Chim Vieät Caønh Nam             [ Trôû Veà  ]           [Trang chuû ]

---

Muïc-lieân baûn haïnh Hoaøng Xuaân-Haõn Phieân aâm töø baûn noâm, hieäu-ñính vaø chuù-thích Daãn Sau ñaây laø chuyeän ñöùc Boà-taùt Muïc-lieân soaïn baèng Vieät-ngöõ xöa , theo theå luïc-baùt, ñeå Phaät-töû nhôù vaø toân-suøng moät vò La-haùn coù tieáng raát hieáu-höõu, ñaõ cöùu meï ra khoûi Ñòa-nguïc. Cuõng nhôø haønh-ñoäng cuûa Ngaøi maø nay coù leã Vu-lan ngaøy raèm thaùng baûy ñeå baùo-hieáu cho toå-tieân. Boà-taùt ngöôøi Baéc-AÁn-ñoä, voán teân Maudgalyaâyana, hoaëc Moggalaâna. Ngöôøi Trung-quoác ñaõ phieân ra chöõ Haùn maø ta ñoïc laø Muïc-kieän-lieân hoaëc goïi taét laø Muïc-lieân. Muïc-lieân laø moät trong möôøi vò ñeä-töû cao nhaát cuûa ñöùc Phaät. Laø con nhaø phuù-höõu, traùi yù vôùi cha meï, Ngaøi ñi tu ñaïo Baø-la-moân, thaønh böïc thaày coù tôùi naêm möôi ñeä-töû, vaø noåi tieáng gioûi caùc pheùp thaàn-thoâng. Nhöng chöa toaïi yù vôùi ñaïo-lí mình ñaõ hoïc, Ngaøi keát baïn vôùi moät ñoàng-chí xaù-lò-phaát (cariputra ) ñeán kinh-ñoâ Vöông-xaù-thaønh ( Radjagriha ) cuûa nöôùc mình Ma-kieät-ñeà (Magadha ) ñeå hoïc-hoûi saùu thaày Baø-la-moân noåi tieáng. Nhöng cuõng khoâng toaïi nguyeän. Trong saùu thaày aáy, coù San-xaø-da ( Sajaya ) maùch cho bieát raèng thaùi-töû Thích-ca-maâu-ni (çakyamouni) ñaõ tu ñaéc-ñaïo vaø saép tôùi Vöông-xaù-thaønh thuyeát-phaùp. Hai ngöôøi beøn ñôïi. Laïi coù baïn cuûa Xaù-lò-phaát laø AÙt-beä ( Açvajit ) ñem ñaïo-lí cuûa ñöùc Phaät keå laïi cho nghe, hai ngöôøi xin qui-y vaø theo ñöùc Phaät, roài neân hai vò ñeä-töû raát cao trong Phaät-giaùo. Ñöùc Phaät ñaõ raát chuù-troïng ñeán hai ngöôøi, khaúng-ñònh raèng caû hai seõ thaønh Phaät, vaø coi Muïc-lieân laø ñeä-töû thaàn-thoâng baäc ñaàu. Phaät-töû ñôøi sau chuù-yù nhaát vaøo truyeàn-thuyeát chuyeän baø meï Muïc-lieân, teân laø Thanh-ñeà, bò ñaøy vaøo nguïc A-tì vì baø coù aùc-taâm. Muïc-lieân thöông meï, beøn xin Phaät giuùp ñi cöùu. Phaät baûo nhaân ngaøy raèm thaùng baûy laø ngaøy chö-taêng "ra haï" maø laøm leã trai-ñaøn xin chö-taêng caàu xaù toäi cho meï. Phaät laïi cho moät caùi gaäy bít thieác coù pheùp môû cöûa khi gaäy goõ vaøo, vaø Phaät troû cho Muïc-lieân bieát meï bò giam ôû nguïc naøo? Nhôø vaäy, Muïc-lieân tìm ñöôïc nôi meï bò ñaøy; roài nhôø nguïc-toát goïi meï ra nhaän maët. Thanh-ñeà noùi khoâng coù con naøo teân Muïc-lieân. Muïc-lieân phaûi giaûi-thích raèng ñoù laø hieäu sau khi tu chöùng-quaû. Meï möøng vaø ra nguïc vôùi con. Muïc-lieân môøi meï aên chuoái. Baø boùc voû, vöùt xuoáng ñaát, nhöõng tuø-nhaân khaùc muoán löôïm aên. Baø beøn laáy chaân daøy cho naùt. Con bieát meï coøn nghieäp-chöôùng; loøng buoàn, nhöng cuõng laøm pheùp daâng meï baùt côm traéng. Meï möøng, vaø aên côm; nhöng khi côm saép vaøo mieäng thì laïi hoaù ra than. Phaät cuõng khoâng ñoä ñöôïc keû aùc-taâm; Thanh-ñeà laïi phaûi luaân-hoài laøm kieáp choù ñeå töï-tu theâm. Nhôø con tu-haønh, chö-taêng giuùp cöùu, ba naêm sau, baø môùi trôû laïi kieáp ngöôøi. Vaên-kieän sau ñaây keå laïi chuyeän naày baèng quoác-aâm, theå luïc-baùt deã hieåu, deã nhôù ñeå giaùo-hoaù phaät-töû nöôùc ta. Giaù-trò baûn vaên khoâng hôn nhöõng chuyeän coå-tích baèng vaên luïc-baùt ñôøi Leâ coøn laïi ngaøy nay. Chöõ vaàn nhieàu nôi choïn vuïng. Quí laø veà phöông-dieän coå-ngöõ Vieät. Trong chính-vaên ngaén-nguûi , chæ coù 162 veá ( 1134 töø) maø vaên-baûn coøn giöõ ñöôïc khaù nhieàu töø coå (toâi vieát taét baèng aùm-hieäu "t.c." trong voøng ñôn), hoaëc nghóa coå, hoaëc aâm coå baèng caùch ñoåi aâm traéc ra aâm baèng (toâi vieát taét baèng aùm-hieäu "b.aâ." trong voøng ñôn). Moät tính-caùch khaùc cuûa Phaät-giaùo ñôøi Leâ cuõng thaáy trong vaên naày: aáy laø "Tam giaùo tónh haønh": nhöõng quan-nieäm Laõo vaø Khoång ñöôïc gheùp vaøo trong chuyeän Phaät-giaùo. Ví nhö noùi ñeán leã Trung-nguyeân, töùc raèm thaùng baûy, noùi ñeán chöõ Nhaân trong caùch xöû-theá, laïi khoâng queân ôn Vua vaø chuùc nöôùc vöõng-beàn. Tuy vaên-baûn noâm khoâng mang thôøi-ñieåm khaéc, nhöng chöõ noâm coå, töø-ngöõ coå vaãn coøn. Vaû laïi toâi ñöôïc thaáy baûn in naày ñoùng cuøng vôùi moät saùch khaùc coù töïa khaéc naêm 1731 (Vónh-thoï tam nieân), moät loaïi saùch coù chöõ noâm maø töï-daïng coøn môùi hôn, duøng bôûi caùc thieàn-sö Tam-giaùo ñeå laøm nhöõng leã trai-ñaøn (teân saùch laøCung-vaên dòch ñình baøi-bieän caùc ñaøn). Toâi nghó raèng vaên-baûn naày ñaùng ñöôïc coi laø khaéc töï ñôøi Leâ, tröôùc 1731. Chöõ khaéc khaù chính-xaùc, tuy raèng cuõng coù chöõ khoâng thaønh hình hoaëc laàm ra chöõ khaùc. Coù chöõ maø toâi chöõa vì chaéc sai hoaëc nghi sai, thì toâi seõ duøng aùm-hieäu "ng." trong voøng ñôn, nghóa laø: nguyeân laø. Trong baûn phieân-aâm, toâi cuõng chuù-giaûi nhöõng töø toái nghóa, vieát baèng chöõ xieân trong voøng ñôn lieàn sau nhöõng chöõ aáy. Toâi cuõng seõ xeáp caùc töø ñöôïc chuù-giaûi aáy vaøo moät phaàn töï-vöïng ñaët cuoái saùch. Sau caùc töø, seõ coù nhöõng soá maõ troû veá mang töø aáy vaø coù chöõ mang caû chuù-thích nöõa. sau naày, neáu coù nhòp, toâi seõ phieân aâm baøi töïa saùch Cung vaên dòch ñình baøi bieän caùc ñaøn vaø cho phuï vaøo ñaây.                                    Ngaøy 4 thaùng 9 naêm 1994 , PL 2538      Hoaøng Xuaân-Haõn

Muïc-lieân tu ñaïo 1 Tích xöa Ñöùc Buït Muïc-Lieân Thöông meï tìm ñeán Taây-thieân tu-haønh Ba naêm chöùng-quaû vieân-thaønh Moät baùt moät mình nhaãn-nhuïc töø-bi Meï aùc bò ñaøy 5  Thanh ñeà (teân meï) töø thuûa sinh-li (sinh ra) Toäi naëng, sa nguïc A-tì khoán thay ! Dieâm-vöông ñoâi-hoûi (vaën tra) ñoøi ngaøy (nhieàu ngaøy) Döông-gian thieän aùc, bieát hay ca (t.c. : taïi) loøng Khaùn-quan kieåm-boä tieân-ñoàng ( keû coi soå giöõ nguïc) 10 Môû soå roøng-roøng bieát söï ngay gian Thanh-ñeà neát ôû ñaù-ñoan (t.c. ña-doan) Thaáy ngöôøi ñoùi khaùt cô-haøn chaúng thöông Saùt-haïi luïc-suùc ngöu döông (traâu deaâ) Toån tha vaät-meänh (sinh-meänh chuùng), phæ (nhaïo) thöôøng baùng taêng 15  Cho neân quaû-baùo chaúng haèng (quaùi gôû) "Nhò taùc nhò thuï" (maày laøm maày chòu), ñoïa chöng (rôi vaøo) U-ñoà (ñöôøng toái:AÂm-phuû) Muïc-lieân tìm meï Con tìm möôøi cöûa Phong-ñoâ Chaúng thaáy töø-maãu, bieát hoà (bieát laø) laøm sao Trôû veà baïch Buït thaáp cao : 20  ((Coøn coù nguïc naøo, vaâng pheùp laïi ñi )) Böôùc qua khoûi daëm Baùch-kì Coi thaáy cöûa nguïc thaønh-trì gheâ thay ! Tích-tröôïng (gaäy bít thieác) caàm ôû ca (t.c: 8) tay Goõ vaøo cöûa nguïc, môû baøy song-song 25  Ngöu-ñaàu nguïc-toát (keû giöõ nguïc coù ñaàu traâu) taây ñoâng Vaâng pheùp ñeàu cuøng phoùng xaù toäi-nhaân Thaáy meï khoå-haûi (beå khoÃ¥) traàm-luaân Baèng dao caét ruoät möôøi phaàn quaën ñau Thanh-Ñeà môùi baûo tröôùc sau: 30 (( Meï phaûi cô-caàu (ñoùi khoå), nhieàu noãi gian-nguy (( Töø ngaøy thaùc xuoáng AÂm-ti (( Meï phaûi caàm nguïc A-tì khoán nay (( Ôn con baùo-boå laøm chay (( Phaù ñöôïc nguïc naày, meï môùi thoaùt thaân 35 (( Chaúng coøn beùn chuùt phaøm-traàn (( Toå-tieân noäi ngoaïi, song-thaân hoaø ñoà (taát caû) (( Ñöôïc ngoài cöûu-phaåm (cao chín baäc) Tieân-ñoâ (( Toáng-thöïc Thieân-truø (beáp Trôøi cho aên), hæ-xaû töø-bi ))  Cöùu meï khoûi tuø Muïc-Lieân thuûa aáy môùi ( ra? ng. laø) ñi 40 Tìm chaúng thaáy meï, ngoài thì hoaø (caû) lo Möôøi taùm cöûa nguïc raïc (t.c. giam) tuø Thöông meï thay laø! Tìm chaúng thaáy ñaâu Doøng-doøng nöôùc maét thaám baâu (t.c.tay aùo; ng: daâu) (( Meï ôi meï hôûi ! ôû ñaâu ? Thöông naày ! )) 45 Buït baûo Muïc-Lieân raèng bay (t.c. nhö vaày) : (( Meï Ngöôi baáy-chaày (baáy laâu) caàm ôû Phong-ñoâ (( Möôøi taùm cöûa nguïc raïc tuø (( Non cao coàn-coän, Phong-ñoâ raùi daøng (ñaùng sôï) ! )) Muïc-Lieân coi thaáy chaúng ñang 50 Tay caàm tích-tröôïng goõ ngang cöûa tuø Thanh-Ñeà ra hoûi söï-do: (( Ngöôøi naøo hay ñeán Phong-ñoâ choán naày ? )) Muïc-Lieân thöa lôøi raèng bay (45) (( Tôù ñi tìm meï choán naày, laø Nuoâi (t.c. thöa OÂng) 55 (( Buït ñaõ baûo tôù moïi lôøi (( Ôn Nuoâi (t.c. OÂng, Baø) ñoøi baûo meï naày ra ñaây )) Quæ-söù (ng: Ôn söuø) vaøo baûo moät giaây (choùng) : (( Coù Muïc-Lieân Thaày tìm meï phu-nhaân )) Thanh-Ñeà maõng (t.c. nghe) tieáng, than thaân : 60 (( Muïc-Lieõn teân aáy, phu-nhaân khoân (khoù) nhìn (( Döông-gian, laø voùc (thaân) con min (t.c. ta) (( Teân thì (ng: ngaøy) chaúng phaûi Muïc-Lieân ñaâu laø )) Quæ-söù khi aáy laïi ra: (( Muïc-Lieân chaúng phaûi con baø thaân-sinh )) 65 Muïc-Lieân laïi baûo phaân-minh Daãn-duï sau tröôùc chaân-tình cho hay: (( Meï sinh ra voùc (61)thaät raøy (( Xuaát-gia laøm Thaày, caûi hieäu Muïc-Lieân (( Ñeâm ngaøy thöông meï ñi tìm 70 (( Buït cho moät tröôïng tích-kim (thieác) con gaày (gaäy b.aaâ.) (( Thaáy vaäy tìm ñeán choán naày (( Ôn Nuoâi (56) ngaøy raøy baûo Meï ra ñaây )) Quæ-söù vaøo baûo moät giaây (57) Thanh-Ñeà möøng giaõ caùc raøy tuø-nhaân : 75 (( Con toâi coù nghóa thaäp-phaân (hoaøn-toaøn) (( Xin ra cho bieát, keûo phaàn ñôïi troâng )) Thanh-Ñeà ra cöûa Ñoâng-phong Muïc-Lieân coi thaáy cuùc-cung (cuùi mình) taï-töø Ñoâi haøng nöôùc maét baèng möa  80 OÂm meï hoaø (t.c.maø) khoùc qua ö (t.c.quaù chöøng) thöông naày: (( Thì-vaàn (vaän b.aâ.) quaû-baùo chaúng taây (t.c.tö, rieâng) (( Nhò taùc nhò thuï" (16), ai raøy chòu cho (( Baáy-chaày (46) Meï thaùc Phuø-Ñoà (AÂm-phuû) (( Meï oâi! Quaû-baùo Phong-Ñoâ nhaät-daø (daï b.aâ.: ñeâm ngaøy) 85 (( AÙo-aên (aên-maëc) laøm thaáy xaáu-xa (( Ba naêm tuø-raïc thaät laø gian-nguy (( Baây-giôø chaúng coù cuûa chi (( Thì-traân quaû-thöïc (traùi ngon ñuùng muøa) Meï thì xaù (t.c.haõy) aên))                            Meï coøn tính aùc Loøng (meï) coøn toan ( nghó ) döõ laøm ngaàn (t.c.quen) 90 AÊn chuoái boû voû; tuø-nhaân aên maøy Chaúng cho, laáy chaân ñaïp daøy Muïc-Lieân coi thaáy, thöông thay cong (t.c.:trong) loøng : (( Theå-aâu (t.c.haün laø) quaû-baùo laøm xong (t.c.thaät theá) (( Öôùc laøm sao khoûi thoaùt voøng u-minh )) 95 Muïc-Lieân nieäm-cöùu höông-kinh Hoaù baùt côm traéng, hoaù hình meï aên Thanh-Ñeà chòu chaúng laøm ngaàn (89) Vaø chöa ñeán mieäng, côm raøy (lieàn ?) ra than Muïc-Lieân nöôùc maét hoaø (t.c.caû) chan (ñaày) 100 (( Meï ôi meï hôûi! Baøn-hoaøn (baâng-khuaâng) thöông thay! (( Theå-aâu (93) quaû-baùo coøn chaày (t.c.laâu) (( Meï con nhieàu noãi ñaéng cay traêm ñöôøng ))   Meï bò theâm kieáp choù Thanh-Ñeà chòu nhöõng tö-löông (lí-luaän) Ñoïa laøm thaân choù, chöïc tröôøng (daøi) ba naêm 105 Doøng doøng nöôùc maét chieâu ñaêm (t.c.taû höõu) Chòu laøm thaân choù coå caâm (kim) khaùc loaøi No (t.c.ñuû) ngaøy môùi ñöôïc laøm ngöôøi Vì chöng quaû-baùo chaúng sai ñaâu laø Thuï toäi khoán-khoå ai qua 11O Raøy môùi coác (t.c.:bieát) tính, söï naày bieát hay Nhôù ôn coù Muïc-Lieân Thaày Minh taâm kieán tính (roõ taâm thaáy tính) thuaû naày ai qua Döïng laøm Thuûy Luïc trai-gia (leã chay thuûy boä) Kim-ngaân chaâu-baùu phaùt ra laøm ngaàn (89) 115 Tröôùc laø baùo ñöùc töø-thaân Sau laø Thaát-toå (baûy ñôøi treân cha) traàm-luaân hoaù-hoàn Muïc-lieân cöùu meï Cuøng nhôø Ñaïi-Phaùp Khoâng-moân Bao nhieâu hoaønh-meänh (sinh meänh) ñaúng-hoàn thoaùt ra Tuïng kinh lieân-tieáp nhaät-daø (84) 120 Khai phöông (môû loái), phaù nguïc khaép hoaø (caû) laøm nôi (caùc choã) Chuyeån luaân (quay baùnh xe) Phaùp, troáng vang trôøi Thænh Thaäp-phöông Phaät hoä nôi chöùng-ñaøn (ñaøn caàu xin) Thinh-vaên (ñeä-töû ñöôïc nghe Phaät) Boà-taùt hai beân Ñoàng trôï coâng-ñöùc maïn-vieàn (vieân b.aâ: ñaày ñuû) thuaû nay 125 Tuïng kinh Huyeát-boàn (teân kinh gaùn cho Muïc-lieân) khi nay Trung-Nguyeân (leã raèm thaùng baûy) xaù toäi thoaùt raøy Phong-Ñoâ Bao nhieâu ñòa-nguïc lao-tuø Cuøng ñöôïc thoaùt caû Tieân-ñoâ thanh-nhaøn Muïc-Lieân cöùu moïi ngöôøi Muïc-Lieân nhôù ñöùc Töø-nhan 130 Maõn-vieân (124)baùt-ñoä (döïng ñaët) trai-ñaøn tieán-tu Huyeát-boàn (125) ñaúng chuùc Cöûu-Ngu (chín ñôøi si-meâ ?) Nhieãu ñaøn tam taùp (ñi quanh ñaøn ba voøng) Phong-Ñoâ raønh-raønh Bao nhieâu tuø-nguïc laïc-hình (traïi giam) Buït lieàn xaù toäi, sieâu-sinh laøm ngaàn (89) 135 Thanh-Ñeà töø aáy thoaùt thaân Khoûi loaøi caàm thuù coå-caâm (kim) töø raøy Nhôø ôn coù Muïc-Lieân Thaày Caùc caùc moân nguïc ñeàu raøy hoaù Tieân Ai ai höôûng loäc töï-nhieân 140 Thaát- toå Cöûu-huyeàn (chín ñôøi tröôùc) ñeàu ñöôïc hoaù sinh leã trung-nguyeân vaø doøng tam-giaùo Cam-loà (söông ngoït) nöôùc röôùi tónh-thanh (trong-treûo) Laøu-laøu kim-töôùng (mình Phaät) toaï bình (maøn che) lieân-hoa Thieàu (ñaøn), tieâu (saùo), nhaïc voã, xöôùng ca Baûy haøng caây baùu raø-raø nôû ñua 145 Trung-Nguyeân (126) phoùng-xaù lao tuø Muïc-Lieân tieáp-daãn, Dieâm-phuø saïch khoâng Töø raøy ñaéc ñaïo thaønh coâng Muoân naêm höôûng phuùc, Quoác-trung khoeû beàn Vieân-dung (thoâng suoát) baùu-phieät (beø töø-bi) vaïn tuyeàn 150 Höõu toäi, voâ toäi, thoaùt lieàn laâng-laâng Thuûy thanh (nöôùc trong) nguyeät hieän tröøng-tröøng (suoát suoát) Moät côn gioù thoåi queùt chöng (t.c. aáy) buïi traàn Ai ai ñoäi ñöùc Hoaøng-aân (nhaø Vua) Thaäp-baùt ñòa-nguïc laøm ngaàn (89) hæ-hoan 155 Ngöu-ñaàu, maõ-dieän thieân ban (nghìn thöù quæ giöõ nguïc) Ñeàu thì phoùng-xaù khaûi-hoaøn (thaéng veà) Thieân-quaân (ñoàn Trôøi) Khuyeân ngöôøi thieän-tín xa gaàn Xaù (t.c.haõy) tu cho chín, chöõ nhaân chôù dôøi Ñoäc döõ quaû-baùo voâ-sai 160 Ai hoaø (t.c.maø) giöõ ñöôïc, aáy mai ñöôïc tuyeàn Haïnh naày truyeàn ñeå thieân nieân (nghìn naêm) 162 Muïc-Lieân thaønh Phaät, thaønh Tieân cheùp laøm ./. Nam Moâ a-di-ñaø phaät Thieân-Töû Vaïn vaïn nieân chi thoï                Paris ngaøy tröôùc Trung-nguyeân naêm Giaùp Tuaát                         Phaät-lòch 2538 (C.l. 1994)               Hoaøng Xuaân-Haõn phieân-aâm töø baûn Noâm vaø chuù-thích

Muïc - luïc

Tieåu-ñeà	soáveá	töø veá
Muïc-Lieân tu ñaïo	4	1
Meï aùc bò ñaøy	12	5
Muïc-Lieân tìm me	22	17
Cöùu meï khoûi tu	50	39
Meï coøn tính aùc	14	89
Meï bò theâm kieáp cho	26	103
Muïc-Lieân cöùu moïi ngöôøi	12	129
Leã Trung-nguyeân vaø doøng Tam-giaùo	22	141
Heát	162	162

 
 

Baûng daãn tieáng coÃ¥

 

AÙo aên	85
Baïch	19
Baøn hoaøn	100
Baùo boå	33
Bay (x Raèng)	45;53
Baèng	28;79
Baâu	43
Ca	8;23
Caâm	136
Caàm	32;46
Cong	92
Coác	110
Coàn-coän	48
Cô-caàu	30
Chan	99
Chaày	46;83;101
Chieâu ñaêm	105
Chöng	16;152
Chöùng	3;122
Daø	84;119
Daøng	48
Ñaù-ñoan	11
Ñaêm (x. Chieâu)	105
Ñoaï	16;104
Ñoøi	7
Ñoà	36
Ñoâi hoûi	7
Gaày ( =gaäy)	70
Giaây(x. Moät)	57;73
Haèng	15
Hoaø: caû	36;40;99;120
Hoøa : maø	80
Hoà	18
Khoûe beàn	148
Khoân	60
Laøm nôi	120
Laøm ngaàn	89;97;114;134;154
Laøm xong	93
Laïc (x. Raïc)	133
Maõng	59
Min	61
Moät giaây	57;73
No	107
Nuoâi	54;59;72
Phæ	14
Qua ö	80
Raïc	41;47;86
Raùi	48
Sinh li	5
Taây (rieâng)	81
Taây ñoâng	25
Toan	89
Tö-löông	103
Thaày	58;68;137
Theå-aâu	93;101
Vieàn ( =vieân)	124
Voùc	61;67
Xaù	88;158

---

[ Trôû Veà ]