Chim Vieät Caønh Nam [ Trôû Veà ]
___________________________________________________________________________________
Chaùo khoai
Nguyeân taùc : Imogayu (1916)
Taùc giaû : Akutagawa Ryunosuke (1892-1927)
Ngöôøi dòch : Nguyeãn Nam TraânLôøi Ngöôøi Dòch:
Nguyeân taùc Nhaät ngöõ cuûa Chaùo Khoai (Imogayu) maø ngöôøi dòch söû duïng trích töø tuyeån taäp boû tuùi (bunkobon) Akutagawa Ryunosuke Sakuhinshu Kaihen (Tuyeån Taäp Akutagawa Ryunosuke Caûi Bieân) cuûa nhaø Kadogawa Bunko (Tokyo) aán haønh naêm 1989.
Taùc giaû Akutagawa Ryunosuke (1892-1927) ñi ngang qua neàn trôøi vaên hoïc Nhaät Baûn nhö moät aùnh sao baêng nhöng vai troø treân vaên ñaøn cuûa oâng ñeán nay vaãn chöa ai thay theá noåi. Giaûi thöôûng vaên chöông mang teân oâng töø naêm möôi naêm nay laø moät danh döï toái cao cuûa ngöôøi caàm buùt Nhaät Baûn... Akutagawa ñöôïc bieát nhieàu ôû nöôùc ngoaøi nhôø caùc taùc phaåm ñieän aûnh möôïn chuû ñeà töø vaên oâng (La Sinh Moân, Ñòa Nguïc Moân. Ngöôøi con gaùi ñaïo thaønh Nam Kinh...) daàu nhieàu taùc phaåm oâng ñaõ ñöôïc dòch ra ngoaïi ngöõ keå caû tieáng Vieät. Cuøng vôùi La Sinh Moân, truyeän Chaùo Khoai (Imogayu) treân ñaây laø caûm nghó thoáng thieát cuûa oâng veà thaân phaän con ngöôøi.
Akutagawa bi quan chaêng khi muoán noùi ñeán caùi huït haãng cuûa con ngöôøi luùc saép ñaït ñöôïc lyù töôûng maø lyù töôûng chæ coù giaù trò khi ngöôøi ta khoâng ñaït ñeán. OÂng laïc quan chaêng khi muoán baûo raèng moïi cuoäc ñôøi duø heøn moïn ñeán ñaâu cuõng ñeàu ñaùng soáng, lyù töôûng duø nhoû nhoi theá naøo cuõng phaûi aáp uû. Tuy nhieân, taát caû nhöõng ñeà taøi tranh luaän ñoù ñaõ trôû thaønh caâu hoûi khoâng lôøi giaûi ñaùp vì trong ñeâm raïng ngaøy 24 thaùng 7 naêm Showa thöù 2 (1927) Akutagawa ñaõ uoáng hai lieàu thuoác nguû trí maïng ñeå töï saùt, luùc môùi 35 tuoåi. Chæ mong sao oâng seõ gioáng nhö trieát gia Ñöùc Arthur Schopenhauer (1788-1860), ngöôøi maø oâng "phao tin" trong taùc phaåm Kapppa (Haø-ñoàng) laø sau khi töï saùt ñaõ thaùc sinh vaøo theá giôùi cuûa loaøi thuûy quaùi Kappa vaø vì chaùn soáng ôû ñaáy, ñaõ töï saùt theâm laàn nöõa ñeå trôû laïi... theá giôùi loaøi ngöôøi.
Ñuùng ra khoâng coù quyeàn vieát Moã khoâng khoáng maø phaûi noùi chöùc nguõ-vò aáy laø ai cho ñuû danh ñuû taùnh, nhöng khoå noãi, saùch coå (3) chæ ñeå laïi chöøng ñoù chi tieát... Hoaëc giaû moät gaõ ñaøn oâng quaù taàm thöôøng nhö Moã khoâng ñaùng cho ngöôøi ta phaûi nhôù tôùi teân. Vaên nhaân ñôøi xöa voán chaúng thieát tha gì vôùi ñaùm phaøm phu tuïc töû vaø maáy chuyeän vaët vaõnh xoay quanh boïn chuùng. ÔÛ ñieåm naøy, hoï khaùc haún nhöõng nhaø vaên thuoäc tröôøng phaùi taû chaân Nhaät Baûn ngaøy nay. Caùc cuï ta xöa ñaâu phaûi laø daân raûnh roãi...... Noùi toùm laïi, trong ñaùm ngöôøi tuøng söï ôû cöûa quan nhieáp chính Fujiwara Mototsune, coù anh nguõ vò hoï Moã, chöùc saéc haïng thaáp nhaát, nhaân vaät chính cuûa caâu chuyeän.
Thaàn thaùi Moã ta chaúng coù gì khôûi saéc. Ngöôøi ñaõ luøn tòt coøn theâm caùnh muõi ñoû vaø hai ñuoâi maét xeä. Raâu meùp dó nhieân löa thöa ba sôïi, caëp maù laïi hoùp khieán cho caùi caèm choaét ñi moät caùch khaùc thöôøng. Caëp moâi thì......thoâi, keå töøng thöù moät thì bieát bao giôø cho heát! Ñoù laø taát caû caùi voâ cuøng beâ boái trong töôùng maïo cuûa oâng baïn hoï Moã chuùng ta.
Moã ôû ñaâu chui ra vaø ñeán haàu haï ôû phuû Mototsune töø ñôøi kieáp naøo, chaúng ai roõ. Ñieàu chaéc chaén laø khoâng bieát töø bao giôø, Moã vaãn maëc manh aùo khoaùc baèng vaûi boâ ñaõ baïc maøu, ñoäi caùi muõ ñen nhaøu naùt, moãi ngaøy laäp ñi laäp laïi phaän söï cuûa mình khoâng bieát chaùn. Ñeán noãi nhöõng ngöôøi nhìn thaáy Moã baây giôø, khoâng ai töôûng töôïng ñöôïc haén cuõng coù moät thôøi trai treû nhö ai. (Nguõ-vò thaät ra phaûi treân boán möôi). Chaúng theá, thieân haï coøn coù caûm töôûng caùi muõi ñoû vì daïn daøy söông gioù vaø ba tí raâu caèm ñeå cho ra veû kia töø thuôû cha sinh meï ñeû ñaõ bieát neám muøi nhöõng côn gioù luoàng thoåi taït qua ñaïi loä Suzaku (4) roài. Treân töø oâng chuû töùc quan nhieáp chính Mototsune ñeán boïn chaên boø phía döôùi, ai cuõng yeân chí veà ñieàu ñoù neân khoâng heà thaéc maéc.
Moät gaõ ñaøn oâng töôùng maïo nhö theá bò ngöôøi chung quanh ñoái xöû nhö theá naøo, khoâng caàn vieát ra moïi ngöôøi cuõng hieåu. Boïn keû aên ngöôøi ôû trong phuû coi anh chaøng coøn teä hôn ruoài nhaëng. Höõu vò hay voâ vò (5), taát caû ñaùm tieåu laïi gaàn hai möôi ngöôøi, chaúng ai ñeám xæa ñeán khi haén ñi ra ñi vaøo. Ngay khi haén thöa göûi ñieàu chi, boïn chuùng cuõng khoâng theøm boû giôû caâu chuyeän gaãu ñang taùn vôùi nhau. Ñoái vôùi chuùng, nguõ-vò cuõng theå nhö khoâng khí, coù ñoù maø khoâng coù ñoù, chaúng baän maét ai. Boïn keû aên ngöôøi laøm coøn ñoái xöû nhö theá thì noùi chi haøng quan chöùc trong phuû. Vieäc hoï chaúng coi haén vaøo ñaâu cuõng laø leõ thöôøng tình. Ñoái vôùi nguõ-vò, boïn hoï daáu ñaèng sau baûn maët laõnh ñaïm moät chuùt aùc yù raát treû con, coù baûo ban gì chæ caàn phaát tay ra daáu. Nhöng ôû ñôøi, ngoân ngöõ khoâng phaûi ñaët ra ñeå laøm caûnh neân khoâng haún luùc naøo boïn hoï ñeàu phaát tay ñaâu. Noùi chung, taát caû döôøng nhö nghó raèng ñaàu oùc cuûa nguõ-vò luù laãn neân khi khoâng coù vieäc gì sai baûo, hoï thöôøng queùt moät caùi nhìn doø xeùt treân xuoáng döôùi, döôùi leân treân, töø choûm muõ maøu quaï nhaøu naùt ñeán goùt ñoâi gieùp rôm leäch laïc cuûa anh chaøng, cöôøi muõi moät caùi roài ngoaùy ñít quay ñi. Tröôùc caûnh töôïng nhö vaäy, nguõ-vò vaãn khoâng heà toû ra töùc giaän. Gaëp baát coâng maø chaúng caûm thaáy baát coâng ñeå coù phaûn öùng, môùi bieát anh ta khieáp nhöôïc ñeán chöøng naøo.
Boïn ñoàng söï vôùi nguõ-vò caøng ngaøy caøng laán löôùt treâu choïc. Lôùp coù tuoåi moät chuùt thöôøng ñem caùi daùng daáp loâi thoâi leách theách cuûa haén ñeå khôi maøo kho truyeän tieáu laâm, ngöôøi treû hôn thì lôïi duïng nhöõng luùc ñoù ñeå trau doài taøi gieåu côït. Tröôùc maét nguõ-vò, boïn chuùng ñaøm tieáu khoâng bieát chaùn veà caùi muõi ñoû caø chua, haøm raâu luùn phuùn, vai aùo vaûi boâ vaø chieác muõ quaï cuûa anh chaøng. Ñoâi luùc chuùng coøn ñem coâ vôï leïm caèm maø nguõ-vò ñaõ thoâi nhau töø naêm saùu naêm tröôùc cuõng nhö tình tieát lem nhem cuûa aû ta vôùi oâng sö naùt röôïu ra maø khaùo. Ñoù laø chöa tính ñeán nhöõng loái ñuøa nghòch trôøi ñaùnh khaùc, khoâng ñeám heát. Chæ caàn vieát ra chuyeän boïn chuùng laáy oáng truùc ñöïng röôïu cuûa nguõ-vò (6), uoáng cho kyø heát roài ñaùi vaøo ñoù thì moïi ngöôøi coù theå töø ñoù töôûng töôïng ra bao nhieâu troø khaùc.
Nguõ-vò laïi khoâng maûy may xuùc ñoäng tröôùc nhöõng thí duï môùi ñöa ra. Baûo "hình nhö" khoâng xuùc ñoäng thì coù leõ khaùch quan hôn. Ai noùi maëc söùc noùi, saéc maët cuûa anh ta khoâng thay ñoåi, chæ laëng im, maân meâ maáy sôïi raâu caèm roài laøm noát vieäc ñang baän tay. Ngoaïi tröø luùc boïn chuùng chôi loá nhö keát tua giaáy treân choûm toùc hay coät gieùp rôm vaøo voû kieám thì haén môùi meâu meáu moät chuùt, dôû cöôøi dôû khoùc leân tieáng "khoâng ñöôïc nghe bay!". Nhìn khuoân maët vaø nghe gioïng noùi ñoù, boïn maát daïy cuõng coù luùc chaïnh loøng. (Ngöôøi bò boïn chuùng treâu choïc khoâng chæ coù moät mình nguõ-vò vôùi caùi muõi ñoû cuûa y. Nhieàu ngöôøi bò choïc gheïo ñaõ möôïn veû maët vaø gioïng noùi cuûa nguõ-vò ñeå traùch moùc söï voâ tình cuûa chuùng ) . Vì vaäy, trong thoaùng naøo ñoù, cuõng coù tí thöông caûm mô hoà thaám nheï vaøo loøng cuûa chuùng. Nhöng keû giöõ ñöôïc laâu daøi chuùt tình caûm ñoù khoâng coù maáy ai. Trong ñaùm hieám hoi coøn chuùt loøng toát, coù moät anh voâ-vò, nghóa laø khoâng chöùc töôùc gì. Anh ta ngöôøi xöù Tanba, haõy coøn treû, treân meùp mieäng môùi nhuù chuùt raâu meàm nhö loâng maêng. Dó nhieân anh chaøng naøy buoåi ñaàu coøn baét chöôùc moïi ngöôøi, chaúng maéc môù gì cuõng ñem caùi muõi ñoû cuûa nguõ-vò ra cheá nhaïo. Ñeán moät hoâm, coù dòp nghe "Khoâng ñöôïc nghe bay!" thì caâu traùch cöù kia khoâng luùc naøo rôøi khoûi taâm trí anh ta nöõa. Töø aáy, trong aùnh maét cuûa anh, nguõ-vò laø moät con ngöôøi khaùc. Bôûi vì khuoân maët hom hem, xanh xao vaø khôø khaïo cuûa nguõ-vò ñaõ toaùt ra taát caû uaát öùc cuûa moät "con ngöôøi" bò ñoàng loaïi aùp böùc. Moãi laàn nghó veà nguõ-vò laø anh chaøng voâ (ñòa) vò naøy chôït thaáy hieän ra tröôùc maét moïi thaáp heøn cuûa gioáng ngöôøi. Caùi muõi ñoû vì söông aên vaø haøm raâu thöa thôùt kia töï döng ñaõ ñem laïi cho anh moät chuùt dòu ngoït trong loøng.
Tình ngöôøi toát ñeïp chæ coøn soùt laïi ôû moãi anh baïn aáy. Tröø luùc höôûng chuùt ngoaïi leä treân, nguõ-vò vaãn tieáp tuïc soáng caùi kieáp choù gheû. Nguõ-vò ta khoâng coù caû laáy moät taám aùo neân hoàn. Thaät tình haén voán coù caùi aùo khoaùc baèng vaûi boâ vaø caùi quaàn cuøng moät maøu xanh thaãm nhöng ñeán nay thì maøu thaãm kia ñaõ baïc theách thaønh moät thöù maøu khoâng bieát goïi laø xanh hay lam nöõa. Caàu vai ñaõ treä xuoáng, choã caøi khuy vôùi ñöôøng vieàn hoa cuùc bieán thaønh moät thöù maøu dò hôïm, coøn gaáu quaàn thì beân thaáp beân cao. Beân trong quaàn loøi ra caëp chaân khaúng khiu chaúng coù noåi maûnh hakama (7) che ñaèng tröôùc. Khoâng ñôïi ñeán lôøi baøn aùc nghieät cuûa boïn ñoàng lieâu, ai maø chaúng toäi nghieäp khi thaáy caùi töôùng nguõ-vò böôùc ñi heät nhö con boø ñoùi ñang keùo xe cho moät oâng chuû ñoùi. Ñoù laø chöa keå thanh ñao to baûn haén ñeo hình thuø cuõng lô mô, theáp vaøng treân caùn ñaõ phai maø nöôùc sôn ñen voû boïc cuõng bong ra. Nguõ-vò vaùc caùi muõi ñoû kia, leäch xeäch ñoâi deùp cuõ, cong caùi löng voán coøng saün, co ruùt ñi döôùi baàu trôøi laäp ñoâng. Böôùc thaáp böôùc cao, maét haén nhìn phaûi nhìn traùi nhö ñang tìm kieám vaät gì khieán boïn baùn haøng rong beân ñöôøng cuõng tìm caùch treâu choïc. Caû nhöõng cô söï nhö sau laïi coøn xaûy ra nöõa chöù!...
Hoâm aáy, luùc nguõ-vò ñi töø cöûa Sanjobo veà phía vöôøn Shinsen (8) thì boïn treû con naêm saùu ñöùa ñaõ tuï taäp ven ñöôøng, khoâng bieát baøy troø gì. Töôûng chuùng loâi keùo con ngöïa con naøo chaïy voøng vo chôi thì nhìn töø ñaèng sau môùi bieát chuùng ñang thaét thoøng loïng treân coå moät chuù khuyeån laïc chuû, huøa nhau ñaùnh con vaät. Nguõ-vò voán heøn nhaùt, cho ñeán nay coù ñoàng tình vôùi ai cuõng suy tröôùc tính sau, chöa bao giôø daùm toû baèng haønh ñoäng. Tuy nhieân kyø naøy, ñoái thuû laø boïn treû con neân anh ta boãng daïn dó ra. Nguõ-vò söûa soaïn moät nuï cöôøi caàu taøi, böôùc ñeán voã voã vaøo vai thaèng coù leõ laø ñaàu ñaûng. "Thoâi tha cho noù ñi. Choù cuõng bieát ñau chöù, maáy em!." Nghe theá, thaèng beù kia quay quaét laïi, nhöôùng maét tröøng tröøng nhìn haén khinh mieät, caùi aùnh maét maø nguõ-vò ñaõ töøng bieát muøi khi caáp treân neùm vaøo baûn maët cuûa haén luùc khoâng ñöôïc vieäc cho hoï. "Ñöøng xía voâ chuyeän chuùng oâng!", thaèng beù vöøa ñaët moät chaân chaám ñaát, vöøa bóu moâi; "Maéc môù gì maøy hôû, thaèng muõi ñoû!". Nguõ-vò caûm thaáy nhö aên taùt. Theá maø haén ta vaãn khoâng daùm coi ñoù laø hoãn xöôïc, trong loøng cuõng khoâng heà loeù leân moät tia löûa giaän. Haén töï traùch taïi sao can thieäp laøm chi vaøo chuyeän chaúng dính daùng gì tôùi mình vaø chæ maéc côõ cho baûn thaân thoâi. Haén luùng ta luùng tuùng giaáu nuï cöôøi göôïng gaïo, laúng laëng raûo böôùc veà höôùng vöôøn Shinsen. Sau löng, boïn treû con quaøng vai nhau, phuøng mang trôïn maét, theø löôõi laøm heà. Dó nhieân, haén khoâng bieát chuyeän ñoù, maø coù bieát thì caùi anh nguõ-vò cheát khieáp naøy ñaõ laøm ñöôïc gì naøo?...
Neáu baûo nhaân vaät chính cuûa caâu chuyeän naøy ra ñôøi ñeå cho ngöôøi ta khinh reû chaø ñaïp vaø khoâng coù moät öôùc mô gì thì khoâng ñuùng ñaâu. Töø naêm saùu naêm nay, nguõ-vò heát söùc theøm moùn aên goïi laø chaùo khoai. Chaùo khoai laø chaùo troän vôùi khoai röøng chaët thaønh mieáng vaø ninh nhöø trong nöôùc coát cuûa moät loaøi saén ngoït. Thôøi aáy, moùn aên naøy ñöôïc coi nhö ngon nhaát traàn ñôøi, coã baøn cuûa nhöõng baäc giaøu sang khoâng theå thieáu noù. Do ñoù, chæ vaøo dòp theát khaùch ngaøy muøng hai Teát trong phuû, moãi naêm chaøng Moã nguõ-vò cuûa chuùng ta môùi ñöôïc neám moät laàn. Noùi laø aên chöù thöïc tình haén chæ huùp ñöôïc moät nguïm nhoû ñeå traùng sô coå hoïng. Öôùc mô duy nhaát cuûa haén thuôû giôø laø laøm sao aên ñöôïc moät böõa chaùo khoai thöùa böùa. Dó nhieân haén chöa heà thoå loä öôùc mô naøy cho baát cöù ai. Tuy baûn thaân khoâng heà yù thöùc moät caùch haún hoi raèng aên moät böõa chaùo khoai cho ñaõ theøm laø giaác moäng bình sinh cuûa haén nhöng coù ai baûo haén sinh ra chæ ñeå ngoài ñôïi moät noài chaùo khoai thì chaéc khoâng oan tí naøo...... Con ngöôøi ta coù luùc hieán maát cuoäc ñôøi cuûa mình cho moät öôùc mô, luùc ñaït ñöôïc luùc khoâng, maø noäi dung cuûa öôùc mô ñoù chính mình khoâng naém troïn. Ai maø cöôøi caùi ñieàu ngu naøy laø keû keát cuoäc chæ ñöùng beân leà cuoäc ñôøi.
Daàu sao ñi nöõa, caùi moäng töôûng "chaùo khoai aên ñaõ ñôøi" ñoù ñaõ ñöôïc thöïc hieän moät caùch heát söùc ñôn giaûn vaø muïc ñích cuûa truyeän Chaùo Khoai nhaèm thuaät laïi ñaàu ñuoâi söï vieäc xaûy ra.
*** Moät naêm vaøo moàng hai thaùng gieâng, nhaèm luùc tieäc Rinji No Kyaku ñöôïc theát ôû phuû ñeä cuûa Mototsune (tieäc naøy truøng ngaøy vôùi tieäc taân nieân trong hoaøng cung, laø dòp quan Nhieáp Chính Teå Töôùng theát ñaõi caùc quan döôùi caáp baäc ñaïi thaàn nhöng noù cuõng laø moät ñaïi yeán). Nguõ-vò cuøng vôùi boïn thò tuøng ñoàng söï coù dòp neám caùc coã baøn thöøa. Thôøi ñoù chöa coù leä chia coã thöøa cho ngöôøi ngoaøi, boïn vuõ só nhaø naøo nhaø naáy hoïp nhau treân saûnh höôûng loäc maø thoâi. Noùi laø ñaïi yeán nhöng vaøo thôøi xöa, ñoà aên tuy nhieàu maø moùn aên chaúng coù bao nhieâu, quanh quaån baùnh daøy töôi, baùnh daày raùn, baøo ngö haáp, khoâ chim, caù muøa ñoâng ôû Uji, caù cheùp vuøng Omi, caù meø soáng xaét laùt, boïc tröùng caù hoài, baïch tuoäc nöôùng, toâm to, cam, quít, quaát, hoàng khoâ... Chæ coù ñieàu trong soá ñoù coù chuùt chaùo khoai ñaõ noùi. Moãi naêm, nguõ-vò laïi coù dòp thöôûng thöùc moùn aên khoaùi khaåu cuûa haén. Vì luùc naøo nhaân soá cuõng ñoâng, coù vaøi hôùp chaùo thaät chaúng boõ dính meùp. Naêm nay ñaëc bieät löôïng chaùo laïi ít, chaéc theá neân haén caûm thaáy ngon hôn moïi laàn. Sau khi huùp xong phaàn mình, nguõ-vò ñaêm ñaêm nhìn ñaùy baùt, vöøa laáy tay lau maáy gioït chaùo dính treân choøm raâu, khoâng bieát noùi moät mình hay noùi vôùi ai: "Bao giôø aên ñöôïc böõa chaùo cho ñaõ ñôøi haû ta!"- OÂng anh nguõ-vò chöa aên böõa chaùo naøo söôùng mieäng hay sao?
Nguõ-vò ta chöa döùt lôøi ñaõ coù keû treâu côït. Gioïng ai lanh laûnh, töï tín, ra veû con nhaø voõ. Nguõ-vò ngaång caùi coå ruït, laám leùt nhìn veà höôùng ñoù. Ngöôøi ñang noùi chaúng ai khaùc hôn laø Fujiwara Toshihito, con trai Tokinaga, ñaïi thaàn coi veà taøi chaùnh. Toshihito laø moät trang nam töû löng daøi vai roäng, ñang huùp röôïu suøm suïp vaø nhai maáy haït deû nöôùng ñöa cay. Coi boä chaøng ta ñaõ ngaø ngaø.
- Toäi nghieäp quan baùc quaù nhæ!
Toshihito thaáy nguõ-vò ngaång ñaàu, beøn thoát ra moät caâu hoûi nöûa thöông haïi nöûa khinh mieät. Anh ta tieáp lôøi:
- Neáu muoán, Toshihito naøy seõ giuùp quan baùc xôi böõa chaùo ñeán ngaáy môùi thoâi.
Con choù suoát ñôøi bò baét naït thì coù ai cho mieáng thòt cuõng chaúng deã gì ñeán chuïp ngay. Nguõ-vò laïi phoâ ra caùi göông maët dôû khoùc dôû cöôøi coá höõu, heát nhìn Toshihito laïi nhìn caùi baùt khoâng nhö theå so saùnh.
- Sao, chòu khoâng?
.............................
- Höû, noùi ñi chöù?
.............................
Nguõ-vò caûm thaáy tia maét ñaùm thöïc khaùch ñang ñoå doàn leân mình haén. Traû lôøi moät caâu seõ bò cheá nhaïo moät caâu. Haén bieát noùi caùch naøo chuùng cuõng gieãu côït cho ñöôïc neân hôi chaàn chöø. Toshihito môùi laäp laïi caâu hoûi nhö coù yù che chôû:
- Muoán sao thì cöù noùi ñi chöù!
Neáu khoâng nghe theá chaéc nguõ-vò maõi maõi tieáp tuïc heát nhìn anh chaøng roài laïi nhìn ñaùy baùt. Luùc ñoù môùi nghe nguõ-vò ñaùp:
- Theá coøn gì baèng.
Caâu traû lôøi suoân ñuoät cuûa nguõ-vò moät luùc ñaõ laøm cöû toïa giaät naåy.
- Theá coøn gì baèng.
Ñaõ coù keû naøo nhaïi gioïng nguõ-vò. Giöõa ñaùm muõ aùo ñang cuùi xuoáng daõy baøn coã baøn cheùn baùt la lieät thöùc aên xanh ñoû ñuû maøu, boång noåi leân traän cöôøi vaø tieáng noùi oàn aøo nhö soùng vôõ bôø. Ngöôøi cöôøi lôùn vaø coù gioïng to hôn caû chính laø Toshihito.
- Ñöôïc roài, mai moát toâi seõ môøi quan baùc.
Vöøa noùi, haén ta hôi nhaên maët moät tí. Ñaõ noác röôïu nhieàu laïi muoán nhòn cöôøi neân haén caûm thaáy ngheøn ngheïn ôû coå:
- Coù ñöôïc khoâng?
- Theá coøn gì baèng.
Nguõ-vò maët ñoû leân, laép baép laïi caâu traû lôøi vaø moãi laàn nhö theá laïi gaây theâm moät traøng cöôøi vôõ chôï. Toshihito cuõng khoâng nhòn ñöôïc, cöôøi rung caû hai vai. Anh chaøng thoâ loã ngöôøi mieàn Baéc naøy chæ bieát coù hai caùch soáng : moät laø uoáng röôïu vaø hai laø cöôøi ñuøa.
May thay, thöïc khaùch roài cuõng boû queân hai ngöôøi vaø ñoåi qua ñeà taøi khaùc. Maëc daàu nguõ vò laø caùi ñích cho moïi söï chaâm choïc, hình nhö cöû toïa caûm thaáy khoù chòu khi hoï phaûi doàn taát caû söï chuù yù cuûa mình vaøo caùi anh muõi ñoû naøy. Luùc röôïu vaø thöùc nhaém baét ñaàu caïn, moïi ngöôøi ñang laéng nghe caâu chuyeän moät anh vuõ só hoïc vieäc ngu ngô ñuùt caû hai chaân vaøo moät beân baøn ñaïp beân hoâng ñeå hoøng treøo leân mình ngöïa. Rieâng coù nguõ vò haàu nhö chaúng ñeå taâm trí vaøo maáy chuyeän ñoù vì hai chöõ "chaùo khoai" ñaõ hôùp hoàn haén roài. Cho duø tröôùc maét coù chim tró quay, haén cuõng khoâng buoàn ñuïng ñuõa, cho duø coù baøy côm röôïu ngoït (9), haén cuõng chaúng ñöa leân mieäng. Nguõ vò chæ bieát ñaët hai tay leân ñaàu goái, söôïng suøng ñeám töøng chaân toùc ñaõ daïn daøy söông gioù, beõn leõn nhö gaùi nhaø laønh ñôïi ngöôøi coi maét. Ñaêm ñaêm nhìn vaøo caùi ñaùy baùt sôn ñen, haén khôø khaïo cöôøi moät mình.
Theá roài naêm saùu hoâm sau, vaøo moät buoåi saùng, coù hai ngöôi ñaøn oâng laëng leõ soùng ngöïa treân con ñöôøng doïc theo bôø soâng Kamo veà höôùng Awataguchi. Moät ngöôøi maëc boä quaàn aùo ñi saên maøu xanh nhaït, beân söôøn ñeo thanh ñaïi ñao, raâu toùc ñen nhaùnh. Ngöôøi kia laø moät vuõ só tuoåi traïc boán möôi, gaõ ta truøm leân ngöôøi manh aùo vaûi boâ duùm doù. Töø giaõi giaây löng thaét luoäm tha luoäm thuoäm ñeán caùnh muõi ñoû öôùt röôït nöôùc muõi, toaøn thaân anh ta toaùt ra moät veû toäi nghieäp. Hai ngöôøi cöôõi hai con ngöïa chöøng ba tuoåi, con ñaàu loâng ñoû, con sau loâng xaùm, laø loaïi tuaán maõ ñuû laøm cho boïn baùn haøng rong vaø vuõ só ñi ñöôøng phaûi ngoaùi ñaàu xem. Ñaèng sau hoï, hai keû tuøy tuøng vaùc hoøm xieång ñang raûo böôùc ñeå ñuoåi theo kòp böôùc ngöïa. Khoâng noùi ai cuõng bieát ñoù laø boïn Toshihito vaø nguõ-vò.* Tuy laø ngaøy ñoâng nhöng thôøi tieát taïnh raùo, eâm aû. Khoâng coù laáy moät ngoïn gioù laøm lay ñoäng maáy buïi coû boàng khoâ beân bôø soâng nôi gioøng nöôùc laëng leõ troâi giöõa maáy phieán ñaù traéng. Vaøi caây lieãu buoâng caønh truïi laù xuoáng maët nöôùc ñöôïc aùnh naéng ngaøy ve vuoát, in boùng treân ñöôøng caùi. Döôùi maáy caønh con, luõ chim chích quaåy ñuoâi ñuøa giôõn. Cao hôn vuøng luïc ñaäm cuûa raëng Higashiyama, toaøn boä ngoïn Hieinoyama hieän ra ñaày ñaën nhö hai caùnh vai möôït bò söông aên. Voû xa cöø caån treân yeân laáp laùnh döôùi aùnh maët trôøi. Hai ngöôøi khaùch khoâng theøm ra roi, chaäm raõi cho ngöïa nhaém höôùng Awataguchi.
- Maïn pheùp hoûi toân oâng ñöa toâi ñi taän ñaâu?
- Gaàn ñaây thoâi, khoâng ñeán noãi xa nhö quan baùc nghó.
- Theá chaéc chung quanh vuøng Awataguchi thoâi nhæ ?
- Quan baùc cöù taïm xem nhö theá laø ñöôïc.
Saùng nay khi ruû reâ nguõ-vò, Toshihito chæ noùi seõ daãn haén ñi xem moät ngoïn suoái nöôùc noùng môùi phun ôû vuøng Higashiyama thoâi. Anh nguõ-vò muõi ñoû tình thaät nghe theo. Laâu ngaøy khoâng ñöôïc taém suoái, thaân theå ñaõ caûm thaáy ngöùa ngaùy. Neáu vöøa coù chaùo khoai xôi laïi coù nöôùc khoaùng ñeå ngaâm thì haïnh phuùc naøo baèng. Nghó tôùi ñaây haén ñaõ thaáy Toshihito tieán ñeán, ñaønh phaûi thuùc con ngöïa xaùm theo leân. Tuy theá, töø luùc cuøng ra roi tôùi giôø, coi boä Toshihito khoâng heà coù yù döøng chaân ôû gaàn nôi ñaây. Chaúng
bieát töø luùc naøo, hai ngöôøi ñaõ boû Awataguchi laïi ñaèng sau.
- Uaû, ñaây khoâng phaûi laø Awataguchi ?
- Mình vöøa ñi ngang qua ñoù ñaáy.
Toshihito vöøa neùn nuï cöôøi, coá yù traùnh caùi nhìn cuûa nguõ-vò, laúng laëng rong cöông. Nhaø daân hai beân ñöôøng ñaõ baét ñaàu thöa thôùt vaø giôø ñaây, treân caùnh ñoàng hoang traûi roäng döôùi trôøi ñoâng chæ coù vaøi chieác quaï leû kieám moài. Chuùt tuyeát nhôø naáp vaøo boùng nuùi vaãn chöa tan ñang boác hôi nöôùc nhö nhöõng ñôït khoùi xanh. Tuy ngaøy taïnh raùo nhöng caûnh nhöõng ngoïn thuø du trô truïi choïc thuûng neàn trôøi ñeán nhöùc maét khoâng khoûi laøm khaùch ñi ñöôøng gaây laïnh.
- Theá mình ñaõ ñeán quaõng Yamanashi chöa oâng nhæ ?
- Yamanashi höû, coøn hôi xa chuùt xíu.
Noùi thì noùi chöù vöøa vaën luùc ñoù, hoï ñaõ qua beùng Yamanashi. Roài khoâng bieát töï bao giôø, hoï boû caû Sekiyama laïi ñaèng sau, qua giôø ngoï, ñòa ñaàu vuøng Miidera ñaõ hieän ra. Truï trì chuøa Miidera voán laø choã töông ñaéc vôùi Toshihito. Hai ngöôøi vaøo thaêm nhaø sö, xin thuï trai. Côm nöôùc xong, khaùch laïi tieáp tuïc ra roi. Quaõng ñöôøng naøy so vôùi ñoaïn tröôùc laïi caøng hoang vaéng. Thôøi buoåi ñoù raát ñoãi nhieãu nhöông, ñaïo taëc nhö ong. Nguõ-vò ruït theâm caàn coå, nhìn Toshihito doø hoûi :
- Vaãn coøn xa höû oâng ?
Toshihito mæm cöôøi, nuï cöôøi cuûa moät ñöùa treû chôi troø tinh nghòch bò ngöôøi lôùn baét gaëp. Neáp nhíu ôû caùnh muõi vaø baép thòt döôùi maét ñang giaõn ra chöùng toû anh ta chaàn chöø, nöûa muoán cöôøi nöûa khoâng. Theá xong, anh ta ñaùp moät maïch :
- Thöïc tình toâi muoán ñöa baùc ñeán Tsuruga cô !
Toshihito cöôøi, troû roi ngöïa veà höôùng chaân trôøi xa. Phía roi troû ñaõ thaáy maët hoà Omi loaùng baïc döôùi aùnh maët trôøi.
Nguõ-vò ñaâm ra hoang mang :
- Tsuruga naøo, coù phaûi Tsuruga maõi Echizen khoâng ? Caùi xöù ñoù noù .....
Chuyeän Toshihito töø ngaøy laøm reå tay haøo toäc vuøng Tsuruga laø Fujiwara Arihito, laïi vaãn thöôøng veà ñaáy chôi laø ñieàu nguõ-vò khoâng phaûi khoâng nghe noùi. Tuy nhieân phaûi theo anh ta taän Tsuruga laø ñieàu ñeán giôø phuùt naøy haén thaät chöa heà nghó tôùi. Lyù do thöù nhaát laø xöù Echizen ñöôøng xa dieäu vôïi, thöù hai chæ daét hai ngöôøi tuøy tuøng thì bieát coù tôùi nôi an toaøn hay khoâng. Chöa keå ñoä raøy thieân haï ñoàn ñaïi cöôøng haøo vuøng naøy gieát ngöôøi nhö ngoùe... Nguõ-vò nhìn Toshihito, veû maët nhö van lôn :
- Töôûng laø Higashiyama, teù ra Yamanashi. Ñinh ninh laø Yamanashi, laïi thaønh Miidera. Roát cuoäc phaûi ñi Tsuruga taän xöù Echizen. Theá laø theá naøo höû oâng ? Ñuùng ngay töø ñaàu, coù phaûi oâng ñaõ chuû taâm keùo toâi ñeán ñoù roài khoâng ? Ai ñôøi ñi taän Tsuruga!
Nguõ vò theàu thaøo vaø thieáu ñieàu baät khoùc. Neáu khoâng coù caâu "chaùo khoai aên ñaõ ñôøi" coå vuõ cho loøng can ñaûm thì chaéc anh ta ñaõ reõ cöông loái khaùc trôû veà Kyoto roài cuõng neân.
- Toshihito toâi moät mình söùc ñòch nghìn ngöôøi. Quan baùc chôù lo chuyeän ñöôøng xaù.
Nhìn veû boái roái cuûa nguõ-vò, Toshihito hôi nhíu maøy nhöng caû cöôøi. Xong anh ta goïi teân phu khieâng ñoà ñeán, laáy tuùi teân ñeo leân löng, ruùt caây cung cöùng sôn ñen ñaët ngang yeân, giuïc ngöïa ñi tröôùc daãn ñöôøng. Ñaõ ñeán nöôùc naøy thì ngöôøi cheát nhaùt nhö nguõ-vò cuõng chæ bieát nhaém maét tuaân theo yù chí saét ñaù cuûa Toshihito thoâi. Nhìn phong caûnh hoang vu aûm ñaïm chung quanh, loøng nhöõng lo aâu, nguõ-vò laåm nhaåm nieäm maáy caâu kinh Quan AÂm coøn nhôù chöõ ñöôïc chöõ maát, caùi muõi ñoû cuùi gaàm xuoáng gaàn chaïm yeân, ñeå con ngöïa böôùc thaáp böôùc cao ñöa mình ñi.
Tieáng voù caâu aâm vang rôøi raïc giöõa moät vuøng coû tranh vaøng baït ngaøn ñieåm daêm ba ñaàm nöôùc laïnh leõo phaûn chieáu baàu trôøi trong khieán buoåi chieàu ñoâng nhö saép ñoùng giaù. Ñaèng xa, raëng nuùi coù leõ ñuùng höôùng maët trôøi neân khoâng coøn chuùt tuyeát taøn, traûi thaønh moät veät tím baàm, chæ ñieåm chuùt maøu baïc cuûa maáy buïi lau kkoâ, nhöng maáy gaõ tuøy tuøng coù thôøi giôø ñaâu maø ñeå yù tôùi nhöõng chi tieát aáy......Vöøa luùc ñoù, Toshihito ñoät nhieân, höôùng veà nguõ-vò caát gioïng:
- AÁy, söù giaû ñeán kia, mình nhaén tin cho Tsuruga ñi !
Nguõ-vò khoâng hieåu yù nghóa cuûa caâu noùi, lo laéng giöông maét nhìn veà choã Toshihito troû caùn cung. Dó nhieân phía ñoù tuyeät khoâng moät boùng ngöôøi. Giöõa luøm caây nôi coù gioáng giaây leo nhö nho daïi boø lan, moät chuù choàn vôùi boä loâng vaøng aám ñang chaäm böôùc döôùi aùnh naéng chieàu... Thoaét caùi, choàn ta phoùng mình voït chaïy. Chæ vì luùc aáy Toshihito boãng quaát roi, giuïc ngöïa nhö bay veà höôùng ñoù. Nguõ-vò khoâng coøn hoàn vía, chæ bieát ñuoåi theo Toshihito. Hai ngöôøi tuøy tuøng cuõng coá theo beùn goùt. Trong moät choác, tieáng voù ngöïa ñaïp treân soûi nghe coàm coäp phaù tan söï yeân tónh cuûa caùnh ñoàng roäng, roát cuïc, ñaõ thaáy Toshihito döøng cöông, xaùch chuù choàn treân tay baèng hai chaân sau vaø treo ngöôïc noù beân yeân ngöïa. Coù leõ choàn ta chaïy heát noåi, cuøng ñöôøng phaûi naèm beïp döôùi chaân ngöïa ñeå bò baét. Nguõ-vò voäi laáy tay queät moà hoâi ñoïng treân boä raâu löa thöa, teá ngöïa ñeán beân caïnh.
- Naøy choàn, nghe roõ ñaây!
Toshihito keùo choàn leân ngang taàm maét, ra veõ keânh kieäu noùi:
- Noäi ñeâm nay, phaûi baùo döôùi aáp coù Toshihito saép xuoáng Tsugura, hieåu chöa!
Noùi vöøa döùt lôøi, Toshihito ñaõ vung tay neùm chuù choàn vaøo buïi coû ñaèng xa.
- Trôøi, coi noù chaïy kìa, coi noù chaïy!
Hai ngöôøi tuøy tuøng ñeán giôø môùi baét kòp, nhìn veà höôùng con choàn ñang chaïy troán, voã tay khen khoâng döùt. Con thuù vôùi caùi löng maøu laù uùa vöôït bôø buïi ñaát laù, thoaên thoaét trong aùnh naéng cuûa buoåi chieàu vaøng. Töø choã boïn ngöôøi ñang ñöùng nhìn, töôûng gaàn nhö coù theå ñöa tay ra baét laáy ñöôïc. Hoï coù caûm töôûng nhö vaäy vì trong khi maûi ñuoåi theo con choàn, boïn hoï ñaõ ñeán choã caùnh ñoàng ñoå thoai thoaûi xuoáng loøng moät con soâng caïn, luùc naøo khoâng hay.
- Caùi oâng söù giaû naøy khoù nhôø quaù nhæ!
Nguõ-vò baây giôø môùi ngaång maët nhìn con ngöôøi voõ bieàn coù taøi laï sai khieán caû muoâng thuù kia, buoät mieäng ñöa ra moät nhaän xeùt ngaây thô, vöøa xu phuï vöøa thaät tình kính neå. Khoûi phaûi noùi, nguõ-vò nhaän ra khoaûng caùch giöõa Toshihito vaø haén laø moät trôøi moät vöïc, coù ñieàu caùi yù chí nhoû beù cuûa haén ñöôïc caùi yù chí maïnh meõ roäng lôùn cuûa Toshihito bao boïc laøm haén thaáy yeân taâm. Söï a dua coù leõ ñöôïc sinh ra trong nhöõng tröôøng hôïp nhö theá naøy. Neáu töø ñaây veà sau, ñoäc giaû coù baét gaëp ôû ñaâu thaùi ñoä phöôøng tuoàng cuûa anh chaøng muõi ñoû thì xin ñöøng laáy laøm kyø quaëc.
Con choàn bò neùm kia chaïy laên cuø xuoáng trieàn doác, phoùng phom phom giöõa maáy phieán ñaù giaêng ngang loøng soâng caïn roài saün trôùn, treøo cheo cheùo leân ñöôïc bôø doác. Vöøa chaïy noù vöøa ngoaûnh laïi thaáy ngöôøi vuõ só ñaõ chuïp ñöôïc mình vaø ñoaøn ngöôøi thaùp tuøng vaãn coøn ghìm cöông giaêng haøng treân bôø doác beân kia, troâng xa nhoû nhö nhöõng ngoùn tay saép beân nhau. Hai con ngöïa, moät bôøm hung ñoû, moät bôøm xaùm taém naéng hoaøng hoân, nhö troâi ra töø ñôït söông chieàu.
* Nhö döï ñònh, saùng hoâm sau môùi khoaûng giôø Tî, ñoaøn ngöôøi ñaõ ñeán Takashima. Ñaây laø moät vuøng thoân oå nhìn xuoáng hoà Biwa. Döôùi baàu trôøi naëng maây khaùc haún hoâm qua, chæ coù vaøi neáp tranh lô thô raûi raùc. Caïnh keø ñaù giöõa maáy ngoïn tuøng laø maët nöôùc hoà xaùm laïnh gôïn chuùt soùng laên taên nhö moät taám göông laâu ngaøy baùm buïi...... Ñeán quaõng naøy, Toshihito môùi ngoaùi laïi noùi vôùi nguõ-vò:- Naøy, baùc xem, boïn ngöôøi nhaø ñeán ñoùn chuùng mình ñoù.
Ñuùng theá thaät, moät ñaùm trai traùng hai ba möôi ngöôøi, keû ñi ngöïa ngöôøi cuoác boä ñang daét hai thôùt ngöïa ñuû caû yeân cöông, tay aùo khoaùc phaàn phaät trong gioù laïnh, töø phía bôø hoà giöõa nhöõng haøng tuøng ñang nhanh chaân veà phía khaùch. Chaúng maáy choác boïn hoï ñaõ ñeán nôi, keû ñi ngöïa voäi vaøng xuoáng yeân, ngöôøi ñi boä giaït ra quì xuoáng beân ñöôøng, ai naáy ñeàu toû ra cung kính chôø ñôïi cuoäc vieáng thaêm cuûa Toshihito.
- Ñuùng laø choàn ta ñaõ laøm troøn nhieäm vuï söù giaû thaät.
- Gioáng thuù linh thieâng bieát bieán hoùa nhö loaøi choàn thì moãi vieäc aáy, laøm gì laïi chaúng ñöôïc.
Giöõa khi nguõ-vò vaø Toshihito trao ñoåi maáy caâu nhö vaäy, ñoaøn boán ngöôøi ñaõ ñeán nôi boïn trai traùng ñang chôø.
- Thoâi mieãn leã!
Toshihito leân tieáng, boïn ngöôøi laøm ñang quì voäi vaøng baät daäy, hai ñöùa tieán ra naém laáy haøm ngöïa. Boãng nhieân caû ñaùm naùo hoaït haún leân:
- Baåm töôùng coâng, toái qua coù chuyeän laï laém.
Hai ngöôøi vöøa môùi xuoáng ngöïa, chaân coøn chöa chaïm ñaát thì moät laõo taù ñieàn toùc baïc, maëc chieác aùo khoaùc maøu chaøm, ñaõ tieán tôùi thöa vôùi Toshihito.
- Caùi gì maø laï?
Toshihito vöøa chuyeàn baàu röôïu gioû côm moïi ngöôøi laøm môùi ñem ñeán môøi nguõ-vò, vöøa ñieàm ñaïm hoûi.
- Thöa ñuùng theá thaät. Toái hoâm qua, vaøo khoaûng giôø Tuaát, boãng phu nhaân nhaø ta chôït laên ra, noùi nhö ngöôøi maát hoàn: "Ta laø hoà tinh ôû Sakamoto. Laïi ñaây, veånh tai nghe cho roõ leänh töôùng coâng truyeàn cho caùc ngöôi. Ngaøi vôùi moät ñoaøn ñang treân ñöôøng xuoáng aáp. Caùc ngöôi phaûi thöa vôùi phu nhaân laø töôùng coâng môøi maáy vò khaùch ñeán chôi nhaø. Ngaøy mai khoaûng giôø Tî, boïn trai traùng nhôù daãn theo hai con ngöïa coù ñuû yeân cöông ñeán Takashima maø ñoùn ngaøi". Baåm phu nhaân baûo chuùng con nhö theá ñaáy aï.
- Neáu theá thì ñuùng laø chuyeän hy höõu.
Nguõ-vò heát nhìn Toshihito laïi nhìn boïn taù ñieàn nhö doø xeùt roài phaùt bieåu moät caâu laøm caû hai beân ñeàu haøi loøng.
- Phu nhaân ñaâu chæ coù noùi bao nhieâu ñoù thoâi ñaâu. Luùc ñoù, baø phaùt run nhö caày saáy, roài coøn baûo chuùng con: "Ñöøng queân ñaáy nhaù, khoâng ñöôïc queân. Chôù ñeå töôùng coâng quôû traùch ta", noùi ñöôïc ñeán ñoù thì buø lu buø loa.
- Sau ñoù söï theå theá naøo?
- Phu nhaân trôû laïi bình thöôøng vaø nguû say nhö treû con. Luùc chuùng con khôûi haønh thì phu nhaân vaãn chöa thöùc giaác.
- Baùc thaáy sao? Toshihito sai khieán ñöôïc caû muoâng thuù, coù phaûi khoâng?
Toshihito nghe boïn ngöôøi nhaø keå chuyeän, nhìn nguõ-vò noùi vôùi veõ töï maõn...
- Theá maø khoâng laï thì gì môùi ñaùng goïi laø laï ñaây.
Nguõ vò moät tay gaõi muõi, ñaàu hôi cuùi xuoáng, moàm haù hoác laøm nhö khoâng coøn bieát noùi gì hôn. Treân raâu caèm, choã röôïu uoáng khi naõy rôùt ra ñoïng laïi thaønh gioït.
Ñeâm hoâm ñoù, ôû moät gian trong trang traïi cuûa Toshihito, nguõ-vò maét lao laùo, nhìn aùnh baác ñeøn ñeâm nhö ngöôøi maát hoàn aùnh baác ñeøn ñeâm, traèn troïc naèm chôø saùng. Cöù nhö theá, nhöõng söï vieäc xaûy ra cho ñeán toái hoâm qua, töø caûnh Toshihito vaø boïn taù ñieàn cöôøi noùi vôùi nhau, ngöôïc leân caûnh röøng tuøng, soâng caïn, bình nguyeân hoang daõ, boùng caây, ngoïn laù, ñaát ñaù, muøi khoùi ai ñoát giöõa ñoàng khoâng...... hieän ra moàn moät trong trí nguõ-vò. Nhaát laø caùi thaáp thoûm ñeo theo haén suoát haønh trình ñaõ bieán ñaâu maát khi roát cuoäc ñaët chaân tôùi sôn trang vaø nhìn thaáy nhöõng aùnh löûa ñoû baäp buøng trong loø than thoåi côm hieän ra sau laøn söông xaùm buoåi chieàu. Baây giôø naèm ôû ñaây maø töôûng bao nhieâu chi tieát ñoù ñaõ thuoäc veà ñôøi kieáp naøo. Toaøn thaân truøm döôùi taám chaên maøu vaøng ñoän boâng daøy ñeán boán naêm taác (ta), hai chaân duoãi thoaûi maùi, nguõ-vò lô ñaõng nhìn quanh caùi theá naèm cuûa mình. Döôùi taám chaên, nguõ-vò coøn maëc phuû leân caû hai lôùp aùo vaûi daøy maøu vaøng nhaït maø Toshihito ñöa cho möôïn. Bao nhieâu lôùp nhö theá thaät noùng ñeán vaõ moà hoâi. Nhaát laø trong böõa côm chieàu, haén ñaõ coù vaøi cuùt röôïu neân caøng höøng höïc. Caùch taám reøm cöûa caïnh goái naèm, beân ngoaøi khu vöôøn roäng ñang chìm trong söông nhöng caùi taám thaân ñang naèm aám cuùng nôi ñaây coù caûm thaáy gì ñaâu. Tình caûnh naøy so vôùi nhöõng ngaøy chòu buùa rìu cuûa caáp treân ôû Kyoto thì nhö cöïc laïc so vôùi ñòa nguïc. Tuy vaäy, trong loøng nguõ-vò luùc naøy vaãn coù moái lo khoù hieåu. Moät phaàn, haén thaáy thôøi gian sao maø ñi quaù chaäm, moät phaàn haén laïi chæ mong cho ñeâm ñöøng saùng voäi ñeå ñöôïc keùo daøi thôøi giôø chôø ñôïi noài chaùo khoai. Nguyeân nhaân cuûa hai thöù tình caûm ñang choáng choïi laãn nhau naøy coù leõ laø dieãn bieán quaù nhanh choùng cuûa hoaøn caûnh. Söï boàn choàn trong loøng nguõ vò cuõng nhö khí trôøi hoâm ñoù, muoán laïnh maø coøn ngaàn ngaïi. Taát caû nhöõng thöù ñoù nhö laøm roän nguõ-vò khieán cho chaên aám neäm eâm ñeán theá maø khoâng taøi naøo haén doã ñöôïc giaác nguû.
Chôït töø ngoaøi khu vöôøn roäng, coù tieáng ai voïng tôùi. Nghe gioïng maø ñoaùn, coù leõ oâng laõo toùc baïc ñaõ ra ñoùn ñoaøn ngöôøi ñang sai baûo ai ñieàu chi. Gioïng khoâ saéc cuûa laõo vang vang giöõa maøn söông, moãi lôøi moãi chöõ nhö côn loác xoaùy vaøo xöông coát nguõ-vò.
- Taát caû chuùng maøy, nghe ñaây. Töôùng coâng ra leänh cho boïn bay baát keû giaø treû lôùn beù ñeán saùng mai tröôùc giôø Maõo moãi ñöùa phaûi ñaøo cho ñöôïc moät cuû khoai röøng voøng ngang ba taác, daøi naêm thöôùc (ta) vaø ñem ñeán noäp taïi ñaây. Ngaøy mai , tröôùc giôø Maõo, nhôù roõ chöù?
Laõo giaø laäp ñi laäp laïi hai ba laàn nhö theá. Daàn daàn khoâng nghe ruïc ròch gì nöõa, ñeâm muøa ñoâng yeân tónh trôû laïi. Trong caùi yeân laëng aáy, chæ coù tieáng reo cuûa ngoïn ñeøn daàu, aùnh löûa baàn baät nhö giaûi luïa ñoû. Nguõ-vò neùn moät caùi ngaùp, thöø ngöôøi suy nghó...... Baûo ñaøo khoai röøng mang ñeán thì nhaát ñònh ñeå naáu chaùo thoâi. Söï baát an cho töø naõy nhôø taäp trung nghe ngoùng beân ngoaøi neân queân quaáy ñöôïc ñi, nay coù dòp trôû laïi xaâm chieám loøng haén. Noù nhö ngoïn soùng caøng luùc caøng daâng cao, vaø noãi lo sôï ñöôïc môøi aên chaùo khoai nhö ñeå treâu choïc, khoâng chòu rôøi ñaàu oùc haén. Nhôõ giaác mô "aên moät böõa chaùo khoai cho ñaõ ñôøi" trôû thaønh söï thöïc thì chaúng hoaù ra bao nhieâu naêm thaùng daøi coá chôø ñôïi cho ñeán nay chaúng laø voâ nghóa hay sao. Neáu ñöôïc thì khaán sao cho coù thöông taät gì xui khoâng aên ñöôïc chaùo vaø vì khoâng aên ñöôïc chaùo neân cuoäc chieâu ñaõi naøy seõ bò baõi boû ñi. Y Ù nghó naøy quaây troøn nhö con vuï trong ñaàu vaø nguõ-vò coù leõ meät moõi vì cuoäc haønh trình, thieáp ñi luùc naøo khoâng bieát.
Saùng hoâm sau, vöøa môû maét daäy, nguõ-vò ñaõ tieáp tuïc nghó ñeán chuyeän chaùo khoai toái hoâm tröôùc, voäi voäi vaøng vaøng veùn reøm nhìn ra ngoaøi vöôøn. Thì ra nguõ-vò ñaõ nguû queân ñeán quaù giôø Maõo, vaø ngoaøi ñoù, treân boán naêm taám chieáu coùt daøi ñaõ coù hai ba nghìn thanh gì daøi daøi, maäp troøn, choàng chaát leân nhau nhö nuùi, gaàn ñuïng maùi nhaø. Nhìn kyõ thì quaû thaät laø nhöõng cuû khoai röøng voøng quanh thaân ño ñöôïc ba taác vaø ñoä daøi phaûi ñeán naêm thöôùc (ta).
Duïi caëp maét coøn ngaùi nguû, nguõ-vò ñaûo maét nhìn quanh, kinh ngaïc ñeán boái roái. Treân khoaûng saân roäng, ngöôøi ta ñaõ ñaët lieân tieáp beân nhau naêm saùu caùi noài choõ cöïc lôùn keâ treân nhöõng beä goã coù leõ laø thaân caây vöøa môùi ñaün. Vaøi chuïc ngöôøi tôù gaùi treû aùo traéng ñang chaïy ñi chaïy laïi chung quanh. Keû nhen löûa, ngöôøi leân than, keû khaùc laïi khuaân nhöõng caùi gaøu baèng goã taïp thi nhau chuyeân maät saén vaøo noài. Ai naáy ñeàu chuaån bò naáu chaùo khoai, baän roän tôùi lui ñeán hoa caû maét. Khoùi loø vaø hôi nöôùc töø noài chaùo toûa ra hoøa laãn vôùi söông sôùm chöa tan thaønh moät khoái ñaëc khieán khoâng sao phaân bieät caûnh vaät treân saân ñöôïc nöõa. Giöõa maøu khoùi xaùm bao truøm leân taát caû laø maøu löûa ñoû töø phía loø chaùy nguøn nguït. Tieáng ñoäng vaø maøu saéc hoãn taïp oàn aøo gioáng nhö luùc boïn hoûa ñaàu quaân naáu cho ñoaøn lính aên ngoaøi chieán tröôøng. Nhìn caùi nuùi khoai ñang töø töø bieán thaønh chaùo trong daõy noài ba möôi kia, nguõ-vò thaáy moäng öôùc cuûa haén ñang thaønh hình. Roài haén nghó ñeán baûn thaân, vì theøm aên chaùo maø laën loäi töø Kyoto ñeán taän Tsuruga trong caùi xöù Echizen xa xoâi naøy. Caøng nghó haén caøng khoâng khoûi hoå theïn cho mình. Caùi loøng theøm aên cuûa nguõ-vò nhö theå ñoàng tình vôùi oâng chuû cuûa noù, giôø ñaây, ñaõ hao ñi quaù nöõa?
Chaúng maáy choác ñaõ ñeán giôø quaø saùng, nguõ-vò ñi theo Toshihito vaø Arihito, oâng boá vôï cuûa anh ta, tieán ñeán baøn aên. Treân maâm luùc ñoù chæ thaáy baøy moät lieãn baïc ñoä chöøng moät ñaáu maø haén ñaõ sôï haõi töôûng noù laø caû moät bieån chaùo khoai. Nguõ-vò ñaõ chöùng kieán caûnh maáy möôi ngöôøi trai traùng hoa ñao beùn, nhanh nheïn kheùo leùo vaït ngang chaët doïc ñaùm khoai röøng chaát ñaày thaønh nuùi tröôùc hieân nhaø. Theá roài, boïn ñaøn baø con gaùi laêng xaêng tíu tít heát xuùc laïi ñoå, heát ñoå laïi xuùc troïn ñoáng khoai vaøo noài khoâng chöøa moät cuû. Cuoái cuøng, khi caùi nuùi khoai kia ñaõ maát daïng ñeå trôû laïi maáy taám chieáu coùt, nguõ-vò laïi ñöôïc nhìn ñeán no maét maáy coät khoùi daày ñaëc tinh muøi khoai röøng vaø muøi maät saén, toaû leân töø daõy noài chaùo vaø muùa löôïn giöõa taàng khoâng cuûa buoåi saùng ñeïp trôøi. Sau khi ñaõ troâng thaáy taän maét töøng aáy cô söï, coù leõ ta seõ thoâng caûm ñöôïc vôùi nguõ-vò neáu chöa huùp moät nguïm chaùo naøo maø haén ñaõ caûm thaáy no neâ...... Nhìn lieãn chaùo, nguõ-vò boãng xuaát haïn nhö ngöôøi laøm ñieàu khoâng phaûi.
- Quan baùc chöa bao giôø aên chaùo khoai cho ñaõ phaûi khoâng? Theá thì chaùo ñaây, töï nhieân xôi cho nheù!
OÂng boá vôï cuûa Toshihito hoâ boïn tieåu ñoàng baøy leân baøn theâm ít lieãn baïc nöõa. Lieãn naøo lieãn naáy cuõng ñaày aép chaùo vôùi chaùo. Nguõ-vò nhaém maét mím mieäng - caùi muõi thöôøng ngaøy ñaõ ñoû nay laïi öûng ñoû hôn - muùc khoaûng nöûa lieãn chaùo vaøo toâ saønh, raùng huùp saïch.
- Nhaïc phuï toâi ñaõ noùi nhö theá thì baùc ñöøng khaùch saùo nheù.
Toshihito ñaët theâm lieãn chaùo môùi beân caïnh nguõ-vò, vöøa môøi moïc laïi vöøa cöôøi nhö treâu chôït. Nguõ-vò bò du vaøo theá khoù xöû. Neáu cho pheùp haén "ñöøng khaùch saùo" thì töï luùc ñaàu, haén coù leõ ñaõ khoâng muoán ñuïng ñeán chaùo duø chæ ñeå hôùp moät hôùp. Theá maø haén chaúng ñaõ coá gaéng aên ñöôïc nöûa lieãn laø gì!. Neáu aên theâm nöõa thì chaùo chöa qua khoûi coå hoïng chaéc ñaõ bôïn daï roài. Buïng thì nghó vaäy nhöng ñoàng thôøi laïi sôï mình phuï loøng toát cuûa hai boá con Toshihito. Haén beøn nhaém maét baäm moâi, coá gaéng huùp theâm ñöôïc moät phaàn ba nöûa lieãn chaùo coøn laïi nhöng khoâng coù hôi söùc huùp theâm nguïm naøo nöõa.
- Xin thaønh thöïc caûm ôn cuï vôùi oâng. Toâi duøng nhö theá ñaõ ñuû. Thaät heát söùc caùm ôn.
Nguõ-vò laép ba laép baép noùi. Duø giöõa ngaøy ñoâng thaùng giaù maø moà hoâi ròn ra treân soùng muõi vaø meùp raâu ñaõ ñoïng thaønh nhöõng haït to nhö saép söûa rôi.
- Sao quan baùc aên ít theá. OÂng khaùch nhaø ta laïi ngaïi nguøng gì nöõa roài. Boïn nhoû ñaâu, sao cöù ñöùng xôù rôù ñoù ?
Luõ tieåu ñoàng vaâng theo lôøi Toshihito, muùc chaùo khoai töø trong lieãn môùi vaøo toâ saønh. Nguõ-vò quô hai tay loaïn xaï nhö ñuoåi nhaëng, cöïc löïc thoaùi thaùc.
- Thöa thoâi aï, aên heát noåi roài. Xin loãi, aên theâm khoâng ñöôïc nöõa.
Neáu luùc ñoù, Toshihito khoâng ñoät nhieân troû tay ra phía ngoaøi hieân nhaø ñaèng tröôùc vaø baûo "Kìa, quan baùc xem!" thì Arihito chaéc vaãn coøn ñon ñaû môøi chaùo. May thay, nghe tieáng Toshihito noùi, moïi caùi nhìn ñeàu ñoå ra phía haøng hieân. Luùc ñoù, maët trôøi ñang chieáu leân hieân nhaø boïc baèng voû daø. Trong aùnh maét laáp loùa, moät con vaät vôùi boä loâng möôït maø ñang naèm phuû phuïc thoaûi maùi. Ñeå yù môùi thaáy ñoù laø con choàn ôû Sakamoto ngaøy hoâm kia maø Toshihito ñaõ baét ñöôïc khi ñoaøn ngöôøi baêng qua caùnh ñoàng hoang.
- Choàn noù cuõng ñeán xem quan baùc xôi chaùo ñaáy. Boïn bay ñaâu, cho noù caùi gì aên ñi chöù.
Boïn thuû haï tuaân leänh Toshihito. Con choàn beøn phoùng töø hieân ra ngoaøi saân vaø soà vaøo baùt chaùo khoai.
Nguõ-vò ngaém con choàn aên chaùo ngon laønh, loøng boãng ñaâm ra thöông nhôù baûn thaân mình luùc chöa ñeán choán naøy. Ñoù laø caùi thaèng toâi ngaøy ôû Kyoto bò boïn ñoàng lieâu ñem ra laøm troø cöôøi, caùi thaèng toâi thaát tha thaát theåu nhö con choù voâ chuû treân ñaïi loä Suzaku trong chieác aùo khoaùc vaûi boâ vaø caùi quaàn ñaõ ngaû maøu, coâ ñoäc ñeán thöông taâm. Tuy nhieân caùi thaèng toâi ñoù coøn coù muïc ñích ôû ñôøi laø ñôïi caùi ngaøy ñaït ñöôïc nieàm haïnh phuùc: aên moät böõa chaùo khoai thoûa thueâ...... Giôø ñaây, an taâm laø khoâng aên theâm chaùo nöõa thì cuõng khoâng ai eùp uoång, moà hoâi ñaàm ñìa treân maët nguõ-vò ñaõ daàn daàn khoâ, baét ñaàu töø soáng muõi trôû ñi. Duø trôøi taïnh raùo, buoåi saùng ôû Tsuruga cuõng coù chuùt gioù laïnh ñuû ruøng mình. Nguõ-vò laät ñaät ñöa tay leân chaän muõi, nhìn veà höôùng lieãn chaùo vaø haét hôi moät tieáng roõ to (10).
(Thaùng 8 naêm Taisho thöù naêm)
Dòch xong ngaøy 9/6/2002, treân gaùc troï nhìn ra vònh Tokyo
(ñaõ ñaêng Taïp chí Hôïp Löu thaùng 9/02 vaø duyeät laïi ngaøy 5/4/2003)
Chuù thích (1) Nieân hieäu Nguyeân Khaùnh (Gan-gyo, 877-884) ñôøi Döông Thaønh thieân hoaøng (Yozei tenno) vaø Nhaân Hoøa (Nin-na,885-888) ñôøi Quang Hieáu thieân hoaøng (Koko tenno) döôùi trieàu Bình An (Hei-an), moät trieàu ñaïi trung coå Nhaät Baûn keùo daøi 400 naêm...
(2) Nguõ-vò (go-i) chöùc quan thaáp nhaát trong naêm haïng vuõ só ñöôïc pheùp leân ñieän.
(3) Saùch coå aùm chæ Kim Tích Vaät Ngöõ (Konjaku-monogatari) quyeån 26 chöông 17 vaø Vuõ Trò Thaäp Di Vaät Ngöõ (Uji Shu-i Monogatari) quyeån 1 chöông 18. Akutagawa söû duïng tö lieäu daõ söû cuûa hai taäp naøy ñeå soaïn Chaùo Khoai.
(4) Ñaïi loä Chu Töôùc (Suzaku Oji) teân con ñöôøng lôùn phaân chia thaønh Hei-an (Kyoto thôøi trung coå) laøm hai phaàn: taû kinh vaø höõu kinh. Thaønh naày raäp khuoân thaønh Tröôøng An nhaø Ñöôøng.
(5) Höõu vò vaø voâ vò (coù chöùc vaø khoâng coù chöùc), ngöôøi dòch muoán giöõ caùch chôi chöõ cuûa taùc giaû.
(6) OÁng truùc duøng ñeå ñöïng röôïu (Sasae).
(7)Hakama: maûnh vaûi nhö taám taïp-deà (tablier) che tröôùc buïng vaø chaân.
(8) Shinsen (Thaàn Tuyeàn) teân moät ngöï uyeån cuûa thieân hoaøng.
(9) Côm röôïu (amazake) gioáng nhö côm röôïu cuûa ta nhöng ngoït vaø loaõng hôn.
(10) Haét hôi laø phaûn öùng töï veä cuûa cô theå. Ngöôøi Nhaät thöôøng nghó haét hôi seõ ñuoåi ñöôïc beänh. Nguõ-vò coù leõ khoeû khoaén ra vì heát thaéc maéc veà "chaùo aên ñaõ ñôøi " ?
[ Trôû Veà ]