Chim Vieät Caønh Nam             [  Trôû Veà  ]            [ Trangchuû ]

---

Mieàn thoân daõ queâ toâi thöôøng nghe caâu haùt ru em aâu yeám vaø laï luøng:

Ru em buoàn nguû buoàn ngheâ
Con taèm chín ñoû, con deâ chín muøi (muoài)
Con taèm chín ñoû ñeå laïi maø nuoâi,
Con deâ chín muøi laøm thòt em aên.

Caâu haùt thaân thuoäc, ngoït ngaøo laãn chuùt huyeàn bí ñong ñöa giöõa giaác tröa quaïnh vaéng. Y' nghóa cuûa noù chaäp chôøn trong aùnh naéng, gaén boù vôùi boùng tre, caây rôm, laù xoaøi, laù mít. Caâu haùt doã daønh giaác nguû treû thô, phaát phô moät ít moäng mò ngöôøi lôùn, laø thaønh phaàn moät thöïc theå thoân trang. Noù hoài quang aâm vang cuûa cuoäc soáng thöïc teá vaø taâm linh. Taùch rôøi khoûi moâi tröôøng "moät buoåi tröa khoâng bieát töï thôøi naøo", "quaïnh vaéng beân trong moät tieáng hoø"(1) thì caâu haùt voâ nghóa, voâ lyù – tröø phi ta coá coâng phaân tích töøng hình aûnh thaønh bieåu töôïng, taùch lìa ra khoûi trí töôûng ñôn giaûn cuûa noâng thoân.

Giaùo sö Böûu Caàm, taïi giaûng ñöôøng Ñaïi Hoïc Vaên Khoa Saøi Goøn, naêm 1962, coù ñöa ra giaû thuyeát : ñaây laø caâu haùt voïng leân töø thuyeàn ñoø :

Ru con buoàn nguû buoàn ngheâ
Con naøy môùi theùc (nguû) con teâ daäy roài

Lôøi ru chaäp chôøn loang treân soâng nöôùc vaø ngoïn gioù voâ tình ñaõ thoåi leäch ñöôøng vieàn cuûa nhöõng aâm hao, taïo ra nhöõng con deâ chín muøi.

***

Naêm Muøi, coøn goïi laø naêm Vò : Muøi, Vò (naêm) laø hai töø ñoàng nghóa, nhöng coù theå xem nhö moät töø vôùi hai caùch phaùt aâm khaùc nhau : vò laø caùch ñoïc haùn vieät, muøi laø caùch ñoïc vieät xöa (hay coå Haùn Vieät coù töø thôøi Ñöôøng). Coøn muøi, vò hieåu theo nghóa caûm xuùc baèng muõi vaø löôõi laø hai töø khaùc nghóa, nhöng cuøng moät goác töø nguyeân. Ngaøy nay, trong tieáng Haùn Vieät, chöõ muøi chæ coù nghóa nieân lòch, ngaøy giôø, coøn chöõ vò thì nhieàu nghóa, thoâng duïng vaø keát hôïp roäng raõi hôn. ÔÛ Trung Quoác, tieáng Quaûng Ñoâng phaùt aâm gioáng nhau : Quyù Muøi (mei6) muøi lai (vò lai), nôi khaùc phaùt aâm laø Vò (wei4).
 

Deâ laø moät bieåu töôïng phong phuù, xuaát hieän laâu ñôøi töø thôøi tieàn söû loaøi ngöôøi, trong ñôøi soáng vaät chaát vaø taâm linh. Saùch Lónh Nam Chích Quaùi ôû chöông ñaàu tieân, veà hoï Hoàng Baøng, ñaõ keå laïi raèng töø thôøi xa xöa aáy, ngöôøi Vieät trong hoân nhaân, ñaõ bieát " gieát traâu deâ laøm ñoà leã ". Nghóa laø con deâ ñaõ ñöôïc nuoâi laøm gia suùc vaø söû duïng vaøo vieäc teá leã, nhöng khoâng laáy gì laøm baèng. Söû saùch ghi laïi raèng, thôøi Haùn, 200 naêm tröôùc coâng nguyeân, Löõ Haäu ñaõ caám xuaát khaåu ngöïa caùi vaø deâ caùi sang Nam Vieät ñeå giôùi haïn vieäc chaên nuoâi ôû phaàn ñaát do Trieäu Ñaø chieám cöù.

Vaøo giöõa theá kyû 16, trong baøi Ñaøo Nguyeân Haønh, Phuøng Khaéc Khoan (1528-1613) tuïc goïi Traïng Buøng ñaõ taû caûnh noâng thoân Vieät Nam :

Traâu boø, gaø lôïn, deâ ngan,
Ñaày luõ ñaày ñaøn, rong thaû khaép nôi.

***

Töø Ñoâng sang Taây, bieåu töôïng deâ phong phuù vaø phöùc taïp. Töø deâ ñöïc sang deâ caùi hình töôïng ñaõ ñoåi giaù. Deâ caùi laø hình aûnh ñaùng kính yeâu trong caùc huyeàn thoaïi phöông Taây, laø nghóa maãu cuûa thaàn Zeus, laø boùng daùng con ngöôøi gian nan vöôït nuùi treøo non ñeo ñuoåi cuoäc soáng vaø lyù töôûng ; söøng deâ caùi bieåu töôïng söùc saûn sinh phoàn thònh.
 

Ngöôïc laïi, deâ ñöïc töôïng tröng cho maõnh löïc vaø nhu caàu tính duïc. Moät chaøng deâ coù theå ñôn thaân ñoäc cöôùc phuïc vuï cho caû ñaøn deâ caùi maø khoâng maáy cöïc nhoïc. Trong caùc xaõ hoäi xöa, ñaïo ñöùc vaø toân giaùo tìm caùch kìm haõm baûn naêng tính duïc, thì sinh löïc cuûa chaøng deâ bò beâu rieáu, pheâ phaùn, bò söû duïng nhö moät thöù " deâ teá thaàn, deâ söù giaû " (bouc eùmissaire, scape coat) ñeå oån ñònh xaõ hoäi. Trong khi ñoù, thòt deâ vaãn ñöôïc traân troïng " röôïu noàng deâ beùo " vì ñöôïc xem nhö coù chaát boå döông. Cheâ cöôøi deâ, nhöng mong khoûe nhö deâ.

Ngöôøi ñaøn oâng hieáu duïc, Taây phöông goïi laø Satyre, Vieät Nam goïi laø deâ, deâ xoàm, deâ cuï, deâ ñöôïc duøng laøm ñoäng töø "  deâ gaùi ". Trong troø chôi ñaùnh ñeà, moãi con soá ñeà coù veõ hình moät suùc vaät : soá 35 keøm hình con deâ : do ñoù " baêm laêm " coù nghóa laø hieáu saéc. Vaø hình töôïng deâ, trong nghóa tieâu cöïc, chæ aùp duïng cho ñaøn oâng. Ñaøn baø thì goïi laø ngöïa. Nghieäm cho cuøng hai con vaät ñeàu bò haøm oan. Con ngöôøi cuõng laø haøm oan cuûa quyeàn löïc : caùc ñaáng thaàn linh, maãu haäu, ñeá vöông thì khoâng ai daùm noùi raèng deâ raèng ngöïa.
 

Trong huyeàn thoaïi Hy Laïp con deâ ñöïc coøn laø hình töôïng cuûa thaàn Pan, thuûy toå cuûa muïc ñoàng, ngaøy xöa laø keû chaên deâ ; Pan soáng treân non cao, thoåi saùo laøm baèng oáng saäy ñeå töôûng nhôù gioïng noùi cuûa ngöôøi yeâu ñaõ laãn hoàn vaøo lau laùch. Deâ coøn laøm hình töôïng cho Dionyos, thaàn chuû cuûa röôïu nho, maët naï vaø saân khaáu, do ñoù bi kòch, moät theå loaïi vaên hoïc lôùn lao cuûa nhaân loaïi, tieáng Hy Laïp laø tragoâidia baét nguoàn töø tragos, nghóa laø con deâ ñöïc. Vaäy bi kòch laø khuùc döông ca, noùi cho vaên chöông. Goïi laø tieáng be he thì laø voâ leã, nhöng khoâng phaûi laø voâ leõ.
 

Trong tín ngöôõng daân gian, con deâ coù maët trong baûng töû vi phöông Ñoâng laãn phöông Taây. Trong lòch Trung Quoác, deâ töôïng tröng cho naêm Muøi ; trong lòch phöông Taây, Deâ teân laø Ngö Döông söøng deâ ñuoâi caù : capricorne laø moät trong 12 choøm sao treân hoaøng ñaïo, öùng vaøo ngaøy ñoâng chí ôû Baéc baùn Caàu : ngaøy baét ñaàu daøi. Trong nieàm tin daân gian, ñaây laø ñieàm laønh.

***

Naêm boä da deâ
Baù lyù Heà, naêm boä da deâ
Töø chaøng ra ñi
Moå con gaø maùi
Noài côm gaïo ñoû
Chöø thöông thì thöông
Ngaøy nay giaøu sang
Chaøng queân chaêng chaøng

Ñaây laø moät caâu haùt trong boä truyeän Ñoâng Chu Lieät Quoác. Baù Lyù Heà laø nho só ngheøo, boán möôi tuoåi phaûi boû nhaø ra ñi tìm coâng danh, coù luùc phaûi aên maøy, cuoái cuøng ñi giöõ traâu vaø chaên ngöïa cho vua Sôû. Taàn Muïc Coâng bieát taøi, muoán röôùc veà, nhöng sôï vua Sôû phoãng tay treân, chæ chuoäc baèng naêm boä da deâ. Baù Lyù Heà veà Taàn, laøm teå töôùng, tuoåi ñaõ baûy möôi. Ngöôøi vôï giaø löu laïc vaø ngheøo khoù, tìm ñeán xin laøm gia nhaân, roài thöøa dòp haùt baøi haùt noùi treân, keå laïi chuyeän tieãn choàng ba möôi naêm tröôùc vaø Baù Lyù Heà nghe lôøi haùt ñaõ nhaän ra ngöôøi vôï tao khang. Caâu chuyeän lyù thuù vaø caûm ñoäng, vaø chöùng toû laø tröôùc coâng nguyeân, vieäc nuoâi deâ ñaõ phoå bieán, da deâ ñaõ laø haøng hoùa thoâng duïng. Dó nhieân Ñoâng Chu Lieät Quoác laø tieåu thuyeát vieát sau naøy, nhöng cuõng döïa vaøo tö lieäu lòch söû.

Cuøng thôøi chieán quoác (453-221 tröôùc coâng nguyeân) saùch Trang Töû ñaõ coù keå chuyeäaân ngöôøi baùn thòt deâ nöôùc Sôû, coù coâng phoø vua, nhöng töø choái coâng khanh. Saùch Lieät Töû, cuøng thôøi, keå chuyeän moät con deâ maát, nhieàu ngöôøi ñi tìm, nhöng khoâng kieám ra vì ñöôøng ñôøi laém ngaõ reõ.
 

Trong ñieån coá phoå bieán, coù chuyeän vua Taán Vuõ Ñeá ñi xe deâ vaøo haäu cung vaø caùc cung nöõ raéc laù daâu troän muoái ñeå cho deâ döøng laïi. Neân Nguyeãn gia Thieàu (1741-1791) trong Cung Oaùn Ngaâm Khuùc ñaõ coù caâu :

Phaûi duyeân höông löûa cuøng nhau
Xe deâ loï raéc laù daâu môùi vaøo

vaø nhieàu laàn duøng chöõ haùn döông xa.

Nguyeãn Bænh Khieâm (1491-1585) khoâng caàn duøng ñeán ñieån coå ngoaïi nhaäp, maø chæ xöû duïng thaønh ngöõ treo ñaàu deâ baùn thòt choù :

Laän theá treo deâ mang baùn choù
Laäp danh côõi haïc laïi ñeo tieàn

(Laän nghóa laø löøa doái, trong töø gian laän, bieån laän) caâu thô ñoàng thôøi chöùng toû thaønh ngöõ noùi treân phaûi coù töø laâu, vaø con deâ laø moùn haøng phoå caäp.
 

Tuy nhieân trong daân gian, noåi tieáng nhaát laø chuyeän Toâ Vuõ chaên deâ. Thôøi Haùn Vuõ Ñeá (141-87), Toâ Vuõ ñi söù Hung Noâ, bò vua Thuyeàn Vu baét giöõ, ñaøy leân mieàn Baéc Haûi chaên deâ, heïn khi deâ ñöïc ñeû con môùi ñöôïc phoùng thích, vaø loan tin Toâ Vuõ ñaõ cheát. Möôøi chín naêm sau, Hoà Haùn giaûng hoøa, söù nhaø Haùn bòa ñaët chuyeän vua Haùn nhaän ñöôïc thö Toâ Vuõ buoäc vaøo chaân nhaïn, Thuyeàn Vu hoaûng sôï môùi traû Toâ Vuõ. Trong coõi löu ñaøy, Toâ Vuõ ñaõ keát baïn vôùi moät con vöôïn caùi. Chuyeän Toâ Vuõ, vôùi noäi dung caûm ñoäng vaø nhieàu tình tieát eùo le ñaõ laø moät ñeà taøi ngheä thuaät, cho nhieàu tranh töôïng, vaø ñieäu haùt daân gian.

***

Leâ Thaùnh Toâng (1442-1497) ñaõ coù hai baøi Vònh Toâ Vuõ , trong Hoàng Ñöùc Quoác AÂm Thi Taäp :

Bieån baéc xuaân chaày deâ chaúng ngheùn
Trôøi nam thu thaúm nhaïn khoâng thoâng

Phaûi chaêng ñaây laø laàn ñaàu, con deâ, vaø teân deâ, xuaát hieän trong vaên hoïc quoác aâm, neáu quaû thaät laø thô Hoàng Ñöùc. Vì baøi naøy laïi thaáy trong truyeän noâm Toâ Coâng phuïng söù, khuyeát danh, goàm coù 24 baøi ñöôøng luaät, töông truyeàn coù töø thôøi Maïc, theá kyû 16, nhaân chuyeän Leâ quang Bí ñi söù Trung Quoác, bò nhaø Minh giöõ laïi 18 naêm ôû Nam Ninh, gioáng Toâ Vuõ ; truyeän coù nhöõng caâu hay :

Hôi deâ haõy ngaáu manh tôi laù
Tuyeát nhaïn coøn in caùi toùc loâng

Y' nhaéc hoaøn caûnh ngöôøi chaên deâ soáng chung vôùi deâ, quaàn aùo ñöôïm muøi deâ, loâng toùc traéng maøu loâng nhaïn nôi Baéc Haûi.

Trong Hoàng Ñöùc Quoác AÂm thi taäp, coøn coù hình aûnh con deâ ñoäc laäp, ñi thaúng töø thieân nhieân vaøo thi ca, maø khoâng qua ñieån coá vaên hoïc, trong baøi Töông Phuøng :

OÂng giaø buoâng noïc chaâm hoa röõa
Deâ yeáu vaêng söøng huùc daäu thöa

Neáu quaû thöïc laø taùc phaåm Leâ Thaùnh Toâng, hay moät ngöôøi naøo khaùc trong nhoùm Tao Ñaøn, thì caâu thô Vieät Nam, töø theá kyû 15 ñaõ saéc caïnh, suùc tích vaø hieän ñaïi. Noù seõ taùi sinh trong hai caâu cuoái moät baøi thô ñöôïc gaùn cho Hoà xuaân Höông, ñaàu theá kyû 19, Maéng hoïc troø doát :

Kheùo kheùo ñi ñaâu luõ ngaån ngô
Laïi ñaây cho chò daïy laøm thô
Ong non ngöùa noïc chaâm hoa röõa
Deâ coûn buoàn söøng huùc daäu thöa

Hai caâu tröôùc chæ ñöôïc phaàn ñanh ñaù. Hai caâu sau giaøu hình töôïng saéc saûo, nhöng khoâng do Hoà xuaân Höông saùng taïo ; baø coù coâng ñieàu chænh moät soá chöõ noâm tinh vi vaø tinh quaùi. Ñaëc bieät caâu cuoái haøm suùc, ña hieäu. Taùch rôøi khoûi vaên caûnh vaø caâu chuyeän maéng moû ngöôøi khaùc, deâ coûn buoàn söøng huùc daäu thöa coù theå mang yù nghóa khaùc, ña mang chuùt aâm hao u hoaøi, xa vaéng.

***

Ta coù töø "luïc suùc" ñeå chæ saùu con vaät ñöôïc chaên nuoâi trong phaïm vi gia ñình noâng daân : traâu, ngöïa, deâ, gaø, heo, choù. Nhöng ñaây laø thaønh ngöõ Trung Quoác, coù trong saùch vôû töø thôøi ñaàu coâng nguyeân.

Truyeän Noâm Luïc Suùc Tranh Coâng cuûa ta cuõng döïa theo söû saùch Taøu, chöù thaät ra vieäc nuoâi deâ khoâng maáy phoå bieán. Trong truyeän nguï ngoân noùi treân ra ñôøi taïi Hueá, vaøo thôøi nhaø Nguyeãn, con deâ chæ ñöôïc söû duïng trong vieäc teá leã :

Deâ voán thaät thuoäc loaøi teá leã
... Ñeå hoøng khi teá thaùnh teá thaàn,
... Heã coù vieäc laáy deâ laøm tröôùc,
Deâ daâng vaøo ngöôøi môùi laïy sau.

Nhöng lòch söû, tình côø, ñaõ taïo hai hình aûnh deâ thaät ñeïp trong thô Buøi Giaùng vaø Leâ Ñaït.

Cuoäc khaùng chieán choáng Phaùp ñaõ ñöa Buøi Giaùng ñi "chaên deâ moät ñoaïn ñôøi 15 naêm ôû nuùi ñoài Nam Ngaõi Bình Phuù", nhö oâng keå laïi trong baøi thô Noãi loøng Toâ Vuõ (Möa Nguoàn – 1962). Moät baøi thô hay, thi vò vaø ñaèm thaém. Ñaøn deâ trong thô Buøi Giaùng töï do nhaûy muùa, tha hoà be he, beù heù, beá heá, beâ heâ, tung taêng nhöõng boä loâng röïc rôõ, trong chieác voøng nhieàu maøu saéc do nhaø thô thoaên thoaét beän :

Naøy em Ñen chieác voøng vaøng töôi laém
Naøy em Vaøng chieác traéng haù môø ñaâu
Naøy em Traéng chieác hoàng caøng loùng laùnh
Naøy ñaây em Hoa Caø hôõi ! chieác naâu.

Vaø nhaø thô boû coâng ghi chuù : Deâ Hoa Caø coù saéc loâng loå ñoå tía hoàng xem nhö hoa caø vaäy. Ñeïp voâ cuøng. Nhaát laø buoåi chieàu, saéc loâng oùng aû döôùi naéng vaøng – xa xa hình boùng deâ röïc rôõ boåi baät treân söôøn nuùi xanh lô. Deâ Hoa Caø coøn goïi laø Deâ Sao, vì loâng loå ñoå saùng nhö sao...

... Caùi laàn ñaàu, thuôû 20 tuoåi trao caùi voøng ngoïc cho vò hoân theâ maø khoâng caûm ñoäng baèng laàn ñeo voøng cho deâ vaäy (tr.151).

Ngaång ñaàu leân nhìn anh môø maét leä
Töø laàn ñaàu voøng ngoïc tuoåi hai möôi
Trao ngöôøi em traêm naêm lôøi öôùc theä
Ñaây laàn ñaàu caûm ñoäng nhaát maø thoâi.

Voøng em xong, voøng anh daønh rieâng chieác
Daønh rieâng mình – deâ hôõi hieåu vì sao ?
Vì loøng anh luoáng aân thaàm tha thieát
Gaùn ñôøi mình troïn kieáp vôùi deâ Sao.

Nhìn anh ñaây caùc em Vaøng Ñen Traéng
Tía Hoa Caø loå ñoå thaáu loøng chöa ?
Töø töø ñöa chieác voøng leân thuûng thaúng
Anh töø töø ñöa xuoáng coå ñong ñöa

Vaø giôø ñaây moät lôøi theà ñaõ thoát
Nghìn thu sau ñoài nuùi chöùng cho ta
Cao lôøi ca beâ heâ em cuøng thoát
Hoøa cuøng lôøi anh ngheïn noãi thieát tha.

Veà veû ñeïp cuûa moät loaøi suùc vaät, vaø tình ngöôøi vôùi noù, töôûng trong vaên hoïc khoâng maáy khi coù nhöõng trang ñaèm thaém vaø traùng leä nhö trong thô Buøi Giaùng.

Möôi naêm tröôùc, Buøi Giaùng ñaõ töï nguyeän ñi chaên boø, chaên deâ treân röøng nuùi Trung Trung Boä. Möôi naêm sau, nhaø thô Leâ Ñaït bò khoå sai laøm moät vieäc töông tôï, trong chöông trình lao ñoäng caûi taïo sau vuï aùn Nhaân vaên Giai Phaåm, taïi vuøng ñoài nuùi Chí Linh, Baéc Boä, töø thaùng 8-1958 ñeán thaùng 2-1959. Phaûi chaêng trong thôøi kyø naøy oâng ñaõ saùng taùc, hay thai ngheùn baøi OÂng cuï chaên Deâ trong taäp thô Boùng Chöõ (1994) môû ñaàu baèng chaân trôøi moâng lung :

OÂng cuï mòt muø deâ phía nuùi
Ríu rít laøng vaø khoùi xoùm löng

Thô Leâ Ñaït taân kyø, ñoâi khi caàu kyø, nhöng coù nhieàu ñoaïn trong saùng :

Ñaøn deâ boûm beûm traêng
Maáy luõn cuõn deâ con
Chaân taân taát traéng
Veånh raâu thang goïi
Be he oâng

Boûm beûm traêng laø moät hình aûnh saùng taïo ñoäc ñaùo, vöøa cuï theå vöøa thô moäng, gôïi hình : moät khuoân maët giaø hom hem, nhaù baùnh traùng nöôùng, ñoái laäp vôùi ñaùm deâ luõn cuõn – maø Hoà xuaân Höông goïi laø "deâ coûn" - chaân taân taát traéng. Töø ngöõ "taân taát" môùi meû, taùo baïo, sang troïng. Coù luùc Leâ Ñaït ñoàng hoùa ñaøn deâ vôùi sao trôøi, hay "Boùng Chöõ" lay ñoäng treân trang giaáy

Ñeám ñi ñeám laïi
Moät con deâ traéng... hai con traéng deâ
Ba con deâ traéng
Deâ haèng haø nghìn leû voã baïch ñeâm
Ô nhöõng con A, con Beâ, con Xeâ
Con Deâ
baûn trang trang traéng thaûo thôm

Cuõng nhö trong thô Buøi Giaùng, khoâng maáy khi trong ngoân ngöõ, bình thöôøng hay vaên hoïc, con deâ ñöôïc troïng voïng nhö vaäy.

Vaø ñaây laø nieàm tin cuoäc soáng, ôû vuõ truï vaø con ngöôøi, qua tieáng be he ñoùn xuaân :

Röøng ñoäng xanh
Ai ñöøng ñöôïc xuaân
Maáy deâ non buoàn söøng huùc gioù
Caãng leân côõn leân
Be he xuaân
                                 (tr. 58-61)

Phaûi ñaët baøi thô vaøo nhöõng naêm 1958-1959 gian lao cuûa taùc giaû, ñoàng caûnh vôùi nhieàu baïn vaên baïn thô ñoàng hoäi ñoàng thuyeàn khaùc, môùi thaáy ñöôïc söùc soáng maõnh lieät cuûa con ngöôøi qua vaên hoïc vaø bieát traân troïng tieáng noùi cuûa vaên hoïc.

Töø con deâ non ngaây thô khao khaùt töï do, cheát vì töï do, trong truyeän ngaén cuûa Alphonse Daudet, ñeán hình aûnh con deâ chon von treân ñænh nuùi, taän cuøng cuûa daáu thoûû döôøng deâ, chim keâu vöôïn huù töù beà nuùi non, trong truyeän Luïc vaân Tieân, chuùng ta tìm thaáy moät hình aûnh deâ hieàn laønh, kham khoå, naïn nhaân cuûa phong tuïc, leã nghi vaø bia mieäng.

***

Nhaân chuyeän deâ naêm Muøi, chuùng ta oân laïi moät soá chuyeän vaên hoïc vaø vaên hoùa.

Thaønh ngöõ vaø thaønh kieán " deâ baêm laêm " coù leõ chæ xuaát hieän trong daân gian veà sau, do aûnh höôûng phöông Taây. Trong vaên chöông truyeàn khaåu hay vaên baûn xöa chuùng ta khoâng gaëp nhöõng caâu xuùc phaïm ñeán deâ. Ngöôïc laïi nhöõng thaønh ngöõ nhö " treo ñaàu deâ baùn thòt choù ", hay " keâu nhö deâ teá ñeàn " taïo hình aûnh ñaùng thöông moät con vaät hieàn laønh, voâ toäi, oan khuaát, bò lôïi duïng hay hy sinh -- vaø töø thuôû Hoàng Baøng thôøi naûo thôøi nao.
 

Ngöôïc laïi, ngaøy nay chuùng ta ñang coù nhöõng baøi thô hieän ñaïi xuaát saéc, khoâi phuïc danh tieát cho con deâ, maø chuùng ta nhôù laïi nhaân ngaøy Teát Quyù Muøi.
 

Ñoàng thôøi, laàn theo " ñöôøng deâ " - maø Nguyeãn Traõi ngaøy xöa coù laàn goïi laø " döông tröôøng ñöôøng hieåm khuùc co que " - chuùng ta ghi daáu vaøi böôùc chaân trong quaù trình Thô Quoác AÂm töø buoåi sô nguyeân, ñeán nhöõng baøi thô Vieät Nam hieän ñaïi nhaát.

Ñaëng Tieán
Xuaân Quyù Muøi, 2003

(1) Thô Huy Caän vaø Toá Höõu

---

[  Trôû Veà  ]