|
|
Phía
Baéc kinh thaønh Hueá coù moät thò traán nhoû teân goïi laø Bao
Vinh. Töø thaønh phoá Hueá, khaùch ñi doïc theo moät nhaùnh soâng
nhoû cuûa soâng Höông maø tieáng daân daõ goïi laø soâng Ñoâng Ba.
Qua caàu Thanh Long, sau khi quanh co vaøi ba ñoaïn ñöôøng, khaùch
seõ ñeán caàu Bao Vinh. Qua khoûi caàu laø moät thò traàn chæ
ñoäc moät con ñöôøng duy nhaát daøi khoaûng 300m. Ñoù laø Bao
Vinh, queâ toâi.
Soâng Höông khoâng phaûi luùc naøo cuõng eâm aû nhö khaùch töôûng. Nhöõng ngaøy soâng Höông nöôùc lôùn thì khaùch naøo maø ñeán Hueá, chæ coù daân Hueá bieát caùi luït cuûa xöù Hueá vaø bieát caùi phaãn noä cuûa soâng Höông. Ñoù laø nhöõng ngaøy maø nöôùc baïc cuoàn cuoän chaûy töø treân nguoàn veà ñeå ñoå ra bieån, mang theo cô man naøo laø caây gaõy vaø cuûi muïc. Treû con nhö toâi töø trong nhaø nhìn ra soâng Bao Vinh chæ ruøng minh khi thaáy nöôùc cuoán aøo aït, ngöôøi coù söùc cuõng khoâng ai daùm ra soâng vôùt cuûi. Theá nhöng, nöôùc lôùn cuõng coù caùi thuù vò. Noù seõ traøn leân ñöôøng, roùc raùch ngaáp ngheù tröôùc nhaø. Baây giôø ngay tröôùc nhaø ñaõ laø soâng vaø treû con khoûi ñi hoïc. Khoâng nhöõng ñôõ ñöôïc chuyeän hoïc, treû con coøn ñöôïc loäi luït, laøm nôm baét caù, dong buoàm laøm taøu, bieát bao nhieâu nieàm vui, keå sao cho heát. Con ñöôøng daøi 300m ñoù boãng trôû thaønh doøng soâng nhoû, ngöôøi ta ngoài ghe thuyeàn ñi laïi buoân baùn cöôøi ñuøa. Bao Vinh laø vuøng truõng neân noù ngaäp nöôùc tröôùc nhaát khi xöù Hueá bò luït. Coù khi Bao Vinh luït nhöng "treân phoá" khoâng ai bieát ñeán. Vaø khi "treân phoá coù nöôùc" thì Bao Vinh ñaõ ngaäp ñaàu, baøn gheá ñaõ troâi choûng ngoûng, treû con cuõng ñaõ bôùt vui. Theá neân chuyeän luït cuûa Bao Vinh laø chuyeän côm ngaøy ba böõa, ngöôøi ta chæ ñôïi nöôùc ruùt laø ñi queùt buøn non. Noùi theá chöù khaùch ñöøng voäi töôûng Bao Vinh bò thieân nhieân baïc ñaõi. Nhôø gaàn cöûa bieån neân Bao Vinh chính laø beán caûng ngaøy xöa cuûa xöù Hueá. Töø ñaàu theá kyû thöù 19, nôi ñaây laø choã taäp trung nhoän nhòp cuûa thöông thuyeàn töø trong Nam ngoaøi Baéc gheù beán, keå caû thuyeàn buoân nöôùc ngoaøi. Ñaàu nhöõng naêm 50 toâi coøn thaáy nhöõng chieác thuyeàn to lôùn ñaäu beán Bao Vinh. Ñoù laø nhöõng chieác thuyeàn goã maø ñieàu laøm toâi kính sôï nhaát laø ñoâi maét cuûa noù ñöôïc veõ ôû phía ñaàu thuyeàn. OÂng toâi noùi phaûi veõ nhöõng con maét ñoù ñeå thuûy quaùi töôûng thuyeàn laø ñoàng loaïi, chuùng môùi khoâng laøm haïi. Laân la ñeán caùc chieác thuyeàn ñoù chôi, toâi ñöùng nhìn nhöõng ngöôøi ñaøn oâng löïc löôõng, da nhö ñoàng saét. Hoï bôi qua Tieân Noän nhö chôi, nhöng hoï noùi tieáng gì toâi khoâng hieåu. Hoûi oâng toâi, oâng baûo hoï laø ngöôøi ñem muoái töø trong Nam ra baùn, noùi tieáng Bình Ñònh. Coøn oâng toâi laø nhaø buoân muoái. Muoái naøy laø muoái soáng, haït cuûa noù to nhö ñaàu ngoùn tay uùt. Ñöa leân cao xem thì thaáy tinh theå muoái coù hình nhö chieác thaùp nhoû. Muoái ñöôïc ñöïng trong nhöõng chieác caïp thaät lôùn, ñöôøng kính deã chöøng cuõng hai ba meùt. Treû con xöù Bao Vinh nhö toâi thì ñaâu coù gì chôi, chæ bieát ngoài tröôùc nhaø nhìn ngöôøi qua keû laïi hay ñi haùi nhöõng traùi oåi non veà nhai vôùi muoái soáng. Toâi nghieäm ra raèng ñuùng Bao Vinh laø nôi keû chôï vì nhôù raèng thôøi ñoù luoân luoân coù khaùch thöông qua laïi mua muoái soáng vôùi soá löôïng lôùn. Cuõng khoâng hieám khi coù daân mieàn nuùi aùo quaàn saëc sôõ xuoáng mua muoái. Thaáy hoï laø toâi nhanh chaân chaïy troán, ñöùng thaäp thoø sau cöûa xem hoï coù baét con nít khoâng nhö lôøi ñoàn ñaõi. Coù leõ do buoân muoái, laém ngöôøi ra keû vaøo neân nhaø toâi luoân luoân öôn öôùt. Xöù Hueá voán ñaõ hay möa, Bao Vinh hay luït maø nhaø toâi thuoäc loaïi aåm öôùt nhaát trong moïi nhaø. Trong nhaø maø toâi phaûi böôùc ñi caån thaän keûo bò ngaõ. Buoåi toái treû con hoïc döôùi aùnh ñeøn daàu, tay laät saùch, tay ñaäp muoãi vaø mô möa to nöôùc lôùn. Khoaûng ñaàu nhöõng naêm 50, nhaø toâi saém ñöôïc chieác ñeøn "maêng-soâng" saùng röïc. Thaät laø moät phaùt minh tuyeät dieäu vaø mua ñöôïc noù cuõng nhôø maáy hoät muoái soáng, oâng toâi noùi theá. Nhöng chæ coù moät chieác ñeøn chæ ñeå chieáu saùng phoøng döôùi, coøn treân laàu, choã oâng toâi tuïng kinh thì ñaõ coù nhöõng chieác ñeøn daàu môø môø. Caùi nhaø cuûa toâi, phía döôùi thì buoân baùn aåm öôùt, phía treân laø choã thôø töï, ngoaøi ra haàu nhö chaúng coù gì ñaùng nhôù. Maáy möôi naêm sau, trong nhöõng chuyeán du lòch ôû nöôùc ngoaøi, toâi hay ñöôïc daãn ñeán tham quan caùc nhaø coå truyeàn thoáng. Xung quanh Baéc Kinh, hay döôùi chaân Hoaøng sôn ôû Trung quoác, caùc vuøng ôû Mieán ñieän (Myanmar) hay taïi Hoäi An ñeàu coù nhöõng choã töông töï. Taïi nhöõng nôi ñoù toâi hay nhôù laïi nhaø mình ôû Bao Vinh vì coù moät caùi gì quen thuoäc maø toâi khoâng theå ñònh nghóa. Nhöng toâi voäi queân vì nhaø mình ñaày buïi baëm vaø moác meo cuûa bao nhieâu naêm thaùng vaø luït loäi, coøn ôû ñaây nöôùc goã cuûa hoï boùng moät maøu coå xöa vaø sang troïng. Hoï giöõ gìn vaø trang hoaøng caùc nhaø coå thaät myõ thuaät. Coøn nhaø toâi, toâi vaãn nhôù phía döôùi ñaèng tröôùc coù moät caùi trang nhoû. OÂng toâi noùi trang laø ñeå thôø baø coâ maø baø coâ "ngoaïi toäc" thì phaûi thôø beân ngoaøi phoøng thôø chính. May thay, caùi trang ñoù naèm treân cao neân nöôùc luït khoâng tôùi. Treân ñoù coù moät bình hoa vôùi moät boù hoa baèng ni-loâng ñaõ cuõ nhöng vaãn coøn thaáy ñöôïc maøu xanh ñoû. Maáy möôi naêm qua bình hoa vaãn coøn y nguyeân, coù chaêng laø hoa ni-loâng ngaøy caøng daøy lôùp buïi. Caùch ñaây nhieàu naêm toâi ñöa moät ngöôøi khaùch veà thaêm nhaø ôû Bao Vinh. Ñaây laø ngöôøi khaùch duy nhaát maø toâi môøi veà nhaø, ñeå keå veà ñôøi mình cuûa nhöõng thaùng ngaøy xa xöa. Ñeán cöûa nhaø, toâi ngaån ngöôøi vì moïi ngöôøi ñi vaéng, oå khoùa chìa ra phía ngoaøi. Ñaây laø laàn ñaàu tieân toâi veà nhaø cuõ maø khoâng ñöôïc vaøo. Taïi sao ñuùng ngaøy hoâm nay moïi ngöôøi laïi ñi vaéng? Xöù Bao Vinh naøy khoâng ai boû nhaø ñi vaéng caû, luùc naøo cuõng coù ngöôøi troâng nhaø. Trong söï thaát voïng vaø noãi tieác nuoái, toâi mô hoà thaáy coù moät ñieàu gì kyø laï. Vaøi ngaøy sau döôøng nhö toâi nghe tieáng noùi cuûa caên nhaø cuõ: "mi bieát gì veà nhaø naøy maø môøi khaùch veà?". Coù leõ noù noùi ñuùng. Ngaøy noï, toâi ñeán Boà-ñeà ñaïo traøng taïi AÁn Ñoä, tham baùi caây boà-ñeà, nôi Phaät thaønh ñaïo. Taïi ñaây, toâi nghe thuyeát minh, khi Phaät tu taäp coù moät con maõng xaø hieän leân che möa cho Phaät. Toâi söïc nhôù taïi nhaø mình, töôïng Phaät cuûa oâng toâi ñeå laïi chính laø böùc töôïng dieãn taû Phaät ngoài döôùi boùng che cuûa moät con maõng xaø. Ñoù laø moät böùc töôïng hieám coù. Sau bao nhieâu naêm toâi môùi nhaän ra ñieàu naøy. Hoâm ñoù, döôùi goác caây boà-ñeà, toâi löôïm vaøi chieác laù ruïng, ñem veà Vieät Nam, ñem veà Bao Vinh. Nhaø môû cöûa. Toâi löïa ba chieác laù nguyeân veïn nhaát vaø daùn sau löng töôïng Phaät, xem nhö töôïng ngoài töïa caây boà-ñeà. Roài toâi nhìn quanh phoøng thôø. Sau bao naêm ñi tham quan nhaø ngöôøi khaùc, toâi veà nhìn laïi nhaø mình. Keå ra cuõng thaät laø laï, trong nhaø toâi chæ coù moät caùi phoøng trang troïng nhaát, trung taâm nhaát thì noù chæ ñöôïc duøng ñeå thôø töï. Ngaøy xöa, oâng baø toâi vaø chæ con trai coøn nhoû nhö toâi môùi ñöôïc nguû trong ñoù. Ñaây laø nôi maø cöù moãi khuya luùc boán giôø saùng, toâi mô maøng nöûa thöùc nöûa nguû nghe oâng toâi tuïng kinh. Nhö theá maø suoát 12 naêm lieàn. Töø xöa tôùi nay, phoøng thôø töï naøy laø nôi khoâ raùo nhaát nhaø, hoaøn toaøn khoâng coù chuùt buïi baëm, khoâng phaûi nhö toâi hay coù thaønh kieán veà nhaø mình. Trong boùng toái môø môø cuûa nhöõng chieác ñeøn daàu, toâi phaùt hieän caùc thôù goã laâu ñôøi ñaõ mang moät maøu saéc cao quí. Tröôùc nhöõng loàng kính vôùi nhöõng taám hình thôø uùa vaøng laø nhöõng baùt nhang xöa cuõ, mieäng vieàn kim loaïi vaø ñöïng moät loaïi caùt voâ cuøng mòn maøng, "Baûy baùt nhang, baûy caây höông", oâng chuù hoï cuûa toâi noùi, baây giôø oâng laø ngöôøi soáng trong nhaø. Toâi ñaõ bieát vaø laàn naøo veà thaêm nhaø cuõng laáy ñuùng baûy caây höông thaép cho baûy baùt nhang. Thôøi gian nhö ñoïng laïi trong phoøng thôø ñoù, muøi höông traàm vaø thöù aùnh saùng môø môø cuûa nhöõng caây ñeøn daàu döôøng nhö khoâng bao giôø thay ñoåi. Trong phoøng thôø ñoù, neáu coù ai leân cuùng baùi thì coù leõ cuõng chaúng thaáy ba chieác laù boà-ñeà cuûa toâi daùn sau löng töôïng Phaät. Xem ra oâng chuù hoï cuõng ñaõ queân, chæ toâi laø nhôù. Vaø cuõng töø ñoù, khoâng bao giôø toâi veà nhaø maø gaëp cöûa ñoùng nöõa. Ngaøy noï oâng chuù hoï baûo toâi: "Bao Vinh ñöôïc phong laø phoá coå, nhaø mình laø nhaø coå, Haø Noäi ñaõ voâ thaåm ñònh roài, saép toå chöùc tham quan". Toâi ngaïc nhieân hoûi theâm, oâng chæ caùc böùc vaùch, caùc coät troøn baèng goã naèm ôû taàng döôùi. Ñoù laø nhöõng nôi maø ngaøy xöa muoái soáng tha hoà tieát chaát aåm öôùt cuûa noù vaø nöôùc baïc moãi naêm voã soùng vaøi ba laàn. "Nhöng nhaø mình khoâng baèng, nhaø beân caïnh coå hôn nhieàu", oâng chuù hoï noùi. Ñuùng theá, caùch ñaây nöûa theá kyû, luùc toâi coøn ñoù, luùc oâng chuù chöa sinh ra, nhaø beân caïnh ñaõ ñoå naùt roài thì dó nhieân noù phaûi coå hôn. OÂi, Bao Vinh maø cuõng laø phoá coå, nhaø toâi maø cuõng laø nhaø coå! Toâi ngaån ngöôøi nhìn nhöõng hoa vaên lôø môø, nhöõng coät keøo baïc theách. Theá nhöng noù laø caû moät beà daøy lòch söû. Bao Vinh moät thôøi laø beán caûng cuûa kinh thaønh, noù phaûi ñöôïc traân troïng. Con ñöôøng doïc soâng treân beán döôùi thuyeàn, quanh naêm luõ luït ñoù, noù ñaõ moät thôøi nhoän nhòp, caàn phaûi ñöôïc tu boå. Nhöõng ngoâi nhaø beân bôø soâng ñaõ khaéc ghi söùc lao ñoäng caàn cuø cuûa nhieàu theá heä, chuùng caàn ñöôïc phuïc hoài. Chieác phoøng thôø ñaëc tröng xöù Hueá, nôi con ngöôøi coáng hieán nhöõng gì ñaùng quí nhaát cuûa caên nhaø cho nieàm tin toân giaùo vaø loøng bieát ôn toå tieân cuõng coù theå ñöôïc trình baøy cho khaùch tham quan. Coøn nhöõng chieác laù boà-ñeà thì sao? Chuùng thì neân tieáp tuïc naèm trong boùng toái, chuùng chæ daønh cho nhöõng ai bieát ñeán lòch söû cuûa chuùng. Toâi nhìn nhöõng ñöùa em hoï, con chuù toâi vaø khuyeân haõy hoïc ngoaïi ngöõ cho gioûi, mai moát tha hoà thuyeát minh nhaø coå cho ngöôøi nöôùc ngoaøi. Chuùng nhìn toâi nöûa tin nöûa ngôø. Haø Noäi ñaõ voâ thaåm ñònh roài sao chuùng vaãn coøn lô laø? Coù leõ chuùng baây giôø cuõng nhö toâi ngaøy xöa, ñang mô nhöõng chaân trôøi xa laï. Hay chuùng cuõng nhö toâi, bieát raèng noùi laø noùi theá thoâi, chaéc chuyeän naøy coøn laâu hay khoâng bao giôø thaønh hình. Coøn toâi, sau 50 naêm, khoâng coù gì quan troïng baèng moãi laàn veà seõ coù ngöôøi môû cöûa.
|
Soâng
Höông voán ñaõ nhoû neân nhaùnh soâng Ñoâng Ba caøng nhoû hôn.
Ñi doïc theo nhaùnh soâng naøy khaùch deã nghó mình seõ caøng luùc
caøng xa soâng nöôùc. Nhöng khaùch laàm, nhaùnh soâng Ñoâng Ba ñoù
daãn veà bieån. Ngang caàu Bao Vinh thì nhaùnh soâng ñaõ ñoùn theâm
moät nhaùnh khaùc, nôû roäng hôn, chôø giôø hôïp löu vôùi bieån.
Beân naøy bôø laø Bao Vinh thì beân kia laø Tieân Noän. Hoài nhoû,
toâi nhìn qua chæ thaáy nhöõng haøng döøa môø môø. Bao Vinh thì
laøm gì coù caàu baéc qua soâng, ngöôøi ta chæ ñi ñoø ngang. Ngöôøi
coù söùc thì bôi noåi qua soâng. Coøn toâi, thuù thaät caû ñôøi
chöa qua Tieân Noän. Ñöùng treân bôø Bao Vinh nhìn veà höôùng
bieån, toâi chæ thaáy moät vuøng saùng röïc, xa thaêm thaúm. Thôøi
treû con, toâi nghó saùng röïc nhö theá phaûi laø vuøng cuûa thaàn
tieân vaø mieàn ñoù haún phaûi coù tieân.