Chim Vieät Caønh Nam [ Trôû Veà ] [Trang chuû ]
Moät caâu chuyeän thieàn
Cheùn Traø
lôøi bình cuûa Tung Sôn
Nan-in, moät thieàn sö Nhaät baûn döôùi thôøi Minh Trò (1868-1912), ngaøy kia tieáp moät giaùo sö ñaïi hoïc ñeán hoûi Thieàn.
Nan-in pha traø, oâng roùt traø ñaày cheùn cuûa khaùch, roài vaãn tieáp tuïc roùt.
Vò giaùo sö nhìn nöôùc traø chaûy ra ngoaøi cho ñeán khi oâng khoâng theå töï kieàm cheá ñöôïc nöõa beøn noùi: "Cheùn ñaày roài !"
Nan-in traû lôøi: "Nhö cheùn traø kia, trí ngaøi ñaày caû nhöõng yù töôûng, nhöõng suy luaän thuaàn lyù rieâng tö. Laøm theá naøo toâi coù theå chæ Thieàn cho ngaøi, tröø phi ngaøi ñaõ ñoå saïch traø trong coác cuûa ngaøi ra ?" (*)Lôøi bình cuûa Tung Sôn
Moät baïn ñoïc lôøi baøn baïc thoâ thieån vaø queâ muøa cuûa ta xong traùch: "Loái baøn cuûa baùc thieáu toân kính. Ñoái vôùi ngoân töø cuûa nhöõng baäc cao minh hieàn giaû ngaøy xöa, laøm sao baùc laïi daùm ñuøa côït, pheâ bình phoùng tuùng nhö vaäy ?"
Ta ngöûa maët nhìn trôøi cöôøi to maø khoâng noùi, khoâng phaûi vì hoïc ñoøi caùc vò thieàn sö, nhöng vì thaáy ngöôøi ñang giaän, sôï traû lôøi ngay thì ñaâm ra caõi vaû voâ ích.
OÂi! ta nghó chuyeän thieàn laø nhöõng thí duï ñieån hình, coù theå duøng laøm khôûi ñieåm ñeå suy nghó veà moät soá vaán ñeà caên baûn ôû ñôøi, vaø tuyeät nhieân khoâng coù tính caùch thaàn bí, linh thieâng. Theá thì boån phaän cuûa ngöôøi baøn khoâng phaûi laø taùn döông suoâng, khoâng phaûi laø thoåi vaøo ruùn caùc vò thieàn sö ñeå nhöõng chieác buïng xeïp leùp vì aên uoáng thanh ñaïm cuûa caùc ngaøi phuøng to moät caùch khoâng ñeïp vaø voâ ích.
OÂi moïi chuyeän nguï ngoân ñeàu haïn cheá vaø dieãn taû moät chaân lyù töông ñoái. Khö khö baùm chaët vaøo chuùng laø moät chuyeän khoâi haøi vaäy. Cho neân khi tuyeân boá "Ta voán khoâng noùi lôøi naøo" (ngaõ boån voâ ngoân), ñaõ ñaønh ñöùc Phaät muoán noùi laø nhöõng ñieàu Ngöôøi ñaõ daïy cho ñeä töû khoâng ñaùng keå gì so vôùi nhöõng ñieàu Ngöôøi chöùng ngoä, nhöng moät ñaøng ngöôøi cuõng muoán ngaên ngöøa tinh thaàn giaùo ñieàu chaáp chaët vaøo kinh ñieån, trôû ngaïi lôùn lao cho haïnh tinh taán.
Chuyeän thieàn treân ñaây nhaèm ñaû kích chuû nghóa giaùo ñieàu heïp hoøi vaø tinh thaàn coá chaáp thöôøng gaëp ôû nhöõng ngöôøi trí thöùc vaäy.
OÂi! cuõng nhö cheùn traø ñaày nöôùc, moät khi chuùng ta ñaõ noâ leä thaønh kieán, giaùo ñieàu roài thì laøm sao chuùng ta coù theå ñoái thoaïi moät caùch höõu ích vôùi ngöôøi khaùc.
Nhöng coù ngöôøi seõ hoûi: "Caâu noùi cuûa vò thieàn sö haù khoâng theå öùng duïng cho chính oâng ta hay sao? Döïa vaøo ñaâu maø oâng cho laø nhöõng tö töôûng cuûa chính oâng laø ñuùng? Vaø lieäu thieàn sö laïi khoâng phaûi ñoå saïch traø ra khoûi cheùn cuûa oâng ta sao?"
Caâu hoûi hoaøn toaøn chí lyù vaø chính ñaùng. Caâu noùi cuûa vò thieàn sö caàn phaûi ñöôïc xem nhö laø lôøi caûnh caùo caàn thieát cho moät cuoäc ñoái thoaïi ñích thöïc nghóa laø moät cuoäc ñoái thoaïi nhaèm ñi tìm söï thöïc, treân cô sôû luaän lyù.
Chính vì vaäy maø ñaïo Phaät ñeà cao tinh thaàn phaù chaáp vaø hæ xaû: khoâng baùm chaët nhöõng tö töôûng cuûa rieâng mình vaø luoân luoân hoan hæ ñoùn nhaän nhöõng tö töôûng ñuùng ñaén, toát ñeïp cuûa ngöôøi khaùc.Do ñoù, yeâu caàu maø vò thieàn sö ñaët ra cho khaùch, ngaøi vaãn thöôøng xuyeân ñaët ra cho chính mình neáu ngaøi khoâng choái boû tinh thaàn hæ xaû maø baát cöù ngöôøi Phaät töû chaân chính naøo cuõng phaûi thöïc haønh. Hình aûnh chieác cheùn khoâng, nhö vaäy, dieãn taû tinh thaàn hæ xaû, saün saøng chaáp nhaän chaân lyù baát cöù ñeán töø ñaâu.
Vaø nhöõng keû aên noùi hoà ñoà, khoâng daùm nhìn söï thöïc vaø lyù luaän treân nhöõng döõ kieän khaùch quan ñuùng ñaén, chæ ñaùng laøm troø cöôøi cho thieân haï vaäy.
Tung Sôn(*) Dòch thoaùt theo quyeån "101 chuyeän Thieàn" ("Zen flesh, Zen bones") do Paul Reps soaïn.[ Trôû Veà ]