Pierre Maurice treân 30 tuoåi, hình thuø döõ tôïn troâng phaùt tôûm. Toùc noù vaøng chaùy, buù xuø nhö moät ñoáng gieû raùch naùt. Caû caùi maët chæ thaáy raâu laø raâu. Raâu xoàm xaøm khaép hai beân maù, döôùi caèm, traøn lan hai beân meùp chæ coøn ñeå loä ra moät caùi loã muõi  to lôùn cao nhoàng vaø hai troøng maét ñuïc ngaàu maøu söõa loûng. Ngöôøi noù cao lôùn dình daøng, toâi chæ ñöùng côõ ngang hoâng.

Loâng laù ôû khaép ngöïc, buïng, tay, chön cuûa noù raäm nhö coû moïc trong vöôøn hoang Nghe ngöôøi ta noùi daân Taây aên ôû veä sinh ra laøm sao khoâng bieát, chôù nhö thaèng Taây Ñaù chaéc khoù coù ngöôøi Vieät Nam naøo ôû dô qua maët noù noåi. Boä ñoà nhaø binh cuûa noù chaéc ñaõ caû naêm khoâng giaët moät laàn, leân nöôùc ñen huø, ñaát ñoùng daøy nhö mo. Tay chön noù hôøm ñoùng caû lôùp. Ñöùng gaàn noù thieät muoán bòt loã muõi.

Nhöng noùi cho ngay, chöa ai töøng bòt loã muõi tröôùc maët noù bao giôø tröø nhöõng keû khoâng thích soáng, bôûi vì noù laø thaèng xeáp boùt taøn nhaãn noåi danh. Khoâng say thì coøn khaù, say röôïu roài thì noù cuõng say luoân maùu ngöôøi. Coù maùu noù môùi vui. Xeûo moät caùi muõi, laét moät caùi tai, loät traàn truoàng ngöôøi ta cho kieán löûa caén, vaân vaân ... ñoái vôùi noù laø moät thuù tieâu khieån thích thuù. Baøn tay cuûa noù ñaõ vaáy khoâng bieát laø bao nhieâu maùu cuûa daân laønh.

Moãi buoåi chieàu, khi keøn giôùi nghieâm treân voïng canh saép troåi, noù töø quaùn chuù Xieáu trôû veà, ñi xaø nòch xaø nang muoán chaät ñöôøng loä, löôõi leâ xeä xuoáng gaàn tôùi ñaàu goái. Ñöôøng xaù vaéng hoe, cöûa neûo ñoùng chaët, choù meøo im hôi laëng tieáng. Noù noùi ba xí ba tuù, böôùc tôùi hai böôùc, böôùc lui moät böôùc, quaùt thaùo vang löøng. Coù khi ñöông cöôøi hoâ hoá nhö choù suûa, noù vuït a laïi oâm goác caây, khoùc hu hu nhö oâng cha moà toå noù cheát. Nhöõng giôø phuùt ñoù, sinh hoaït cuûa moïi ngöôøi, töø chôï tôùi boùt gaàn nhö ngöng haún.

Hoâm ñoù, sau buoåi hoïc chieàu, toâi ñang boàng em chôi tröôùc ngoõ, thì Taây Say tôùi. Côõ naày laø noù môùi baét ñaàu ñi laïi quaùn chuù Xieáu ñaây, ngöôøi coøn tænh taùo. Khoâng hieåu sao, khi qua ngoõ toâi, noù ñi chaäm laïi, maét chaêm chaêm nhìn vaøo chuùng toâi roài noù ñöùng haún laïi, ñöa tay buùng choùc choùc:

- Nhoû !

Toâi hôi sôï nhöng vaãn riu ríu böôùc. Khi toâi ñaõ tôùi gaàn, noù vaãn khoâng laøm gì caû. Noù ñöùng nhìn traân troái ñöùa em nhoû maø toâi ñang boàng treân tay. Qua giaây phuùt ñoù, toâi boãng baét chôït ñöôïc thaùi ñoä laï luøng maø xöa nay haén chöa töøng coù: ñoâi maét haén lôø ñôø haún ñi, u aùm nhö moät buoåi chieàu maát naéng, göông maët haén trôû neân phôø phaïc vaø moâi haén hôi run. Tröôùc maét toâi, Taây Say khoâng coøn veû hung döõ ñoäc aùc nöõa. Haén chæ laø moät con ngöôøi nhö moïi ngöôøi.

Haén ñöa baøn tay khoång loà ñaày loâng laù ra, nheï nhaøng xoa xoa treân baøn chön nhoû nhaén cuûa em toâi. Thaèng beù sôï quaù uùp maët vaøo ngöïc toâi maø khoùc heùt leân. Taây Say ruùt tay laïi, nuoát nöôùc mieáng. Veû khaùt khao, theøm thuoàng tình caûm hieän roõ treân ñoâi maét long lanh cuûa haén. Toâi thaáy toäi nghieäp cho haén quaù, nhöng phaûi boàng em ñi choã khaùc doã. Taây Say chaïy theo hoûi baèng tieáng Phaùp:

- Em maày haû ?

Toâi ñaùp baäp beï:

- Vaâng, em toâi.

Haén vöøa noùi vöøa ra cöû chæ cho toâi hieåu:

- OÀ ! Em maày ! Tao thöông noù laém. Tao cuõng coù moät ñöùa con nhoû ...

- ÔÛ ñaâu ?

- ÔÛ nhaø vôùi meï noù. Naày, tao thöông noù laém. Tao cuõng thöông em maày nöõa !

Y noùi baèng moât gioïng thaønh thaät, thieát tha. Maët y ngaây ra, thôø thaãn, maét nhìn ra xa. Toâi ñöùng laëng yeân vaø em toâi vaãn giaáu kín maët, maét nhaém híp laïi. Taây Say ñöùng nhö vaäy laâu laém, maõi cho ñeán khi keøn giôùi nghieâm vang leân laûnh loùt, haén môùi quay laïi naém chaët laáy baøn chön cuûa em toâi moät laàn nöõa roài cuùi ñaàu, chaäm chaïp trôû veà ñoàn. Chieàu hoâm ñoù, haén khoâng ñeán quaùn röôïu.

Chieàu hoâm sau vaø hoâm sau nöõa, haén laïi ñeán saân toâi, moãi laàn khoâng queân caàm theo hoäp söõa, moät khuùc baùnh mì vuoâng hoaëc maáy theû "chocolat" hay moät naém keïo ngoït ñeå cho em toâi. Vaø laàn laàn em toâi khoâng coøn sôï haén laém nöõa. Haén coù theå oâm em toâi vaøo hai caùnh tay loâng laù cuûa haén. Haén ñeå thaèng beù ngoài treân vai haén, cho noù naém môù toùc haén nhö naém bôøm ngöïa roài haén chaïy nhoâng nhoång cuøng ñöôøng. Moãi laàn thaèng beù thích chí cöôøi khanh khaùch, ñoâi maét haén saùng leân moät nieàm vui man maùc. Tröôùc khi veà, haén laïi ñeå em toâi ngoài leân ñaàu, leân maét haén, roài hun taát caû tay chaân mình maåy cuûa thaèng beù. Nhöng raâu haén nhieàu quaù. Em toâi laïi khoùc. Vaøi hoâm sau, haøm raâu kinh khuûng ñöôïc taåy saïch.

Chieàu chieàu, quaùn chuù Xieâu vaéng ñöôïc moät oâng khaùch aùc oân. Vaø xoùm chôï traùnh ñöôïc nhöõng giôø phuùt kinh khuûng. Nhöng noùi nhö vaäy khoâng coù nghóa laø haén ñaõ hoaøn toaøn heát hung tôïn trong nhöõng côn say maùu baát thöôøng. 

- Ba thaèng lính Taây bò baén cheát, ñoaït suùng ôû xoùm Tieàu.

Tin loan trong chôùp nhoaùng. Thieân haï doïn deïp raàn raàn, ñöa nhau chaïy troán. Suùng töø boùt noå ra aàm aàm. Leâ-Döông vaø Ma-Roùc tuûa ra töù phía. Moät cuoäc traû thuø taøn khoác haõi huøng. Boïn chuùng hoaøn toaøn khoâng coøn laø con ngöôøi nöõa. Ñoù chæ laø baày aùc thuù trong moät buoåi loaïn röøng. Baén saïch, phaù saïch.

Baøn gheá bò quaät naùt, lu maùi vôõ, tieáng ngöôøi ruù, tieáng gaàm theùt. Voâ phöôùc cho nhöõng keû chaäm chôn.
Vöøa boàng em, toâi chaïy ra cöûa sau; maù toâi bò moät baù suùng vaøo coå ngaõ laên xuoáng baát tænh, thaèng beù naèm saáp xuoáng theàm. Moät tia saùng cuûa löôõi leâ, moät tia maùu voït leân giöõa nhöõng chuoãi cöôøi gheâ rôïn.
Khi toâi ngaång ñaàu leân thì nhöõng tia naéng cuoái cuøng cuûa moät ngaøy taøn chæ coøn löu laïi ñoâi veät yeáu ôùt treân caùc ñoït cau ñaàu laøng.

Toâi ñaõ khoùc bao laâu, toâi ñaõ noùi nhöõng lôøi gì tröôùc ngoâi moä nhoû beù aåm öôùt coøn môùi tinh naày, toâi khoâng roõ. Buïng ñoùi, coå khoâ, mieäng ñaéng, vaø khaép mình ñaày buïi traéng laãn sình ñen.
Ñöùa em beù nhoû xinh xaén cuûa toâi khoâng coøn nöõa ! Con chim sôn ca nhí nhaûnh cuûa toâi ñaõ maát roài ! Trôøi ôi ! Ñoù laø söï thaät hay sao ? Ñoù khoâng phaûi laø moät côn aùc moäng hay sao ? Coøn gì maø ngôø nöõa: roõ raøng laø baây giôø noù ñaõ naèm yeân döôùi loøng ñaát, neùp thaân trong chieác aùo quan gheùp laïi baèng ba maûnh vaùn ngöïa, sau heø.

Em beù cuûa toâi ôi ! Neáu quaû coù moät ñaáng Thöôïng ñeá, neáu quaû coù moät ñaáng Thöôïng ñeá, neáu quaû nhö coù moät vò toái cao toái linh, toaøn thieän, toaøn naêng ñeå xöû coâng toäi cho muoân loaøi thì ñaáng aáy quaû coù moät sô soùt lôùn lao ñoái vôùi caùi cheát cuûa em toâi ... Anh chöùng cho em raèng: Em voâ toäi !
Chieàu nay, anh ñi hoïc veà ñaây! Khoâng coøn boùng em chaäp chöõng tröôùc cöûa ñoùn anh, oâm laáy coå anh, hoân treân maù anh, líu lo ríu rít ñeå cho anh sieát beù vaøo loøng.

Trôøi ôi! Coù theå naøo töôûng töôïng ñöôïc coù keû ñang taâm ñöa löôõi leâ vaøo ngöïc em, nhö keû vui chön xeùo naùt caùnh hoa treân moät khuùc ñöôøng ?

Toâi nghieán raêng ñöùng phaét daäy. Laï chöa ? Taây Say ñaõ ñeán ñaây töï bao giôø, im lìm quì nghieâng tröôùc moä. Moät voøng hoa tang keát baèng nhöõng voøng hoa daïi: hai nhaùnh döøa taây, maáy boâng daønh-daønh traéng, moät hoa hoàng heù nuï vaø moät mieáng baêng ñen ñeå ngay ngaén beân moà.

- Taây Say ! beø luõ cuûa maày ñaõ gieát em tao ! Cuùt ñi ! 

Toâi khinh bæ quaùt leân, roài soâng vaøo ñaùnh ñaù tuùi buïi. Toâi khoâng coøn sôï haõi nöõa. Toâi vöøa thoi vaøo maët, vaøo muõi, vaøo tai noù, vöøa nguyeàn ruûa :

- Ñoà toài ! Maày gieát cheát em tao.

Noù khoâng traùnh, khoâng ñôõ. Nhöng khi toâi vaát phaûi moâ ñaù, teù nhuûi xuoáng ñaát thì nghe coù moät tieáng naác ngheïn ngaøo. Taây Say hai tay oâm maët, guïc ñaàu xuoáng moà, khoùc nöùc nôû, toaøn thaân run raåy. Môù toùc vaøng hoe hoãn loaïn beâ beát nhöõng buøn ñen.

- Trôøi ôi ! Toâi ñaõ gieát ñöùa nhoû ö ?

Tieáng reàn ró cuûa y laïc loõng giöõa boùng toái chaäp choaïng cuûa buoåi chieàu. Toâi ñöùng daäy laëng yeân.
Ñeâm buoâng xuoáng bao la. Tieáng keøn " laäp binh" ngaân daøi aùo naõo. Xoùm thoân laïnh leõo ñau buoàn. Xa xaêm, löûa höïc chön trôøi moät maøu tang toùc.

Söông ñaõ thaám öôùt hai vai, toâi vaãn coøn ñöùng laëng. Moät baøn tay to lôùn keùo saùt toâi vaøo loøng vaø aùp toâi vaøo ngöïc. Toâi nghe beân tai coù nhöõng lôøi van lôn maø toâi khoâng hieåu heát nhöng toâi bieát roõ raèng : ñöùng tröôùc ngoâi moä naày, giôø ñaây khoâng phaûi chæ coù rieâng toâi laø ngöôøi ñau khoå.

Toâi caàu nguyeän cho anh ñaây, Maurice Pierre ! Neáu hoâm nay, con anh beân bôø soâng Seine chöa ñöôïc thaáy maët anh, neùt nuùi röøng Ñoâng Döông chöa vuøi laáp thaân anh, neáu giôø ñaây, anh coøn ñöông ghìm suùng daán thaân giöõa mieàn Constantine maùu löûa ngaát trôøi, thì toâi xin anh; toâi mong raèng anh seõ khoâng bao giôø phaûi ñaët laïi moät laàn nöõa voøng hoa tang leân moä ai nhö anh ñaõ ñaët noù leân moä ñöùa em yeâu daáu cuûa toâi trong moät buoåi chieàu naøo.