Coi nguon

Vaøi thaäp nieân gaàn ñaây, ñaõ coù nhieàu hoïc giaû vaø söû gia, caû trong laãn ngoaøi nöôùc, vieát veà coäi nguoàn daân toäc Vieät Nam. Hoï ñaõ coáng hieán nhöõng coâng trình vaø yù kieán ñaùng chuù yù. Coù nhöõng coâng trình döïa treân nhöõng luaän cöù khoa hoïc, ñöa ra nhöõng suy luaän hôïp lyù; nhöng cuõng coù nhöõng yù kieán chuû quan loàng ít nhieàu tính trieát lyù chung chung, mô hoà... Tuy nhieân taát caû ñeàu nhaän raèng chuùng ta laøCon Roàng Chaùu Tieân, nhöng vaãn chöa thoáng nhaát ñöôïc vôùi nhau veà coäi nguoàn.

ÔÛ ñaây chuùng toâi xin neâu leân vaøi suy nghó khi ñoïc nhöõng coâng trình vaø yù kieán aáy. Cuõng xin noùi ngay laø nhöõng suy nghó ñoù coù tính thoâng thöôøng, thaáy laï hay khoâng roõ thì neâu leân, mong nghe ñöôïc nhöõng yù kieán khaùc trong tinh thaàn hoïc hoûi nhau.

1. Truyeàn thuyeát Hoï Hoàng Baøng theo Lónh Nam Chích Quaùi .

Chuùng ta thöôøng nhôù tôùi baøi hoïc Lòch söû ñaàu tieân trong cuoán Vieät Nam Söû Löôïc cuûa cuï Traàn Troïng Kim : Ñeá Minh, chaùu ba ñôøi vua Thaàn Noâng beân Taøu, ñi tuaàn thuù ôû phöông Nam, keát duyeân cuøng Vuï Tieân (1) sinh moät trai laø Loäc Tuïc. Ñeá Minh giao cho Loäc Tuïc laøm Vua phöông Nam hieäu laø Kinh Döông Vöông, ñaët teân nöôùc laø Xích Quyû, ... Loäc Tuïc laáy con vua Ñoäng Ñình laø Long Nöõ, sinh ra Suøng Laõm, Suøng Laõm thay cha leân ngoâi laáy hieäu laø Laïc Long Quaân, keát hoân cuøng AÂu Cô (2) , sinh moät boïc traêm tröùng. Nôû ra traêm con trai. Moät hoâm, Laïc Long Quaân noùi vôùi AÂu Cô : " Ta voán gioøng doõi Roàng soáng döôùi nöôùc, naøng laø gioáng Tieân (3) , soáng treân cao, thuûy hoûa töông khaéc. Nay ta ñem naêm möôi con xuoáng bieån, naøng cuøng naêm möôi con ôû laïi ñaát lieàn, chia nöôùc maø trò , coù vieäc cuøng nghe, khoâng ñöôïc boû nhau". AÂu Cô cuøng caùc con ôû laïi Phong Chaâu, toân ngöôøi con Tröôûng laøm Vua, laáy hieäu Huøng Vöông, ñaët teân nöôùc laø Vaên Lang, truyeàn ngoâi lieân tuïc ñöôïc 18 ñôøi... Tröôùc Traàn Troïng Kim, Ngoâ Só Lieân cuõng vieát nhö theá. Truyeàn thuyeát treân do Traàn Theá Phaùp cheùp trong cuoán Lónh Nam Chích Quaùi

Ñieàu ñaùng cho chuùng ta suy gaãm laø noäi dung cuûa truyeän ñöôïc ghi laïi bôûi Traàn Theá Phaùp, ngöôøi Hoa soáng vaøo cuoái theá kyø 14 duø coù muoán xoùa bôùt daáu tích Vieät ñeán maáy cuõng khoâng theå choái boû ñöôïc Vieät tính trong caâu chuyeän. Chaúng haïn nhö caùch goïi teân: Ñeá Minh, Thaàn Noâng neáu goïi theo caùch ngöôøi Hoa seõ ñöôïc chuyeån thaønh Minh Ñeá, Noâng Thaàn. Chuùng ta thöôøng töï nhaän laø con Roàng chaùu Tieân vì Suøng Laõm (Laïc Long Quaân) thuoäc gioøng gioáng roàng (meï laø Long Nöõ con vua Thuûy phuû Hoà Ñoäng Ñình) vaø baø noäi Suøng Laõm laø Tieân (Vuï Tieân) vaø söï kieän naøy cuõng ñöôïc xaùc minh trong chuyeän. Ngöôøi Hoa luoân muoán xaâm laêng vaø ñoàng hoùa Vieät Nam. Hôn ngaøn naêm ñoâ hoä, Hoa luoân tìm caùch xoùa cho heát nhöõng neùt ñaëc thuø cuûa Vieät, cho neân chuùng ta chaúng laáy laøm laï khi thaáy hoï cho raèng Vieät laø moät doøng thuoäc Hoa. Chuyeän cuûa Traàn theá Phaùp chæ laø söï gaùn gheùp chuû quan nguoàn goác Hoa cho Suøng Laõm Laïc Long Quaân. Thaønh ra chuùng ta chæ neân coi chuyeän Hoï Hoàng Baøng trong Lónh Nam Chích Quaùi nhö döïa treân chuyeän keå daân gian naøo ñoù, theâm thaét nhöõng chi tieát cho coù veû ly kyø. Caùc nhaø vieát söû cho ñeán thôøi caän ñaïi vôùi xu höôùng chæ tin vaøo nhöõng gì do Trung Hoa ghi cheùp neân cuõng ñaõ laäp laïi gaàn nhö nguyeân vaên nhöõng yù kieán cuõ.

2. Giaû thuyeát Baùch Vieät

Baùch Vieät laø teân chung maø ngöôøi Hoa duøng ñeå chæ nhöõng saéc daân phi Hoa (khoâng phaûi ngöôøi Hoa) soáng ôû phía Nam löu vöïc soâng Döông Töû (4), goàm caùc saéc daân U, Maân, Ñoâng, Nam, AÂu, Laïc... soáng raûi raùc ôû caùc vuøng ñoàng baèng vaø ñoài nuùi thuoäc caùc tænh nam Trung Quoác vaø Baéc Vieät Nam ngaøy nay. AÂu Vieät vaø Laïc Vieät laø hai saéc daân ñaõ keát hôïp vôùi nhau taïo thaønh AÂu Laïc, tieàn thaân cuûa daân toäc Vieät Nam baây giôø, nhöõng saéc daân khaùc hoaëc ñaõ bò ngöôøi Hoa ñoàng hoùa taïi choã, hoaëc taûn maùc ra caùc vuøng trung du chung quanh thaønh caùc saéc daân thieåu soá cuûa Trung Hoa vaø Vieät Nam ngaøy nay. Tö Maõ Thieân ñaõ nhieàu laàn nhaéc ñeán nhoùm Baùch Vieät naøy. Saùch Söû Kyù coù nhaéc ñeán : Ngöôøi AÂu Laïc caét toùc ngaén, xaâm mình, chaép tay vaø maëc aùo coù vaït kheùp veà phía traùi. Trong ñoaïn noùi veà Vieät Vöông Caâu Tieån, saùch Söû Kyù vieát: Toå tieân cuûa Caâu Tieån goác ngöôøi Yu (AÂu?), coù tuïc veõ mình, caét toùc vaø coù nhöõng taäp quaùn gioáng ngöôøi Vieät ôû phöông Nam. Saùch Giao Chaâu Ngoaïi Vöïc chí cuõng nhaéc ñeán nhoùm Laïc Vieät cö nguï trong vuøng Giao Chaâu (5) : Ñaát giao chæ ngaøy xöa ñaõ chia thaønh quaän huyeän. Ñaát ñai coù Laïc Ñieàn, laøm ruoäng theo thuûy trieàu leân xuoáng, daân khai khaån ruoäng, goïi laø Laïc Daân, baàu leân Laïc Vöông, Laïc Haàu cai trò caùc quaän huyeän....

Hoaøng vaên Chí cho raèng Laïc Vieät laø teân Haùn Vieät maø ngöôøi Hoa duøng ñeå chæ nhoùm Vieät (phi Hoa) soáng baèng ngheà troàng luùa (Luùa, ngöôøi Möôøng ñoïc laø Loù, Taøu phieân aâm laø Loù, ñoïc theo aâm Haùn Vieät laø Laïc) (6).

Nhöõng hoïc giaû Phaùp (7) cuõng noùi ñeán söï coù maët cuûa nhoùm Baùch Vieät sinh soáng phía Nam soâng Döông Töû, bao goàm vuøng Quaûng Ñoâng, Quaûng Taây, Vaân Nam, Haûi Nam ... vaø lan xuoáng ñeán vuøng trung du vaø ñoàng baèng Baéc phaàn cuûa Vieät Nam ngaøy nay.

Caùc taùc giaû Kim Ñònh, Nam Thieân coøn ñi xa hôn, cho raèng chính toäc Vieät ôû vuøng Ñoäng Ñình Hoà vaø löu vöïc soâng Döông töû laø caùi noâi cuûa vaên hoùa Ñoâng phöông, bao goàm caû trieát lyù soáng, vaên töï... Toäc Hoa khi xaâm laêng Toäc Vieät ñaõ chieám duïng nhöõng di saûn vaên hoùa vaø vaên minh cuûa Toäc Vieät vaø maïo nhaän laø cuûa mình (8).

3. Nguoàn goác Vieät Nam qua Nhaân chuûng hoïc - Khaûo coå hoïc.

Caùc nhaø nghieân cöùu sau naøy ñaõ söû duïng nhöõng phöông phaùp khoa hoïc hôn veà khaûo coå, nhaân chuûng hoïc, taäp tính hoïc... ñaõ ñöa ra moät giaû thuyeát khaùc veà nguoàn goác cuûa daân toäc Vieät Nam . Hoï cho raèng daân Vieät baét nguoàn töø nhoùm thoå daân ôû quaàn ñaûo Polynesia, thuoäc chuûng toäc Melanesian, coù cuøng huyeát thoáng vôùi ngöôøi Maõ Lai, Nam Döông vaø caùc saéc daân khaùc ôû baùn ñaûo Ñoâng Döông. Nhoùm cö daân naøy ñaõ phaân boá trong moät vuøng raát roäng, bao goàm caùc quaàn ñaûo Nam Döông, Maõ Lai, Ñoâng Nam AÙ (Thaùi, Mieán, Vieät Mieân Laøo) quaàn ñaûo Phillipin, lan ñeán Nam Trung Quoác ngaøy nay. Nhoùm naøy ñaõ bò pha troän vôùi gioáng Mongoloid töø phía baéc traøn xuoáng.

Ñeán ñaây chuùng ta thaáy coù nhieàu nhaän ñònh khaùc nhau:

1. Traàn Quoác Vöôïng cho raèng trong quaù trình hình thaønh daân toäc Vieät, trong söï pha troän caùc chuûng Mongoloid, Australoid vaø Melanesian, nhöõng daáu chæ cuûa chuûng Mongoloid ñaõ ñaåy lui caùc yeáu toá cuûa caùc chuûng kia.

2. Nguyeãn Khaéc Ngöõ laïi cho raèng trong söï pha troän aáy, tính Mongoloid khoâng aùt noåi nhöõng ñaëc ñieåm cuûa caùc saéc daân töø haûi ñaûo phía nam ñi leân (9). Nguyeãn khaéc Ngöõ ñaõ döïa vaøo caùc coâng trình ño ñaïc caùc chæ soá treân soï ngöôøi tieàn söû qua nhieàu giai ñoaïn, töø coå sô ñeán caän ñaïi, ñaøo ñöôïc taïi nhieàu nôi cuûa caùc nhaø khaûo coå ñeå ñi ñeán keát luaän treân.

3. Moät soá hoïc giaû khaùc döïa vaøo caáu truùc cuûa aâm ñieäu trong tieáng Vieät, ñeå cho raèng ngöôøi Vieät tieân khôûi laø moät söï hôïp chuûng cuûa nhöõng cö daân noùi tieáng Moân - Khmer (goác haûi ñaûo) vôùi daân noùi tieáng Thaùi (goác Nam AÙ) (10) hay ngöôøi Vieät coù nguoàn goác Malayo-Polenisean khi so saùnh tieáng Vieät vaø tieáng Chaøm coå (11) .

4. Hoaøng vaên Chí laïi cho raèng ngöôøi Vieät (vaø caùc gioáng daân cö nguï trong vuøng) phaùt xuaát töø vuøng Baéc AÁn Ñoä chuyeân troàng luùa. Sau kyø baêng giaù cuoái cuøng, hoï di chuyeån daàn leân phía Baéc khi thôøi tieát aám daàn caùch ñaây non 5000 naêm (12) .

Nhöng veát tích roõ neùt veà vaên minh vaø vaên hoùa Vieät Nam coå laø Troáng Ñoàng, ñaøo ñöôïc raát nhieàu trong caùc coâng trình khaûo coå. Nhöõng Troáng Ñoàng naøy ñöôïc khai quaät ôû nhöõng nôi coù ngöôøi Vieät coå sinh soáng, phaân boá trong moät vuøng roäng bao goàm caùc tænh phía nam Trung quoác vaø baéc Vieät Nam (13) . Hai ñòa ñieåm taäp trung nhieàu Troáng Ñoàng nhaát laø Ñoâng Sôn vaø Ngoïc Luõ (Baéc phaàn Vieät Nam). Caùc taùc giaû khi vieát veà vaên minh Vieät Nam ñeàu noùi ñeán Troáng Ñoàng nhö moät bieåu töôïng cuûa Vieät Nam coå. Nhöõng hình aûnh ñöôïc khaéc treân Troáng Ñoàng cho thaáy nhöõng sinh hoaït, y phuïc, nghi leã muùa haùt... coù tính caùch rieâng bieät khoâng tìm thaáy trong vaên hoùa Hoa, vaø laø lyù chöùng roõ nhaát chöùng toû ngöôøi Vieät khoâng phaûi laø moät chi hay nhaùnh cuûa Toäc Hoa. Caáu taïo cuûa Troáng Ñoàng phaûn aùnh moät trình ñoä cao veà kyõ thuaät ñuùc ñoàng cuõng nhö veà ñieâu khaéc.

4. Vaøi Nhaän Xeùt

Cöù theo nhöõng gì chuùng ta ñaõ hoïc ñöôïc töø tinh thaàn khoa hoïc vaø troïng söï thaät cuûa phöông Taây: chaân lyù xuaát phaùt töø nhöõng hoaøi nghi hôïp lyù. Giaûi ñaùp ñöôïc nhöõng vaán naïn moät caùch khoa hoïc vaø hôïp lyù nhaát, laø chuùng ta ñaõ giaûi quyeát ñöôïc caên baûn cuûa vaán ñeà. Gaùc laïi moät beân nhöõng caùch nhìn coù tính töï toân hay töï ti , chuùng toâi neâu ra ñaây vaøi nhaän xeùt nhöõng thuyeát noùi veà nguoàn goác cuûa daân toäc ta .

1. Truyeàn thuyeát noùi chuùng ta laø con chaùu Roàng Tieân. ÔÛ ñaây chuùng ta khoâng noùi ñeán tính thaàn thoaïi trong truyeàn thuyeát . Nhöng qua truyeàn thuyeát, chuùng ta thaáy raát roõ, daân toäc Vieät Nam khôûi nguoàn baèng söï keát hôïp giöõa moät nhoùm thuoäc vuøng ñoàng baèng thaáp vaø moät nhoùm thuoäc vuøng ñoài nuùi. hay cuõng coù theå thaáy ñoù laø söï keát hôïp giöõa moät nhoùm di daân vaø moät nhoùm cö daân ñòa phöông. Qua laêng kính baù quyeàn, ngöôøi Hoa ñaõ coá yù hay voâ tình gaùn gheùp cho daân toäc Vieät Nam coù nguoàn goác Trung Hoa: Thaàn Noâng. Ñeá Minh, Ñeá Nghi, Loäc Tuïc ñeàu laø ngöôøi Taøu; cho neân , Ñeá Lai, Suøng Laõm, AÂu Cô ñeàu laø ngöôøi Taøu. Tính theo phaû heä thì Laïc Long Quaân vaø AÂu Cô laø chuù chaùu, ñaây khoâng phaûi laø caùch hoân phoái cuûa ngöôøi Vieät, ngöôøi cuøng huyeát thoáng duø beân noäi hay ngoaïi ñeàu khoâng ñöôïc keát hoân vôùi nhau. Bieåu hieän Tieân Roàng trong chuyeän hoï Hoàng Baøng cuûa Traàn Theá Phaùp trong Lónh Nam Chích Quaùi chæ thaáy veát tích ôû Vuï Tieân (vôï Ñeá Minh) vaø Long Nöõ (vôï Loäc Tuïc) - xem caây phaû heä

Caây phaû heä

Thaønh ra khi chuùng ta cöù laäp laïi nhöõng gì ngöôøi tröôùc ñaõ vieát, voâ tình chuùng ta ñaõ khoâng coi mình nhö laø con chaùu Roàng Tieân . Nhieàu thaàn thoaïi Vieät Nam cho thaáy ngöôøi Vieät khoâng phaûi laø haäu dueä cuûa moät chi hay nhaùnh naøo cuûa toäc Hoa. Nhöõng chuyeän Baùnh Daày Baùnh Chöng, Sôn Tinh Thuûy Tinh, Traàu Cau... laø nhöõng chuyeän cuûa moät daân toäc soáng baèng Noâng nghieäp vaø khoâng thaáy nhöõng dò baûn hay töông töï trong thaàn thoaïi Trung Hoa. Traùi laïi, thaàn thoaïi Laïc Long Quaân vaø AÂu Cô hay chuyeän Sôn Tinh Thuûy Tinh laïi coù nhöõng chuyeän töông töï trong thaàn thoaïi cuûa ngöôøi Möôøng (chuyeän Vua Dòt Daøng vaø chuyeän Thaàn Nuùi, Thaàn Soâng). Cuõng vaäy, tuïc aên traàu, quaán khaên, aên maém cuûa caùc loaøi giaùp xaùc (cua, toâm, teùp, ruoác...) vaø caùc loaïi haûi saûn khaùc, khoâng thaáy trong sinh hoaït cuûa ngöôøi Taøu, nhöng laïi khaù phoå bieán vôùi caùc cö daân caùc vuøng laân caän nhö ngöôøi Mieân, Thaùi.

Nhöõng ñieàu noùi treân cho thaáy ngöôøi Vieät Nam coù coäi nguoàn rieâng bieät, chöù khoâng phaûi phaùt xuaát töø Hoa nhö Ngoâ Só Lieân hay Traàn Troïng Kim ñaõ cheùp laïi töø Lónh Nam Chính Quaùi, hay töø nhöõng taøi lieäu cuûa Taøu.

2. Ngöôøi Taøu duøng chöõ Baùch Vieät ñeå chæ chung nhoùm cö daân phi Hoa (khoâng phaûi ngöôøi Hoa) soáng ôû phía nam soâng Döông Töû, gioáng nhö ngöôøi Myõ duøng chöõ Indians ñeå chæ chung caùc boä laïc Da Ñoû treân ñaát Myõ, hay nhö ngöôøi Vieät duøng chöõ Ñaøng Thoå ñeå chæ ngöôøi Chaøm, Mieân hoaëc chöõ Moïi ñeå goïi chung nhöõng saéc daân thieåu soá soáng doïc Tröôøng Sôn, cao nguyeân Trung Phaàn. Chöõ Baùch coù nghóa laø traêm, nhöng Baùch Vieät khoâng coù nghóa laø coù moät traêm gioáng daân Vieät, maø chæ coù nghóa laø nhieàu gioáng daân Vieät. Nam Vieät cuûa Trieäu Ñaø laø moät (vaø coù theå chaúng coù lieân heä huyeát thoáng gì vôùi AÂu Laïc), Quaûng Ñoâng, Quaûng Taây coøn coù teân laø Ñoâng Vieät, Taây Vieät. Ñieàu ñoù cho thaáy Ñoâng, Taây, Nam, U, Maân, AÂu, Laïc Vieät... ñeàu laø nhöõng nhoùm phi Hoa nhöng chöa chaéc laø cuøng huyeát thoáng nhö chuùng ta thöôøng ngoä nhaän. Khi toäc Hoa xaâm chieám vuøng nam soâng Döông Töû, moät soá cö daân trong nhoùm Baùch Vieät bò Taøu thoân tính vaø ñoàng hoùa; moät soá khaùc choáng laïi, bò tieâu dieät ; moät soá khaùc di cö, taïo thaønh nhöõng nöôùc khaùc nhö Thaùi, Mieán, Laøo, Vieät hay bieán thaønh nhöõng saéc daân thieåu soá hieän vaãn coøn nhö Taøy, Möôøng, Hmong, Dao... ôû Vieät Nam hay Nuøng, Tieàu... ôû Trung Quoác. Chính nhöõng nhoùm Vieät trong nhoùm Baùch Vieät laø cö daân coù saün trong vuøng. Truyeàn thuyeát keå raèng Ñeá Minh ñi tuaàn thuù ôû phöông Nam thì ñieàu naøy ñaõ chöùng toû phöông Nam ñaõ coù cö daân sinh soáng töø tröôùc roài. Cuõng theá teân AÂu Cô khieán chuùng ta lieân töôûng ñeán nhoùm AÂu Vieät, nhö vaäy AÂu Cô chæ coù nghóa laø coâ gaùi xöù AÂu, cö daân coù saün töø tröôùc. Suøng Laõm keát duyeân cuøng AÂu Cô cho thaáy roõ ñaây laø söï keát hôïp cuûa moät di daân vôùi moät thoå daân, vaø ñaây coù theå laø dieãn tieán hôïp lyù nhaát. An Döông Vöông Thuïc Phaùn sau khi dieät Vaên Lang cuûa Huøng Vöông laïi ñaët teân nöôùc laø AÂu Laïc cho thaáy coù söï keát hôïp cuûa hai nhoùm AÂu Vieät vaø Laïc Vieät. Coøn cho raèng vuøng ñaát phía nam nuùi Nguõ Lónh, Ñoäng Ñình Hoà, nôi phaùt sinh ngöôøi Vieät laø caùi noâi cuûa vaên hoùa, vaên töï vaø caû trieát lyù maø ngöôøi Hoa ñaõ cö"ng chieám cuûa ngöôøi Vieät laø moät nhaän ñònh coù tính töôûng töôïng, thieáu luaän cöù hôïp lyù, khoâng coù tính thuyeát phuïc.

3. Ngöôøi taây phöông coù theå nhaàm chuùng ta, ngöôøi Vieät, vôùi ngöôøi Taøu, Nhaät, Haøn, nhöng chuùng ta coù theå nhaän ra nhöõng khaùc bieät raát roõ giöõa nhöõng chuûng toäc naøy. Vôùi nhöõng nhaän xeùt coù tính thoâng thöôøng nhaát, chuùng ta thaáy ngöôøi Vieät , Thaùi, Laøo, Mieán coù veû thuoäc moät nhoùm, ngöôøi Hoa, Nhaät, Haøn thuoäc nhoùm khaùc, trong khi Mieân, Chaøm vaø moät soá daân thieåu soá ôû cao nguyeân trung phaàn laïi thuoäc moät nhoùm khaùc. Theo Nguyeãn Khaéc Ngöõ, qua nhöõ luaän cöù veà nhaân chuûng hoïc, toå tieân cuûa ngöôøi Vieät laø nhöõng ngöôøi sinh soáng ôû quaàn ñaûo Polynesia thuoäc Indonesia ngaøy nay. Nhöõ gioáng daân naøy gioûi ngheà ñi bieån, ñaõ di chuyeån leân phía Baéc AÙ taïo thaønh caùc gioáng daân ñaàu tieân cuûa Nhaät, Haøn, Eskimo; ñeán taän Myõ chaâu, taïo thaønh caùc thoå daân da ñoû; moät soá ñaõ di cö ñeán vuøng ñoâng nam AÙ chaâu taïo thaønh caùc nhoùm cö daân ñaàu tieân. Nhö vaäy hoï phaûi laø nhöõng ngöôøi raát naêng ñoäng, öa phieâu löu, nhaát laø phieâu löu baèng ñöôøng bieån. Ñieàu naøy döôøng nhö ngöôïc laïi vôùi nhöõng bieåu hieän cuûa ngöôøi Vieät. Thaät vaäy, ngöôøi Vieät coù raát ít tính phieâu löu, maïo hieåm. Hoï ít chaáp nhaän ruûi ro, neáu chöa laâm vaøo ñöôøng cuøng. AÊn chaéc maëc beàn laø caùch soáng thöôøng thaáy, hoï khoâng thích thaû moài baét boùng. Caû moät chaëng ñöôøng hôn boán ngaøn naêm phaùt trieån cuûa daân Vieät laø söï phaùt trieån doïc theo ñoàng baèng. Ñoù laø tính chaát cuûa moät gioáng daân chuyeân veà noâng nghieäp. Lòch söû Vieät Nam cho thaáy daân toäc ta ñaõ khueách taùn daàn veà phöông Nam doïc theo nhöõng ñoàng baèng canh taùc ñöôïc caây luùa vaø caùc noâng saûn phuï. Ngöôøi Vieät ñaõ sinh soáng caïnh moät bôø bieån hôn hai ngaøn kilomet vaø röøng nuùi baït ngaøn cuûa Baéc phaàn vaø Trung phaàn, nhöng ngöôøi Vieät khoâng coù khuynh höôùng phaùt trieãn veà hai höôùng ñoù. Nhöùt phaù sôn laâm, nhì ñaâm haø baù (14) laø hai ngheà baát ñaéc dó maø ngöôøi Vieät chòu laøm, khi khoâng coøn loái thoaùt naøo khaùc; traùi laïi coâng vieäc noâng tang laïi ñöôïc chuùng ta coi laø caên baûn. Chæ caàn nhìn vaøo thaønh phaàn daân Vieät vaøo khoaûng ñaàu theá kyû 20, chuùng ta ñaõ thaáy ngay thaønh phaàn noâng daân Vieät Nam chieám ñeán hôn 90%. Laøm theá naøo ñeå giaûi thích moät daân toäc noâng nghieäp nhö daân Vieät laïi coù nguoàn goác töø moät daân toäc soáng ôû haûi ñaûo, laø gioáng daân chuyeân soáng döïa vaøo haûi saûn?

Nhöõng ñieåm töông ñoàng trong ngoân ngöõ hay duïng cuï, thöùc aên... cuûa ngöôøi Vieät vaø caùc gioáng daân thuoäc chuûng Melanesian maø caùc hoïc giaû ñöa ra ñeå laøm luaän cöù baûo veä giaû thuyeát cuûa mình coù theå giaûi thích moät caùch hôïp lyù laø khi coù söï tieáp xuùc nhau thì aét coù söï giao löu veà vaên hoùa, phong tuïc. Trong moät vuøng coù nhieàu saéc daân sinh soáng thì söï aûnh höôûng qua laïi veà taäp quaùn, ngoân ngöõ...giöõa nhöõng saéc daân ñoù laø chuyeän töï nhieân. Ngöôøi Vieät trong Nam duøng laù döøa ñeå goùi baùnh neáp nhaân ñaäu hay nhaân chuoái (moät bieán theå cuûa baùnh teùt), duøng phaûng (moät noâng cuï cuûa ngöôøi Mieân) ñeå laøm ruoäng, duøng khaên raèn cuûa ngöôøi Mieân nhö moät phaàn trong trang phuïc haøng ngaøy, ñaøn oâng quaán quanh coå, ñaøn baø quaán treân ñaàu; chuùng ta khoâng thaáy khaên moû quaï hay thaét löng nhieãu ôû Nam Phaàn. Ñoù chæ laø nhöõng hình töôïng cuûa söï giao löu veà sinh hoaït maø thoâi. AÁy laø chöa keå ñeán nhöõng bieåu hieän veà vaên hoùa khaùc nhö ca muùa cung ñình coù daùng daáp vaø aâm ñieäu cuûa Chaøm; daân ca Nam phaàn coù nguoàn goác pha troän giöõa daân ca Baéc phaàn vaø Hoà Quaûng do nhoùm ngöôøi Taøu phaûn Thanh phuïc Minh ñeán ñònh cö ôû Nam phaàn tröôùc khi ngöôøi Vieät traøn ñeán... Thaønh thöû nhöõng hình thuyeàn muõi cong, nhaø maùi cong, haûi ñieåu bay treân thuyeàn, treân caùc Troáng Ñoàng Ñoâng Sôn, Hoaøng Haï hay treân thaïp Ñaøo Thònh tuy laø nhöõng veát tích ñaùng chuù yù nhöng chöa phaûi laø nhöõng chöùng côù maïnh chöùng toû toå tieân ngöôøi Vieät laø nhöõng thoå daân töø quaàn ñaûo Polynesia theo gioù muøa dong thuyeàn ñi leân.

5. Söï Lieân Heä giöõa Vieät vaø Möôøng

Khi xeùt veà phong tuïc, taäp quaùn, ngoân ngöõ... Hoaøng Vaên Chí cho raèng hai nhoùm maø saùch Taøu cheùp laø AÂu vaø Laïc coù theå laø hai nhoùm Möôøng vaø Taøy voán coù raát nhieàu lieân quan veà chuûng toäc, vaên hoùa vaø lòch söû. Ngöôøi Möôøng goïi nhöõng vuøng hoï ôû laø Möôøng (coù nghóa laø laøng) : Möôøng Lam (hay Klam) laø Lam Sôn cuûa Leâ Lôïi; trong khi ngöôøi Taøy goïi laøng cuûa hoï laø Chieâng : Laøng Chieâng laø teân Noâm cuûa laøng Yeân Keânh, queâ meï cuûa Trònh Kieåm.

Söï lieân heä giöõa ngöôøi Vieät vaø ngöôøi Möôøng (hieän ñang soáng raûi raùc ôû caùc vuøng cao thuoäc caùc tænh Thanh Ngheä trôû ra Baéc) cuõng laø ñieàu ñaùng löu yù. Khoâng keå ñeán söï gioáng nhau ñeán kyø laï veà nhaân daïng giöõa ngöôøi Vieät vaø ngöôøi Möôøng, chuùng ta coøn thaáy:

- Ngöôøi Möôøng coøn giöõ nhieàu troáng Ñoàng vaø chæ ñem ra söû duïng trong nhöõng dòp troïng ñaïi nhö Thoå Lang cheát hay coù nôi duøng trong dòp leã cöôùi, Teát (15) . Coù ñieàu caàn neâu roõ laø ngöôøi Vieät ngaøy nay khoâng coøn giöõ Troáng Ñoàng, vaäy phaûi chaêng ngöôøi Möôøng chính laø ngöôøi Vieät coå?

- Haàu heát caùc hoï cuûa ngöôøi Vieät vaø ngöôøi Möôøng gioáng nhau nhö Buøi, Cao, Ñinh, Haø, Hoaøng, Leâ, Nguyeãn, Phaïm, Phuøng, Quaùch, Traàn , Trònh, Vuõ.. (16) . nhöõng hoï naøy tuy do ngöôøi Taøu ghi cheùp , nhöng khoâng phaûi laø ngaãu nhieân maø ngöôøi Vieät khoâng coù nhöõng hoï rieâng bieät cuûa Taøu nhö Laâm, Löu, Taêng, Taàn, Tröông...

- Thaàn thoaïi Möôøng vaø Vieät coù nhieàu chuyeän gioáng nhau.

- Tieáng Vieät vaø tieáng Möôøng, theo Hoaøng vaên Chí, Nguyeãn Khaéc Ngöõ, raát gioáng nhau, thaäm chí coù nhöõng tieáng Vieät coøn duøng ôû vuøng Thanh Ngheä... laø tieáng Möôøng nhö coâi troát laø caùi ñaàu; boï laø boá; baàm, bu laø meï; mi laø maøy... Nhaân vieát ñeán ñaây xin keå moät chuyeän coù thaät maø chính ngöôøi vieát laø ngöôøi trong cuoäc. Luùc ñoù, vaøo naêm 1965 hay 1966 gì ñoù, ñang hoïc Ñaïi Hoïc Sö Phaïm Saigon, toâi coù ngöôøi baïn queâ ôû An Cöïu, Hueá. Nhöõng luùc ñuøa côït voâ yù thöùc, boïn chuùng toâi öa nhaïi gioïng Hueá ñeå treâu ñuøa. Coù moät laàn anh ta baûo:

- Nì, tau noùi moät caâu, tieáng Vieät haún hoi, thaèng moâ hieåu ñöôïc tau noùi gì, tau höùa danh döï coõng haén ñi moät voøng Saigon. Roài chöa? Khoï coâi troát boï mi laø gì ?

Caû boïn nhao nhao hoûi ñi hoûi laïi, cuoái cuøng ñaønh chòu... Sinh vieân Saigon luùc ñoù thöôøng hay daïy keøm ñeå kieám soáng, toâi cuõng theá. Trong soá hoïc troø tö gia cuûa toâi, coù moät coâ laø ngöôøi Hueá, nguyeân laø nöõ sinh Ñoàng Khaùnh theo gia ñình vaøo Saigon. Theá laø hoâm sau ñeán giôø hoïc keøm, thaøy nhaát ñònh baét troø phaûi giaûi thích caâu treân, troø nghe xong ruõ ra cöôøi, nhaát ñònh khoâng noùi... cuoái cuøng troø chæ chaáp nhaän giaûi nghóa treân giaáy maø thoâi. Vaâng, baïn ñoïc ñaõ hieåu taïi sao troø laïi khoâng daùm noùi ra vì caâu ñoù coù nghóa laø : goõ (khoï, khoû) treân ñaàu (coâi troát) cha maøy. Taát nhieân hoâm sau nöõa thaèng baïn ngöôøi Hueá cuûa toâi laõnh ñuû vaøi thoi.

Ta coù theå noùi ngöôøi Möôøng chính laø ngöôøi Vieät coå thuaàn chuûng, coøn ngöôøi Vieät ngaøy nay ñaõ coù söï pha troän raát nhieàu veà vaên hoùa vaø chuûng toäc vôùi ngöôøi Taøu khi tieáp xuùc vôùi toäc Hoa. Nhieàu nhaân vaät trong lòch söû chuùng ta laø ngöôøi Möôøng nhö Ñinh Boä Lónh, Phuøng Höng, Leâ Lôïi...

6. Ñaâu laø Coäi Nguoàn?

Caâu hoûi "Ñaâu laø coäi nguoàn Daân Vieät?" laø moät caâu hoûi chöa ñöôïc traû lôøi döùt khoaùt vôùi nhöõng luaän cöù khoa hoïc, khaû tín. Traû lôøi ñöôïc cho caâu hoûi naøy caàn moät coâng trình khaûo cöùu ñoà soä, ñoøi hoûi coâng söùc cuûa raát nhieàu hoïc giaû thuoäc nhieàu laõnh vöïc. Chuùng toâi thöû ñöa ra moät hình aûnh ñaùng tin caäy nhaát veà coäi nguoàn daân toäc vaø mong ñöôïc nghe nhöõng yù kieán cuûa nhöõng baäc cao minh.

Taát caû ngöôøi Vieät ñeàu tin mình laø cuøng moät boïc maø ra, con chaùu Tieân Roàng. Y Ù thöùc ñoù laøm ngöôøi Vieät bieát mình khaùc ngöôøi Hoa, ngöôøi Mieân... vaø cuõng nhôø yù thöùc ñoù giuùp Toäc Vieät toàn taïi, phaùt trieån vaø khoâng bò Hoa ñoàng hoùa, duø chòu leä thuoäc caû ngaøn naêm. Coù raát nhieàu döõ kieän cho thaáy ngöôøi Vieät vaø ngöôøi Hoa laø hai chuûng toäc rieâng bieät, tuy coù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán nhau. Ngöôøi Hoa, thuoäc gioáng daân du muïc neân coù tinh thaàn thò toäc (cuøng moät hoï ñöôïc coi nhö baø con nhau); trong khi ngöôøi Vieät coù tinh thaàn xoùm laøng, veát tích cuûa tinh thaàn boä toäc ngaøy xöa coøn soùt laïi. Ngay caû ñeán baây giôø, ngöôøi Vieät ñi ñaâu gaëp ngöôøi cuøng laøng, cuøng toång, thaäm chí cuøng huyeän hay cuøng tænh, cuõng möøng rôû coi nhö gaëp baø con .

Qua nhöõng thaàn thoaïi, chuyeän coå tích, di tích khaûo coå, nhaân chuûng... chuùng ta coù theå thaáy coäi nguoàn daân Vieät nhö sau:

Thoaït ñaàu, trong vuøng Nam soâng Döông Töû coù raát nhieàu nhoùm cö daân, sinh soáng baèng noâng nghieäp, theo cheá ñoä Maãu heä, ngöôøi Taøu goïi chung laø Baùch Vieät. Nhôø ñieàu kieän ñòa dö thuaän lôïi hoï coù moät möùc phaùt trieån töông ñoái cao. Ngöôøi Hoa coù nguoàn goác Mongoloid, chuyeân veà du muïc, neân gioûi veà chieán ñaáu, laán chieám veà phía Nam. Caùc nhoùm Baùch Vieät choáng khoâng laïi, moät soá bò thoân tính, moät soá di taûn veà phía Taây, nam vaø Taây Nam. Moät trong nhöõng nhoùm naøy laø nhoùm Laïc Vieät cuûa Suøng Laõm, soáng chuyeân veà troàng luùa vaø ñaùnh caù vuøng soâng nöôùc. Chaøng trai di daân hoï Laïc keát duyeân cuøng coâ gaùi hoï AÂu, coù theå laø thuû laõnh cuûa AÂu Vieät, nhoùm cö daân canh taùc noâng nghieäp treân vuøng cao. Söï keát hôïp naøy taïo thaønh moät nhoùm maïnh hôn: AÂu Laïc, vaø ñoù laø tieàn thaân cuûa Vieät Nam.

Caâu hoûi chöa ñöôïc giaûi ñaùp thoûa ñaùng laø caùc nhoùm cö daân coù saün trong vuøng Nam soâng Döông Töû coù coäi nguoàn töø ñaâu ? Hoï laø nhöõng nhoùm chuyeân canh veà luùa töø phía Baéc AÁn Ñoä, di chuyeån daàn veà phía Baéc vaø Ñoâng Baéc, khi thôøi tieát aám daàn sau thôøi kyø Baêng Giaù cuoái cuøng (theo Hoaøng Vaên Chí) hay laø nhöõng thoå daân Melanesian töø quaàn ñaûo Polynesia theo gioù muøa ñi leân baèng thuyeàn (theo Nguyeãn Khaéc Ngöõ) ?

Veà truyeàn thuyeát Laïc Long Quaân - AÂu Cô, ta vaãn coù theå hieåu moät caùch tích cöïc nhöõng lôøi noùi cuûa Boá Laïc noùi vôùi Meï AÂu : " Ta laø noøi Roàng, ñöùng ñaàu Thuûy toäc, (neân hieåu laø Ta chuyeân soáng vuøng soâng nöôùc) Naøng laø gioáng Tieân, soáng treân nuùi cao (Naøng laø ngöôøi ñeïp soáng baèng ngheà noâng treân vuøng cao) tuy khí aâm döông hôïp laïi maø sinh ra con, nhöng thuûy hoûa töông khaéc (hai vuøng thaáp cao coù khaùc nhau) , khoù ôû laâu vôùi nhau ñöôïc (ôû laâu vôùi nhau khoâng lôïi baèng...), nay ta ñem naêm möôi con veà Thuûy phuû chia trò caùc xöù (...Ta ñem naêm möôi con veà vuøng soâng nöôùc ñeå giöõ ñaát). Naêm möôi con theo Naøng veà ôû treân ñaát, chia nöôùc maø trò (Naêm möôi con ôû laïi vôùi Naøng, chia nhau cai trò caùc ñòa phöông). Leân nuùi, xuoáng bieån, höõu söï phaûi baùo cho nhau bieát, ñöùng queân." Xem theá roõ raøng Laïc Long Quaân bieát raát roõ hieåm hoïa dieät vong, vaø ñaõ baøn vôùi AÂu Cô chia löïc löôïng ñeå laøm theá yû gioác. Nhaân chuyeän chia con, coù ngöôøi cho nhaän xeùt truyeàn thuyeát Laïc Long Quaân - AÂu Cô cho thaáy neàn taûng gia ñình Vieät Nam khôûi ñaàu baèng moät söï ly dò; nhaän xeùt ñoù voâ cuøng hôøi hôït. Söï chia con, maø ta neân hieåu laø chia daân, laø moät chieán löôïc maø toå tieân ta ñaõ nghó ra ñeå sinh toàn, töông trôï nhau. Vaø coù leõ nhôø theá maø toäc Vieät toàn taïi sau caû ngaøn naêm Baéc Thuoäc. (Cho ñeán ngaøy nay, vieäc chia ñeå sinh toàn vaãn coøn trong huyeát quaûn cuûa ngöôøi Vieät. Sau 54, hôn moät trieäu ngöôøi Vieät di cö vaøo Nam, ñaõ khoâng bieát coù bao nhieâu gia ñình ñaõ chia con laøm hai, choàng mang moät nöûa, vôï mang moät nöûa, ruûi ro coù chuyeän gì cuõng chæ maát coù moät nöûa maø thoâi. Ñeán giai ñoaïn 75, moät laàn nöõa chuùng ta laïi thaáy baûn naêng sinh toàn naøy laïi boäc phaùt maïnh meõ. Khi vöôït bieân, gia ñình thöôøng taùch laøm hai: nöûa ñi, nöûa ôû hay caû hai nöûa cuøng ñi nhöng theo hai höôùng hay hai chuyeán khaùc nhau. Ñònh cö ñöôïc roài, nöûa naøy töông trôï hay baûo laõnh nöûa kia. Hôn ai heát nhöõng ngöôøi Vieät hieän ñang ñònh cö treân xöù ngöôøi caûm nhaän ñöôïc ñieàu naøy saâu saéc nhaát...)

Laïc Long Quaân Suøng Laõm chæ laø moät thuû laõnh trong soá raát nhieàu chaøng trai di daân traùnh hoïa xaâm laêng cuûa Toäc Hoa, vaø saùch Lónh Nam Chích Quaùi chæ cheùp chuyeän cuûa Suøng Laõm thoâi, taát nhieân theâm thaét nhöõng yeáu toá veà nguoàn goác toäc Hoa cho Suøng Laõm. Ngöôøi Taøu sang cai trò nöôùc ta, duøng chöõ Taøu ñeå ghi cheùp söï vieäc, giaáy tôø, coâng vaên. Neân nhôù chöõTaøu chæ xuaát hieän töø thôøi Thöông, theá kyû 15 TTL., trong khi chuyeän veà nöôùc Vaên Lang, Huøng Vöông xaûy ra tröôùc ñoù 13 theá kyû, ngöôøi Taøu nghe keå vaø ghi cheùp laïi theo yù cuûa hoï, laøm sao traùnh ñöôïc thieân leäch, vaø ñoù cuõng laø lyù do giaûi thích taïi sao chuùng ta laïi coù raát ít söû lieäu veà ñôøi Huøng Vöông: 25 theá kyû maø chæ coù 18 ñôøi Vua Huøng (Thuïc Phaùn dieät Vaên Lang vaøo naêm 227 TTL). Vaäy thì moãi vua Huøng trò vì khoaûng 140 naêm hay ngöôøi Taøu cheùp chuyeän chæ nghe keå chuyeän cuûa 18 vò vua Huøng saùng giaù maø thoâi? Trong khi ñoù nhöõng chuyeän coå tích truyeàn trong daân gian laïi coù raát nhieàu (Söï tích Traàu Cau, Baùnh Daày Baùnh Chöng, Sôn Tinh Thuûy Tinh, Phuø Ñoång Thieân Vöông...). Chuùng ta khoâng theå tin vaøo nhöõng gì saùch Taøu cheùp veà chuùng ta.

Nhö ñaõ trình baøy, vieäc truy tìm coäi nguoàn cuûa daân toäc Vieät Nam ñoøi hoûi nhieàu coâng söùc cuûa nhieàu hoïc giaû, thuoäc nhieàu ngaønh khaùc nhau vaø ñoù laø moät coâng trình ñoà soä. Baèng nhöõng phöông phaùp khoa hoïc vaø nhöõng suy luaän hôïp lyù, chuùng ta tin seõ tìm ñöôïc coäi nguoàn cuûa daân toäc. Nhöõng yù töôûng neâu treân chæ laø moät höôùng nhìn môùi coù tính tích cöïc veà Coäi nguoàn Daân toäc, mong öôùc ñöôïc nhaän nhöõng yù kieán khaùc töø nhöõng baäc trí giaû.