Naêm 1998, cuõng taïi Bergamo, phim " Ai Xuoâi Vaïn Lyù " cuûa Leâ Hoaøng ñaõ ñoaït giaûi Boâng Hoàng Ñoàng).
Meâ Thaûo laø teân (töôûng töôïng cuûa Nguyeãn Tuaân) moät thoân aáp heûo laùnh mieàn Trung Du Baéc Boä, chuyeân ngheà nuoâi taèm deät tô, vaøo nhöõng naêm 1920. Chuû aáp teân Nguyeãn chuaån bò ñaùm cöôùi ngöôøi yeâu, nhöng coâ daâu cheát trong moät tai naïn xe hôi. Nguyeãn ñau khoå vì tình ; ñaâm ra caêm thuø vaên minh cô khí, soáng chìm ñaém trong hoang töôûng vaø men röôïu, suøng baùi hình töôïng ngöôøi yeâu quaù coá, boû beâ coâng vieäc. Tam, ngöôøi quaûn lyù trang traïi, nguyeân can aùn ngoä saùt, ñöôïc chuû aáp bao che, neân bieát ôn vaø heát loøng phoø taù. Tam muoán Nguyeãn tìm laïi ñöôïc leõ soáng qua tieáng ñaøn gioïng haùt.
Tam laïi laø moät tay ñaøn cöï phaùch, ngaøy xöa ñeäm ñaøn cho moät danh ca, coâ Tô, nay ñaõ boû ngheà sau khi choàng cheát. Coâ Tô phaùt nguyeän chæ haùt theo cung baäc cuûa caây ñaøn choàng ñeå laïi. Nhöng caây ñaøn naøy linh thieâng : ai ñuïng ñeán laø coù theå nguy ñeán taùnh maïng. Tam chaáp nhaän cô nguy, ñeå cöùu aân nhaân laø Nguyeãn, vaø cuõng ñeå thí nghieäm lyù töôûng cuûa mình. Tam thuyeát phuïc ñöôïc Tô – voán laø tình cuõ nghóa xöa – Tam ñeäm ñaøn, Tô haùt vaø Nguyeãn naèm nghe. Boán daây nhoû maùu treân ñaàu ngoùn tay, Tam xuaát huyeát vaø cheát guïc treân caây ñaøn. Nguyeãn cuøng ñoaøn tuøy tuøng ñöa xaùc veà aáp. Vaø treân ñöôøng veà, gaëp coâng tröôøng ñöôøng saét ñang ñöôïc thöïc hieän, Nguyeãn tuyeät voïng, ñoát nhöõng voø röôïu "voâ coá nhaân " vaø boû mình trong ñaùm chaùy. Tröôùc caùi nhìn baát löïc cuûa coâ Caâm, moät gia nhaân ñaõ yeâu mình trong caâm nín vaø nhaãn nhuïc.
Meâ Thaûo – Thôøi vang boùng laø moät thaønh coâng veà ngheä thuaät, xöùng ñaùng vôùi nhöõng lôøi taùn thöôûng taïi LHP Deauville vaø phaàn thöôûng öu haïng taïi Bergamo. Phim hay veà nhieàu maët.
Tröôùc
heát laø chuyeän phim haáp daãn ly kyø, pha chaát quaùi ñaûn saün
coù trong " yeâu ngoân " Chuøa Ñaøn cuûa
Nguyeãn Tuaân, pha aùnh saùng huyeàn aûo cuûa ñieän aûnh hieän
ñaïi.
Thöù ñeán laø kyõ thuaät dieãn xuaát cuûa caùc taøi töû töông ñoái töï nhieân so vôùi nhieàu phim Vieät Nam khaùc, ñaëc bieät Ñôn Döông (Tam), Thuùy Nga (Tô) vaø Minh Trang (Caâm). Phim döïa treân aâm nhaïc vaø phaàn nhaïc ñeäm, lôøi ca, tieáng haùt (ca truø) xuaát saéc.
Sau nöõa, Meâ
Thaûo laø moät nguoàn tö lieäu cao giaù veà maët ñòa
lyù, lòch söû vaø daân toäc hoïc. Ngöôøi xem chöùng kieán hình
aûnh Vieät Nam hoài ñaàu theá kyû, mieàn Trung Du Baéc Boä :
ñoài nuùi, soâng hoà, chuøa chieàn, nhaø cöûa. Caùch phuïc söùc,
giaûi trí, caùch troàng daâu, nuoâi taèm, nhöõng xe tô, nhöõng nong
taèm chín ñoû – maø Nguyeãn Tuaân ñaõ phaùc thaûo baèng chöõ
nghóa. Ngoaøi ra, boái caûuønh xaõ hoäi, trong buoåi tieáp xuùc ñaàu
tieân vôùi vaên minh cô khí cuõng ñöôïc theå hieän.
Ñeå laøm ñöôïc ñieàu naøy
Vieät Linh ñaõ boû nhieàu naêm söu taäp taøi lieäu, töø caùc vieän
baûo taøng ñeán caùc nôi baùn ñoà cuõ, töø heø phoá ñeán thö
vieän... Vaø trong luùc thöïc hieän haún chò vaø caùc coäng söï
cuûa mình ñaõ phaûi khoå coâng thu doïn vaø traùnh neù nhöõng daáu
aán hieän ñaïi daøy ñaëc trong boái caûnh thôøi nay.
Cuoái cuøng, laø kyõ thuaät vaø
ngoân ngöõ ñieän aûnh ñaõ soi chieáu vaøo noäi dung haøm suùc vaø
ña nghóa, veà nhaân baûn, xaõ hoäi, thaäm chí chính trò, maø
moãi khaùn giaû tieáp thu moät caùch khaùc nhau, tuøy taàm nhìn.
Chuùng toâi khoâng phaân tích ôû ñaây.
Chæ traû lôøi moät ñieåm nghe nhieàu ngöôøi baøn taùn : phim Meâ Thaûo cuûa Vieät Linh coù trung thaønh vôùi nguyeân taùc Chuøa Ñaøn cuûa Nguyeãn Tuaân khoâng ? Xin traû lôøi laø coù trung thaønh, thaäm chí coøn soi saùng Chuøa Ñaøn, moät truyeän ngaén 30 trang, ít ngöôøi bieát ñeán, naâng caáp thaønh moät cuoán phim daøi non hai tieáng, toân troïng vaø laøm noåi baät phaàn coát loõi cuûa truyeän baèng moät ngoân ngöõ khaùc, taân kyø vaø hieän ñaïi.
Laø ngöôøi ñaõ coù dòp thaân thieát vôùi Nguyeãn Tuaân vaø thöôøng xuyeân ñoïc laïi taùc phaåm oâng, töø non nöûa theá kyû nay, toâi töï cho mình ñoâi chuùt thaåm quyeàn thaønh thaät noùi leân nieàm taâm ñaéc ñoù.
Chöa keå, ngoaøi ra, hai chöõ trung thaønh, trong thöôøng tình, ñaõ laø moät tính töø khoù ñònh nghóa. Trong ngheä thuaät, chuyeån moät taùc phaåm töø ngoân ngöõ naøy sang ngoân ngöõ khaùc, laïi caøng phöùc taïp hôn.
Khi mình laån thaån töï hoûi : mình coù trung thaønh vôùi mình khoâng, thì traû lôøi ñaõ bôû hôi tai.
Nhöõng con soâng daøi, chæ chung thuûy vôùi chính mình khi ñoå vaøo bieån lôùn, hoøa mình vôùi nhöõng doøng soâng khaùc, trong coõi voâ cuøng, voâ chung vaø voâ thuûy.
Ñaëng Tieán
[ Trôû Veà ]
Thöù tö, 26/3/2003, 10:56 GMT+7
Vieät Linh vaø boä phim ñöùng ñaàu LHP Bergamo - 'Meâ Thaûo'
Sau bao traéc trôû, ñöùa con tinh thaàn cuûa nöõ ñaïo dieãn Vieät Linh ñaõ giaønh giaûi Boâng hoàng vaøng taïi LHP cuûa Italy vaøo 22/3. Giaûi baïc vaø ñoàng thuoäc veà 2 phim cuûa Phaùp. Saép tôùi, chò laïi giôùi thieäu taùc phaåm naøy taïi LHP Singapore.
- Ban giaùm khaûo, khaùn giaû vaø baùo chí Italy ñaùnh giaù theá naøo veà "Meâ Thaûo - Thôøi vang boùng"?
- Giaûi cuûa LHP Bergamo do khaùn giaû bình choïn neân khaùn giaû chính laø giaùm khaûo vaø ñaùnh giaù cuûa hoï theå hieän treân laù phieáu coù thang ñieåm töø 1 ñeán 5. Sau buoåi chieáu duy nhaát chieàu 20/3, raát nhieàu ngöôøi ñaõ ñeán gaëp toâi baøy toû söï thích thuù veà coát truyeän, hình aûnh, khoâng khí vaø aâm nhaïc...
Do toâi rôøi Bergamo saùng chuû nhaät ngay sau khi nhaän giaûi neân chæ kòp coù trong tay tôø Nhaät baùo Bergamo ra ngaøy 22/3 vôùi baøi, aûnh giôùi thieäu Meâ Thaûo vaø tieân ñoaùn phim VN chieán thaéng. Maáy ngaøy nay, baïn beø beân Italy cho bieát, keânh truyeàn hình RAI 3 vaø RAI Sat coù phaùt 3 laàn hình aûnh beá maïc LHP.
- Caûm giaùc cuûa chò khi nhaän giaûi?
- Khoâng baát ngôø laém. Theo chöông trình, sau khi giôùi thieäu phim, toâi seõ veà laïi Phaùp saùng ngaøy 21/3 chöù khoâng chôø keát thuùc. 12h30 ñeâm 20/3, ñoät nhieân ban toå chöùc goïi ñieän hoûi toâi coù theå ôû laïi ñeán ngaøy beá maïc ñeå hoï ñoåi veù maùy bay? Toâi thaáy nghi nghi neân ñoàng yù. Saùng ngaøy 21/3, baø Martini, giaùm ñoác LHP noùi rieâng cho toâi bieát phim VN ñang daãn ñaàu soá ñieåm, nhöng vì coøn 2 phim döï thi chöa chieáu neân khoâng bieát Meâ Thaûo - Thôøi vang boùng seõ ñöôïc giaûi naøo. Duø sao cuõng thaät xuùc ñoäng khi nghe xöôùng leân hai chöõ Vieät Nam vaø nhöõng tieáng voã tay...
- Chò coù thaáy maâu thuaãn khi tröôùc ñoù "Meâ Thaûo - Thôøi vang boùng" chæ ñöôïc Hoäi ñieän aûnh VN trao giaûi khuyeán khích?
- Duy nhaát moät laàn vôùi Gaùnh xieác rong ñöôïc ngoài giöõa chieáu (giaûi baïc, khoâng coù vaøng) coøn thì, theo caùch noùi vui cuûa beø baïn, caùc phim cuûa toâi ñaõ khuyeán khích chuyeân nghieäp! Chaúng coù gì maâu thuaãn, moãi ngöôøi bình choïn ñeàu coù rieâng lyù leõ ñeå phaân chia ngoâi thöù. Laøm ngheà saùng taùc thì phaûi chaáp nhaän moïi lyù leõ ñaùnh giaù, duø höõu lyù hay voâ lyù. Tröø caùc giaûi theå thao vaø khoa hoïc, giaûi ngheä thuaät ñaâu ñaâu cuõng vaäy, laø nôi bieåu hieän caù tính, chaát löôïng taùc phaåm tranh giaûi laãn ngöôøi chaám giaûi. Haõy ñeå dö luaän ñaùnh giaù.
Laø ngöôøi saùng taùc, chöa ñaït ñuùng tieâu chuaån, chöa ñöôïc chính ñaát nöôùc mình coâng nhaän, dó nhieân toâi coù buoàn, nhöng buoàn nhieàu hôn cho caùc coäng söï.
- "Meâ Thaûo - Thôøi vang boùng" cuõng ñöôïc LHP Singapore môøi tham döï cuoäc thi vaøo cuoái thaùng tö. Chò caûm thaáy theá naøo?
- Toâi khoâng ñöôïc töï tin. Tröø nhöõng tuyeät taùc hieån nhieân, chuyeän thua thaéng ôû caùc LHP quoác teá cuõng meânh moâng lyù leõ cuûa ngöôøi chaám giaûi. Coù ñieàu keû thi, ngöôøi chaám ôû ñaây ñeàu xa laï neân caùc lyù leõ khaùch quan hôn, ít aùp löïc hôn. Ñieän aûnh chuùng ta coøn nhoû beù, ñöôïc môøi goùp maët LHP quoác teá, ñöôïc giôùi thieäu vaên hoùa VN vôùi thieân haï laø ñaõ ñuû vui.
- Coù ñaïo dieãn VN noùi raèng, LHP quoác teá thöïc chaát chæ laø nhöõng chôï phim, coù nhöõng LHP chæ caàn ñieàn ñôn laø coù theå tham döï?
- Theá thì hay quaù, neân hoûi xin ngöôøi aáy danh saùch nhöõng LHP nhö vaäy ñeå ñieän aûnh chuùng ta laáy ñôn veà ñieàn! Rieâng nhöõng gì toâi bieát thì chæ coù moät ít LHP nhö Chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông laø nhaän phim caùc nöôùc thaønh vieân ñeà cöû (coù nghóa cuõng ñaõ choïn). Entry form laø thuû tuïc phaûi ñieàn nhöng chæ ñieàn sau khi LHP ñaõ quyeát ñònh môøi. Cuõng coù vaøi LHP phaùt Entry form ra ngoaøi nöôùc ñeå söu taàm, xeùt choïn, nhöng ñieàn ñôn, göûi phim giôùi thieäu khoâng coù nghóa laø ñöôïc tuyeån.
LHP Bergamo:
- LHP laàn
thöù 21 naêm nay trình chieáu 45 phim, trong ñoù 6 phim döï thi.
- LHP moãi
naêm toå chöùc moät laàn taïi thaønh phoá Bergamo, vuøng Baéc Italy.
- Muïc ñích
laø giôùi thieäu nhöõng taùc phaåm ñieän aûnh coù caù tính, nhöõng
ñaïo dieãn treû chöa ñöôïc theá giôùi bieát ñeán...
- Naêm 1998,
VN cuõng ñoaït giaûi ñoàng vôùi Ai xuoâi vaïn lyù cuûa ñaïo dieãn
Leâ Hoaøng.