Chim Vieät Caønh Nam [ Trôû Veà ] [Trang chuû ]
Daáu aán Phaät giaùo trong neàn
vaên hoùa moä taùng coå ôû Vieät NamÑoã Ñình Truaät
(Vieän KHXH TPHCM)Nguyeân Ninh ñaùnh maùy
Töø thôøi xa xöa, ngöôøi Vieät coå ñaõ baét ñaàu quan taâm ñeán caùi cheát. Coù nhieàu tröôøng hôïp choân ngöôøi cheát ngay trong hang ñoäng, choã ôû, choã aên nguû cuûa mình (nhö trong neàn vaên hoùa Hoøa Bình - Baéc Sôn, trong moät soá hang ñoäng ôû phía Baéc), vaø hoï cuõng bieát giöõ laïi linh hoàn theo kieåu ma thuaät ña thaàn giaùo ngaøy
xöa, maø nay moät soá ñoàng baøo Möôøng ôû phía Baéc coøn laøm. Ñoù cuõng laø thôøi kyø maø chöa phaân ñònh ñöôïc caùc loaïi hình moä taùng ôû Vieät Nam, vì chöa theå hieän nhöõng khuynh höôùng toân giaùo roõ reät. Maõi tôùi thôøi kyø Lyù-Traàn, thì chuùng toâi thaáy xuaát hieän laïi loaïi vaên hoùa moä taùng theo khuynh höôùng taâm linh - toân
giaùo roõ raøng.Khuynh höôùng thöù nhaát laø loaïi hình vaên hoùa moä taùng theo Nho giaùo.
Nho giaùo khoâng phaûi laø toân giaùo, neân moä taùng coù söï tuøy tieän hôn, ñeå moà maû theo yù nieäm cuûa phong thuûy nhieàu hôn, coi troïng cung maïng ngöôøi cheát, ñeå moà maû phaûi ñuùng höôùng, traùnh ngaøy hung thaùng döõ v.v... (khuynh höôùng naøy chuùng toâi khoâng trình baøy nhieàu, chôø dòp khaùc).
Khuynh höôùng thöù hai laø loaïi hình vaên hoùa moä taùng cuûa Phaät giaùo, loaïi naøy tuy ít nhöng laïi quy moâ, kyø vó "höôùng thieân, khoâng höôùng ñòa", nhö caùc moä thaùp ñeå xaù lî cuûa caùc Sö töôïng tröng cho linh hoàn vaø xaùc thòt veà vôùi coõi Phaät.
Loaïi hình thöù hai, cuûa Phaät giaùo laø "thoå moä"choân xuoáng ñaát, bieåu tröng yùnghóa phaàn hoàn ñaõ veà vôùi coõi Phaät nhöng phaàn xaùc coøn ôû laïi traàn gian.
Loaïi naøy chieám ña soá, keå caû caùc Taêng Ni ñeán coâng haàu quí toäc vua chuùa, vaøhình thöùc raát gaàn guõi vôùi Nho giaùo. Do vaäy, chuùng ta raát khoù phaân ñònh nhöõng ngoâi moä coå loaïi naøy cuûa Phaät giaùo hay Nho giaùo, keå caû veà vaán ñeà kieán truùc vaø ngheä thuaät.
Döôùi ñaây laø nhöõng tröôøng hôïp cuï theå ôû loaïi hình vaên bia moä taùng, vöøa Nho giaùo vaø Phaät giaùo ñan xen nhau taïo neân moät saéc thaùi vaên hoùa moä taùng Vieät Nam phong phuù veà nhieàu maët taâm linh laãn vaät chaát cuøng vôùi neàn kyõ ngheä öôùp xaùc coå Vieät Nam vaø ñang ñöôïc khaép theá giôùi quan taâm.
Vaên hoùa moä taùng kieåu Nho giaùo hoaëc Phaät giaùo, thöïc ra laø moät khoái vaên hoùa ñöôïc taäp trung cao vaø chöùa ñöïng caùc yù nieäm taâm linh vaø vaät chaát. Vaäy neân danh töø cuûa moä laø kho, moät taäp hôïp nhieàu baùu vaät veà nhieàu maët maø neàn vaên hoùa 4.000 naêm cuûa Vieät Nam ñaõ tieàm taøng vaø chöùa ñöïng. Loaïi kho baùu ñaày bí aån naøy ñaõ baét ñaàu ñöôïc nghieân cöùu, khaùm phaù ; vaø caù nhaân toâi cuõng töï tin laø ñaõ "thaùm hieåm ñaàu tieân" veà lónh vöïc naøy.
Naêm 1963-1965, voâ tình ôû huyeän Hoaøng Hoùa-Thanh Hoùa, caùc nhaø khaûo coå ñaõ khai quaät ñöôïc moät xaùc öôùp cuûa vua Leâ Duï Toâng thôøi Leâ-Trònh. Xaùc coùn nguyeân nhö nhaø vua coøn ñang an tòch ôû giaác noàng. Nhaø vua ñaàu caïo troïc, ñaàu ñoäi muõ tu ni thay vì laø moät vöông mieän, mình maëc moät aùo caø sa maøu naâu, thay vì maëc hoaøng baøo. Taøi saûn cuûa nhaø vua mang theo khoâng coù gì ngoaøi caây quaït loâng, ñoâi haøi thöôøng vaø caây buùt,caùi nghieân ! Söï chaân tu ñaõ laøm cho nhaø vua hoaøn toaøn thoaùt tuïc ; khoâng mang theo haàu nhö moät thöù gì cuûa moät thôøi veà cung vaøng beä ngoïc.
Moät ví duï thöù hai : ôû huyeän Ñoâng Anh ngoaïi thaønh Haø Noäi, voâ tình nhaø maùy saáy thuoác laù ôû ñaây ñaøo ñöôïc hai caùi xaùc cuûa hai vuõ nöõ thôøi Leâ. Toâi vaø oâng Phaïm Nhö Hoà ñaõ ñöôïc phaùi ñeán nghieân cöùu hai caùi xaùc naøy, thì ñieàu laï luøng laø theo bia kyù laø hai vuõ nöõ nhaø Leâ, nhöng laïi ñaàu caïo troïc, thaân mình aên
maëc kieåu naâu soàng (quaàn aùo coøn nguyeân), vaø caû thi theå nhö ñöôïc goùi trong moät boïc gaám hoa. Sau khi giaûi phaãu, oâng Phaïm Nhö Hoà coøn laáy ra trong caùi boïc ñoù moät quaû tim, baèng naém tay, raén chaéc. OÂng Phaïm Nhö Hoà coù ñem quaû tim aáy röûa trong doøng nöôùc cuûa soâng Caø Loà, song noù vaãn trôn laùng vaø raén roûi theâm.Tìm hieåu caâu chuyeän, chuùng toâi ñöôïc bieát hai vuõ nöõ naøy coù tieáng haùt raát hay maø nhaø vua haâm moä, nhöng hai naøng laïi thieáu moät veû maët myõ nhaân, neân nhaø vua haát huûi, sau ñoù ñi tu vaø khi cheát coøn ñeå laïi moät quaû tim maø chuùng toâi ghi nhaän ñöôïc.
Ví duï thöù ba laø xaùc öôùp cuûa baø Phaïm Thò Nguyeân Chaân, vôï Thöôïng thö Truï quoác Ñaëng Ñình Töôùng thôøi Leâ-Trònh, phaùt hieän ñöôïc ôù Phuû Daõy tænh Haø Nam vaøo naêm 1968 !
Xaùc baø do bom Myõ naêm Maäu Thaân laøm baät leân. Toùc baø ñöôïc caïo vaø goùi thaønh moät goùi ñeå beân goái. Xaùc baø ñöôïc quaán vaøo nhieàu lôùp vaûi voùc nhung luïa beân ngoaøi, vaø hình nhö laø baø khoâng quan taâm gì ñeán nhöõng thöù ñoù, bôûi leõ moät laù minh tinh phuû treân ngöïc baø coù ghi roõ "Phaïm Thò Nguyeân Chaân Phaät dieäu phuø tri". Ngoaøi ra khoâng coù gì nöõa, baø nhö giaáu heát teân tuoåi vaø ñôøi rieâng cuûa moät "phu nhaân ôû loaïi khai quoác ñaïi coâng thaàn". Sôû dó chuùng toâi bieát ñöôïc ñieàu naøy laø khoaûng sau ñoù 6 naêm, chuùng toâi môùi tìm thaáy laêng moä cuûa choàng baø vaø bia kyù coù ghi roõ "Baø laø Phaïm Thò Nguyeân Chaân thöïc teân laø Phaïm Thò Hoa", vì theo ñaïo Phaät chaân tu neân môùi laáy teân laø Nguyeân Chaân thoaùt tuïc töø ñoù. Baø laø chaùnh thaát phu nhaân cuûa töôùng quaân Ñaëng Ñình Töôùng - Traán sôn Nam Ñaïi töôùng quaân - Phuï quoác Coâng thaàn. AÁy vaäy, maø qua khai quaät chæ thaáy baø laø moät Phaät töû chaân tu, baø khoâng muoán mang theo vaøng ngoïc chaâu baùu cuûa thaân theå, keå caû teân tuoåi cuûa baø ôû nôi di moä.
Theâm moät daãn chöùng cuoái cuøng laø vaøo cuoái naêm 1994-1995, taïi xoùm Cuûi - Q.5 cuûa TPHCM, chuùng toâi khai quaät laêng moä baø Nguyeãn Thò Hieäu (cuõng coù theå laø Traàn Thò Hieäu vì chöõ Traàn hay chöõ Nguyeãn bò nhoøe khoâng roõ).
Baø ñöôïc choân caát caån thaän theo nghi thöùc cuûa hoaøng gia, thi theå baø coøn nguyeân vieän, thaäm chí laø coøn raát ñeïp, cô baép coøn co duoãi ñöôïc. Caùc nhaø y hoïc ñaõ tieáp vaøo cô theå baø nhieàu lít nöôùc thuoác vaãn daãn heát döôùi da thòt nhö chuùng ta tieáp nöôùc ôû beänh vieän vaäy.
Baø mang theo nhieàu ñoà trang söùc vaø döôùi chaân coù hai ñoâi giaøy theâu baèng vaøng. Ñaùng noùi laø trong lôùp aùo cuoái cuøng, ngay ôû ngöïc, chuùng toâi tìm thaáy ñöôïc moät baøi chuù vaõng sanh vaø moät baûn quy y vôùi Phaät hieäu laø Traàn Thò Hieäu phaùp danh kaø Minh Tröôøng (chuùng toâi seõ coâng boá rieâng 2 baûn buùt vaên naøy vôùi
baûn baùo ôû dòp khaùc).Vaø nhö vaäy baø Hieäu cuõng laø moät Phaät töû ñöôïc choân caát theo hình thöùc thoå taùng ; coøn nhöõng hieän vaät gì quyù choân theo baø ôû ñaây laø do ngöôøi thaân thöông baø choân theo, ñöông nhieân laø ngoaøi yù muoán cuûa baø. Hieän nay xaùc baø ñöôïc löu giöõ ôû Baûo taøng Lòch söû TPHCM.
Nhìn chung, caùc xaùc öôùp trong caùc di moä noùi treân ñeàu coù lieân quan vôùi söï tu haønh ngaøy xöa, ñeàu laø xaùc coøn nguyeân, ñeàu laø nhöõng ngöôøi chaân tu theo Phaät. Coù phaûi kyõ thuaät öôùp xaùc cuûa tieàn nhaân xöa ñaõ ñöôïc coäng theâm vaøo ñoù moät "sieâu löïc" naøo ñoù cuûa theá giôùi taâm linh nhaø Phaät neân caùc xaùc ñoù toàn taïi toát ñeïp nhö vaäy ?
Loaïi hình cuoái cuøng laø moä thaùp :
Moä thaùp raát deã phaân bieät vôùi moä ñòa, vì moä ñòa coøn laãn loän vôùi yù nieäm choân caát cuûa Nho giaùo. Moä thaùp thöôøng daønh cho caùc baäc chaân tu tröôûng thöôïng trong Phaät giaùo.
Nhö treân chuùng toâi ñaõ noùi, khi moät vì Hoøa thöôïng naøo ñoù qua ñôøi thí thi theå ñöôïc hoûa thieâu, tro than coøn laïi ñöôïc goïi laù nhöõng xaù lî (hay xaù lôïi). Nhöng ñieàu ñaùng löu yù ôû ñaây laø moä thaùp. Moä thaùp cuûa tu só nhaø Phaät laø moät theá giôùi daønh rieâng cho moái lieân heä taâm linh giöõa traàn gian vaø coõi Phaät. Coøn ngoïn thaùp chæ coù moät ngoïn duy nhaát höôùng thaúng veà trôøi (ñaáy laø Taây Truùc, ñaát Phaät) vaø cuõng chæ coù moät ngoïn ñoù thoâi. Trieát lyù uyeân thaâm naøy ñeán nay chuùng ta chöa hieåu ñöôïc bao nhieâu...
Nhìn chung, vaên hoùa moä taùng coå Phaät giaùo ñaõ goùp phaàn khaù ñoäc ñaùo vaøo neàn vaên hoùa kieán truùc daân toäc coøn taøng aån nhieàu vaán ñeà taâm linh trieát hoïc khaùc, yù nieäm nhan vaên cuûa con ngöôøi Vieät Nam thöôû xa xöa raát ñaùng traân troïng.
Chuùng toâi nghó raèng giôùi Phaät töû cuøng chuùng toâi neân quan taâm nghieân cöùu vaø baûo veä caùc di moä coå coù gía trò veà maët vaên hoùa ôû nhieàu maët. Ñoù cuõng laø goùp phaàn vaøo vieäc phaùt huy vaên hoùa cuûa daân toäc./.
Ñoã Ñình Truaät
[ Trôû Veà ]