Nhieàu ngöôøi ñaõ nghe noùi, ñaõ ñöôïc bieát boä tranh Oger.

Boä tranh ñöôïc in treân giaáy doù khoå lôùn 65 x 42 cm, daøy 700 trang vaø ñöôïc xuaát baûn taïi Haø Noäi naêm 1909. Ñaây laø moät boä kyù hoïa goàm hôn 4500 böùc veõ, trong ñoù coù 2529 böùc coù ngöôøi. Kích thöôùc caùc tranh khoâng ñeàu, coù vaøi taám chieám heát maët giaáy, nhieàu taám chæ lôùn khoâng quaù 4 cm. Soá löôïng aán haønh raát haïn cheá : chæ ñöôïc 15 boä. Moãi boä ñöôïc ñoùng thaønh 7, 8 hay 10 quyeån. Hieän nay chæ môùi thaáy coù 2 boä taïi Vieät Nam vaø 1 boä taïi Phaùp (boä naøy thieáu 50 trang).

Trong nöôùc ñaõ coù nhieàu ngöôøi quan taâm tôùi boä tranh naøy. Thö Vieän Trung Öông Haø Noäi ñaõ chuïp vi phim naêm 1979, Thö Vieän Khoa Hoïc Toång Hôïp Thaønh Phoá Hoà Chí Minh chuïp vi aûnh naêm 1975. Naêm 1962 Vieän Khaûo Coå Saøi Goøn cuõng ñaõ chuïp vi aûnh.

Vi phim vaø vi aûnh raát tieän lôïi cho vieäc löu tröõ, baûo quaûn nhöng ñoàng thôøi cuõng raát phieàn toaùi cho vieäc tham khaûo, khai thaùc tranh.

Tri Thöùc Baùch Khoa (Vieän Töø Ñieån Baùch Khoa) ñaõ giôùi thieäu moät soá tranh. Nhöng vì ñieàu kieän vaät chaát quaù thieáu thoán neân caùc böùc veõ chæ ñöôïc can laïi vôùi ít nhieàu trung thöïc. Nguyeãn Maïnh Huøng (Kyù hoïa Vieät Nam ñaàu theá kyû 20, Treû, 1989) cho ñaêng kyù laøm ñeà taøi nghieân cöùu boä tranh, ñeà nghò ngaønh myõ ngheä sôn maøi khai thaùc moät soá tranh. 

Tình côø toâi ñöôïc xem moät boä tranh Oger baèng aâm baûn côõ 3,5 x 5,2 cm chuïp treân phim 6 x 9 cm. Chæ nhôù mang maùng laø hoâm aáy thích quaù, toâi bò nhöõng taám aâm baûn thoâi mieân, loâi cuoán ñeán...noåi da gaø ! 

Phaûn öùng ñaàu tieân cuûa toâi laø xin pheùp ñöôïc phoùng lôùn maáy taám tranh gaø, tranh lôïn quen thuoäc, treo chôi trong nhaø. AÛnh röûa ra roài môùi thaáy chöa ñöôïc hoaøn toaøn vöøa yù. Moät phaàn vì vaät lieäu, moät phaàn vì kyõ thuaät in neân coù raát nhieàu neùt bò gaãy, nhieàu choã möïc bò môø, bò maát. Phaûi tu söûa theâm. Duøng möïc ñen toâ nhöõng neùt bò hö hoûng, bò môø, duøng maøu traéng boâi xoùa nhöõng veát lem cuûa in aán. 

Sau gaø, lôïn, toâi toø moø khaùm phaù theâm leo döøa, ñaùnh vaät, toå toâm xoùc ñóa... Phoùng theâm vaøi taám. Coá theâm vaøi taám nöõa...

Buïng baûo daï xong maáy taám naøy thì ngöøng. Khoå moät caùi laø ngöøng thì laïi thaáy tieác, thaáy ngöùa tay muoán coá laøm theâm. 

Theá roài cöù heát theâm laïi coá, coá xong laïi theâm. Roát cuoäc theâm vôùi coá ñeán...heát caû boä tranh.

Khoâng ngôø toâi ñaõ laàn moø trong buoàng toái, giöõa thanh thieân baïch nhaät, heát sôø soaïng caùi maùy phoùng nhaø ngheà, laïi ñeán hieän vôùi haõm, roài röûa cho saïch, phôi cho khoâ, roài laïi phaûi toâ ñieåm, taåy xoùa, cöù nhö vaäy trong suoát moät thôøi gian daøi hôn 10 naêm. Sôû dó laâu nhö vaäy vì ñaây chæ laø thuù vui naèm ngoaøi nhöõng luùc kieám côm (maëc duø giôø giaác nhaø giaùo coâng chöùc ñoâi luùc, ñuùng hôn laø nhieàu khi cuõng loûng leûo). Moãi taám tranh ñöôïc phoùng lôùn ra giaáy aûnh (taám naøo nhieàu chi tieát thì phoùng ra 21 x 29, ñôn giaûn thì 9 x 12 cm). Tu söûa xong toâi caån thaän chuïp laïi taám tranh hoaøn chænh baèng phim ñaëc bieät ñeå coù moät aâm baûn côõ 24 x 36 mm. 

Beân caïnh boä aâm baûn toâi laøm theâm moät boä tranh 9 x 12 cm, ñoùng thaønh taäp (khoå A4, moãi trang 4 tranh) ñeå tieän tra cöùu, ngaém nghía cho vui.

Moät ñieàu khoâng ngôø khaùc laø boä tranh toâi khai thaùc bò thieáu, bò maát moät soá trang. Theá môùi gay, laøm theá naøo ñeå boå sung ñaây ? Baây giôø toâi vaãn coøn töï traùch mình ñaõ vuïng veà, thieáu khoân kheùo ngoaïi giao, coù theå coøn nhieàu yeáu keùm khaùc maø chính mình chöa bieát, ñeå ñeán noãi vaáp phaûi nhieàu khoù khaên nhö vaäy. Cuõng may laø sau nhieàu naêm kieân trì ñeo ñuoåi vöøa ñi xin, ñi möôïn (raát trô treõn, voâ duyeân, chaû ai theøm...), vöøa ñi mua (tuy bieát raèng mua baùn vaên hoùa laø khoâng neân), sau cuøng laø nham nhôû ñi nhôø (thì ra giöõa thôøi buoåi kinh teá thò tröôøng tình baïn tuy hieám nhöng vaãn coøn), roài ñaâu cuõng vaøo ñaáy. Cuoái cuøng toâi cuõng coù ñöôïc nhöõng trang bò thieáu. Chæ tieác raèng ñaõ maát caû chuïc naêm chôø ñôïi. Thôøi gian chôø ñôïi daøi ngang vôùi thôøi gian laøm vieäc (höõu ích ?). 

Nhieàu luùc chaùn naûn, meät moûi, muoán boû rôi boä tranh, nhöng roài laïi nghó ngöôøi xöa ñaõ coù coâng, nay mình chæ tieáp tay vôù vaån, aên thua gì ! Theá laø laïi tieáp tuïc luûi thuûi...vaùc ngaø voi !

Bao nhieâu böïc doïc hoâm nay xin gaùc qua moät beân ñeå baùo tin vui, ñeå khoe vôùi baïn beø raèng toâi ñaõ hoaøn thaønh vieäc chuyeån hôn 4000 taám tranh lôùn nhoû khaùc nhau cuûa boä tranh Oger ra aâm baûn 24 x 36 mm vaø ra tranh duøng lieàn 9 x 12 cm (ta ñaõ coù moùn mì aên lieàn, vaäy taïm ñaët teân tranh duøng lieàn cho moùn aên tinh thaàn naøy). Boä tranh môùi naøy goïn gaøng, saïch seõ, roõ raøng vaø deã tham khaûo. Nhöng ñieàu quan troïng nhaát maø toâi muoán nhaán maïnh laø caùc tranh vaãn giöõ ñöôïc troïn veïn neùt veõ cuûa caùc ngheä só daân gian.

Coâng vieäc tu söûa, thay ñoåi kích thöôùc tranh cuûa boä tranh daân gian Oger, vöøa ñöôïc laøm xong. Tuy laâu vaø toán keùm, naëng veà kyõ thuaät nhieáp aûnh, nhöng xeùt cho cuøng thì cuõng töông ñoái deã. Giai ñoaïn tieáp theo coù theå coøn khoù hôn vaø caàn phaûi laøm caøng sôùm caøng toát. Toâi nghó ñeán vaøi vieäc nhö :

- dòch teân tranh ra nhieàu thöù tieáng vaø phoå bieán roäng raõi boä tranh tôùi nhieàu ngöôøi, trong vaø ngoaøi nöôùc.

- saép xeáp tranh theo ñeà taøi, coù thöù töï. 

- laäp baûng muïc luïc ñeå tìm kieám cho deã.

- khai thaùc kho chöõ noâm bình daân cuûa boä tranh ñeå tìm hieåu ñôøi soáng xaõ hoäi vaø moät soá phong tuïc xöa cuûa ta.

Coù ngöôøi hoûi : laøm ñeå laøm gì ? Xin taâm söï : Thích thì laøm, ngoaøi ra thì...chaû laøm gì caû.