Chim Vieät Caønh Nam            [  Trôû Veà  ]          [ Trang chuû ]
Tình yeâu ñaát 
Voõ Hoàng 
Laõo Tuùc boå lieân tieáp naêm saùu nhaùt cuoác thaät maïnh. Löôõi cuoác vaït töøng maûng ñaát lôùn, keùo ngaõ saáp xuoáng. Veát caét laùng nhaün nhö coù thoa môõ. Maët ñaát coû moïc daøy, veát cuoác caét ñöùt reã coû chaèng chòt nghe "raïo" moät tieáng ngoït. Choác choác laø moät caây suïc saïc, moät buïi maéc côõ, moät caây gaêng bò ngaõ theo maûng ñaát. Ñaát môùi toûa ra moät höông thôm noàng, aám, ngai ngaùi. Ñoù laø thöù muøi quen thuoäc laõo vaãn thöôøng ngöûi muøi khi vaøo thaùng Naêm, löôõi caøy cuûa laõo xoác töøng maûng ñaát thoå, khi vaøo thaùng Hai löôõi cuoác cuûa laõo boå xuoáng töøng nhaùt maïnh ñeå cuoác coû mía. Nôi veát thöông cuûa loøng ñaát vöøa môû, hôi noùng toûa nheï leân laøm laõo ngaây ngaát vaø khieán laõo nghó raèng ñaát laø thöù da thòt coù caûm xuùc.

    ÔÛ quanh rìa ñaùm ñaát, nhöõng goác duoái, goác moùc, où, moùc meøo naèm ngoån ngang hoaëc choàng chaát leân nhau. Goác naøo cuõng vaën veïo, suø sì, mang töøng daûi, töøng chuøm, reã daøi. Chuùng ñôïi khoâ ñeå chui vaøo beáp löûa.

    Laõo Tuùc choáng caùn cuoác ñöùng nghæ. Moà hoâi ñieåm gioït treân khuoân maët, hoïp laïi chaûy thaønh doøng xuoáng maù xuoáng raâu. Da maët ñen xaïm nhö moät goác tre bò hun khoùi. Neáp nhaên chaèng chòt caøy saâu treân khuoân maët, bao quanh ñoâi hoá maét truõng xuoáng, bao quanh caùi mieäng moùm. Laõo khoâng maëc aùo maø chæ ñaùnh moät caùi quaàn ñen baïc maøu xaén leân ñeán ñaàu goái. Da ôû ngöïc, ôû löng, ôû ñoâi caùnh tay oáng chaân cuõng ñeàu höøng höïc moät maøu naâu chaùy, maøu cuûa nhöõng choeù röôïu baèng ñaát nung giaø löûa chaûy men.

    Maët trôøi ñaõ ñöùng ôû ñænh ñaàu. Hai con chim baïc maù ñuoåi nhau keâu chi chaùch ôû buïi coø ke um tuøm gaàn ñoù. Laõo ñi laïi gaàn aám nöôùc, vôùi tay caàm leân tu moät hôi daøi. Nöôùc chaûy töøng doøng xuoáng ngöïc, xuoáng buïng. Laõo ñöa maét nhìn moät voøng khu ñaát vöøa khai phaù. Bôø ranh saùt vôùi ñöôøng caùi ñi, laõo ñeå chöøa moät haøng gai baøn chaûi laøm haøng raøo. Ñaàu kia laø caùi ao nöôùc moïc ñaày rong ñuoâi choàn maøu xanh giaø. Nhöõng choøm rau choùc ñöùng ven bôø ñôm töøng chuøm hoa tím nhaït.

    Khoaûng ñaát naøy nguyeân laø ñaát boû hoang moïc ñaày gai baøn chaûi. Boû hoang töø bao giôø; laõo khoâng heà bieát vì hoài coøn nhoû luøa boø ñi qua ñaây laõo ñaõ hoài hoäp lo sôï khi nhìn röøng baøn chaûi aâm u, vaéng laïnh. Hoài aáy nôi ñaây coøn coù moät caây ña to. Thaân ña ñaày hang hoác, reã buoâng suø sì vaø hoûa loø vôõ, bình voâi beå chaát ngoån ngang ôû goác caây. Moät khoâng khí ma quaùi ruøng rôïn phaûng phaát, nhaát laø khi nhìn leân chaân nuùi ñöùng keà ñoù, laõo thaáy ngoån ngang nhöõng naám moä. Ngöôøi soáng ñi laïi, buoân baùn noùi chuyeän, caõi vaû ôû ñaàu xoùm vaø giöõa xoùm. Ngöôøi cheát naèm yeân laëng ôû cuoái xoùm nôi chaân nuùi, döôùi nhöõng ngoâi moä. Khu goø hoang naøy, ngöôøi trong xoùm goïi laø Goø Ñình. Chaéc hoài xöa nôi ñaây coù caùi ñình. Baây giôø thì trong oùc ngöôøi daân xoùm, Goø Ñình laø töôïng tröng cho moät coõi, moät mieàn xa xoâi hoang vaéng nhieàu raén reát, nhieàu ma quaùi. Nhöõng lôøi truyeàn trong xoùm khoâng thieáu gì ñeå toâ ñieåm cho caùi khoâng khí aâm u huyeàn bí nôi ñaây. Coù ngöôøi noùi ñaõ gaëp, choã naøy; moät ñoâi raén thaàn to baèng coät nhaø, daøi baèng möôøi thöôùc vaø treân ñaàu coù maøo ñoû. Coù ngöôøi noùi hoøa thöôïng chuøa Ñoàng Maï ñi qua ñaây giöõa khuya ñaõ gaëp moät con quyû maøu traéng toaùt cao ñeán ñoït caây gaïo. Hoøa thöôïng baét quyeát, naït to leân moät tieáng vaø con quyû tan ñi. Bieát bao nhieâu caâu chuyeän ruøng rôïn nöõa laøm cho laõo, hoài nhoû, ngoài choàm hoåm beân beáp löûa muøa ñoâng, môû to maét say meâ nghe vaø cöù xích daàn vaøo gaàn ñoáng löûa.

    Lôùn leân, giaø ñi, laõo khoâng coøn sôï ma, sôï quyû nöõa. Ñaõ töøng chöùng kieán bao nhieâu caùi cheát, caùi cheát cuûa cha meï, cuûa hoï haøng, cuûa ngöôøi quen, cuûa ngöôøi laï, cuûa ngöôøi giaø vaø ngöôøi treû, laõo thaáy neáu ngöôøi cheát coù hoùa ra ma thaät thì laõo seõ khoâng ngaïc nhieân khi gaëp. Laõo töôûng töôïng mình coù theå ñöùng noùi chuyeän vôùi ma ñöôïc. Vaø neáu ma coù ruû laõo cheát thì laõo cuõng seõ cheát theo, mieãn cheát sao cho nheï nhaøng eâm thaám, ñöøng ñau ñôùn. Ñôøi laõo coù gì sung söôùng ñaâu maø laõo tieác?. Leân saùu tuoåi ñaõ phaûi ñi chaên boø cho ngöôøi ta. Leân möôøi laêm tuoåi thì caàm lieàm caàm haùi ñi gaët. Roài thì caøy ruoäng, taùt nöôùc, gaùnh maï, cuoác coû... Coù bao giôø laõo ñöôïc an nhaøn aám thaân ñaâu? Heát thôøi Taây ñeán thôøi Nhaät qua thôøi khaùng chieán, laõo mô öôùc coù moät ñaùm ñaát cuûa mình ñeå gieo hoät gioáng cuûa mình, caét leân boù luùa cuûa mình, nhöng khoâng bao giôø laõo coù ñöôïc. Soáng gaàn heát ñôøi ngöôøi maø luùc naøo cuõng chæ coù treân tay moät caùi röïa, treân vai moät caùi cuoác, treân ñaàu moät caùi noùn laù raùch taû tôi. Nhìn ngöôøi ta coù ñoâi boø, ñoâi traâu, coù ñuïn rôm ñöùng ngaát ngheåu ôû goùc saân, coù boà luùa naèm oai veä ôû giöõa nhaø, laõo theøm thuoàng moät caùch tuyeät voïng. OÂng Xuï keâu ngöôøi ta tôùi caân boâng. OÂng Laù nhaén ngöôøi ta ñeán hoát ñöôøng. OÂng Quyeàn baùn luùa, oâng Laâm baùn baép... Moïi ngöôøi nhaø noâng ñeàu coù moät moùn gì ñeå baùn ra. Ngaøy muøa, hoï lo aâu hoaëc hôùn hôû. Coøn laõo; laõo luoân luoân ñoùng vai ngöôøi ngoaøi cuoäc, luùc naøo cuõng chuaån bò ñoå moà hoâi ra döôùi aùnh naéng ñeå laøm laáy coâng. Laõo khoâng coù dòp, laõo khoâng coù quyeàn lo laéng vaø hy voïng. Baác sôùm hay noàm treã, luùa nhe kòp troã hay luùa ba thoùc môùi ñoøng ñoøng, ñoù laø caâu chuyeän cuûa ngöôøi ta, chæ dính daùng ñeán ngöôøi ta. Laõo cuõng muoán noùi goùp vaøo, noùi cho ñaäm ñaø caâu chuyeän nhöng maø tuûi thaân bieát bao khi caâu chuyeän chaám döùt. Vì khi veà vôùi thöïc teá, laõo laïi chua xoùt thaáy mình khoâng heà coù moät vaït luùa, moät naém baép, moät nöông khoai.

    Moät hoâm laõo chôït naûy ra yù kieán khai phaù Goø Ñình. Vôï laõo e deø phaûn ñoái:

   - Choã moà maû raén rít...

   - Gaëp moà maû thì mình laáy coát.

   - Bieát vaäy nhöng maø...

    Vôï laõo khoâng noùi hôn. Ngoaïi tröø nhöõng chuyeän cuï theå nhö noài côm traùch maém, con choù con meøo, caây rau caây chuoái... coøn thì muï khoâng noùi lyù luaän ñöôïc. Laõo Tuùc caëm cuïi phaùt moät môù baøn chaûi cho ngaõ xuoáng sau möôøi ngaøy phôi naéng, laõo chaát ñoáng laïi ñoát. Töøng nhaùt cuoác boå xuoáng. Nhöõng ñoáng baøn chaûi khaùc laïi tieáp tuïc ñöôïc phaùt xuoáng, ñöôïc ñoát ñi. Töøng nhaùt cuoác boå xuoáng. Kieán caøng, kieán löûa, kieán buø nhoït taùo taùc chaïy loaïn. Thaèn laèn, raén moái, kyø nhoâng chaïy "reït" vaøo buïi raäm khi nghe böôùc nhaân thình thòch, nhaùt cuoác phaàm phaäp. Caøo caøo, chaâu chaáu, boï ngöïa, deá truõi, deá meøn nhaûy tôùi taáp, bay raøo raøo veà phía tröôùc maët, nôi gai goùc vaø laù xanh chöa bò taøn phaù. Thaùng Baûy neàn trôøi naëng nhöõng taûng maây vaån ñuïc. Côn möa doâng ñaàu muøa aøo xuoáng. Nôi khoaûnh ñaát vöøa khai phaù, laõo ñaùnh voàng troàng khoai lang. Giöõa hai voàng khoai, laõo raéc baép. Nôi bôø ranh, laõo gieo hoät möôùp, bí ngoâ. Ven bôø caùi baøu nöôùc, laõo troàng rau muoáng, rau huùng, rau ngoå, caø dóa, caø daùi deâ. Laõo caém nhöõng hom cuû mì. Laõo giaêm nhöõng ñoït mía. Laõo muoán troàng ñuû thöù, ñuû thöù vaøo trong caùi giang san beù nhoû naøy cuûa laõo. Nhaát ñònh laø khoâng coù moät dieän tích naøo boû troáng. Laõo thöông yeâu töøng maûng ñaát nhoû. Nhoå moät buïi coû daïi nhöng tröôùc khi vaát ñi vaøo buïi raâm, laõo phaûi caån thaän ñaäp chuøm ñeå cho bao nhieâu ñaát baùm  vaøo ñoù phaûi ruïng xuoáng vaøo giang san cuûa laõo. Nhieàu laàn thuaän tay chuïp moät hoøn ñaát ñònh neùm theo moät con doâng ñang ñaøo hang böôi nhöõng reã khoai, laõo chôït ngöøng tay laïi boû hoøn ñaát xuoáng roài ñaûo maét tìm moät maûnh saønh, moät vieân ñaù. Laõo sôï hoøn ñaát loït ra ngoaøi bôø ñöôøng, laøm gaày moøn ñi caùi giang san cuûa laõo. Laõo thöông ñaát nhö thöông con, nhö thöông chính da thòt cuûa mình. Coù nhöõng buoåi chieàu muøa Haï, laõo traûi chieáu manh xuoáng ñaát roài naèm ngöûa maët nhìn trôøi. Da trôøi xanh laùng nhuyeãn nhö thòt moät con möïc vöøa caét ra. Moät tieáng sôn ca rung rinh treân töøng cao. Laõo caûm nghe aám aùp töïa nôi löng mình laø maûnh ñaát thaân yeâu, maûnh ñaát cuûa mình, maûnh ñaát chaéc chaén laø cuûa mình, nhaãn naïi sinh ra khoai luùa laø ñeå cho rieâng mình. Coøn ai thöông laõo hôn maûnh ñaát naøy khoâng? Con laõo thì boû laõo ñi. Noù meâ gaùi hôn cha. Laõo noùi vôùi noù:

   - Heát muøa caøy, thaèng Lôït, maøy phuï tay vôùi tao phaù roäng theâm mieáng ñaát Goø Ñình.

    Thaèng Lôït im laëng, laàm lì khoâng traû lôøi.

   - Chöøng naøo tao cheát thì maøy coù mieáng ñaát ñoù ñeå troàng troït laøm aên. Coù moät mieáng ñaát ñôõ hôn laø suoát ñôøi chæ ñi laøm möôùn.

   - Giaøu coù gì, mieáng ñaát ñaày moà maû ñoù.

    Laõo Tuùc quaéc maét nhìn con, choàm ngöôøi tôùi tröôùc trong moät tö theá töï veä. Caâu noùi cuûa thaèng Lôït moå vaøo töï aùi cuûa laõo, baát ngôø nhö laõo vöøa bò moät con ong chaâm noïc. Noù xuùc phaïm tôùi maûnh ñaát cuûa laõo. Laõo giaän döõ quaùt leân:

   - Maøy noùi sao? Ñaát sao laïi moà maû? Ñaát naøo khoâng moà maû? Coâng tao khai phaù, ñoå moà hoâi cuïc, moà hoâi hoøn xuoáng ñoù. Maøy...

    Gioïng laõo run leân. Thaèng Lôït boû ñi ra chuoàng heo. Thöïc tình thì noù ñaâu coù gheùt ñaát? Noù sôû dó chaùn heát caû caøy, cuoác, traâu, boø laø vì con Ty. saép ñi Phan Thieát laøm aên.

    Coâ con Tî boû xöù ñi hoang möôøi laêm naêm trôøi, môùi veà thaêm queâ. Muï maëc aùo ni-loâng vaø ñeo ñoàng hoà tay. Muï noùi gioïng Saøi Goøn. Muï baûo: "Ñi ôû ñaøy tôù cho ngöôøi ta ôû thaønh phoá coøn söôùng hôn coù ruoäng ôû nhaø queâ. Moãi thaùng  laõnh löông boán, naêm traêm ñoàng, ñeå daønh uoán toùc, mua ñoàng hoà vaø may aùo ny-loâng". Con Tî nghe noùi meâ maån quyeát ñi vaøo Phan Thieát nôi coâ noù ôû. Thaèng Lôït nghe tin ñau xoùt trong loøng. Noù nhö ngöôøi maát hoàn ñeå caùi gì ñaâu queân caùi ñoù. Con Tî ruû noù cuøng ñi. Noù ngaàn ngaïi vì nhuùt nhaùt. Töø nhoû ñeán giôø chæ môùi nghe ñi xe ngöïa tôùi Phuù Taân. Tuy Hoøa xinh ñeïp laøm sao. Quy Nhôn sang troïng nhö theá naøo, noù chæ mô öôùc vaø sôï seät maø khoâng daùm mong ñi tôùi. Noù khuyeân con Tî ñöøng ñi. Noù baøy chuyeän ñem ra doïa con Tî. Nhöng con Tî chæ thoø loø maét ra nhìn, loâng nheo daøy ñaëc, loâng maøy raäm ri. Ñoù khoâng phaûi laø loaïi ñaøn baø bieát sôï. Neân thaèng Lôït cuoái cuøng phaûi leùn quaán môù aùo quaàn cuõ troán nhaø ñi theo noù.

    Thaèng con boäi baïc! Baây giôø noù ôû ñaâu laõo ñaâu coù bieát. Meâ gaùi boû cha boû meï, boû queâ höông laøng xoùm. Ñoù, nuoâi con caày cuïc töø nhoû chí lôùn, theá laø lôùn leân coù nhôø noù ñöôïc gì khoâng? Maûnh ñaát trung thaønh vôùi laõo hôn. Vaø hieàn laønh nöõa. Hôn caû vôï laõo.. Vôï laõo aên hieáp laõo thöôøng xuyeân, noùi moät tieáng thì muï traû lôøi laïi möôøi. Muï xoâ vaøo giaèng co vôùi laõo, ñaäp thuøm thuïp vaøo löng laõo. Laõo nhòn. Hoâm naøo voâ phuùc laõo noåi haêng leân caõi laïi muï thì chieàu hoâm ñoù laõo phaûi nhòn ñoùi. Muï naèm daøi treân giöôøng ñaép chieáu reân höø höø, nhaát ñònh khoâng xuoáng beáp. Thaèng Lôït boû nhaø ra ñi theo con Tî, caû xoùm ñeàu bieát nhöng muï cuõng nhaát ñònh ñoå toäi cho laõo, baûo raèng taïi laõo maø ra. Laùng gieàng cuûa laõo thì cuõng chaúng ai hieàn laønh hôn. Hoï nhìn xeùo vaø lieác troäm. Ñoù laø nhöõng ngöôøi cuõng ngheøo nhö laõo. Nhöõng ngöôøi giaøu, nhöõng oâng höông oâng xaõ thì goïi laõo baèng "thaèng cha Tuùc". Khi laõo ñeå raâu daøi, ngöôøi ta goïi laø "laõo Tuùc". Maáy caùn boä treû tuoåi coù ngöôøi goïi laõo baèng "cuï", nhöng laõo phaûi traû laïi baèng raát nhieàu tieáng "daï", "daï" tröôùc caâu noùi vaø "daï" sau caâu noùi. Roát cuoäc chæ coù maûnh ñaát naøy laø ñeå cho laõo an loøng, ñeå cho laõo nöông töïa. Noù khoâng phaûn boäi laõo. Ñaát khoâng phaûn boäi ngöôøi, chæ coù ngöôøi môùi phaûn boäi ñaát. Ngöôøi daäm chaân theà nguyeàn ruûa saû roài boû ñi. Ñaát vaãn ôû laïi nhaãn naïi trung thaønh. Khi ngöôøi veà, ngöôøi cöù töôùi moà hoâi xuoáng laø ñaát laïi naûy ra laù xanh, ñôm hoa, keát traùi. Laõo dang tay ñaët xuoáng maët ñaát. Laõo duoãi chaân cho chaân keà saùt ñaát. Laõo laên qua naèm uùp maët xöoáng ñaát. Khoái ñaát vöõng chaéc naëng trình tròch naèm caâm nín nhö khuyeán khích laõo an taâm. Ñaát khoâng voàn vaäp ñoùn möøng, neân ñaát cuõng khoâng laïnh nhaït xua ñuoåi.

    Qua thaùng Möôøi bí ngoâ boø chaèng chòt leân buïi bôø gai goác nôû nhöõng nuï hoa vaøng lôùn. Laù bí laù möôùp xanh rôøn rôïn che kín nhöõng thaân gai xöông xaåu, nhö truyeàn cho laõo söùc soáng doài daøo töôi maùt. Thaân baép vöôn leân caêng öù nhöïa, laù oùng aùnh chao ñi chao laïi theâm gioù phe phaåy. Roài baép troã côø, hoa vaøng rung rinh thaû töøng traän möa phaán nheï moûng nhö söông. Roài baép raêng chaøng nhu nhuù trong beï. Traùi baép lôùn daàn, no troøn theâm, caêng nhöõng hoät non döôùi laàn bao. Nhöõng con ong voø veõ, ong baàu, ong maät bay vuø vuø roän raõ suoát ngaøy, chui vaøo hoa naøy, baùm leân hoa kia laøm nhoän nhòp caû moät khu khoâng khí. Vaønh khuyeân chích choeø goïi nhau, traû lôøi nhau, ñuoåi nhau töø caønh naøy sang caønh khaùc. Moät caëp chìa voâi bay ñeán ñaäu, noùi chuyeän lieán thoaéng. Ñuùng laø nhöõng ñöùa laém mieäng laém moàm. Tieáng con chim gaùy ñoå hoài ôû nôi xa hôn, chaàm chaäm, buoàn buoàn nhö tieáng ñeám nhòp cuûa moät oâng giaùo giaø daïy hoïc ôû nhaø thôø. Chaøo maøo nghe oàn aøn cuõng ruû nhau tìm tôùi, caát tieáng chuyeän troø. Tieáng chim ôû tröôùc maët, ôû sau löng, ôû beân traùi, beân phaûi chen chuùc laãn loän vaøo nhau. Sau moät hoài laøm naùo loaïn khoaûnh ñaát yeân tónh naøy, chuùng voäi bay ñi maát heát ñeå laïi moät mình laõo vôùi tieáng cuoác phaït töøng nhaùt xuoáng ñaát, chaàm chaäm ñeàu ñaën, tieáng moät caønh caây bò beû gaãy, tieáng moät chuøm laù coï xaùt vaøo nhau. Coù khaùc gì cuoäc ñôøi cuûa laõo ñaâu? Hoäi heø, ñình ñaùm, Teát nhaát gioã chaïp, gioïng cöôøi beân aám traø, caâu chuyeän vui trong khoùi thuoác... Taát caû chæ laø nhöõng moùn trang ñieåm nhaát thôøi. Laàm lì, chòu ñöïng, caùn cuoác boùng nhaün trong gan baøn tay, aùnh naéng rung rinh ñoát noùng troøng maét, ñoù môùi laø cuoäc ñôøi thöïc cuûa laõo. Nhöõng buoåi chieàu ñi veà nhaø, tay caàm traùi möôùp môùi haùi, ñaàu ñoäi thuùng khoai môùi dôõ hay moät xaâu traùi baép troøng vaøo caùn cuoác vaùc leân vai, laõo thaáy laâng laâng vui söôùng, chaân böôùc nheï nhaøng. "Maûnh ñaát cuûa mình! Nieàm thöông vaø hy voïng cuûa mình!" Töøng chaëp laõo baét gaëp yù töôûng aáy noù cöù len loõi, nhö laáp kín trong oùc laõo, khoâng chòu rôøi.

    Moãi ngaøy caùi khoaûnh ñaát cuûa laõo moãi nôùi roäng ra. Nhöõng buïi duoái to ñöôïc chaët ñi vaø laõo hì huïc duøng xaø beng naïy cho baät reã, keùo ñaët naèm treân maët ñaát troâng nhö nhöõng thaân ngöôøi quaèn quaïi ñau ñôùn.

    Moät buoåi chieøu treân ñöôøng veà nhaø, laõo Tuùc gaëp oâng chuû tòch xaõ. Laõo ñöa tay traùi leân gaõi ñaàu, mieäng lí nhí moät lôøi chaøo:

   - Daï thöa thaày...

    OÂng chuû tòch töôi cöôøi:

   - Thaày baø caùi gì. Thôøi ñaïi baây giôø. ÔÛ döôùi ñaát veà ñoù haû?

   - Daï.

    "ÔÛ döôùi ñaát veà", boán tieáng ñoù laøm maùt moät nôi naøo trong buïng laõo, trong taâm can cuûa laõo. "ÔÛ döôùi ñaát veà", boán tieáng laõo thöôøng nghe oâng Phoù Hai, baø Höông Naêm hay noùi moãi khi gaëp ai hoûi "ñi ñaâu veà?". Ñaát ñaây laø ñaát troàng mía, troàng boâng, troàng meø, troàng ñaäu. Hoï xuoáng ñaát ñeå troâng coi coâng caøy, coâng gieo maï hoaëc coâng cuoác coû. Khi hoa vuï leân, hoï xuoáng döôùi ñaát ñeå ngoù chöøng aên troäm aên ñaïo. Tôùi ngaøy haùi boâng ñaïp mía, hoï xuoáng döôùi ñaát ñeå thu hoaïch hoa lôïi. "ÔÛ döôùi ñaát veà" laø tieáng daønh rieâng cho nguôøi coù cuûa. ÔÛ döôùi ñaát veà, oâng Phoù Hai ñi chaäm raõi, khua guoác loác coác treân ñöôøng xoùm vaø tay caàm caùi röïa caùn daøi. Tha hoà chaët caây doïn bôø vôùi moät löôõi röïa beùn ngoït nhö vaäy. Bôø daäu bao quanh ñaùm ñaát bao giôø cuõng um tuøm caây coái. Chuùng moïc laán ra, vöôn choài, troã laù choaùn caû loái moïc cuûa mía ñaäu, che taøn rôïp giaønh giaät aùnh saùng vaø khoâng khí cuûa mía cuûa ñaäu. Laõo töôûng töôïng löôõi röïa phaùt xuoáng, döùt lìa nhöõng caønh caây öôn ngaïnh vaø gian traù. Thaät sung söôùng laø taám loøng ngöôøi chuû mieáng ñaát naâng niu baûo veä caây traùi cuûa mình vaø chinh phaït taøn nhaãn luõ coû caây daïi. ÔÛ döôùi ñaát veà, baø Höông Naêm quaèn vai döôùi söùc naëng cuûa ñoâi gioû ñöïng ñaày tai boâng traéng xoùa. ÔÛ döôùi ñaát veà! ... Ñoù laø ñieäp khuùc cuûa moät baøi ca laøm say söa taâm hoàn laõo nhö môùi ngaøy naøo ñaây, luùc coøn thanh xuaân, loøng laõo rung ñoäng theo caâu hoø ñieäu haùt hueâ tình:

Tình thöông quaùn cuõng nhö nhaø,

Leàu tranh coù nghóa hôn toøa laãm cao

Giôø ñaây laõo ñaõ coù moät mieáng ñaát ñeå maø ñi veà, ñaõ coù töøng ñaùm caây traùi ñeå maø baûo veä, coù bôø buïi phaûn loaïn ñeå maø chinh phaït. Laõo khoâng coøn laø thöù ngöôøi "hai tay ñaám hai cuøi" thöù ngöôøi chæ coù ñoâi deùp cao su vaø caùi röïa, thöù ngöôøi chæ soáng nhôø vaøo söï thueâ möôùn cuûa keû khaùc. Nieàm vui ñoù theo chaân laõo maø veà ñeán nhaø.

    Muï Tuùc ñang luïc ñuïc trong beáp. Coù tieáng moät caùi coái tieâu bò haát vaêng loâng loác treân neàn ñaát. Coù tieáng noài côm ñaët naëng moät caùi "thòch" leân treân maët reá. Muï laøm luïng bao giôø cuõng naëng tay. Chaúng  caùi cheùn, caùi dóa naøo ñöôïc nguyeân veïn vôùi muï. Khoâng meû mieäng thì cuõng nöùt ngang nöùt doïc. Laém hoâm phaûi laät caùi khu cheùn leân ñeå ñöïng nöôùc maém. Laõo vöøa ñi ngang qua cöûa beáp ñònh caát caùi cuoác xuoáng khoûi vai thì coù tieáng ñuõa beáp quaät maïnh ñaùnh bòch moät caùi vaø tieáp theo, tieáng con Möïc la oaúng oaúng vöøa thaùo chaïy ra saân. Thaân mình noù oaèn oaïi. Noù ngaõ laên xuoáng ñaát, keùo leát ñoâi chaân sau vöøa nhe traéng caû hai haøm raêng. Tieáng oaêng oaúng phaùt ra töø caùi moõm lôûm chôûm ñoù nhö cuõng coù goùc nhoïn. Chuùng keùo daøi, ñuoái daàn, rôøi raïc daàn. Trong beáp, tieáng muï laàm baàm:

   - Ñoà quyû söù, aên hoãn haøo. Ñuïng choã naøo cuõng thoïc moû...

    Laõo böôùc trôû vaøo beáp. Muï chuïp ngay:

   - Con meï Coác ñoù haû? Moà toå cha maøy, sao maøy  khoâng ñem caùi chaøy laïi traû cho tao? Noùi möôïn moät chuùt maø giöõ cheát ôû ñaèng ñoù. Nhaø tao coù ai ñaâu maø sai. OÂn hoaøng dòch teå haïi maøy.

    Khoâng nghe coù tieáng traû lôøi, muï ngöôùc leân nhìn vaø thaáy laõo:

   - Thaèng giaø naøy nöõa. Khoâng phaûi sao khoâng leân tieáng? Ñi qua nhaø muï Coác ñoøi caùi chaøy veà.

   - Ñoøi chaøy laøm gì? -Laõo oân toàn hoûi.

   - Ñoøi chaøy laøm gì khoâng bieát haû? Ñeå veà teá cha tui phaûi khoâng? Khoâng thaáy caùi coái ôùt kia sao?

   Laõo nhìn xuoáng caùi coái naèm nghieâng ôû gaàn  oå gaø. Moät con gaø maùi ñen naèm troá maét nhìn laïi laõo. Hai traùi ôùt vaøng ra xa ôû döôùi chaân roå baùt. Laõo noùi:

   - Ñoøi hoûi caùi gì. Khoâng coù chaøy thì laáy ñuõa maø giaèm cuõng ñöôïc.

    Laõo cöôøi hì hì moät tieáng nheï tieáp theo. Töùc thì muï neùm vung ñoâi ñuõa beáp:

   - Coøn cöôøi nöõa? Töùc cheát ngöôøi ta ñi. Heát nöôùc maém, heát cuûi, côm soáng. Naáu moät noài côm maø thoåi löûa heát hôi. 

    Laõo ñi laïi löôïm töøng chieác ñuõa beáp, goõ vaøo nhau cho saïch ñaát. Laõo tieán tôùi gaàn muï. Muï traùnh ra, thuû theá, nhöng laõo chæ ñaët nheï moät baøn tay leân vai muï.

    Muï haát tay laõo ra:

   - Deïp! Deïp!

    Laõo cöôøi heà heà. Nieàm vui cuûa laõo khieán laõo thaáy thöông haïi cho muï vôï luøng khuøng vuøng vaèng. Giaù gaëp moät buoåi naøo khaùc thì laõo ñaõ tieáp tay cho muï xaùng luoân caùi baùt xuoáng ñaát. Tieáp chaân muï ñaù luoân caùi coái cho laên tuoát ra saân. Khoâng, moät ngöôøi coù ñaát, ñaát mòn maøng vaø maøu môõ nhö vaäy, coù ñaùm luùa nguïc ñaàu ngaäm söõa, coù vaït baép ñang chao nhöõng caùnh laù trong gioù, moät ngöôøi sung söôùng nhö theá khoâng theå deã daøng noùng giaän. Maøu xanh cuûa laù, maøu vaøng cuûa hoa, gioù maùt vaø höông thôm ñang phaûng phaát trong taâm hoàn laõo khieán laõo bình tónh vaø kieân nhaãn. Laõo khom löng ngoài xuoáng caàm caùi oáng thoåi löûa thoåi phuø phuø vaøo ñaùm cuûi chaø. Ñoám löûa saùng leân, ñoû röïc, nôùi roäng ra, lieám vaøo caønh cuûi, baät leân ngoïn.

    Boùng toái xuoáng eâm ñeàm ngoaøi saân. Muøi thôm cuûa hoa muø u noàng noàng. Sau böõa côm laõo baéc choõng ra naèm ôû döôùi hieân. Muï ngoài se sôïi ñan voõng ôû caây coät gaàn ñoù. Baày muoãi ñoùi bay va vaøo chaân laõo khieán laõo phaûi ñaäp chan chaùt töøng hoài. Nhìn vaån vô neàn trôøi laám taám sao, laõo dòu daøng thaû taâm hoàn ñi laûng vaûng veà nhöõng chaëng ñôøi nieân thieáu, tröôûng thaønh cuûa mình. Cuõng döôùi moät neàn trôøi nieân thieáu, tröôûng thaønh cuûa mình. Cuõng döôùi moät neàn trôøi sao nôû laám taám nhö ñeâm nay, hoài leân chín tuoåi, laõo ñaõ phaûi baêng ñoàng moät mình trong canh khuya ñi luøng tìm con beâ chaïy laïc. Daân nhaø noâng ôû hai laøng Bình Hoøa, Phuù Myõ cöù saùng phaûi luøa töøng baày boø ñi haøng ba haøng boán caây soá xuoáng caùnh ñoàng Hoøa Mai, Haø Yeán ñeå coù coû thaû cho boø aên. Buoåi chieàu luøa veà, baày naøy ñi laãn loän vôùi baày kia vì con ñöôøng xoùm heïp. Ñi caïnh nhöõng con boø caùi hieàn laønh voâ tö löï laø nhöõng con beâ con ngaây thô.Nhöõng chaøng boø ñöïc khaùc baày khi gaëp nhau thöôøng chaúng maáy khi chòu yeân. Chuùng  gaàm ñaàu xuoáng khòt muõi, quaøo hai chaân tröôùc xuoáng maët ñaát roài xoâng vaøo nhau maø huùc. Söøng ñaäp chan chaùt. Buïi tung mòt muø. Boø caùi boø con chaïy taùn loaïn. Ngöôøi ñi chôï cuõng chaïy taùn loaïn theo. Chính trong moät cuoäc boø ñöïc giao ñaáu ñoù maø con beâ cuûa laõo chaên chaïy laïc sang baày boø khaùc. Luøng kieám khoâng ra. Phaûi luøa baày boø coøn laïi veà chuoàng. Chòu naêm quaát roi maây coù laèn ngang löng. Chòu nhòn ñoùi böõa toái ñoù vaø côøi quaàn aùo loäi qua soâng Caây Döøa ñeán töøng chuoàng boø ôû hai laøng Bình Hoøa, Phuù Myõ maø kieám. Boùng toái cuõng daøy ñaëc, eâm vaø meàm nhö ñeâm nay. Sao cuõng nôû chi chít vaø hôùn hôû nhö ñeâm nay. Moûi chaân vaø ñoùi, vaø laïnh, laõo ngoài ôû bôø soâng maø baät khoùc oøa leân. Laõo sôï caây roi maây daøi cuûa chuû. Moãi laàn vuït tôùi, laøn roi xeù gioù nghe vuùt moät tieáng daøi vaø thaân roi quaán troøn theo thaân mình gaày nhom cuûa laõo. Nhöùc nhoái nhö coù löûa trong thaân roi. Ri ræ nhö coù maùu öùa ngay theo laèn roi.

    Laõo thôû daøi laên mình treân choõng. Tieáng vaït tre coït keït ôû duôùi löng. Laõo ñöa moät ngoùn tay leân chaám ôû khoùe maét, ngaïc nhieân thaáy ñaõ coù nöôùc maét ñoïng ôû ñoù töï luùc naøo. Laõo quay sang baûo vôï:

   - Hoåm raøy baø chöa xuoáng döôùi ñaát thaêm. Baép ñaõ troå côø döôùi ñoù.

    Tieáng oàm oàm cuûa laõo laøm muï Tuùc giaät mình. Muï ñang xe sôïi treân baép ñuøi ñeå traàn maø maét thì lôø ñôø nguû guïc, muï hoûi laïi:

   - Caùi gì? Noùi caùi gì?

   - Baép troå côø ôû döôùi ñaát mình.

   - Töôûng caùi gi. Laøm ngöôøi ta giaät mình.

   - Mai baø xuoáng vun goác vôùi toâi.

   - Meät! Töôûng naêm sôû baûy sôû gì. Coù moät vaït ñaát baèng baøn tay maø cuõng laøm roän.

    Laõo laïi cöôøi heà heà:

   - Moät baøn tay cuõng laø ñaát, naêm sôû baûy sôû cuõng laø ñaát. Tao coù moät baøn tay thì tao roän theo moät baøn tay.

    Muï ngaùp daøi toû yù khoâng muoán nghe nöõa neân laõo cuõng chaúng theøm noùi theâm. Noùi vôùi ñaàu goái coøn hôn noùi vôùi con meï naøy. Laõo naèm laéng nghe tieáng gioù thoåi xaøo xaïc trong luøm caây sung, tieáng daàm cheøo goõ loäp coäp treân be thuyeàn ñang buûa löôùi ôû meù soâng. Bao nhieâu tieáng ñoù ñeàu quen thuoäc vôùi laõo, gheù laïi chaëng naøo trong Quaù Khöù laõo cuõng ñeàu gaëp nhöng maø rieâng ñeâm nay laõo ñaõ thaáy thieát tha thaân maät. Quaû tình nieàm vui cuûa ban chieàu ñaõ theo laõo khoâng rôøi vaø trong giaác nguû chaäp chôøn döôøng nhö laõo chieâm bao thaáy toaøn nhöõng giaï luùa ñoå thaønh ñoáng, thaønh ñoáng cao, roäng maõi ra cao vuùt leân, voâ bieân, traøn ngaäp khaép caû. Chæ toaøn nhöõng luùa laø luùa.

    Ngaøy thu maùt laïnh tieáp theo ngaøy heø noùng nöïc. Caùi ao con ôû goùc maûnh ñaát moãi ngaøy moät heïp chu vi. Ñaát laán ra ôû ven bôø, ñaát chuïm leân rôm khoâ coû khoâ, ñaát boø ñeán ñaâu laø caây caø daây muoáng tieáp chaân ñi theo, chaâm reã xuoáng ñeå giöõ cho ñaát khoûi lôû. Laâu laâu giöõa luùc ñang cuoác ñaát laõo chôït nghe tieáng con caù vaãy ñuoâi moät caùi maïnh döôùi loøng ao. Laõo döøng cuoác quay laïi nhìn vöøa mæm cöôøi laåm baåm noùi: -AØ! vaãy maïnh ñi con. Ñôïi hoâm naøo oâng baét veà um moät chaûo.

    Lôøi haêm doïa coù ñöôïm veû thaân tình. Neáu moät ngaøy naøo laõo thaû lôø hay uùp nôm maø baét ñöôïc caù thì chaéc laõo seõ oâm caù leân tay maø nhìn nhö oâm moät ngöôøi baïn. Vaø laõo seõ aêm thòt ngöôøi baïn ñoù, ngon laønh, aâu yeám. Khi maët trôøi leân cao nöôùc ao aám aùp thì roàng roàng bôi loäi töøng ñaøn. Caù saëc, caù roâ thi nhau ñôùp moùng laøm rung rinh maët nöôùc. Hoa suùng vöôn mình leân cao xoøe nôû töøng caùnh traéng. Maët ao troâng gioáng caùi khaên traûi baøn coù theâu thuøa laù hoa raäm raïp.

    Moät ngaøy thaùng Möôøi naêm ñoù, oâng thö kyù ñòa baï cuûa xaõ ñi ngang qua ñaùm ñaát, laáy chaân gaït taám cöûa ngoõ beän baèng chaø gai tre, löõng thöõng böôùc vaøo. Laõo ñang côûi traàn cuoác coû ñaùm mì, voäi vaõ quay laïi. Laõo môøi oâng thö kyù vaøo ngoài ôû caùi choøi nhoû. Vöøa ñaët ñít ngoài leân vaït lieáp tre, oâng thö kyù cheùp mieäng:

   - Chaø! ÔÛ ñaây gioù maùt quaù. Nguû tröa thì söôùng tuyeät. 

    Laõo "daï" moät tieáng ruït reø.

   - Choøi naøy cuï laøm ñeå giöõ döa?

   - Daï giöõ döa giöõ baép luoân theå.

    Laõo moùc tuùi ñöïng thuoác ra môøi. Thuoác xaéc moûng nhö sôïi raâu maøy xanh uùa. Laõo noùi:

   - Môøi oâng thö kyù huùt thöû. Thuoác naøy laø gioáng Vaân Hoøa toâi xin ñöôïc vaøi chuïc caây ñem troàng ôû goùc kia.

    Laõo ñöa ngoùn tay chæ veà phía ñaùm thuoác ñang ra hoa. Nhöõng caønh laù daøy, roäng, moïc ôû döôùi chaân ñaõ bò töôùt heát. Khoùi thuoác phì phaø ñaày ngheït caùi choøi nhoû. Chôït oâng thö kyù ñaèng haéng moät tieáng lôùn roài trònh troïng noùi:

   - Maáy böõa nay xaõ phaùt ñoäng coâng taùc kieán ñieàn. Ai coù ruoäng ñaát ñeàu phaûi laøm tôø khai. Cuï...

   - Daï, thöa oâng thö kyù, ñaát naøy laø ñaát boû hoang toâi môùi phaù vôõ.

   - Toâi bieát... toâi bieát... -oâng thö kyù voäi ngaét lôøi-  Cuï khai ñeå ñöùng teân laøm nghieäp chuû keûo sôï sau naøy coù ngöôøi tranh ñoaït. 

   - Daï.

   - Ñaát khai hoang thì cuï ñöôïc aên hoa lôïi naêm naêm khoûi phaûi ñoùng thueá.

   - Daï.

    Thaáy oâng thö kyù ngoài im laëng khoâng noùi tieáp, laõo luùng tuùng hoûi:

   - Nhöng maø caùch thöùc khai baùo...

   - AØ, cuï cöù ra truï sôû xaõ roài anh em laøm giuøm cho. Coát laø cuï phaûi ño ñaïc mieáng ñaát theo chieàu daøi, chieàu ngang roài tính dieän tích.

    Nhöõng tieáng "chieàu daøi, chieàu ngang, dieän tích" khoù hieåu khoù nhôù laøm cho maët laõo nhaên nhoù laïi.

   - Ñöôïc roài. Ñeå toâi baøy cho cuï. Bieát chöa? Cuï ño moät beà naøy, -oâng thö kyù giô ngoùn tay chæ- coi noù ñöôïc maáy thöôùc. Bieát chöa?

   - Daï.

   - Roài cuï ño beà naøy, - ngoùn tay laïi chæ veà moät phía khaùc,-  Bieát chöa?

   - Daï.

   - Xong ñaâu ñoù, cuï ra truï sôû xaõ, chuùng toâi tính toaùn giuøm cho.

   - Daï.

    Tieãn chaân oâng thö kyù xong, laõo loanh quanh nghó ñeán vieäc ño ñaát. Ño baèng caùi gì baây giôø? Thöôùc ñaâu maø ño? Caû naêm caû ñôøi coù bao giôø laõo moù ñoäng ñeán caùi thöôùc? Ñôn vò ño löôøng cuûa laõo laø gang tay, saûi tay, ñoøn gaùnh, caây saøo. Ñôn vò nhoû thì chi li beà boän hôn: loùng tay, muùt ñöõa, muùt chìa voâi, hoät baép, hoät gaïo, hoät keâ, con moït... Caùi ngaïch ñòa  naøy roäng naêm gang... maët trôøi leân hai saøo... caùi muïn boïc to baèng muùt chìa voâi.. ñoùng caùi raêng coái xuoáng theâm nöûa hoät gaïo... ñoù, nhöõng duïng ngöõ thoâng thöôøng maø tai laõo haèng nghe, mieäng laõo haèng noùi. Laõo ñi raûo nöûa xoùm môùi möôïn veà ñöôïc caùi thöôùc. Laõo noái chaép hai sôïi daây gaøu laøm moät vaø ño ñuû naêm thöôùc. Nôi moãi ñaàu daây laõo coät moät thanh cuûi voùt nhoïn. Laõo ñôïi moät ñeâm traêng saùng vaø ruû vôï cuøng ñi ñeå muï giuùp tay vôùi laõo, nhöng muï öông ngaïnh caõi laïi:

   - Tui khoâng bieát ño ñaïc tính toaùn.

   - Thì ai bieåu muï ño ñaïc? Muï chæ caàn caàm moät ñaàu daây roài toâi sai gì muï cöù laøm theo.

   - Töø thuôû cha sinh meï ñeû tôùi giôø tui ñaâu coù ñaát coù ruoäng maø bieát laøm theo?

    Gioïng laõo naèn nì:

   - Muï chòu khoù moät chuùt maø.

   - Khoâng.

    Im laëng moät phuùt, chôït muï oang oang leân nhö ñeå phaân bua vôùi haøng xoùm:

   - Ño ño ñaïc ñaïc... ñaïc ñieàn ñaïc thoå caùi gì... Laøm nhö giaøu laém. Ño caùi gì laïi ñeå ban ñeâm môùi ño? Quaù laø ñi aên troäm.

    Laõo uaát ngöôøi, naït moät tieáng:

   - Im ñi. Cha maøy. Caùi mieäng nhö caùi moõ laøng.

    Vaø laõo voäi vaõ xaùch cuoän daây gaøu ñi tuoát. Caùi moõ oang oang sau löng laõo. Thaät laø ñoà ngu. Laõo ñaõ choïn ban ñeâm ñeå ñöøng ai xoi moùi nhìn vaøo coâng vieäc cuûa laõo. Laõo ngöôïng khi sung söôùng maø bò ai baét gaëp. Nhö ngaøy Teát maëc aùo môùi. Nhö ngaøy cöôùi vôï, laõo ñi ñoùn daâu bò haøng xoùm chaïy ra ñöôøng xem maét. Laõo laàm baàm trong mieäng nhöõng tieáng rôøi raïc, voâ nghóa.

    Ñeán ñaùm ñaát, laõo côûi aùo vaét treân caùi choøi theo thoùi quen. Ñeâm maùt laønh laïnh. Maët traêng saùng traéng nhö caùi dóa baïc chaïy vun vuùt treân neàn trôøi khoâng maây. Laõo ñi laïi moät goùc raøo veït caønh caây, laù caây ñeå caém saùt moät caây noïc xuoáng. Laõo caàm ñaàu daây kia chaäm raõi, traùnh nhöõng caây döa, nhaûy qua nhöõng voàng khoai... ñi cho ñeán luùc sôïi daây caêng thaúng môùi döøng laïi. Laõo caém caùi coïc thöù hai xuoáng. Mieäng doõng daïc ñeám: Moät.Tieáp theo, laõo giaät maïnh sôïi daây cho caây coïc ôû goùc raøo nhoå leân, laõo thu daây vaøo loøng baøn tay roài chaäm raõi böôùc tôùi cho ñeán khi sôïi daây laïi caêng thaúng döôùi tay laõo. Cöù nhö theá, chaàm chaäm, nghieân trang, laõo ñem heát taâm hoàn mình ra ñeå caém ngay ngaén chieác coïc ñeå keùo thaät thaúng sôïi daây, ñeå doõng daïc ñeám: Moät... Hai... Ba... Boán... Khoâng ñöôïc maát moät thöôùc ñaát. Phaûi ño cho heát, phaûi ñeám cho ñuû. Laõo cöù mong sao cho ñaát daøi maõi, daøi maõi voâ taän ôû döôùi böôùc chaân mình. AÙnh traêng chao qua chao laïi, roùt chaûy theo loøng laù moân laù baép nghieâng nghieâng. Laõo laéng nghe tieáng choù tru ôû caùc xoùm raûi raùc xa xa, tieáng con eách oàm oäp ôû bôø ao, tieáng deá ri ræ nhö xæa xoùi vaøo boùng toái.

    Khi ñaõ ño ñuû hai chieàu, laõo laåm nhaåm ñoïc thuoäc nhöõng con soá, nhöõng con soá kyø dieäu ñang bieán laõo thaønh chuû nhaân cuûa moät saûn nghieäp do moà hoâi vaø baép thòt cuûa laõo gaây döïng neân: saùu daây boán thöôùc chín taác, boán daây... Laõo hoïc thuoäc daõy con soá ñoù treân ñöôøng veà. Laõo hoïc thuoäc daõy con soá ñoù khi vuïc gaùo vaøo lu muùc nöôùc röûa chaân, khi leo leân choõng naèm, khi lô mô ñôïi giaác nguû ñeán.

    Saùng hoâm sau, laõo ñi ñeán truï sôû xaõ. Suyùt tí nöõa thì quen tay côûi baät caùi aùo ra ñeå tìm choã vaét. Laõo quen ôû traàn neân da chai ñi, maëc aùo vaøo moät laùt thì thaáy nöïc vaø ngöùa ngaùy. OÂng thö kyù ñòa baï töôi cöôøi chaøo tröôùc:

   - A, cuï Tuùc. Thuoác laù cuûa cuï huùt ñaäm hôn thuoác Cuøng Sôn. Hoâm naøo haùi uû ñöôïc nhieàu nhieàu, cuï nhôù ñeå giaønh cho toâi moät ghim. Ñaõ ño ñaùm ñaát xong chöa?

   - Daï, môùi ño hoài hoâm.

   - Ñöôïc bao nhieâu?

   - Daï, saùu daây boán thöôùc chín...

   - Saùu daây laø caùi gì? -Loâng maøy cuûa oâng thö kyù nhíu laïi.

   - Daï, thöa queân. Toâi laáy caùi daây ñeå ño. Moãi daây naêm thöôùc.

   - AØ, ñöôïc. Môøi cuï laïi baøn ñaây.

    Laõo tìm choã ñeå ñaët noùn roài tieán laïi caùi baøn giaáy. OÂng thö kyù ruùt moät tôø trong choàng giaáy coù in chöõ saün ñaët ôû meùp baøn, vöøa môû naép buùt maùy.

   - Cuï teân gì?

   - Daï, Nguyeãn Ñöông.

   - Khoâng phaûi teân Tuùc aø?

   - Daï khoâng. Nguyeãn Ñöông laø teân trong baøi chæ thueá thaân.

   - Sanh quaùn, chaùnh quaùn? Laøng Ngaân Sôn phaûi khoâng?

   - Daï phaûi.

    Ngoøi buùt chaïy reøn reït treân giaáy.

   - Laøng Ngaân Sôn... toång An Sôn... Quaän Tuy An... oâng thö kyù vöøa ñoïc to vöøa vieát. Y nhö trong moät lôùp hoïc. Caùi mieäng ñang ñoïc rang raûng cuûa oâng thaày giaùo. Baøn tay nhaãn naïi caàm buùt cuûa hoïc troø. Mieäng oâng thö kyù meùo xeäch, uoán eùo theo ñöôøng ñi cuûa ngoøi buùt.

   - Thoå canh nhaát khoaûnh. Beà daøi bao nhieâu?

   - Saùu daây laø boán thöôùc chín taác...

   - Saùu daây vò chi ñi ba möôi thöôùc.

    OÂng vieát nhöõng con soá thaät to, chaàm chaäm, caån thaän, toâ ñi toâ laïi nhieàu laàn.

   - Beà ngang?

   - Daï, boán daây ba thöôùc coäng vôùi ba laø hai möôi ba thöôùc taùm taác...

    Laõo Tuùc chaêm chaêm vaøo ñaàu ngoøi buùt. Neùt chöõ ñeàu ñaën hieän ra, nheï nhaøng, ngoaèn ngoeøo khieán laõo muoán choùng maët. Nhö khi ngoài xe ñoå xuoáng doác xe uoán mình theo con ñöôøng löôïn voøng vaø ôû döôùi maét, daûi soâng, luøm caây, xoùm chôï, ruoäng luùa chao qua chao laïi. OÂng thö kyù khoâng hoûi laõo nöõa maø ñang nhíu khoaëm ñoâi loâng maøy xuoáng ñeå tính toaùn:

   - Taùm laàn chín laø baûy möôi hai, vieát hai nhôù baûy. Taùm laàn boán laø ba möôi hai vôùi baûy laø... vôùi baûy laø ... ba möôi chín... vôùi baûy laø...

    Ngoøi buùt gaïch, xoùa, boâi, söûa nhieàu laàn. OÂng laáy theâm tôø giaáy khaùc, laïi vieát, laïi tính, laïi boâi. Nhöõng veát nhaên ngaén caøy saâu ôû khoaûng caùch giöõa hai chaân maøy. Laõo Tuùc chaép tay ñöùng im laëng, chaêm chaêm nhìn. Laõo coù caûm giaùc mình ñang phaïm toäi. Quaáy raày keû lôùn! Laõo chuyeån sang sôï haõi khi chôït nghó ñeán söï luùng tuùng cuûa oâng thö kyù. OÂng ta coù theå tính sai laøm maát ñi vaøi thöôùc ñaát. Bao nhieâu laø moà hoâi, laø hôi thôû phì phoø, laø gaân coát vöôn leân cuùi xuoáng môùi coù ñöôïc moät thöôùc ñaát. Ngoïn buùt taøi ba maø cuõng aùc nghieät. Noù coù theå xoùa maát, moät caùch deã daøng, bao nhieâu coâng lao cuûa ngöôøi ta. Moät veät ñôøm loaùng thoaùng ôû ñaâu trong coå hoïng baét laõo muoán ho nhöng laõo khoâng daùm.

    Tieáng ñaèng haéng cuûa oâng thö kyù laøm laõo giaät mình. Veû maët töôi tænh, oâng giô ngoïn buùt veõ moät voøng troøn bao quanh con soá thaønh nhö sôï ñeå khoâng thì noù troán maát. OÂng giô tôø giaáy leân xa ñoâi maét moät chuùt, chuïm saùt ñoâi moâi laïi roài moät tay xoa caèm, oâng doõng daïc tuyeân boá:

   - Taùm traêm ba möôi meùt ca-reâ.

    Laõo Tuùc hôi cong löng xuoáng vaø "daï" moät tieáng nhoû. Khi nhaän aân hueä, moïi ngöôøi ñeàu cong löng vaø noùi khe kheõ nhö vaäy.

   - Cuï kyù döôùi tôø khai naøy ñi.

    Vöøa noùi, oâng thö kyù vöøa aán buùt vaøo tay laõo. Laõo ruøng mình khi tay chaïm vaøo caùn buùt. Gioïng laõo thieåu naõo:

   - OÂng cho toâi... laên tay.

   - Khoâng ñöôïc. Thôøi ñaïi baây giôø maø ñaâu coøn coù chuyeän laên tay ñieåm chæ?

   - Thöa oâng, toâi coá gaéng ñi hoïc bình daân maø toái daï u meâ quaù, hoïc ñaâu queân ñoù. Tay quen caàm caøy caàm röïa neân heã caàm buùt laø cöù tuoät ra.

    OÂng thö kyù cöôøi to, nhìn xuoáng nhöõng ngoùn tay cuûa laõo suø sì cong veïo nhö reã duoái reã baøng.

   - Thoâi ñöôïc. Ñöa toâi caàm tay cuï kyù giuøm cho.

    OÂng ñaët caùn buùt vaøo giöõa loøng baøn tay laõo roài naém troïn baøn tay aáy keà gaàn maët giaáy ñaåy leân ñaåy xuoáng. Ngoøi buùt xoùc giaáy lieân tuïc, möïc toeù ra nhö hoa caûi.

   - Cuï ñöøng ñeø xuoáng... ñeå yeân toâi laùi cho.

   - Daï.

   - Caùi löng cöù ngoài thaúng. Kìa! Ñöøng ñeø chôù. Caàm loûng loûng caây buùt moät chuùt.

    Khi oâng thö kyù ra leänh "thoâi" thì moät chöõ "Ñöông" meùo moù ñaõ naèm yeân treân maët giaáy. Tim laõo ñaäp roän raøng. "Buùt sa gaø cheát". Chaúng bieát laõo vöøa kyù nhaän caùi gì. Neáu ñoù laø moät vaên töï vay nôï, moät tôø giaáy baùn ñaát thì thaät laø roài ñôøi laõo. Nhöng maø khoâng coù lyù. Laõo ngheøo naøn theá naøy, ai nôõ löøa ñaûo laõo laøm chi. Caùn röïa cuûa laõo boùng loaùng vì phaït bôø chaët goác treân maûnh ñaát ñoù, löôõi cuoác cuûa laõo phaàm phaäp thaùng naøy sang thaùng khaùc treân maûnh ñaát ñoù, naøo ai coøn khoâng bieát. Laõo ñem loøng thaønh ra maø ôû vôùi thieân haï.

    Treân ñöôøng veà, loøng laõo baâng khuaâng roän raøng. Maûnh ñaát cuûa laõo ñaõ coù teân tuoåi, ñaõ ñöôïc laøng bieát ñeán, vaø coâng nhaän chính thöùc. Noù ñöôïc hieän hình baèng chöõ treân moät tôø giaáy in, vuoâng vöùc ngay ngaén ñöôïc xeáp chung vôùi haøng traêm tôø giaáy khaùc, haøng traêm mieáng ñaát mieáng ruoäng khaùc. Noù khoâng laø thöù ñöùa con hoang.(Ñaát hoang cuõng gioáng nhö con hoang vaäy). Noù ñaõ ñöôïc coâng nhaän, ñöôïc xeáp vaøo haøng nguõ bình thöôøng. Teân cuûa laõo ñaõ coù trong soå boä baét ñaàu töø hoâm nay. Ngöôøi ta goïi laõo laø nghieäp chuû. "Nghieäp chuû Nguyeãn Ñöông... thoå canh nhaát khoaûnh dieän tích taùm traêm ba möôi ca-reâ..." Chaúng bieát "ca-reâ" laø caùi thöù gì. Nhöng heã coù "ca-reâ" töùc laø coù ñaát.

    Laõo vui chaân raûo böôùc. Chaân vaáp phaûi moät hoøm ñaù ñau ñieáng nhöng laõo chæ nhaûy loø coø leân vaøi böôùc, xuyùt xoa roài thoâi. Coù chaûy maùu chuùt chuùt cuõng khoâng sao. "Taùm traêm ba möôi ca-reâ Nguyeãn Ñöông thoå canh nhaát khoaûnh..."

    AÊn ñöôïc moät muøa luùa saï thì boãng moät chieàu kia thaèng Lôït luø luø böôùc vaøo cöûa. Chaân noù ñi khaäp kheånh. Laõo hoûi, gioïng bình thaûn nhö chöa bao giôø bieát caûm ñoäng:

   - Sao ñi caùi chaân caø nhaéc vaäy?

    Thaèng lôït nhìn laàm lì xuoáng ñaát, traû lôøi nhaùt göøng:

   - Taïi xe nhaø binh noù caùn.

   - Chôù con maét maøy ñeå ñi ñaâu? Ñi sao khoâng ngoù tröôùc ngoù sau?

    Thaèng Lôït ñoå quaïu lieàn:

   - Sao laïi khoâng coù con maét? Ñaïp xe ba gaùc chôû cuûi cho ngöôøi ta, xe nhaø binh chaïy aåu, qua "cua" phanh khoâng kòp taùn laên nhaøo. Khoâng cheát laø may.

   - Sao khoâng baét ngöôøi ta ñeàn?

   - Sao oâng khoâng voâ ñoù baét ñeàn giuøm? Boä deã baét ñeàn laém hay sao?

   - Ñoù laø taïi maøy loãi.

   - Loãi caùi gì? Toâi ñi ñuùng luaät.

   - Theá thì maøy gioûi.

   - Chôù sao...

    Caâu chuyeän caét ngang ôû ñoù, voâ duyeân, ngôù ngaån. Hai cha con khoâng laùi noåi caâu chuyeän khieán noù ñaâm vaøo ngoõ bí. Thaèng Lôït ñaët caùi va-li laøm baèng thieác xuoáng choõng. Muï Tuùc chaïy laïi xum xoe sôø moù. Muï baûo noù môû khoùa vaø muï loâi ra naøo bít taát cuõ, sô mi cuõ, baøi ca voïng coå vaø luïc cuïc nhieàu moùn maø muï khoâng bieát duøng ñeå laøm gì. Muï caàm moät caùi ñöa leân hoûi:

   - Chai thuoác gì ñaây, maøy?

   - Thuoác gì? -Thaèng Lôït nhíu maøy- Ñoù laø loï bi aêng tin chaûi toùc.

   - Chaù thaèng naøy sang döõ. Coøn caùi aùo gì maø cuït nguûn vaäy? Baän laøm sao?

   - Caùi ñoù maø keâu laø caùi aùo? Caùi xì líp. Baän thay quaàn xaø loûong.

    Laõo tuùc ngoài ôû ngaïch cöûa nhìn vôï con, böïc mình thaáy vôï laõo voà vaäp moät caùch thaùi quaù. Caùi chaân khaäp kheãnh cuûa thaèng Lôït môùi laø ñieàu ñaùng cho laõo suy nghó, aâu lo. Noù coù coøn ñi caøy ñöôïc khoâng? Noù coù coøn cuoác coû mía ñöôïc khoâng? Noù coù coøn khieâng noåi caùi che khoâng?

    Chôït vôï laõo hoûi:

   - Maøy coøn tieàn dö ñöôïc maáy ngaøn?

   - Tieàn aên cöôùp hay sao maø dö? Naèm nhaø thöông thí hai thaùng môùi laønh caùi chaân. Ñaïp xe ba gaùc khoâng ñöôïc, chuû cho thoâi. Phaûi xin moät traêm röôõi tieàn xe veà xöù.

    Laõo hoûi:

   - Coøn con Tî ñaâu? Sao noù khoâng veà vôùi maøy?

   - Maéc môù gì maø noù veà vôùi toâi?

   - Laø tao hoûi vaäy thoâi. Chôù noù khoâng ôû chung vôùi maøy sao?

   - Thaân ai naáy lo.

    Muï Tuùc chen vaøo:

   - Theá hai ñöùa bay heát thöông roài sao?

   - Thöông caùi gì nöõa? Noù voâ Phan Thieát theo ngöôøi khaùc   - AØ ñaøn baø laø vaäy ñoù -laõo Tuùc thôû daøi- Noù voâ trong ñoù laøm ngheà gì?

   - Ban ñaàu, ñi ôû cho ngöôøi ta. Baây giôø noù ñi laøm ñó.

   - Trôøi thaàn ôi! -Muï tuùc keâu leân.

    Hai vôï choàng giaø nghó thöông cho söï thaát baïi cuûa thaèng Lôït neân thoâi khoâng noùi ñeán chuyeän con Tî nöõa. Rieâng laõo Tuùc, laõo caûm thaáy an loøng, maëc duø caùi chaân khaäp kheãnh cuûa thaèng Lôït laøm laõo lo laéng vaån vô. Nhö theá laø roõ raøng thaønh phoá phuï baïc con ngöôøi nhö loøng laõo nghó. Chæ coøn ñoàng queâ. Chæ coøn maûnh ñaát.

    Hoâm sau nhöõng nhaùt cuoác cuûa laõo giaùng xuoáng maïnh hôn, nhöõng phaùt röïa cheùm xuoáng ngoït hôn. Laõo theâm tình yeâu ñoái vôùi ñaát, ñoàng thôøi döï tính trong oùc cuõng nhieàu hôn.

    Ñeå cho thaèng Lôït nghæ daêm ngaøy roài laõo seõ baét noù ra ñaây chaët phuï caây, ñoán phuï chaø vôùi laõo. Noù seõ luoân luoân ôû caïnh laõo treân maûnh ñaát naøy. Coù bò thaønh phoá haát huûi noù môùi chòu an phaän treân luoáng caøy. Thaùng Naêm thaùng Saùu roãi raõi vieäc ñoàng aùng laõo seõ maïnh daïn phaù theâm moät khoaûnh roäng nöõa. Seõ raéc moät giaï gioáng luùa reo, seõ gaët veà naêm möôi giaï luùa môùi, phôi khoâ gieâ saïch. Luùa seõ xoâ ñaåy saøo saøo döôùi chaân laõo khi laõo ñi caøy luùa treân saân phôi. Luùa seõ rôi raøo raøo treân nong khi thaèng Lôït naâng cao thuùng cho luùa chaûy xuoáng töøng lôùp moûng vaø laõo caàm chaéc caùi quaït to ñöùng sau quaït phaàn phaät. Muï Tuùc seõ ñi ñi laïi laïi leâ caùi choåi queùt duïm nhöõng ngoïn luùa leùp. Baày gaø cuûa laõo suïc saïo tha hoà trong ñaùm rôm môùi ñaäp thôm nhaùt muøi luùa giaäp, muøi naéng, muøi buøn. Ngoaøi luùa ra, maûnh ñaát thaân yeâu coøn saûn xuaát moãi thöù moät ít ñuû cho laõo duøng. Coù baép, coù khoai, coù meø, coù ñaäu, rau caø... Thaùng Chaïp daây baàu, daây möôùp quaèn quaïi döôùi söùc naëng cuûa nhöõng traùi xanh. Thaùng Gieâng, nhöõng traùi bí ngoâ naèm laên loùc treân maët ñaát phôi maøu da vaøng xanh loang loå...

 Laõo buoâng yù nghó, ñi daàn veà phía buïi ngoâ tìm ngaét hoa bí ñöïc. Bí boø lan ñaày maët daát, laù xanh che kín moät vuøng, chæ thænh thoaûng nôû vaøng moät hoa, laõo roùn reùn ñi nhoùn böôùc giöõa ñaùm laù um tuøm. Trong caùi vaït aùo ñöôïc cuoän leân laøm boïc, hoa bí vaøng chöùa moãi luùc moät theâm nhieàu. Hoa bí coù vò ngoït cuûa caùnh ñaøi, caùnh traøng, coù muøi thôm cuûa phaán hoa. Moãi buoåi côm chieàu laø coù moät roå hoa bí luoäc chaám nöôùc...

    Thoát nhieân döôùi böôùc chaân laõo, laõo nghe moät tieáng "boùc". Moät caûm giaùc teâ buoát nhö töï ñaâu chaâm vaøo da thòt. Laù bí lay ñoäng reõ ra moät con ñöôøng heïp cho moät thaân raén tröôøn tôùi, thaät maïnh, vun vuùt. Thaân raén maøu ñen saäm, oùng aùnh. Laõo la leân:

   - Trôøi ôi! Raén hoå mang...

    Tay traùi buoâng xuoáng, vaït aùo bò tuoät ra, hoa bí rôi tung toeù xuoáng ñaát, naèm gaùc treân laù. Laõo böôùc ra khoûi ñaùm bí. Maùu ri ræ chaûy töø veát raén caén ôû treân maét caù chaân maët. Nhöùc ôû nôi aáy, nhö coù nhieàu muõi kim chaâm tôùi. Söï ñau nhöùc tieán leân raát mau, ñeán baép chaân, treân baép chaân nhö nhöõng löôõi löûa lieám tôùi, traøn lan ra, toûa xung quanh, nhö meùp nhöõng ñôït soùng con daït vaøo bôø, traøn roäng, toûa ra xa. Nhöùc leân ñeán baép ñuøi. Laõo heát böôùc ñöôïc nöõa. Chaân traùi run, laõo keùo leâ chaân maët. Phaûi gaéng veà nhaø, cho thaät nhanh. Raén luïc caén daãu ñoäc nhöng coøn deã chöõa. Noïc raén hoå mun, hoå chuoái coøn coù thuoác baøi tröø. Chôù raén hoå mang... Laõo giaän mình sao khoâng löu taâm ñeán caùi hang raén naøy hoâm vôõ ñaát. Laõo giaän mình sao hoâm nay haùi hoa bí chi quaù sôùm. Hay laø laõo tôùi soá roài. Nghó ñeán ñaây, nöôùc maét cuûa laõo tuoân ra laøm hai doøng, chaûy vaøo mieäng nghe maèn maën. Laõo naëng nhoïc coá leâ töøng böôùc. Nhöng moãi böôùc moãi chaäm hôn.Moãi naëng hôn. Loaïng choaïng, maét laõo hoa leân. Töøng voøng vaøng, voøng ñoû quay cuoàng loän xoän. Coøn naêm thöôùc nöõa môùi ñeán ñöôøng caùi. Laõo coá nhöôùng maét leân, coá vaän duïng söùc löïc chuyeàn ñeán ñoâi chaân. Coøn boán thöôùc röôõi nöõa. Laõo loaïng choaïng, nhöng göôïng cho khoûi ngaõ. Tay laõo run theo chaân. Vaãn coøn boán thöôùc röôõi nöõa. Tai laõo uø ñi. Laõo thaáy laïnh ôû hai vai, caùi coå cöùng laïi. Chaân maët cuûa laõo naëng nhö khuùc goã. Coù coøn laø chaân cuûa laõo thaät khoâng? Laõo coá nhìn xuoáng xem noù coù coøn ñaáy khoâng. Noù ñaõ rôøi ra chöa. Laõo laëng ngöôøi ñi. Ñaàu laõo xoay vaàn. Buïi duoái xanh, con ñöôøng vaøng, bôø tre xa, daõy nuùi, voøm trôøi... chao ñi, ñaûo loän, xoay voøng, nhanh daàn, môø môø, rung rinh. Laõo ngaõ quî xuoáng ñaát.

    Ngöôøi ñi qua troâng thaáy vöïc laõo veà nhaø. Xoùm gieàng giaõ göøng, pha nöôùc tieåu ñoå cho laõo. Laõo tænh laïi, ñöa ngoùn tay chai saïn suø sì chæ xuoáng chaân uù ôù noùi:

   - Raén hoå mang... moå.

    Moïi ngöôøi "oà" leân. Tieáng noùi raøo raøo nhö soùng daäy.

   - Cheát! Cheát! Trôøi ôi! Bò raén caén choã naøo?

   - Kieám ñaâu cho coù nöôùc loø reøn?

   - Ñaâu phaûi choù daïi caén maø uoáng nöôùc loø reøn? Moâ Phaät khoâng bieát ôû gaàn ñaây coù xöông choàn ñeøn khoâng.

    Lôøi baøn taùn keùo daøi, baøn taùn ôû quanh giöôøng laõo, ôû tröôùc saân, ôû ngoaøi ngoõ. Laõo Tuùc reân höø höø. Moãi laàn trôû mình, laõo la heùt leân nhö coù ai cöùa dao vaøo thòt laõo.

    Tin laõo bò raén hoå mang caén chuyeàn ñi thaät nhanh. OÂng Caâu Ñaùp chuyeân moân hoát thuoác Nam choáng gaäy ñeán. Maët oâng ñoû gay vì röôïu. Choøm raâu thöa, da maët moûng vaø boùng nhaün. OÂng laïi gaàn, xích caùi va li thieác cuûa thaèng Lôït coøn ñaët naèm treân choõng, gheù ñít ngoài xuoáng. OÂng laät mieáng laù xanh ai ñaõ nhai ñaép leân veát raén caén, neùm "baïch" xoáng ñaát roài doõng daïc hoûi:

   - Ñöùa naøo ñaép moùn gì ñoù?

    Muï Tuùc laät ñaät cung kính ñaùp:

   - Daï thöa oâng Caâu, tui nhai laù heï môùi ñaép leân.

   - Höù! Laù heï maø aên thua gì?

    OÂng veùn oáng quaàn laõo Tuùc, naén boùp caùi chaân bò naïn. Noù söng to gaáp röôõi caùi chaân kia. Da caêng boùng. Laõo Tuùc la roáng leân nhö moät con heo bi thoïc huyeát. OÂng Caâu Ñaùp chaäm raõi noùi:

   - Neáu thieät raén hoå mang caén thì khoâng cöùu ñöôïc. Maø caùi ñieäu söng nhöùc naøy thì ñuùng laø raén hoå mang.

    Muï Tuùc khoùc oøa leân chaép hai tay vaùi lia lòa:

   - Laïy oâng Caâu, xin oâng Caâu laøm phöôùc cöùu giuøm.

    Maët oâng Caâu vaãn nghieâm trang laïnh luøng:

   - Thì toâi cuõng chöõa caàu may. Khoâng daùm baûo ñaûm. "Gaàm taïi choã, hoå veà nhaø". Coù hai con raén ñoù laø ñoäc hôn heát. Maùi gaàm caén thì cheát taïi choã. Raén hoå thì veà nhaø môùi cheát.

    OÂng döøng caâu noùi, leå meå thaùo löng quaàn laáy ra moät goùi boïc laù chuoái töôi:

   - Ñem giaõ naém baép ñoùng choâng naøy cho nhoû roài boû theâm chuùt muoái.

   - Daï.

   - Laáy xaùc ñaép leân choã raén caén. Coøn nöôùc thì cho uoáng.

   - Daï.

    Khi oâng Caâu Ñaùp ra veà thì laùng gieàng cuõng luïc ñuïc veà theo. Chæ coøn baø Gaäy nhaø ôû lieàn tröôùc laët vaø oâng Boä coøn naùn laïi. Luõ treû nhoû hieáu kyø thì toå chöùc cuoäc chôi ñaùnh ñaùo ôû ngoaøi ñöôøng, ngay cöûa ngoõ. Tieáng cöôøi noùi, tieáng caõi nhau oàn aøo. ÔÛ trong nhaø, laõo Tuùc vaãn reân, tieáng reân caøng luùc caøng meät nhoïc. Ñeán xeá chieàu laõo thôû hoån heån. Haøng xoùm ñeán thaêm ñoâng trôû laïi. Nhoùm naøy baøn tieáp veà pheùp chöõa raén caén. Nhoùm kia khoâng tin raèng ngaãu nhieân maø laõo Tuùc bò raén caén. Hoï che mieäng noùi nhoû vaøo tai nhau:

   - Caùc ñaúng ôû ñoù... linh laém.

    Ngöôøi nghe gaät ñaàu khe kheõ vaø gaät lieân tieáp boán naêm caùi.

    Moät nhoùm khaùc thaûo luaän veà vieäc ñoàng Taán Löông bò khoâ nöôùc, chuû reõ kieän chöùc yeån ñaäp Sôn Chaø. Maáy nhoùm thanh nieân tuï hoïp xa hôn, ôû goác oåi, goác mít, noùi chuyeän nhaân tình nhaân ngaõi, gaû baùn cho nhau roài thích thuù cöôøi ngaët ngheõo.

    Chôït ôû trong nhaø coù tieáng muï Tuùc khoùc roáng leân:

   - ÔÙ oâng ôi, sao oâng theá naøy? ÔÙ oâng Tuùc ôi! Hu hu...

    Moïi ngöôøi chaïy ñoå xoâ vaøo nhaø. Ngöôøi ta chen chuùc nhau tìm moät choã ñöùng. Muï Tuùc quyø beân giöôøng, toùc xoå tung che nöûa maët. Thaèng Lôït ñöùng khoanh tay gaàn ñoù, nöôùc maét chaûy roøng roøng. Laõo Tuùc naèm thôû thoi thoùp. Ñoâi maét ñaõ daïi. Ñoâi tay maân meâ giöôøng chieáu. Chôït laõo maáp maùy moâi. Muï Tuùc keà saùt tai laïi gaàn laõo. Moïi ngöôøi im laëng. Laõo nuoát lieân tieáp nhöõng mieáng ñôøm khoø kheø chaïy leân taän coå. Roài laõo theàu thaøo noùi ñöùt quaõng:

   - Mieáng ñaát Goø Ñình.. thaèng..

    Maét laõo trôïn ngöôïc. Muï Tuùc khoùc oøa leân:

   - ÔÙ oâng ôi! OÂng boû tui oâng ñi moät mình. ÔÙ oâng ôi!

Voõ Hoàng 

Trôû Veà   ]