Chim Vieät Caønh Nam [ Trôû Veà ] [Trang chuû ]
Gabriel-Ernest SAKI (1870-1916), goác Toâ Caùch Lan, vieát truyeän ngaén noåi tieáng hoài ñaàu theá kyû XX. Vaên phong coâ ñoïng, dí doûm, chaâm bieám pha chuùt quaùi dò, keát caáu thöôøng raát ñoät ngoät.
Saki
baûn dòch cuûa Nguyeãn Thò Chaân Quyønh
Naøy, trong khu röøng cuûa oâng coù moät con thuù hoang ñaáy" hoïa só Cunningham leân tieáng khi ngoài trong chieác xe hôi cuûa baïn ñöa ra ga. Suoát doïc ñöôøng hoïa só khoâng môû mieäng ngoaøi caâu nhaän xeùt treân, vaø vì Van Cheele huyeân thuyeân khoâng ngöøng neân khoâng chuù yù ñeán söï yeân laëng cuûa ngöôøi baïn ñoàng haønh. "Chaéc laïi moät vaøi con caùo laïc vôùi maáy con choàn truù nguï ôû ñaây chöù gì. Chaéc cuõng chaúng coù gì gheâ hôn" Van Cheele noùi trong khi hoïa só vaãn laúng laëng.
"Luùc naãy oâng baûo coù moät con thuù hoang laø oâng ñònh noùi caùi gì ñaáy?" Van Cheele hoûi khi hoï ñöùng treân saân ga.
"Chaúng ñònh noùi caùi gì caû. Toâi töôûng töôïng ñaáy maø. Kìa taàu ñaõ ñeán roài kìa."
Tröa hoâm aáy, Van Cheele ñi daïo nhö thöôøng leä, xuyeân qua khu röøng cuûa mình. Haén coù moät con vaïc nhoài traáu trong vaên phoøng vaø bieát teân khaù nhieàu loaïi hoa daïi, cho neân baø coâ haén coù lyù phaàn naøo khi goïi haén laø moät "ñaïi-hoïc-giaû moân thieân-nhieân hoïc". Ít ra thì haén cuõng laø moät "ñaïi taûn-boä-gia". Haén coù thoùi quen ghi nhôù taát caû nhöõng gì nhaän xeùt ôû doïc ñöôøng, khoâng phaûi vôùi muïc ñích giuùp cho khoa-hoïc töï-nhieân hieän-ñaïi maø laø ñeå coù chuyeän maø ba hoa sau ñoù. Khi thaáy nhöõng caây hueä daïi baét ñaàu troå hoa laø gaäp ai haén cuõng keå, muøa naøo thöùc naáy ngöôøi ta cuõng ñoaùn ra ñöôïc, nhöng ít nhaát hoï nhìn nhaän tính haén hoaøn toaøn boäc tröïc.
Tuy nhieân, caùi maø haén troâng thaáy tröa hoâm aáy khaùc xa nhöõng ñieàu haén ñaõ thaáy moïi khi. Treân moät taûng ñaù nhaün nhuïi nhoâ ra meù treân maët nöôùc hoà saâu, döôùi voøm caây soài, moät thieáu nieân khoaûng 16 tuoåi ñang thaûnh thôi naèm saáp phôi töù chi raùm naéng coøn öôùt nöôùc döôùi aùnh maët trôøi. YÙ chöøng anh chaøng vöøa môùi laën ñaâu ñaây, toùc öôùt suõng daùn vaøo ñaàu, teõ ra hai beân, ñoâi maét naâu nhaït - nhaït ñeán noãi y nhö aùnh maét long lanh cuûa moät con coïp - ñang höôùng veà phía Van Cheele, löôøi bieáng quan saùt haén. Vì quaù baát ngôø, laàn ñaàu tieân Van Cheele baét gaäp mình suy nghó tröôùc khi leân tieáng. Thaèng beù troâng coù veû hoang daïi naøy ôû ñaâu ñeán ñaây nhæ? Baø vôï oâng chuû nhaø maùy xay boät vöøa maát tích moät ñöùa con caùch ñaây ñoä hai thaùng, ngöôøi ta cho laø ñöùa treû ñaõ bò doøng nöôùc duøng ñeå quay coái xay cuoán ñi, nhöng noù chæ laø moät ñöùa treû con, khoâng phaûi moät chaøng thieáu nieân ñaõ gaàn tröôûng thaønh.
"Chaùu ñang laøm gì theá?" haén caát tieáng hoûi.
"Dó nhieân laø chaùu ñang söôûi naéng" thieáu nieân ñaùp.
"Chaùu ôû ñaâu nhæ?"
"Chaùu ôû ñaây, trong caùnh röøng naøy."
"Chaùu khoâng theå soáng maõi trong röøng ñöôïc" Van Cheele noùi.
"Keå ra thì khu röøng naøy taïm cho laø ñeïp ñöôïc" thieáu nieân noùi vôùi gioïng keû caû.
Van Cheele baét ñaàu caûm thaáy khoù chòu nhö ngöôøi ñang muoán naém baét moät vaán ñeà maø noù cöù tuoät khoûi taàm tay.
"Theá chaùu aên gì ñeå maø soáng?"
"Chaùu aên th...ò...t" thieáu nieân thong thaû keùo daøi chöõ "thòt" ra nhö theå ñang thöïc söï nhaám nhaùp.
"Thaät theá aø? Chaùu aên thòt gì?"
"Neáu oâng muoán bieát roõ thì ñaây: thòt thoû, thòt chim röøng, thòt gaø, thòt cöøu, muøa naøo thöùc naáy, caû thòt treû con nöõa neáu chaùu baét ñöôïc, nhöng thöôøng thöôøng treû con ñöôïc canh giöõ caån thaän ôû trong phoøng, khoùa traùi cöûa ban ñeâm, maø ñeâm ñeán chaùu môùi ñi saên. Ñaõ hai thaùng nay roài, chaùu chöa ñöôïc thöôûng thöùc moùn thòt treû con."
Khoâng löu yù ñeán gioïng bôõn côït trong caâu noùi vöøa roài, Van Cheele tìm caùch loâi keùo thieáu nieân trôû veà vaán ñeà ñi saên troäm.
"Chaéc chaùu khoaùc laùc khi khoe laø ñöôïc aên thòt thoû röøng? Nhöõng con thoû röøng ôû ñaây deã gì maø saên ñöôïc?"
"Ban ñeâm chaùu ñi saên baèng boán chaân" laø caâu traû lôøi kyø bí.
"Coù phaûi chaùu ñònh noùi chaùu ñi saên vôùi moät con choù khoâng?"
Thieáu nieân töø töø xoay ra naèm ngöûa, caát tieáng cöôøi moät caùch kyø dò, cho laø "deã nghe" thì nhö tieáng khuùc khích, "khoù chòu" thì nhö tieáng gaàm göø.
"Chaùu khoâng tin coù moät con choù naøo laïi muoán ñaùnh baïn vôùi chaùu, nhaát laø vaøo ban ñeâm."
Van Cheele baét ñaàu caûm thaáy quaû thaät coù caùi gì baát thöôøng ôû thieáu nieân coù caëp maét vaø mieäng löôõi laø laï naøy.
"Ta khoâng theå ñeå cho chaùu soáng trong röøng ruù nhö theá naøy ñöôïc." Van Cheele doõng daïc tuyeân boá.
"Chaùu nghó chaéc oâng thích ñeå chaùu ôû trong röøng hôn laø ôû trong nhaø cuûa oâng" thieáu nieân ñaùp.
"Neáu chaùu maø khoâng chòu nghe lôøi ta, ta seõ baét chaùu phaûi theo."
Thieáu nieân boãng laên moät voøng nhanh nhö chôùp, nhaåy toït xuoáng hoà laën nguïp, moät luùc sau nhoaøi nöûa thaân mình loang loaùng nöôùc leân bôø, choã Van Cheele ñang ñöùng. Neáu laø moät con raùi-caù thì haønh ñoäng naøy chaúng coù gì ñaëc bieät nhöng ôû moät thieáu nieân thì khieán Van Cheele giaät mình vaø haén tröôït chaân ngaõ soùng soaøi treân bôø hoà ñaày coû daïi, vôùi caëp maét vaøng nhö maét coïp saùt ngay maët mình. Thieáu nieân laïi caát tieáng cöôøi, laàn naøy gioïng gaàm göø xem ra laán aùt gioïng khuùc khích, roài laïi nhanh nhö chôùp, chui toït vaøo buïi raäm maát huùt.
"Roõ laø moït con thuù hoang kyø dò" Van Cheele töï nhuû vaø ñöùng daäy. Baây giôø haén môùi söïc nhôù ñeán lôøi nhaän xeùt cuûa Cunningham:" "Coù moät con thuù hoang trong khu röøng cuûa oâng".
Treân ñöôøng nhaån nha veà, Van Cheele coá nhôù laïi nhöõng chuyeän ñaõ xaåy ra gaàn ñaây coù theå coù lieân heä tôùi söï hieän dieän cuûa thaèng beù hoang daïi, dò kyø naøy.
Coù caùi gì ñaõ khieán khu röøng gaàn ñaây thöa vaéng boùng muoâng thuù, gaø nuoâi trong traïi thì bieán maát, thoû röøng cuõng ít haún ñi moät caùch laï thöôøng, haén coøn nghe thaáy coù ngöôøi phaøn naøn caû cöøu non cuõng bò khieâng ñi. Phaûi chaêng thieáu nieân ñaõ thöïc söï cuøng vôùi moät con choù tinh quaùi ñi saên troäm ôû vuøng naøy? Thieáu nieân noùi ñeâm ñeâm ñi saên baèng "boán chaân" nhöng sao laïi ôõm ôø baûo khoâng coù con choù naøo daùm tôùi gaàn mình "ñaëc bieät laø ban ñeâm"? Thaät kyø laï. Theá roài, nghó ñeán nhöõng söï phaù phaùch trong vaøi thaùng gaàn ñaây, haén ñoät nhieân döøng laïi - döøng caû ñi taûn boä laãn döøng suy nghó. Ñöùa treû maát tích caùch ñaây hai thaùng ôû nhaø maùy xay boät, ngöôøi ta cho laø noù ngaõ roài bò doøng nöôùc cuoán ñi, nhöng meï noù nhaát ñònh baûo ñaõ nghe thaáy moät tieáng keâu theùt ôû söôøn ñoài phía beân kia doøng nöôùc. Chuyeän khoâng theå xaåy ra ñöôïc, dó nhieân, nhöng haén muoán giaù thieáu nieân ñöøng noùi ñeán caùi chuyeän kyø quaùi aên thòt treû con caùch ñaây hai thaùng thì hôn. Nhöõng chuyeän nhö theá khoâng neân noùi, duø chæ laø ñeå ñuøa.
Laàn naøy, traùi vôùi moïi khi, Van Cheele khoâng thích keå laïi nhöõng ñieàu haén vöøa thaáy trong röøng. Coøn ñaâu laø thanh danh cuûa moät oâng Hoäi ñoàng haøng xaõ kieâm Thaåm phaùn neáu oâng chöùa chaáp trong ñòa phaän mình moät keû coù thaønh tích khaû nghi. Coù khi oâng coøn phaûi boài thöôøng naëng nhöõng con gaø, nhöõng con cöøu ñaõ bò maát tích.
Böõa aên toái hoâm aáy, haén yeân laëng moät caùch baát thöôøng. Baø coâ haén hoûi: "Moàm mieäng anh toái nay ñeå ñaâu? Cöù y nhö laø anh vöøa gaäp moät con choù soùi aáy."
Van Cheele khoâng maáy hieåu tuïc ngöõ, neân thaáy caâu noùi hôi buoàn cöôøi. Neáu quaû haén troâng thaáy moät con choù soùi, nhaát ñònh laø haén ñaõ thao thao baát tuyeät roài.
Böõa ñieåm taâm saùng hoâm sau, Van Cheele nhaän thaáy caûm giaùc baát an, veà chuyeän gaäp gôõ ngaøy hoâm tröôùc, vaãn chöa tan, theá laø haén quyeát ñònh ñoùn taàu ñi ñeán tænh laân caän tìm Cunningham ñeå hoûi cho ra Cunningham ñaõ troâng thaáy nhöõng gì maø laïi noùi raèng coù moät con thuù hoang trong röøng cuûa haén. Quyeát ñònh xong, haén vui veû trôû laïi, vöøa ö öû haùt moät ñieäu ca töôi saùng vöøa thô thaån vaøo phoøng kieám thuoác laù huùt nhö thöôøng leä. Nhöng khi böôùc chaân vaøo phoøng thì ñieäu haùt vuït ngöøng baët nhöôøng choã cho moät lôøi caàu nguyeän thaønh khaån. Goïn gaøng naèm daøi treân taám thaûm nhung vôùi ñieäu boä nhaøn nhaõ moät caùch quaù möùc laø thieáu nieân trong röøng. Laàn naøy anh chaøng khoâ raùo hôn laàn tröôùc nhöng "boä caùnh" vaãn y nguyeân nhö cuõ.
Van Cheele giaän döõ hoûi: "Sao chaùu daùm vaøo ñaây naèm höû?"
"Thì oâng baûo chaùu laø khoâng ñöôïc ôû trong röøng nöõa maø" thieáu nieân bình thaûn ñaùp.
Ñeå che giaáu bôùt "tai hoïa", Van Cheele voäi vaøng môû tôø baùo Morning Post ra ñaép leân thaân theå toàng ngoàng cuûa vò khaùch baát-ñaéc-dó. Ngay luùc aáy baø coâ cuûa haén böôùc vaøo.
"Ñaây laø moät chaùu beù ñaùng thöông ñaõ laïc ñöôøng laïi maát trí nhôù, khoâng bieát mình laø ai vaø ôû ñaâu." Van Cheele giaûi thích moät caùch tuyeät voïng, lo ngaïi lieác nhìn khuoân maët ñöùa treû bô vô xem noù coù ñònh boài theâm nhöõng caâu noùi boäc tröïc raát baát tieän vaøo caùi veû hoang daïi cuûa noù khoâng. Baø Van Cheele heát söùc quan taâm, noùi: "Coù khi aùo loùt mình cuûa noù coù theâu teân noù."
"Hình nhö noù cuõng ñaùnh maát caû haàu heát quaàn aùo roài" haén vöøa noùi vöøa chaën giöõ cho tôø baùo naèm nguyeân moät choã.
Moät ñöùa treû traàn truoàng, voâ gia cö khieán baø Van Cheele ñem loøng thöông nhö thöông moät con meøo con bò laïc hay moät con choù con voâ chuû.
"Chuùng ta phaûi coá giuùp ñôõ noù" baø quyeát ñònh vaø chæ thoaùng moät caùi laø ñaõ coù moät ngöôøi ñöôïc phaùi ñeán nhaø vieân muïc sö vaø ñem veà moät caùi va-li quaàn aùo cuõ keøm theo nhöõng moùn phuï nhö giaày, sô-mi, coå coàn v.v... Sau khi dieän baûnh choeï, saïch seõ, chaûi chuoát, Van Cheele thaáy thieáu nieân vaãn chöa heát veû dò kyø, nhöng baø coâ haén thì thaáy chuù beù thaät ñaùng yeâu.
"Mình phaûi taïm ñaët cho noù moät caùi teân trong khi chôø xem teân thaät cuûa noù".
Baø ñeà nghò: "Ta cöù goïi noù laø Gabriel-Ernest, caùi teân naøy nghe hay hay vaø thích hôïp ñaáy."Van Cheele vaâng nhöng trong thaâm taâm ngaàn ngaïi khoâng bieát ñaõ gaùn noù cho moät thieáu nieân ñaùng yeâu vaø thích hôïp thaät khoâng? Noãi nghi ngaïi cuûa haén khoâng giaûm ñi chuùt naøo tröôùc söï kieän laø con choù tai cuïp, giaø nua, traàm tónh, cuûa haén ñaõ chaïy voït ra khoûi nhaø ngay khi thieáu nieân böôùc chaân vaøo, vaø cöù nhaát ñònh run raåy suûa aàm leân töø cuoái khu vöôøn aên quaû, trong khi con chim baïch yeán, moïi khi cuõng huyeân thuyeân khoâng keùm oâng chuû thì nay töï haïn cheá vôùi nhöõng tieáng chieâm chieáp kinh haõi.
Hôn bao giôø heát, haén quyeát ñònh ñi gaäp ngay Cunningham ñeå hoûi.
Trong khi haén laùi xe ra ga thì baø coâ haén saép ñaët cho Gabriel-Ernest phuï baø giuùp vui lôùp thieáu nhi vaøo buoåi traø tröa hoâm chuû nhaät aáy.
Thoaït ñaàu Cunningham nhaát ñònh khoâng muoán baøn luaän gì caû.
"Meï toâi maát vì beänh taâm thaàn neân oâng cuõng thoâng caûm hoä, toâi khoâng thích baøn ñeán nhöõng chuyeän coù tính caùch quaùi dò maø toâi coù theå ñaõ troâng thaáy hay töôûng mình ñaõ thaáy."
"Nhöng maø oâng ñaõ thaáy caùi gì?" Van Cheele nhaát ñònh tra hoûi.
"Caùi maø toâi ñaõ thaáy noù quaùi ñaûn ñeán noãi khoâng moät ngöôøi bình thöôøng naøo coù theå nghieâm trang tin noù ñaõ thöïc söï xaåy ra. Caùi buoåi chieàu hoâm cuoái cuøng ôû nhaø oâng, toâi ñang ñöùng khuaát laáp sau haøng daäu, beân caùi vöôøn quaû, ngaém caûnh maët trôøi laën, ñoät nhieân toâi thaáy coù moät thieáu nieân traàn truoàng, hình nhö vöøa taém trong moät caùi hoà naøo gaàn ñaáy, cuõng ñang ñöùng treân söôøn ñoài trô truïi, ngaém caûnh hoaøng hoân. Caùi daùng ñöùng cuûa thieáu nieân gôïi cho toâi nghó ñeán moät con choù soùi hay moät con daõ thuù trong huyeàn thoaïi cuûa taø giaùo laøm toâi laäp töùc muoán thueâ noù laøm ngöôøi maãu vaø chæ tò nöõa laø toâi caát tieáng goïi. Nhöng ngay luùc aáy maët trôøi laën chìm xuoáng vaø taát caû caùc maàu hoàng, maàu cam vuït taét khieán quang caûnh trôû neân laïnh leõo vaø xaùm ngaét, ñoàng thôøi, moät chuyeän cöïc kyø quaùi dò ñaõ xaåy ra - ñöùa beù aáy cuõng bieán maát!
"Caùi gì? Bieán maát khoâng coøn daáu tích gì caû aø?" Van Cheele haáp taáp hoûi.
"Khoâng, vaø ñaây môùi laø choã khuûng khieáp cuûa caâu chuyeän naøy. Treân söôøn ñoài, choã thaèng beù vöøa ñöùng caùch ñaây moät giaây, baây giôø coù moät con choù soùi to lôùn, maàu ñen ñen, raêng boùng loaùng, vôùi caëp maét maàu vaøng vaø hung aùc. Ngöôøi ta töôûng ..."
Van Cheele khoâng theøm döøng laïi ôû nhöõng caùi phuø phieám nhö "töôûng". Haén saáp ngöûa chaïy voäi ra ga. Haén boû yù ñònh ñaùnh giaây theùp: "Gabriel-Ernest laø moät con lang-nhaân, nöûa ngöôøi nöûa soùi." Ñoù laø coá gaéng tuyeät voïng, khoâng laáy gì laøm oån, cuûa haén ñeå thoâng baùo tình hình. Baø coâ haén chaéc seõ töôûng laø moät böùc thö coù maät maõ maø haén queân khoâng cho bieát giaûi maõ. Hi voïng ñoäc nhaát cuûa haén laø coù theå veà nhaø tröôùc khi maët trôøi laën. Caùi xe hôi thueâ ôû ga chaïy veà chaäm rì rì, soát caû ruoät, treân nhöõng con ñöôøng queâ döôùi aùnh hoàng tía röïc rôõ cuûa caûnh trôøi chieàu. Baø coâ haén ñang thu doïn nhöõng ñóa baùnh möùt thöøa khi haén veà ñeán nhaø.
"Thaèng Gabriel-Ernest ñaâu roài haû coâ?" haén gaàn nhö gaøo leân.
"Noù vöøa daãn thaèng beù Toop veà nhaø roài. Coâ thaáy trôøi cuõng muoän, sôï ñeå thaèng beù ñi veà moät mình nguy hieåm. Maët trôøi laën ñeïp quaù nhæ?"
Tuy Van Cheele khoâng queân veû ñeïp huy hoaøng cuûa maët trôøi laën ôû phöông taây nhöng khoâng ñöùng laïi baøn taùn. Haén phoùng moät maïch qua con ñöôøng queâ nhoû daãn ñeán nhaø thaèng Toop, moät beân laø doøng nöôùc chaåy xieát cuûa nhaø maùy xay boät, beân kia laø söôøn ñoài trô truïi naèm phôi mình. Moät thoaùng hoàng phai cuûa maët trôøi laën coøn lôø môø öûng ôû chaân trôøi vaø ñeán khuùc ngoaët naøy chaéc haén seõ thaáy ñoâi treû, cao thaáp cheânh leäch, ñang dìu giaét nhau ñi. Theá roài maàu hoàng vuït taét vaø maàu xaùm xaâm chieám thieân nhieân trong moät thoaùng ruøng mình. Van Cheele chôït nghe thaáy moät tieáng keâu khieáp haõi vaø döøng chaân.
Khoâng ai coøn thaáy thaèng beù Toop vaø Gabriel-Ernest ñaâu nöõa, nhöng ngöôøi ta thaáy quaàn aùo Gabriel-Ernest truùt boû treân ñöôøng ñi neân ñoà chöøng thaèng Toop ngaõ xuoáng nöôùc vaø Gabriel-Ernest ñaõ côûi quaàn aùo nhaåy xuoáng ñònh cöùu nhöng khoâng cöùu noåi. Van Cheele vaø moät vaøi ngöôøi thôï laøm vieäc caïnh ñaáy chöùng nhaän luùc aáy coù nghe thaáy tieáng moät ñöùa treû keâu theùt gaàn choã tìm thaáy quaàn aùo cuûa Gabriel-Ernest. Baø Toop coøn tôùi 11 ñöùa con khaùc neân tieáp nhaän caùi tang naøy moät caùch traàm tónh nhöng baø Van Cheele thì thaønh thaät thöông chaøng thieáu nieân bô vô, laïc loõng. Chính baø ñaõ ñöùng ra khôûi xöôùng gaén moät taám baûng baèng ñoàng ôû nhaø thôø vôùi haøng chöõ: "Ñeå kyû nieäm Gabriel-Ernest, moät thieáu nieân khoâng roõ teân hoï thaät, ñaõ can ñaûm hi sinh ñôøi soáng ñeå cöùu moät ngöôøi khaùc."
Xöa nay Van Cheele coù thoùi quen chieàu baø coâ ñuû moïi chuyeän nhöng laàn naøy haén nhaát ñònh töø choái, khoâng chòu ñoùng goùp phaàn mình vaøo coâng cuoäc thieát laäp taám baûng truy ñieäu Gabriel-Ernest.
SAKI, "Gabriel-Ernest", The Penguin Complete Saki, 1982
Nguyeãn Thò Chaân Quyønh dòch
Chaâtenay-Malabry, thaùng 9, 1997.
[ Trôû Veà ]