|
|
Saùch
vôû thöôøng noùi raèng xaõ hoäi Vieät Nam ngaøy xöa coù "Só,
noâng, coâng, thöông". Nhö vaäy laø coøn thieáu. Ngöôøi ta
ñaõ coá yù khoâng keå moät haïng ngöôøi laø boïn xöôùng
ca voâ loaøi vì khoâng bieát saép xeáp boïn naøy vaøo ñaâu
cho oån.
Xöôùng ca bò coi laø voâ loaøi, bò khinh reû khoâng thua gì thaèng moõ. Bò khinh töø naêm xöûa naêm xöa, töø thôøi vua Leâ Nhaân Toân (1447) xa tít. "Daân Thanh Hoùa thaáy vua ñeán, trai gaùi ñem nhau haùt rí ren ôû haønh taïi. Tuïc haùt rí ren moät beân con trai, moät beân con gaùi, daét tay nhau haùt, hoaëc treùo chaân treùo coå nhau, goïi laø caém hoa keát hoa, thoùi raát laø xaáu. Ñaøi quan Ñoàng Hanh Phaùt baåm vôùi thaùi uyù Khaû raèng: "Loái haùt aáy laø thoùi daâm tuïc xaáu, khoâng neân cho ngöôøi haùt nhaûm ôû tröôùc xa giaù". Khaû lieàn sai caám haún." (Ngoâ Só Lieân, Ñaïi Vieät söû kí toaøn thö, taäp 3, Khoa Hoïc Xaõ Hoäi,1968, tr. 139). Trai gaùi baù vai baù coå nhau ca haùt laø thoùi daâm tuïc raát xaáu, caám khoâng ñöôïc nhaûm nhí tröôùc kieäu vua. Muoán toát ñeïp, trang nghieâm thì... vaøo cung vua maø muùa vôùi haùt! Naêm 1462, vua Leâ Thaùnh Toân quy ñònh raèng "Nhaø phöôøng cheøo con haùt vaø nhöõng keû phaûn nghòch, nguïy quan, coù tieáng xaáu, baûn thaân vaø con chaùu ñeàu khoâng ñöôïc ñi thi, neáu mang saùch hay möôïn ngöôøi laøm hoä, thì trò toäi theo luaät." (Ñaïi Vieät söû kí toaøn thö, sñd, tr.183). Phöôøng cheøo, con haùt ñöôïc boû cuøng moät roï vôùi ñaùm phaûn nghòch, nguïy quan, coù tieáng xaáu. Cöù ñaø naøy thì coù ngaøy maát maïng nhö chôi chöù chaúng ñuøa. Luaät leä nghieâm khaéc vaø voâ lí cuûa Leâ Thaùnh Toân ñaõ ñaåy moät soá ngöôøi trôû veà laøng cuõ hoïc caøy cho xong, hoïc chöõ thaùnh hieàn chæ toå toi côm toán gaïo. Phöôøng cheøo, con haùt bò vuøi daäp coù leõ chæ vì: "Xaõ hoäi ta xöa quan nieäm luõ xöôùng ca voâ loaøi laø moät taàng lôùp voâ luaân. Hoï bò coi laø voâ luaân khoâng phaûi vì hoï sa ñoïa, chính söï soáng cuûa hoï cuõng khoâng phaûi laø sa ñoïa, maø chæ vì nhöõng vai troø cuûa hoï ñoùng khi xöôùng haùt: hoï bò coi laø voâ luaân ôû ñaây vì ngöôøi con coù theå ñoùng moät vai vua vaø ngöôøi cha ñoùng vai baøy toâi quyø laïy, anh em ruoät coù theå ñoùng ñoâi vôï choàng, vaø vôï choàng laïi coù theå ñoùng vai meï con hoaëc cha con... Taát caû caùi voâ luaân laø ôû ñaây, ôû ñaáy luaân thöôøng ñaõ khoâng coøn nöõa, maëc daàu chæ trong nhöõng luùc trình dieãn." (Toan AÙnh, Phong tuïc Vieät Nam, Khai Trí, 1969, tr. 429). Maëc duø bò vua quan vaø nhaø nho khinh gheùt, maëc duø khoâng ñöôïc ñi thi ñeå ra laøm quan lôùn, boïn phöôøng cheøo, con haùt vaãn tieáp tuïc haønh ngheà vaø vaãn ñöôïc nhieàu ngöôøi daân thöôøng öa thích. "Khoaûng naêm Caûnh Höng, phöôøng haùt cheøo boäi môùi pha theâm loái tuoàng, cuõng ñoùng vai troø veõ maët ra muùa haùt ñuøa côït, khoâng khaùc gì ôû hí tröôøng. Caùc nhaø tang gia hay ñua nhau möôïn phöôøng cheøo ñoùng tuoàng ñeå khoe khoang.Caùc quan chính phuû gheùt hung leã laïi duøng laãn loän caû caùt leã, beøn nghieâm caám, ñaõ hôn möôøi naêm. Ñeán naêm Canh Tuaát (1790) laïi thaáy daân gian baøy troø haùt boäi aáy. Caùc con nhaø löông gia töû ñeä coù ngöôøi boû caû chöùc nghieäp ñi theo hoïc haùt, khaên aùo daùng boä nhö ñaøn baø, thöôøng khi ôû nhaø cuõng ngheâu ngao taäp haùt cheøo, tröôùc maët khaùch cuõng khoâng theïn thoø gì caû. Laïi coøn troø ñaùnh baïc choïi gaø sinh ra nhan nhaûn. Taäp tuïc ñeán theá thaät ñaùng buoàn!" (Phaïm Ñình Hoå, Vuõ trung tuyø buùt, Vaên Hoïc, 1972, tr. 57). May thay... cô trôøi vaàn xoay, roài cuõng ñeán moät ngaøy mai saùng suûa hôn. "Leä cuõ, cöù con nhaø haùt xöôùng khoâng ñöôïc vaøo nhaø hoïc hieäu, thi ñoã ra laøm quan. Tieác raèng khoâng môû roäng ñöôøng cho keû tuaán dò tieán thaân, ñeå thu laáy nhaân taøi xuaát chuùng. Töø khi Loäc Kheâ Haàu (Ñaøo Duy Töø) laø con nhaø haùt xöôùng, vì khoâng ñöôïc ra thi, môùi leûn vaøo giuùp nhaø Nguyeãn ôû trong Nam, baáy giôø nhöõng keû ñöông söï môùi hoái raèng caùi caùch tìm kieám nhaân taøi nhö theá laø khoâng roäng. Nhöng cuõng chöa coâng nhieân baõi boû leä cuõ. Töø khi baø Tröông quoác maãu, ngöôøi Nhö Kinh, laø keû haùt xöôùng ñöôïc tuyeån vaøo cung haàu Taàn Quang Vöông, sinh ra Trònh Nhaân Vöông (Trònh Cöông), Bieän tröôûng cung, ngöôøi AÙ Löõ, sau laïi ñaéc suûng vôùi Nhaân Vöông, neân caùc hoï veà giaùo phöôøng môùi ñöôïc keå baèng haøng vôùi caùc hoï nhaø löông gia. Sau naøy caùc hoï nhaø ñaïi khoa hieån hoaïn cuõng thöôøng coù ngöôøi do gioøng hoï haùt xöôùng maø phaùt ñaït leân, neân nhöõng keû só phu cuõng cuøng hoï giao du töï nhieân, vaø roài nhöõng nhaø haùt xöôùng cuõng queân haún theá heä nhaø mình töï ñaâu maø ra. Xem ñoù thì bieát theá vaän phong tuïc moãi ngaøy moät khaùc." (Vuõ trung tuyø buùt, sñd, tr. 79-80). Phaûi coâng nhaän laø... meâ gaùi cuõng coù caùi hay! Beân treân meâ gaùi thì beân döôùi cuõng ñöôïc nhôø! Vua chuùa moät khi quen hôi ñaøo haùt thì bao nhieâu caùi nhaûm nhí ngaøy xöa boãng choác ñöôïc deïp qua moät beân. Luaät leä ñöôïc taåy xoùa. Xin caûm ôn vaø tuyeân döông coâ ñaøo haùt hoï Tröông! Gioïng ca tieáng haùt vaø coù leõ caû thaân hình cuûa coâ ñaõ caûm hoùa ñöôïc loøng ngöôøi, phaù boû ñöôïc baát coâng. Nhôø coâ maø con chaùu môû maøy môû maët. Nhöng thoùi ñôøi, bia mieäng thì cöù trô trô. Maëc duø vua chuùa ñaõ thoâi laáy thòt ñeø ngöôøi, ñeø con haùt töø laâu roài, nhöng thaønh kieán xöôùng ca voâ loaøi vaãn cöù baùm reã trong ñaàu nhieàu ngöôøi ñeán taän ñaàu theá kæ 20. Meï vaø em gaùi Taûn Ñaø baát ñaéc dó phaûi "ñaép ñoåi thaùng ngaøy baèng ñieäu phaùch caâu ca", bò "ngöôøi ta huøa caû nhau vaøo baøi xích vieäc xöôùng ca laø vieäc giaêng hoa ñó bôïm." (Nguyeãn Maïnh Boång, 1944). Boãng döng xöôùng ca laïi ñöôïc taëng theâm hoãn danh ñó bôïm. Taïi sao vaäy? Xöôùng ca coù lieân heä gì vôùi ñó aø? |
| Vaäy ñó laø gì, laø ai?
Thaät hay ñuøa vaäy? Xöa kia, tröôùc khi laøng môû hoäi cho moïi ngöôøi vui chôi thì caùc vò chöùc saéc phaûi toå chöùc teá leã ngoaøi ñình. Coù röôùc phuïng ngheânh hoài ñình (röôùc long kieäu töø mieáu veà ñình) raát long troïng. Nghi tröôïng goàm naøo côø quaït, voi ngöïa, naøo baùt böûu, côø bieån. Roài ñeán phöôøng ñoàng vaên ñaùnh troáng, goõ thanh la, theo sau laø maáy ngöôøi con gaùi, ñoâi khi laø con trai giaû gaùi, vöøa voã troáng vöøa muùa haùt goïi laø con ñó ñaùnh boàng. Theo sau con ñó ñaùnh boàng laø côø vía, loïng vaøng, leänh kieám, phöôøng baùt aâm, long ñình, kieäu thaùnh... vaø sau cuøng laø boâ laõo, chöùc saéc cuûa laøng. (theo Phan Keá Bính, Vieät Nam phong tuïc, Toång Hôïp Ñoàng Thaùp, 1990, tr. 96-100). Xem vaäy thì vai troø cuûa con ñó ngaøy xöa cuõng khoâng coù gì laø teä laém, ñöôïc muùa haùt dieãn haønh tröôùc caû long ñình, kieäu thaùnh, caùc boâ laõo, chöùc saéc cuûa laøng. Neáu chæ muùa haùt thoâi thì chaúng coù gì laø xaáu. Coù xaáu chaêng laø keå töø ngaøy caùc con ñó bò giôùi tröôûng giaû, maáy oâng trí thöùc môøi veà nhaø haùt. Chính nhöõng vò tai maét, khoa baûng, ñaõ môû ñöôøng hoaëc tieáp tay laøm bieán chaát, laøm hö caùc con ñó.
Hoàng Hoàng Tuyeát TuyeátNhöõng chaàu haùt coâ ñaàu daàn daàn bò nhöõng ngöôøi thieáu tö caùch bieán thaønh nôi côït nhaû, baù vai goái ñuøi. Nhaân sinh quyù thích chíRoài chaúng bao laâu, buoåi haùt chæ coøn laø caùi côù cho nhöõng traän traùc taùng, taèng tòu, daâm loaøn. Cuõng ra ñó raïcCon ñó voán chuyeân ngheà haùt xöôùng daàn daàn trôû thaønh gaùi laøng chôi. Thieân haï bao giôø cho heát ñó |
Trong
vaên hoïc, ngöôøi Taøu goïi caùc coâ laøm ngheà xöôùng ca laø kó
nöõ. Kó nöõ nguyeân nghóa chæ laø ngöôøi con gaùi laøm ngheà
ca xöôùng, muùa haùt. Chöõ kó (boä
nöõ) cuûa tieáng Haùn ñöôïc ta ñoïc Noâm thaønh ñó.
Kó
nöõ cuûa Taøu trôû thaønh Con ñó cuûa
ta. Kó nöõ vaø con ñó laø hai chò em ruoät. Con ñó ngaøy xöa
chæ coù nghóa laø ngöôøi con gaùi laøm ngheà haùt xöôùng chöù
khoâng phaûi laø con ñó laøm ngheà maïi daâm nhö ngaøy nay!
Buoåi
haùt ban ñaàu raát lòch thieäp. Caùc quan aên uoáng vui chôi, caùc
coâ haàu röôïu, muùa haùt nhöõng baøi do caùc quan yeâu caàu.
 Caùc
nhaø haùt tö moïc leân, laäp thaønh xoùm coâ ñaàu. Vaøng thau laãn
loän, khoù maø phaân bieät ñöôïc con haùt thaät vôùi con gaùi laøng
chôi. Töø ñaây trôû ñi ngöôøi ta ñoàng hoùa ñó vôùi gaùi laøng
chôi, goïi gaùi laøng chôi laø ñó.
Söï bieán chaát naøy cuõng töông töï nhö yù nghóa cuûa töø Thanh laâu (laàu xanh) vaø Hoàng laâu (laàu hoàng). Laàu xanh luùc ñaàu duøng ñeå chæ nhaø sang troïng. Ñeán khoaûng ñôøi Ñöôøng thì ñöôïc duøng ñeå chæ nôi ôû cuûa kó nöõ. "Nhö vaäy thì ngaøy nay Thanh Laâu khoâng coøn coù nghóa laø nhaø cao cöûa ñeïp maø chæ coù nghóa laø nhaø kó nöõ." (Dieân Höông, Thaønh ngöõ ñieån tích, Phöông Lai, 1954), vaø cuoái cuøng trôû thaønh: Laàu xanh coù muï Tuù baø,Laàu xanh roõ raøng ñaõ trôû thaønh nôi chöùa gaùi laøng chôi, gaùi giang hoà. Ngaûnh maët laïi laàu xanh thöông nhöõng keûTöø ñieån Geùnibrel (1898) vaø Gustave Hue (1937) cuõng cheùp laàu xanh laø maison de prostitution (nhaø ñó, nhaø thoå). Laàu hoàng xöa kia laø choã ôû cuûa con gaùi nhaø giaøu:Sau naøy laàu hoàng cuõng bò trôû thaønh maison des chanteuses (nhaø chöùa con haùt), vaø sau cuøng laø nhaø chöùa ñó. Giang hoà töø thuûa möôøi laêm,Nhaø chöùa ñó thôøi Taây ñöôïc goïi laø nhaø ñoû, nhaø thoå. Chöõ thoå khoâng phaûi laø chöõ Haùn, cuõng khoâng phaûi laø chöõ Vieät. Thoå laø aâm cuûa tieáng Phaùp toleùrance (cuõng nhö thoå moä laø aâm cuûa tombereau). Nhaø thoå töùc laø maison de toleùrance (nhaø chöùa ñó) cuûa Phaùp. Xaõ hoäi ta thích öùng thaät nhanh choùng vôùi moïi hoaøn caûnh! Vò Xuyeân coù Tuù XöôngTuù Xöông ñaõ naém baét ñöôïc chuyeån bieán cuûa xaõ hoäi ñöông thôøi, ñöa moät dòch vuï aên khaùch laø thoå ñó vaøo vaên hoïc. Töø ñieån tieáng Vieät (Hoaøng Pheâ) ñònh nghóa "nhaø chöùa" laø nôi nuoâi gaùi maõi daâm, toå chöùc cho gaùi maõi daâm haønh ngheà, trong xaõ hoäi cuõ. Ñuùng ra thì phaûi goïi laø gaùi maïi daâm (gaùi baùn daâm), caùc oâng ñi chôi gaùi thì goïi laø khaùch maõi daâm (khaùch mua daâm). Nhaàm laãn ngöôøi mua vôùi ngöôøi baùn aâu cuõng laø thoùi quen ñaõ coù töø laâu. Nhöng neáu phaân bieät ñöôïc chuû vôùi khaùch, ngöôøi cho vôùi keû nhaän thì vaãn hôn. Nhaát laø trong thôøi buoåi nhieãu nhöông coù caû caùc caäu, caùc oâng baùn daâm cho ngöôøi cuøng phaùi. Ngöôøi Haø Noäi goïi caùc coâ gaùi ñieám thôøi Taây laø ñöôïi. Coù ngöôøi cho raèng ñöôïi laø noùi traïi cuûa ñöôøi (con ñöôøi öôi, cuøng hoï vôùi khæ, töôøu) vì caùc coâ ñieám ñaàu toùc buø xuø, nöûa ngöôøi nöûa ngôïm, nöûa ñöôøi öôi. Giaûi thích naøy nghe khoâng xuoâi tai vì phaàn ñoâng caùc coâ ñöôïi ñeàu aên maëc haáp daãn, son phaán, ñaàu toùc chaûi chuoát, phi deâ (friseùs). Coù nhö vaäy môùi mong caâu ñöôïc khaùch chöù. Ñaàu buø toùc roái nhö ñöôøi öôi (maø ñaõ coù ai ñöôïc thaáy ñaàu toùc ñöôøi öôi chöa nhæ?), thì ñeán töôïng ñoàng ñen, coät nhaø chaùy noù cuõng cheâ, thì laøm sao maø baùn troân nuoâi mieäng ñöôïc? Coù leõ ñöôïi chæ laø bieán aâm cuûa ñó maø thoâi. Ñoïc traïi vôùi yù khinh bæ vaø phaân bieät. Ñöôïi laø me taây, ñó laø me ta. Ñöôïi vaø ñó coøn coù teân laø gaùi aên söông. Teân nghe khaù laõng maïn, noùi leân ñöôïc noãi vaát vaû luùc ñeâm khuya thanh vaéng. Kieám aên chung vôùi caùc coâ ñöôïi laø boïn ma coâ (maquereau), boïn boài xaêm (chambre). Thôøi Phaùp coøn coù nhaø Luïc xì. Vuõ Troïng Phuïng vieát tieåu thuyeát Laøm ñó (1936) vaø phoùng söï Luïc xì (1937) nhöng tieác raèng Tuyeån taäp Vuõ Troïng Phuïng (Vaên hoïc, 1987) khoâng ñaêng nhöõng truyeän naøy neân roát cuoäc vaãn khoâng bieát Luïc xì laø gì. Caùi phieàn cuûa tuyeån taäp laø vaäy! Ngöôøi khaùc choïn giuøm mình. Cho ñoïc caùi gì thì ñoïc caùi aáy! Tra tìm trong töø ñieån Haùn, Noâm thì khoâng thaáy Luïc xì. Töø ñieån Gustave Hue coù töø Luïc xì nhöng laïi khoâng giaûi thích, chæ cho bieát Luïc xì laø moät töø phon. (toâi ñoaùn phon. laø vieát taét chöõ phoneùtique, nghóa laø ñoïc theo aâm). Neáu vaäy thì Luïc xì coù theå laø aâm cuoái cuûa chöõ syphilis (beänh hoa lieãu, coøn goïi laø giang mai, noâm na laø beänh laäu hay tim la). Nhaø Luïc xì laø nôi khaùm beänh hoa lieãu cho caùc coâ ñieám thôøi Taây. Thöïc daân Phaùp ñem vaøo nöôùc ta moät loaïi kó nöõ môùi laø vuõ nöõ, caùc coâ gaùi nhaûy, ca ve (cavalieøre). Gaùi nhaûy phaûi bieát... nhaûy ñaàm, khoâng caàn bieát haùt. Caùc coâ haønh ngheà taïi caùc ñaêng xinh (dancing). OÂng naøo choàn chaân muoán nhaûy thì mua veù, choïn gaùi nhaûy. Nhieàu coâ... laøm theâm giôø phuï troäi, nhaûy caû taïi phoøng rieâng. Trôû laïi vôùi caùc naøng kó nöõ. Chöõ kó ban ñaàu coøn coù nghóa, coøn ñöôïc dòch laø aû ñaøo, ñaøo haùt, con nöõ phöôøng cheøo. Sau naøy ñöôïc dòch thaúng laø ñó, con gaùi maïi daâm (Ñaøo Duy Anh), con ñó nhaø thoå (Thieàu Chöûu). Kó nöõ vaø con ñó, tuy laø ñoàng hoäi ñoàng thuyeàn, cuøng laø xöôùng ca voâ loaøi nhöng cuõng ñöôïc phaân bieät ñoái xöû. Nhöõng luùc höùng boác leân daït daøo thì thi só goïi boïn naøy laø kó nöõ nghe cho thanh tao, laõng maïn! Noùi ñeán kó nöõ laø ngöôøi ta lieân töôûng ñeán nhöõng soá phaän long ñong, lôõ laøng. Moät kó nöõ gaûy khuùc tì baø ñaõ laøm xuùc ñoäng oâng tö maõ Giang Chaâu. Moät kó nöõ leânh ñeânh treân soâng Höông ngôïp aùnh traêng ñaõ laøm meàm loøng nhieàu theá heä: Khaùch ngoài laïi cuøng em trong choác nöõa;Ngöôøi ta deã thoâng caûm, xoùt thöông cho soá phaän caùc naøng kó nöõ vaø döûng döng thaäm chí khinh bæ caùc naøng kó nöõ nhaäp tòch Vieät Nam, trôû thaønh con ñó bình daân! Thaønh ngöõ, ca dao cuûa ta coù raát nhieàu caâu aùm chæ boïn gaùi ñó giaø moàm. Sau nhöõng traän chôi cho thuûng troáng taàm boâng, cho toaùc toaïc toaøng toang, caùc oâng khoâng queân nuùp sau löng vôï, leân maët ñaïo ñöùc khuyeân caùc coâ laøm ñó chín phöông, ñeå moät phöông laáy choàng. Keû ít hoïc cuõng a dua noùi leo vaøi caâu voâ nghóa: Ñó xô ñó xaùc, ñó xaïc ñó xôøCuõng coù ngöôøi thaønh thöïc hôn, ra maët cheâ nhöng ñuùng hôn laø ganh tò vôùi ñó : Laøm ñó coù taøn, coù taùn, coù höông aùn thôø vua, coù chuoâng chuøa nieäm Phaät.Toaøn laø cheâ, chöûi, traùch ñó. Tha hoà cho söôùng mieäng! Ngaøy xöa ngöôøi ta goïi treû con laø thaèng cu, caùi ñó. Cu laø döông vaät. Ñó laø gaùi laøng chôi. Cu vaø ñó mang nghóa xaáu, ñöôïc meâ tín ngaøy xöa duøng vôùi muïc ñích ñeå ma quyû cheâ ñöùa beù, khoâng aùm haïi noù. Ngoân ngöõ hieän ñaïi coù töø keùp ñó ñieám. Ñieám nghóa laø caùi kho, caùi nhaø chöùa ñoà. Ñó ñieám laø töø keùp nöûa Vieät nöûa Haùn, coù nghóa laø nhaø chöùa ñó hay laø oå maïi daâm. Gaùi laøng chôi coù theâm teân goïi taét laø gaùi ñieám. Cuoäc ñôøi ba chìm baûy noåi ñaõ hoùa thaân naøng kó nöõ thaønh con ñó, con ñieám. Ngöôøi xöa ñoàng hoùa con haùt vôùi ñó ñieám vaø goïi boïn naøy laø xöôùng ca voâ loaøi. Naêm 1945, boä tröôûng boä Giaùo Duïc-Mó Thuaät Hoaøng Xuaân Haõn ñaõ laøm moät cuoäc caùch maïng vaên hoùa, ñöa haùt xöôùng vaøo chöông trình baäc trung hoïc. Haùt xöôùng trôû thaønh moân hoïc baét buoäc. Xöôùng ca chính thöùc thoaùt khoûi caùi nhuïc voâ loaøi. Ngaøy nay nöôùc ta coù tröôøng daïy aâm nhaïc, kòch, tuoàng, cheøo, caûi löông. Ñuû caùc boä moân xöôùng ca. Ngheä só xuaát saéc ñöôïc taëng danh hieäu, gaén huaân chöông. Ai daïi moàm daïi mieäng tuyeân boá xöôùng ca voâ loaøi chaéc seõ bò caû trieäu ngöôøi taùt cho vôõ maët. Nhö vaäy laø nöôùc ta heát ñó roài chaêng? Heát laøm sao ñöôïc! Ngaøy naøo coøn caùc caäu, caùc oâng lang bang, theøm cuûa laï thì ngaøy ñoù coøn caùc coâ, caùc baø laøm caùi ngheà xöa nhaát treân maët traùi ñaát naøy! Xöôùng ca vöøa ñöôïc phuïc hoài danh döï, ñöôïc toân vinh thì xaõ hoäi laïi ñeû ra caùc naøng sôø naùch ba (snack bar), bia oâm, maùt xa (massage)... Coù ngöôøi mua thì coù keû baùn, coøn ngöôøi baùn thì coøn keû mua. Ngoaïn muïc thay caùi ñeøn cuø cuûa kinh teá thò tröôøng! Coù ñieàu laï vaø baát coâng laø phöôøng cheøo, gaùnh haùt coù caû keùp haùt nhöng ngoân ngöõ bình daân gaàn nhö boû queân boïn naøy. Saùch vôû cuûa ta chæ ñaû ñoäng ñeán con ñó chöù khoâng noùi ñeán thaèng ñó. Khoâng bieát xaõ hoäi phong kieán ngaøy xöa coù kó nam khoâng? Ngaøy nay thì nhieàu nöôùc coù. Khoâng nhöõng coù kó nam maø coøn coù caû kó sö ! AÁy cheát, xin ñöøng voäi hieåu laàm laø caùc oâng caùc baø kó sö laø... baäc thaày cuûa ñó ! Chöõ kó (boä thuû) cuûa kó sö vieát khaùc chöõ kó (boä nöõ) cuûa kó nöõ. Kó sö laø ngöôøi coù taøi naêng, chuyeân veà moät kó thuaät gì. Caùc coâ kó nöõ, caùc oâng kó nam taân thôøi coù teân goïi ñaùng yeâu laø ca só. Só naøy ñöôïc troïng voïng hôn caû só cuûa "Só, noâng, coâng, thöông". Thaàn töôïng cuûa voâ soá ngöôøi. Döôùi aùnh ñeøn môø, khoùi thuoác aâm u, nhaïc dìu daët, mô maøng nghe caùc coâ haùt, caùc coâ ca, caùc coâ la, thænh thoaûng ñöôïc ngaém moät caùi ngoaùy, moät caùi öôõn thì chao oâi...xöôùng ca quaû laø söôùng quaù!
|