Jim Phelan sinh trong moät gia ñình ngheøo ôû Dublin. Laàn löôït laøm dieãn vieân, thôï reøn, nhaân vieân nhaø baêng, kyù giaû... OÂng soáng cuoäc ñôøi lang thang, ñoâi khi phaûi vaøo tuø. Töø kinh nghieäm soáng naøy oâng ñaõ vieát Letters from the Big House (Cresset, Hutchinson Publishing Group, London 1943) moät tuyeån taäp truyeän ngaén, nhö truyeän Böùc Maøn, ñaõ mieâu taû theá giôùi lao tuø vôùi moät caùi nhìn saéc beùn cuûa thaûm caûnh ñoâi khi xen laãn khoâi haøi ñen. Jim Phelan cuõng vieát Bog Blossom Stories (Sidgwick and Jackson, London 1948), nhieàu tieåu thuyeát, vaø moät quyeån töï truyeän, The Name's Phelan (Sidgwick and Jackson, London 1948).

"Tuø khoå sai, beân traùi". Höôùng daãn vieân du lòch bieát roõ vieäc mình laøm, bieát ñuùng choã naøo coù gì ñaùng xem treân con ñöôøng anh ta ñi qua moãi ngaøy. Khoaûng hai chuïc caùi ñaàu quay töø nhaø tuø sang tuø nhaân, ñuùng y nhö caùc du khaùch khaùc ñaõ laøm trong caùc cuoäc haønh trình khaùc. Haønh khaùch haù moàm ra nhìn vôùi veû ngôõ ngaøng, nhíu maøy hay ruøng mình quay maët ñi tuøy tính khí moãi ngöôøi, trong khi chieác xe ca töø töø laên baùnh xuoáng ñoài.

Treân nhöõng caùnh ñoàng vaø caùc con ñöôøng, raûi raùc vaøi traêm ngöôøi ñang laøm vieäc. Trang bò baèng caøy, cuoác, rìu vaø bay thôï neà, ñoù ñaây ngöôøi cuûa nhaø lao ñang baän roän vôùi coâng vieäc khoå sai cuûa hoï.

Choã naøy moät nhoùm ngöôøi keùo caây ñaõ ñaün, choã kia moät nhoùm khaùc ñang coá keùo caùi xe maø chính hoï bò moùc vaøo ñaáy. Nhieàu nhoùm khaùc, moãi nhoùm coù moät ngöôøi troâng chöøng baän ñoà xanh, ñang xaây moät böùc töôøng saép xong. Gaàn ñoù moät ñöùa con nít ñang chôi vaø moät coâ gaùi ñöùng beân ñöôøng caùi nhìn du khaùch ñi qua.

Thænh thoaûng moät du khaùch bình phaåm raèng Fenfield ñaõ ñoåi khaùc. Du khaùch luoân luoân chôø thaáy moät böùc töôøng, moät böùc töôøng cao kheùp kín caùi im laëng vaø ñieàu bí aån beân trong nhaø lao. Caùc höôùng daãn vieân bieát roõ ñieàu aáy, vaø luoân luoân chæ nhaø tuø tröôùc tieân, tieáp theo môùi cho du khaùch caùi caûm giaùc rôøn rôïn vôùi caâu "tuø khoå sai beân traùi". Thoâng thöôøng du khaùch bò xuùc ñoäng khi nhìn thaáy caùc tuø nhaân laùc ñaùc khaép nôi - phía beân ngoaøi böùc töôøng.

Xe ca vöøa chaïy nhanh vöøa rít leân vaø du khaùch höôùng caùi nhìn veà choã khaùc. Tuø nhaân caùc nhoùm laøm vieäc hôi ngaång ñaàu leân. Taát caû maáy caùi troø ñoù ñaõ quen thuoäc quaù roài. Moãi ngaøy nhieàu xe ca chaïy qua vôùi cuøng moät thöù khaåu hieäu "Nhaø tuø Fenfield beân phaûi. Tuø khoå sai beân traùi". Moãi ngaøy, du khaùch daùn caùi nhìn vaøo tuø nhaân ñang laøm vieäc treân ñoàng, nhìn vaøo nhöõng ngöôøi cai tuø, nhìn vaøo böùc töôøng chöa hoaøn thaønh.

Böùc töôøng bao moät voøng thoâ raùp chung quanh nhaø lao. Coù leõ noù daøi khoaûng moät daëm. Haøng traêm naêm nay, nôi ñoù vaãn môû ngoû cho moïi ngöôøi. Tuø khoå sai laøm vieäc treân caùc ñoàng coû hay treân ñöôøng, trong khi cö daân quanh vuøng chaêm lo coâng vieäc cuûa mình, khoâng ai ñeå yù ai. Roài töø maáy naêm nay böùc töôøng ñöôïc baét ñaàu xaây leân. Chaäm chaïp trong caùi voøng troøn baát thöôøng, noù boø daøi ra tôùi caùc ñaàu ranh giôùi cuûa nhaø lao. Cuoái cuøng baây giôø noù haàu nhö trôû laïi ñieåm khôûi ñaàu. Caùi voøng troøn gaàn nhö toaøn veïn.

Khi ñi qua loã hoång cuûa böùc töôøng, coâ chaäm böôùc. Vieân cai tuø quay laïi noùi chuyeän vôùi tuø nhaân. Moät goùi nhoû töø tay coâ gaùi rôùt ra treân ñoáng ñaù. Roài coâ quay trôû laïi loái ñi daãn veà nhaø.

Loã hoång treân töôøng nhoû, roäng khoaûng hôn hai möôi boä, hai möôi boä cuoái cuøng cuûa moät daëm. Moät con ñöôøng nhoû baêng qua ñoù, duøng cho caû cö daân quanh vuøng vaø tuø nhaân. Saép tôùi ñaây, khi böùc töôøng hoaøn thaønh, cö daân seõ phaûi tìm moät loái ñi khaùc vaø seõ khoâng thaáy tuø nhaân xuaát hieän nöõa. Nhöng hieän taïi con ñöôøng cuõ vaãn coøn ñoù, ñieåm tieáp xuùc cuoái cuøng giöõa hai theá giôùi, theá giôùi tuø toäi vaø theá giôùi töï do.

Khoaûng hai möôi ngöôøi laøm vieäc trong nhoùm xaây caát, ñang naâng töøng taûng ñaù to, troän vöõa, ñaåy xe cuùt kít. Xa hôn moät chuùt laø moät ngöôøi laøm vieäc moät mình vôùi caùi bay vaø caùi baøn xoa. Moät thanh nieân coù leõ vaøo khoaûng hai möôi baûy tuoåi, cao lôùn, toùc hoe vaøng, mang neïp xanh treân tay aùo vaø con soá theâu xanh treân muõ caùt keùt. Khi coâ ngöôøi laøm ñi ngang qua, anh ta khoâng ngaång ñaàu leân. Nhöng khi coâ ta vöøa ñi khoûi, anh ta ñaët caùi bay xuoáng vaø baêng qua loã hoång cuûa töôøng.

Vieân cai tuø khoâng ñeå yù gì. Ngay caû cö daân vuøng ñoù cuõng thöøa bieát laø moät ngöôøi "mang neïp xanh" coù theå di chuyeån ñoù ñaây maø khoâng heà bò theo doõi. Ngöôøi tuø khoå sai naâng vaøi taûng ñaù trong ñoáng ñaù boû leân xe cuùt kít roài ñaåy ñi qua caùi loã cuûa töôøng. Sau maáy phuùt anh ta laïi traùt vöõa vôùi veû chuyeân caàn, nhöng baøn tay caàm caùi bay coù daáu moät goùi con con. Leùn luùt, nghe ngoùng nhö moät con chim hoaûng sôï, anh choïn luùc maø ngöôøi cai vaø caùc tuø nhaân khaùc ñang baän bòu, ñeå nheùt nhanh caùi goùi nhoû vaøo daây nòt.

Vaøi phuùt sau, coâ gaùi ra khoûi loái ñi vaø böôùc chaàm chaäm xuoáng ñöôøng. Coâ ngaàn ngöø moät giaây raát ngaén gaàn ñoáng ñaù, laáy laïi tôø baùo rôi döôùi ñaát roài raûo chaân rôøi xa sau khi lieác moät caùi tôùi "anh chaøng mang neïp xanh".

Treân baêng ñaù gaàn loái ñi coâng coäng, trong khi nhöõng ngöôøi du khaùch ñi ngang qua, coâ ñoïc maûnh giaáy maø anh ñaõ thaû rôi treân ñoáng ñaù, anh vieát : "Maeve yeâu quùi, vì Chuùa, xin em ñöøng lo laéng quaù nhö vaäy. Ngay cho laø anh coù bò ôû ñaây suoát ñôøi chaêng nöõa thì chuùng ta vaãn coøn coù theå gaëp nhau kia maø. Em yeâu, khi chuùng ta thaønh hoân, chuùng ta khoâng heà nghó raèng chöa ñaày moät naêm sau laø anh laïi bò tuø. Tuy vaäy saùu naêm nay anh caûm thaáy gaàn nhö sung söôùng ôû ñaây, nhôø vaøo tình yeâu vaø loøng can ñaûm cuûa em. Seõ coù, seõ phaûi coù moät phöông tieän naøo ñoù ñeå mình gaëp nhau".

Coâ gaùi laøm moät cöû chæ soát ruoät roài vaãn ngoài, vôùi caùi nhìn troáng vaéng, ñaàu oùc coâ chuù muïc nghó tôùi caâu chuyeän ñaõ xaûy ra.

Saùu naêm tröôùc, ñang ôû toät ñænh haïnh phuùc thì tai hoaï giaùng xuoáng ñaàu hoï. Buoåi toái lieân hoan ai cuõng uoáng nhieàu, roài coù caõi coï, moät tieáng suùng noå vaø cuoäc ñieàu tra tieán haønh, vuï kieän xöû qua loa vaø ñöôïc giaûm nheï hình phaït nhôø loøng khoan hoàng. Roài nhöõng naêm tinh thaàn bò daèn vaët vôùi giaûi phaùp tuyeät voïng laø ñi laøm con sen cho ngöôøi ta ñeå ñöôïc gaàn anh...

Hoï raát caån troïng. Khoâng bao giôø, chöa moät laàn naøo hoï daùm lieàu lónh. Moät maåu giaáy vöùt xuoáng ñaát hay moät lôøi noùi nhanh; ñoâi khi neáu tình hình thuaän lôïi, hoï trao voäi cho nhau moät caùi hoân noàng naøn. Chæ theá thoâi. Tuy nhieân nhö anh ñaõ noùi, laø anh haàu nhö hoaøn toaøn sung söôùng. Nhöng baây giôø - coâ laøm moät cöû chæ nhoû laàn nöõa, chuïp voäi maûnh giaáy naèm treân ñuøi vôùi veû böùt röùt.

Trôû laïi gaàn böùc töôøng moïc cao daàn leân, ngöôøi thôï mang neïp xanh quyø trong moät goùc vaéng ñeå ñoïc maûnh giaáy anh vöøa nhaët khi naõy. Maeve vieát : "Jack, anh phaûi nghe em. Ñaây laø cô hoäi cuoái cuøng cuûa anh. Anh khoâng coù gì ñeå maát caû bôûi neáu anh boû qua dòp naøy, chuùng ta seõ xa nhau vónh vieãn. Neáu anh naém laáy cô hoäi vaø thaát baïi thì ñieàu teä nhaát coù theå xaûy ra laø söï xa caùch thoâi. Chieàu nay tröôùc khi moïi ngöôøi ñi veà, anh haõy ñeán. Thaät laø tuyeät voïng, em bieát, nhöng chuùng ta cuõng ñang tuyeät voïng laém roài".

Ngöôøi tuø khoå sai nhìn quanh moät caùch leùn luùt vôùi veû gì coøn naëng neà hôn laø noãi lo aâu trong maét anh. Anh loaùy hoaùy vieát voäi vaõ treân maûnh giaáy coøn giöõa chöøng, roài anh ngöøng laïi, thôû daøi rít leân roài baét ñaàu vieát tieáp. Coøn ñuû thôøi gian vöøa ñuùng cho moät laàn chuyeån ñaù nöõa tröôùc khi caùc nhoùm thôï ñi aên tröa. Maáy phuùt sau, nhöõng ngöôøi tuø khoå sai veà töø caùc caùnh ñoàng vaø bìa ñöôøng, noái tieáp nhau vöôït qua loái ñi cuûa böùc töôøng; ngöôøi ta nghe moät tieáng gaàm naëng neà, tieáng xì xaøo noåi leân trong nhaø lao lôùn roài söï im laëng cuûa buoåi tröa rôi xuoáng Fenfield.

Trong söï yeân tónh cuûa böõa aên tröa, Maeve nhaët maûnh giaáy thöù hai khoâng khoù khaên gì, tröôùc khi nhanh chaân trôû veà vôùi nhöõng baän roän thöôøng ngaøy trong caên nhaø beân caïnh. Nhieàu laàn trong suoát buoåi chieàu, trong khi nghæ choác laùt giöõa caùc coâng vieäc, coâ coá keàm cheá tieáng nöùc nôû khi ñoïc laïi maûnh giaáy cuoái cuøng cuûa anh. Anh vieát : "Maeve yeâu quí, anh tin chaéc laø em coù lyù. Nhöng khoâng caàn gì phaûi voäi em aï. Göôïm ñaõ, Maeve aï, haõy göôïm ñaõ. Vaãn coøn ngaøy mai, hay moät ngaøy naøo ñoù, tröôùc khi böùc töôøng hoaøn thaønh. Lieàu lónh haáp taáp coù khi laø ñieân roà. Ngaøy mai -hay ngaøy kia - noùi vôùi caùc anh aáy haõy saün saøng. J."

Chieàu xuoáng, khi moïi vieäc ñaõ xong roài, Maeve trôû laïi choã loã hoång nôi con ñöôøng baêng qua. Coâ nhìn thaúng veà phía tröôùc, khoâng heà lieác veà phía caùc tuø nhaân ñang laøm vieäc. Roài thình lình coâ döøng laïi, nhìn söõng, kinh haõi.

Phía beân trong loã hoång coù raát ñoâng ngöôøi ñang laøm vieäc. Taát caû nhaân söï tuø khoå sai cuûa Fenfield ñeàu ôû ñoù, moät ñaùm ñoâng khoång loà ñang ôû gaàn loã hoång. Khoâng moät ngöôøi baän ñoà xaùm naøo coù maët treân ñoàng hay treân caùc con ñöôøng. Moïi ngöôøi ñeàu ôû beân trong vaø böùc töôøng moïc leân raát nhanh. Loã hoång kheùp laïi.

Jack ôû ñoù. Coâ thaáy anh beân kia thaønh luõy ñang moïc daàn leân trong khi anh ñang laøm vieäc giöõa ñaùm ñoâng. Nôi loã hoång ñaõ cao leân khoaûng boán boä roài, moät böùc töôøng döïng leân tröôùc maét coâ. Soá ngöôøi laøm vieäc ñoâng gaáp naêm laàn hôn tröôùc vaø nhöõng taûng ñaù ñöôïc ñöa leân nhö coù pheùp laï.

Maeve nhìn choàng, ñöa tay leân giöõa chöøng roài buoâng thoûng xuoáng. Coâ keâu leân cuïc cuïc ngôù ngaån voâ nghóa trong khi chính anh ñaët taûng ñaù cuoái cuøng vaøo choã. Haøng cuoái cuøng traûi daøi ra heát söùc nhanh ñeán khi chæ coøn moät khoaûng troáng nhoû, chæ moät oâ vuoâng vöøa ñuû loàng khuoân maët anh trong choác laùt. Anh nhìn khoâng noùi gì, nhöng ñoâi maét nhö baät leân moät tieáng keâu thaûng thoát. Roài taûng ñaù bòt kín khoaûng troáng cuoái cuøng vaø Maeve im söõng, cheát laëng tröôùc böùc töôøng khoång loà kheùp kín muoân ñôøi söï im vaéng vaø bí aån beân trong.

Mieâng chuyeån ngöõ