Tính
quyeát ñònh trong nhöõng saùng taùc ñaàu tay.
- Thôøi gian 1957-1960 laø nhöõng
naêm chöùng kieán söï ra ñôøi nhöõng ca khuùc ñaàu tieân cuûa
Trònh Coâng Sôn. Vaø nhöõng ca khuùc naøy, daãu laø ñaàu tieân,
coù tính quyeát ñònh ñoái vôùi söï nghieäp cuûa nhaïc só.
Quyeát ñònh trong neùt nhaïc, trong vaên phong, cuõng nhö choã ñöùng
cuûa nhaïc só trong ngheä thuaät aâm nhaïc vaø trong loøng ngöôøi
thöôûng thöùc.
Rieâng naêm 1957 ghi daáu nhieàu
söï kieän vaø bieán coá ñaëc bieät veà tình hình xaõ hoäi vaø
trong ñôøi soáng cuûa Trònh Coâng Sôn. Ñoù laø naêm thaønh laäp
Ñaïi hoïc (ÑH) Hueá. Thaønh phoá ÑH nghieãm nhieân mang moät saéc
thaùi môùi, moät nhieäm vuï môùi. Treân ñöôøng phoá laùc ñaùc
coù nhöõng sinh vieân ñaàu tieân mang caø vaït hoaëc ñi treân nhöõng
chieác xe gaén maùy haõy coøn raát hieám. Moät soá cô sôû vaät
chaát ñöôïc taïo döïng. Lôùp giaùo sö ñaàu tieân cuûa ÑH laø
nhöõng ngöôøi ñöôïc ñaøo taïo ôû nöôùc ngoaøi trôû veà, haêng
say vôùi söù meänh “du nhaäp nhöõng khoa hoïc vaø tö töôûng
hieän ñaïi cuûa theá giôùi”. Laàn ñaàu tieân moät giaùo sö
ÑH quan taâm ñeán moät ca só ñaõ laøm neân moät hieän töôïng
trong laøng ca nhaïc vaø lan ra xaõ hoäi: OÂng Nguyeãn Vaên Trung vieát
moät tieåu luaän nhan ñeà laø AÛo aûnh Thanh Thuùy gaây chuù yù
ôû caùc ÑH. Thanh Thuùy laø moät ca só rôøi Hueá vaøo Saøi Goøn laäp
nghieäp. Ñoù laø moät gioïng ca traàm buoàn, xuaát hieän taïi
phoøng traø ca nhaïc Vaên Caûnh ôû Saøi Goøn. Gioïng ca “lieâu trai”
nhö taâm söï vôùi ngöôøi nghe trong caùi vaéng laëng cuûa ñeâm
khuya veà nhöõng caûnh ñôøi baát haïnh, trong ñoù hình nhö coù
boùng daùng cuûa chính ca só.
Nhöõng
chieâm nghieäm baét nguoàn töø söï giao thoa vaên hoùa Ñoâng - Taây.
- Naêm 1957 cuõng laø naêm ñaêng quang
cho chuû nghóa hieän sinh cuûa Taây phöông: Albert Camus, moät taùc
giaû hieän sinh haøng ñaàu, ñöôïc trao giaûi thöôûng Nobel Vaên
chöông. Khoâng phaûi chæ coù hieän sinh maø thoâi. Thuôû aáy coù
ba luoàng tö töôûng töø Taây phöông giao thoa taïi mieàn Nam laøm
cho thanh nieân baän taâm: ñoù laø phaân taâm hoïc, sieâu thöïc vaø
hieän sinh.
Phaân taâm hoïc ñaët naëng vaán
ñeà baûn naêng cuûa con ngöôøi, phaân tích, giaûi thích caùc öùng
xöû, haønh ñoäng bò daãn daét do nhöõng taàng saâu cuûa yù thöùc
laø tieàm thöùc vaø voâ thöùc. Moäng mò cuõng laø moät ñaàu moái
quan troïng ñeå giaûi thích caùc bí aån.
Thô sieâu thöïc ñaõ töøng thoåi
ñeán moät luoàng gioù khaùc laï, môùi meû, laøm môû roäng theá
giôùi thi ca. Laãn loän vaøo nhau nhöõng thöïc vaø hö, ngöôøi vaø
vaät. Nhöõng hình töôïng bay boång: ngöïa, ñoâi caùnh... Maët
trôøi trôû thaønh moät baàu ñoû oái hay moät voøng xoay troøn.
Nhöõng hình aûnh maø ta baét gaëp trong mô hay trong döï öôùc
hôn laø coù thaät. Hai nhaø thô tieân phong veà sieâu thöïc cuûa
Hueá luùc baáy giôø laø Voõ Ngoïc Traùc, “thi só Vyõ Daï” -
taùc giaû taäp Thöôïng Thaåm vaø Ngoâ Kha vôùi taäp thô Hoa coâ
ñoäc do hoïa só Röøng (Nguyeãn Tuaán Khanh) trình baøy vaø caû
ba ngöôøi naøy ñeàu laø baïn thaân cuûa Trònh Coâng Sôn. Sieâu
thöïc cuõng ñi vaøo hoäi hoïa vaø lôùp hoïa só ñaàu tieân cuûa
ÑH Hueá coù nhöõng ngöôøi haâm moä caùc danh hoïa quoác teá nhö:
Braque, Picasso, Chagall... vaø cuõng laø baïn thaân cuûa Trònh Coâng
Sôn. Ñoù laø Ñinh Cöôøng, Röøng, Trònh Cung.
Phong traøo hieän sinh phaùt trieån
maïnh. Noù ñaët ra nhöõng khaùi nieäm nhö löu ñaøy vaø queâ nhaø,
thöïc chaát hay huyeàn thoaïi, nhaø vaên daán thaân, thaùi ñoä buoàn
noân hay phaûn khaùng, thoûa hieäp hay vong thaân, caùc khaùi nieäm
phi lyù, töï do, traùch nhieäm... hay nhöõng vaán naïn nhö: toâi
laø ai, cuoäc ñôøi ñaùng soáng hay khoâng ñaùng soáng...
Khôûi
ñaàu baèng theå thao vaø keát thuùc baèng aâm nhaïc.
- Naêm 1957, Trònh Coâng Sôn 18 tuoåi,
tuoåi sung maõn, yeâu ñôøi. Khoâng nhöõng vaäy maø thoâi, ngöôøi
nhaïc só naøy khôûi ñaàu raát yeâu chuoäng theå thao, ñaëc bieät
laø caùc moân: taï, chaïy ñua, judo, vaø anh ñaõ töøng giaät giaûi
veà chaïy ñua. Khoâng may cho anh, anh bò tai naïn theå thao.
Naèm beänh. Hoïc haønh traéc
trôû. Trònh Coâng Sôn coøn coù moät soá baïn khaùc: Hoaøng Phuû
Ngoïc Töôøng, Töôøng Phong, Nhöông Sao, Böûu Y Ù. Nhoùm baïn aán
haønh moät taïp chí laáy teân laø Quan Ñieåm vôùi chí höôùng
cao nhöng meänh yeåu. Anh em coù öôùc voïng quy tuï nhau thaønh
moät nhoùm baïn vaên ngheä, phaàn naøo ñoù nhö nhöõng nhoùm Töï
Löïc Vaên Ñoaøn, Xuaân Thu Nhaõ Taäp, Ñoàng Voïng... tröôùc ñaây,
hay nhoùm Saùng Taïo ôû Saøi Goøn. Anh em sinh hoaït vôùi nhau khoâng
phaûi ñeå ñaøn ñuùm maø laø laøm giaøu cho nhau baèng caù tính,
naêng löïc vaø sôû tröôøng cuûa töøng ngöôøi.
Thôøi gian döôõng beänh, taïm
xa tröôøng hoïc, Trònh Coâng Sôn baét ñaàu vieát baøi haùt. Anh
baét ñaàu coù nhöõng chuyeán ñi vaøo Saøi Goøn, baét ñaàu laøm
quen vôùi giôùi ca nhaïc vaø khoâng khí caùc phoøng traø.
Naêm sau, 1958, Trònh Coâng Sôn
vaøo Saøi Goøn hoïc ôû Tröôøng Jean - Jacques Rousseau (Chasseloup
- Laubat cuõ). Ca khuùc Öôùt mi chaøo ñôøi, ñöôïc Nhaø Xuaát baûn
An Phuù aán haønh, do Haø Thanh vaø Thanh Thuùy trình baøy. Baøi haùt
naøy cuõng nhö baøi haùt ra ñôøi naêm sau laø Thöông moät ngöôøi
laø nhöõng baøi vieát veà boùng ñeâm oâm aáp gioïng haùt “lieâu
trai” giöõa thaønh phoá Saøi Goøn. Ban ñeâm laø khoâng gian cuûa
kieáp ngöôøi laàm luõi, laø thôøi gian cuûa ñeøn maøu vaø cheùn
ñaéng.
Giaõ töø nôi huyeân naùo naêm
1959 ñeå veà laïi vôùi Hueá eâm ñeàm, vôùi nhöõng ñoaøn hoïc
sinh aùo traéng Ñoàng Khaùnh loùc coùc guoác moäc, vôùi nhöõng haøng
caây long naõo, nhöõng chieác caàu, Trònh Coâng Sôn söûa soaïn
röôùc vaøo taâm khaûm moät hình boùng thieáu nöõ suoát ñôøi khoâng
phai: ñoù laø hình boùng cuûa Dieãm xöa, naêm 1960, vaø ca khuùc naøy
cuõng trôû thaønh baát töû.
Böûu
Y Ù
* Khôûi ñaàu : Nhöõng saùng
taùc ñaàu tay mang teân Söông ñeâm, Chôi vôi... laø nhöõng baøi
haùt ñöôïc "thöû löûa" qua gioïng haùt noåi tieáng nhaát ôû Hueá
luùc baáy giôø laø Haø Thanh nhöng chöa aán haønh, nay ñaõ thaát
laïc.
|