Nguyeãn Quyù Ñaïi

Meï toâi giaûi thích khoâng neân chôi vôùi khæ ngöôøi ta noùi " Nuoâi ong tay aùo nuoâi khæ doøm nhaø " nuoâi ong bò ong noù chích, nuoâi khæ trong nhaø seõ bò noù ñoát nhaø...Loaøi khæ thoâng minh hôn caùc thuù vaät khaùc, bieát hôøn giaän, vui buoàn. Noù thích baét chöôùc,thaáy ngöôøi huùt thuoác noù cuõng leùn laáy thuoác löûa leân maùi nhaø ngoài huùt laøm chaùy nhaø.

Chuyeän hoang ñöôøng veà khæ

Lôùn leân ñi hoïc bieát ñoïc vaø ham thích ñoïc chuyeän Taây Du Kyù, keå chuyeän ba thaày troø Tam Taïng ñi thænh kinh ôû Taây Truùc (AÁn Ñoä Mieán Ñieän ?) ñöôøng xa vôøi vôïi thôøi ñoù haï giôùi coøn yeâu quyû, nhieàu taøi naêng bieán hoaù caûn trôû vieäc ñi thænh kinh cuûa Tam Taïng.

Caâu chuyeän hôi hoang ñöôøng Toân Haønh Giaû laø con khæ ôû nuùi cao ñöôïc sinh ra töø loøng moät hoøn ñaù, bieát noùi tieáng ngöôøi muoán soáng tröôøng sinh baát töû, rôøi ñoäng Thuûy Lieâm xuoáng nuùi ñi tìm thuoác tröôøng sinh, may maén gaëp Toâ Sôû Thaàn thaâu nhaän laøm ñeä töû, truyeàn daïy voõ thuaät vaø caùc pheùp thaàn thoâng bieán hoùa. Thaønh taøi Toân ngoä Khoâng khoâng trôû veà coá quaän, xuoáng thuûy cung cuûa Long Vöông chieám ñöôïc vaät baùu Nhö Y Ù kim Coå Boång (laøm caây thieát baûng) leân Thieân ñaøng uoáng röôïu troäm loaïi tröôøng sinh baát töû cuûa Thaùi Thöôïng Laõo Quaân.. phaù roái khaép nôi noåi danh laø Teà Thieân Ñaïi Thaùnh loäng haønh. ''cao nhaân taát höõu cao nhaân trò''. Phaät Toå Nhö Lai chöùng minh cho hoï Toân thaáy söï meânh moâng voâ löôïng cuûa caùc phaùp maø nhöõng keû ôû coõi naøy khoâng bao giôø vöôït noåi, neáu chæ loay hoay vôùi tham voïng. Teà Thieân Ñaïi Thaùnh duø thaàn thoâng bieán hoaù cuõng khoâng chaïy khoûi baøn tay cuûa Ñöùc Phaät Nhö Lai uùp baøn tay xuoáng taïo Nguõ Haønh Sôn ngaøn caân giam caùi tham voïng cuûa hoï Toân laïi. Nhöng Ngaøi cuõng bieát raèng, chaúng coù nuùi cao bieån saâu naøo giam ñöôïc tham voïng cuûa con ngöôøi neáu con ngöôøi khoâng töï tu thaân. Ngaøi cuõng ñeå moät loái thoaùt cho söï aên naên hoái caûi cho Teà Thieân. Moät ngaøy ñeïp trôøi thaày Ñöôøng Taêng Tam taïng ñi ngang qua ñaõ thaâu nhaän Teà Thieân laøm ñeä töû, cöùu ra khoûi nguõ haønh ñeø treân löng, nhöng Ngaøi phoøng ngöøa tính khæ thích vui chôi, phaù roái neân gaén treân ñaàu voøng Kim coâ ? ñeå deã trò toäi treân ñöôøng ñi thænh kinh coù theâm ñeä töû goác heo laø Trö Baùt giôùi vaø Sa taêng..

Khæ vaø caùc teân trong Khoa hoïc

Caùc loaøi Khæ coù teân khoa hoïc Ceropithecidae, nhöng coù nhieàu hoï khaùc nhau, ñöôïc caùc nhaø ñoäng vaät hoïc phaân loaïi, vì Khæ soáng töøng vuøng khaùc nhau treân theá giôùi ñôøi soáng taäp tính rieâng. Coù loaïi khæ aên thòt, aên moái cuõng nhö aên traùi caây, laù caây hình daùng lôùn nhoû maøu loâng khaùc nhau Khæ ñuoâi daøi (Macaca nemestia), Khæ ñuoâi lôïn (Cercopithecidae), Khæ Moác (Macaca fascicularis),Khæ maët ñoû (Cercopithecidae) Khæ vooïc xaùm (Presbytis pheyrei crepusculus) Khæ ñoät (Gorin-Gorilla),Vöôïn (Gibbon), Ñöôøi öôi (Orang Utang) Ñöôøi öôi (Pongo pygmacu), Khæ Muoân (Chimpanzee), nhöõng con tinh tinh (Pan troglodytes) Khæ luøn (Bonobo) khæ ñoät moû daøi (Pavian)...

Theo taøi lieäu gioáng Vöôïn ngöôøi loaïi Khæ ñoät vaø Tinh Tinh, ñöôïc caùc nhaø Ñoäng vaät hoïc quaây phim chieáu laïi trong caùc chöông trình Tivi veà ñôøi soáng cuûa chuùng duø ôû trong röøng raäm. Phaàn lôùn khæ aên traùi vaø laù caây cuõng nhö aên caùc ñoäng vaät nhoû.. Tinh Tinh coù nhoùm maùu vaø gen cuõng truøng hôïp vôùi chuùng ta, laø loaïi thoâng minh bieát duøng vuõ khí nhö ñaù, caây ñeå choáng laïi keû thuø, bieát duøng ñaù ñeå ñaäp nhöõng loaïi haït coù voû cöùng nhö haït deû ñeå aên, bieát duøng loâng chim ñeå raùy tai, duøng nhöõng coïng hoaëc caønh caây ñeå xiaû raêng. Ñeå traùnh khaùt nöôùc bieát nhai nhöõng laù caây naùt laøm thaønh "mieáng xoáp" nhuùng vaøo nöôùc roài vaét vaøo mieäng ñeå uoáng, bieát duøng caønh caây laøm caàn caâu ñeå moùc moài töø nhöõng oå moái lôùn ñeå aên. Tinh tinh ñöôïc huaán luyeän ñeå maëc aùo quaûng caùo, ñeo kính maùt vaø laøm taøi töû ñoùng phim nhö trong phim Tarzan. Tinh tinh cao chöøng 170 cm con luøn 90 cm, troïng löôïng naëng khaùc nhau töø 45 kg ñeán 60 kg, thôøi gian thuï thai töø 225 ngaøy ñeán 240 ngaøy. khæ con buù söûa meï 2 ñeán 4 naêm. Tinh tinh meï raát yeâu thöông vaø chaêm soùc con nhoû ñi ñaâu cuõng mang con con beân caïnh. Tuoåi thoï khoaûng 40 naêm. Nhieàu nhaø ñoäng vaät hoïc ñaõ theo doõi ñôøi soáng cuûa baày tinh tinh vaø baày khæ ñaàu choù nghæ ngôi treân baõi röøng thöa caùch nhau khoâng xa trong yeân tónh boãng nhieân coù tieáng keâu rít reùo con khæ ñaàu ñaøn voà con khæ ñaàu choù con caén cheát, laäp töùc nhöõng con ñoàng loaïi voäi aøo chaïy ñeán cuøng xeù laáy töøng mieáng thòt ñeå aên.

King Kong thôøi ñaïi

Phim (Film) King Kong ñaõ laøm cho nhieàu ngöôøi say meâ, ngöôøi döïng phim cho con khæ Gorin laø gioáng taøn baïo vì söùc löïc phi thöôøng cuûa noù Nhöõng boä phim King Kong dieãn taû con khæ Gorin naøy chuyeân khuûng boá taøn phaù nhaø cöûa.. Ñoù laø xaûo thuaät daøn döïng vaø ñaày töôûng töôïng, nhöng thaät söï con khæ Gorin soáng dòu daøng ñieàm ñaïm thaân thieän. Baø Diana Fossy ñaõ soáng giöõa baày Gorin chöa bao giôø bò chuùng taán coâng. Khi gaëp ngöôøi laï chuùng thöôøng ñöùng thaúng treân hai chaân sau, hai chaân tröôùc (2 tay) ñaäp vaøo ngöïc noù vaø phaùt ra tieáng roáng thaät to ñeå ñe doïa ñoái phöông. Khæ Gorin coá gaéng traùnh caùc cuoäc aåu ñaû vaø chæ giöông oai, gieåu voõ thoâi, Chuùng thöôøng chaïy löôùt qua nhau nhoå baät reã caùc caây con ñeå thò uy. Gorin loaïi khæ ñoät naày cao 1,80 m; naëng 180 Kiloâ hoaëc nhieàu hôn (nhöng nhöõng con soáng ôû bôø bieån loâng ngaén maøu naâu khoâng to lôùn baèng nhöõng gioáng ôû röøng) moãi ngaøy 3 giôø tìm thöùc aên, 4 giôø ñeå aên, thì giôø coøn laïi vui chôi hay nguû. Khæ ñöïc Gorin naëng tôùi 275 kg con caùi naëng 100kg thôøi gian mang thai 251 ñeán 289 ngaøy, sanh con con naëng 2 kg. Tuoåi thoï 60 tuoåi. Gorin chæ aên thaûo moäc, maêng, reã, beï non, traùi vaø laù caây.

Ñöôøi Öôi laø aån só trong röøng ?

Ñöôøi Öôi thöôøng beän caùc caønh laïi laøm oå treân caây cao, nôi chuùng khoâng caûm thaáy nguy hieåm, ñeå nguû ñeâm vaø nghæ ngaøy, chuùng thích nguû chæ rôøi oå khi maët trôøi ñaõ leân cao. Ñöôøi öôi ñöïc ngoài trong oå ca khuùc ban mai noù vöôn vai, giô roäng caùnh tay daøi töø hoïng phaùt ra aâm thanh nhaùt göøng, caøng luùc caøng to vaø keát thuùc baèng moät tieáng keâu daøi roän raøng. Thöôøng vôï choàng Ñöôøi öôi ôû caùch xa nhau chæ gaëp nhau nhöõng luùc coù caây to traùi chín roä hoaëc nhöõng luùc giao hôïp. Ñöôi öôi soáng treân caây khoâng di chuyeån döôùi ñaát nhö khæ Gorin vaø Tinh tinh. Ñöôøi öôi aên traùi caây trong röøng ngoaøi ra cuõng aên laù voû caây moái vaø kieán. tröôùc khi aên bao giôø cuõng neám thöû. Ñöôøi öôi cao 97 cm, con ñöïc naëng 90 kg con caùi naëng 50 kg. thôøi gian mang thai töø 260 ñeán 270 ngaøy, vaø cho con buù 2 ñeán 3 naêm.Tuoåi thoï ñeán 40 naêm Ñöôøi öôi ñöïc do caùc böôùu coå roäng taïo thaønh moâ suïn lieân keát maø maët beït nhö caùi ñóa, tuoåi giaø coù theâm raâu ria daøi, vaø löng cuõng baïc nhö khæ Gorin. Ñöôøi öôi soáng treân caây caùc röøng vuøng nhieät ñôùi aåm thaáp, phaàn lôùn ôû ôû Ñoâng Nam AÙ trong röøng Calimantan vaø Baéc Sumatra, ôû Maõ lai vaø Nam Döông, coù gioáng Orang Utann goïi laø ngöôøi röøng cao khoaûng 1,50 m, naëng 90 Kiloâ, aên traùi caây, tröùng chim, chuoät, coân truøng, ngoaøi ra cuõng thöôøng baét khæ con, lôïn röøng, linh döông nhoû ñeå aên, con ñöïc hay saên moài hôn con caùi.

Thoùi quen cuûa caùc loaïi khæ ñeàu chaûi chuoát boä loâng cho nhau, hoaëc baét chaáy, raän hay tìm nhöõng mieáng da khoâ bò troùc trong boä loâng. Thöôøng ñaøn khæ coù moät con ñaàu ñaøn to lôùn vôùi traùch nhieäm lo cho caû ñaøn. Khæ ñaàu ñaøn cuõng thuoäc haïng "sö phuï" khoâng thua gì Deâ ñöïc veà vieäc chaêm lo cho caùc "baø vôï", khæ thöôøng nguû trong oå do chuùng ñan moãi ngaøy baèng caønh caây, sôï caùc thuù döõ nhö hoå baùo, meøo röøng vaø raén ñoäc

Neùt ñeïp cuûa khæ

Ñoâi maù hoàng döôøng nhö ñoùng moät vai troø quan troïng trong cuoäc caïnh tranh tìm kieám baïn ñôøi cuûa linh tröôûng (trong ñoù coù con ngöôøi). Ít nhaát ôû loaøi khæ naâu rhesus macaque, con caùi bò cuoán huùt nhieàu hôn bôûi nhöõng con ñöïc coù khuoân maët mang saéc ñoû. Moät nhoùm ngöôøi Anh nghieân cöùu ñaõ thöû nghieäm treân 24 con khæ naâu rhesus macaque ñöïc. Hoï söû duïng maùy tính ñeå bieán hình aûnh khuoân maët chuùng töø traéng xanh sang öûng ñoû vaø cho 6 con caùi xem. Hoï nhaän thaáy nhöõng con caùi döøng laïi laâu hôn treân khuoân maët hoàng haøo vaø coù haønh ñoäng nhö cheùp mieäng theå hieän söï thích thuù. Giaû thuyeát raèng con caùi bò haáp daãn bôûi maøu saéc cuûa con ñöïc thöïc ra ñaõ ñöôïc nhaø sinh vaät hoïc Charles Darwin ñeà caäp naêm 1876.

Theo caùc nhaø khoa hoïc, maù hoàng chöùng toû haøm löôïng testosterone cao ôû con ñöïc, cuõng ñoàng nghóa vôùi heä thoáng mieãn dòch khoeû maïnh vaø boä gene toát. "Nhöõng con khæ coù veû maët hoàng haøo nhaát trong caùc loaøi thuù. Khoâng ai bieát roõ vì sao nhöng noù coù theå ñoùng vai troø trong cuoäc caïnh tranh giaønh baïn tình giöõa caùc con ñoàng giôùi", ngöôøi ñöùng ñaàu nhoùm nghieân cöùu Corri Waitt taïi Ñaïi hoïc Sterling, Anh, Caùc nhaø khoa hoïc cho raèng khuoân maët hoàng haøo cuõng laø moät ñaëc ñieåm haáp daãn ôû con ngöôøi. Ñieàu ñoù coù theå lyù giaûi vì sao phuï nöõ duøng myõ phaåm ñeå laøm ñoû moâi vaø hoàng maù ?

Vöôïn coù phaûi laø thuyû toå cuûa loaøi ngöôøi khoâng ?

Vöôïn thoâng minh, nhanh nheïn chuùng coù theå nhaûy xa 20 m, qua gioøng soâng nhieàu caù Saáu, nhaûy töø ngoïn caây naày sang ngoïn caây beân kia, chuùng thöôøng suy tính khi xöû lyù vaán ñeà khoù khaên. Ñeå laáy ñöôïc moùn aên haáp daãn treân cao, thöôøng bieát choàng caùc khoái goã leân cao vaø duøng gaäy kheàu thöùc aên, Vöôïn khoâng noùi ñöôïc, nhöng nhöõng gì quan troïng chuùng ñeàu thoâng tin cho nhau baèng cöû chæ vaø neùt maët. Gaàn ñaây qua nhieàu cuoäc thí nghieäm Khæ coù theå söû duïng Computer, bieát duøng sôn ñeå veõ..vv vöôïn coù theå nhaän ra mình trong aûnh vaø trong göông ?

Hoïc thuyeát tieán hoaù cuûa Charles Darwin (1809-1882) Darwin boû thì giôø nghieân cöùu veà hoïc thuyeát naày töø naêm 1842 ñeán naêm 1844, nhöng chöa daùm phoå bieán sau khi nhaän baûn thaûo veà hoïc thuyeát tieán hoaù cuûa Alfred Russel Wallance goác ngöôøi Anh soáng ôû Ñoâng AÁn. Naêm 1859 cuoán " Nguoàn goác cuûa caùc loaøi" ñöôïc xuaát baûn ñaõ taïo ra nhieàu cuoäc tranh caõi ñeán naêm 1871 Darwin xuaát baûn cuoán " Nguoàn goác loaøi ngöôøi vaø söï löïa choïn trong quan heä giôùi tính" taùc phaåm naày vôùi hoïc thuyeát veà söï tieán hoaù cuûa loaøi ngöôøi coù nguoàn goác töø vöôïn.. Ngöôøi tieàn söû Neandertalien caùch ñaây 5 trieäu naêm. Raát nhieàu nhaø nghieân cöùu cho raèng ngöôøi Neanderthal khoâng heà coù ñoùng goùp gì veà gen ñoái vôùi loaøi ngöôøi hieän nay vaø gioáng ngöôøi naày ñaõ tuyeät chuûng (vöôïn 20 trieäu naêm, Ñöôøi öôi 20 trieäu naêm,Tinh tinh 10 trieäu naêm ( taøi lieäu daãn chöùng taùc giaû Witus B. Droscher)

Ñaõ gaây ra nhieàu cuoäc buùt chieán soâi noåi ñoái vôùi nhöõng nhaø thaàn hoïc vaø toân giaùo. hoïc thuyeát cuûa Darwin seõ laøm thoaùi hoùa loøng tin. Con vöôïn muoân ñôøi vaãn laø con vöôïn, ngaøy nay söï tieáp xuùc cuûa con ngöôøi vôùi caùc loaøi vaät do taïo hoaù sinh ra, vaãn nhö thôøi nguyeân thuyû con raén sinh ôû sa maïc coù maøu cuûa caùt, con raén sinh ôû treân caây coù maøu xanh ñoù laø söï bieán ñoåi sinh toàn hoaø nhaäp vaøo ñôøi soáng. Con ngöôøi do Thöôïng Ñeá taïo ra ñaõ coù trí khoân töø muoân thuôû ñaõ sinh toàn haøng trieäu naêm treân traùi ñaát naày.

Caùc nhaø Khoa hoïc chöùng minh coù theå loaøi Vöôïn coù nhöõng yeáu toá naøo ñoù gioáng con ngöôøi veà nhoùm maùu moät soá Gen ? Cuoäc so saùnh boä gene cuûa ngöôøi vaø Tinh tinh cho thaáy moät söï khaùc bieät gene lieân quan ñeán thính giaùc ñaõ cho pheùp con ngöôøi phaùt trieån gioïng noùi trong khi Tinh tinh khoâng noùi ñöôïc. Boä gene cuûa con ngöôøi vaø tinh tinh 99% gioáng nhau. Nhöng moät soá quaù trình phaùt trieån nhö thính giaùc vaø khöùu giaùc cuûa con ngöôøi laïi coù toác ñoä nhanh hôn. Nhöõng gene lieân quan tôùi quaù trình naøy coù theå giaûi thích moät phaàn vì sao Tinh tinh vaø con ngöôøi laïi coù söï khaùc bieät ñoù. Nhaø nghieân cöùu Andrew Clark taïi Ñaïi hoïc Cornell ôû Ithaca, New York, cuøng coäng söï ñaõ laäp neân baûn ñoà goàm hôn 7.000 gene cuûa Tinh tinh tröôùc khi so saùnh vôùi con ngöôøi . Khoâng theå voäi vaõ keát luaän Vöôïn laø thuyû toå loaøi ngöôøi.

Nhöõng naêm Thaân trong lòch söû

Giaùp Thaân 1884 trieàu ñình Hueá kyù hoaø öôùc vôùi Phaùp coâng nhaän söï baûo hoä cuûa Phaùp oâng Patenoâtre hoäi caû caùc quan, baét ñem huyû boû AÁn cuûa Taøu phong cho vua Vieät Nam, nghiaõ laø töø ñoù nöôùc Nam thuoäc veà nöoùc Phaùp baûo hoä, khoâng coøn thaàn phuïc nöôùc Taøu. Phaùp chia nöôùc ta ra laøm hai khu vöïc Trung Kyø vaø Baéc Kyø ñeå deã cai trò. daàn daàn hoøa öôùc ñoù maát ñi yù nghiaõ Phaùp chieám heát quyeàn löïc ñeå ñoâ hoä cho ñeán naêm 1944. Trieàu ñình Hueá chæ giöõ caùi hö vò maø thoâi Cho ñeán ngaøy 08.03.1949 thoûa öôùc Elyseùe (ñieän Elyseùe, Paris) Quoác tröôûng Baûo Ñaïi sang Phaùp kyù vôùi toång thoáng Vincent Auriol Phaùp thöøa nhaän Vieät Nam, coù neàn ngoaïi giao, kinh teá, taøi chaùnh, tö phaùp giaùo duïc rieâng.. Thoûa öôùc treân Phaùp chính thöùc giaûi keát nhöõng hoøa öôùc tröôùc ñaây qua caùc trieàu ñaïi ñaõ kyù

Giaùp Ngoï 1954 Quaân daân Vieät nam trong chieán thaéng Ñieän Bieân Phuû .Chieán tröôøng baét ñaàu töø 20.11.1953 ñeán 13.3.1954. Töôùng tö leänh traän Ñieän Bieân Phuû cuûa thöïc daân Phaùp laø De Castries ñaàu haøng ngaøy 7.5.1954

Maäu Thaân 1968 xaûy ra cuoäc toång coâng kích cuûa MTDTGPMNVN vaøo caùc thaønh phoá cuûa mieàn nam VNCH vaøo ñeâm Giao thöøa 29.12.1968 (döông lòch ngaøy 30.1.1968).

Daân toäc naøo thöôøng aên thòt khæ

Nhieàu quoác gia ôû Phi Chaâu vaø Nam Myõ hoï saên baén baét caùc loaïi Khæ ñeå aên thòt ñe doaï laøm khæ maát gioáng ? ÔÛ AÙ Ñoâng cho raèng thòt khæ boå maùu, cöôøng döông.. Ñoâng y coøn duøng xöông khæ ñeå naáu Cao Khæ chöûa trò ñöôïc nhieàu beänh, Thôøi Töø Hi Thaùi Haäu (Kaisserin witwe Cixi) Thaùi Haäu löïa choïn thöùc aên ñaïi boå nhö "Traûm maõ traø " vaø " Naõo haàu / muùc oùc khæ ".

"Boïn Thaùi Giaùm muùc nöôùc soâi taït vaøo ñaàu con khæ. Con khæ bò noùng laáy tay gaõi tuoát heát loâng ñaàu, vaø hoï boû con khæ vaøo thuøng coù khoeùt loã troøn vöøa ñaàu con khæ nhoâ leân, laáy dao beùn vaït ngang oùc khæ loøi ra laáy thiaø muùc oùc boû moät thöù thuoác daâng cho Thaùi haäu " (taùc phaåm Töø Hi Thaùi Haâu cuûa Moäng Bình Sôn).

Moùn aên daõ man naày ngaøy nay coøn laïi trong giôùi nhieàu tieàn aên chôi taïi Trung Hoa cuõng nhö Vieät Nam ! ÔÛ Taây phöông giôùi y khoa chæ duøng khæ trong caùc vieäc thí nghieäm. nuoâi khæ trong sôû thuù ñeå moïi ngöôøi chim ngöôõng, khoâng coù baùn thòt Khæ ? Caùc loaøi Khæ ñoät, Tinh tinh vaø Ñöôøi öôi hoang daõ ñang trong nguy cô bò tuyeät chuûng vì vöøa bò saên baét, vöøa chòu aûnh höôûng cuûa vieäc taøn phaù röøng. Loaøi tinh tinh ñaõ bieán maát taïi ba nöôùc Taây Phi vaø seõ sôùm bieán maát taïi ba nöôùc khaùc.

Nguyeãn Quyù Ñaïi

Tiere Dieser Welt Taùc giaû Martin Walters & Jinnny Johson

Die Tiere Afrikas Einführung von Jane Goodall

Monky witus B. Droscher

Vieät Nam Söû löôïc Traàn Troïng Kim

http://www.kilimanjaro.com/gorilla/goripict.htm