|
BÖÛU CHÆ |
|
Ñoái vôùi coäng ñoàng xaõ hoäi, moät khi anh naèm xuoáng, anh ñaõ thanh thoûa heát moïi "traùi khoaûn" moät caùch soøng phaúng vôùi traàn gian. Moät ñôøi mình anh ñaõ laøm heát moïi ñieàu maø anh mong muoán, vaø ñaõ ra ñi ñuùng luùc. Coøn taát caû nhöõng gì maø anh ñaõ ñeå laïi cuoäc ñôøi noù seõ cöù toàn taïi moät caùch hieån nhieân vaø minh baïch. Khoâng coù gì ñaùng traùch vaø cuõng khoâng coù gì phaûi hoà nghi caû. Thieân taøi ö? Anh ñaâu caàn caùi hö danh aáy. Anh laø anh, chính ñieàu naøy môùi lôùn lao. Vaõ laïi, chính haäu theá voán roäng loøng vaø trong saùng hôn ñöông thôøi seõ quyeát ñònh ñieàu naøy. Nhöng duø gì thì gì, ñaáy vaãn laø hö danh. Caùi hö danh khieán cho nhöõng con ngöôøi ñaày tham voïng seõ vaät loän, tranh giaønh nhau moät caùch ñau khoå. Maø thaät ra chöa khi naøo, duø moät laàn anh ñaõ thaàm öôùc mô ñeán caùi teân goïi ñaày saân haän ñoù. Nhaân caùch cuûa anh? Toâi seõ traû lôøi raèng Trònh Coâng Sôn laø moät nhaïc só ñaày nhaân caùch. Coøn lôùn hay nhoû ö? So vôùi ai? - Ngöôøi ñôøi voán hay chaáp veà hình töôùng, maø hình töôùng thì thöôøng laøm cho con ngöôøi meâ. Toâi noùi nhaân caùch cuûa Trònh Coâng Sôn noù ñaày ñuû ôû trong thaùi ñoä ngheä thuaät cuûa anh. Thaùi ñoä ngheä thuaät naøy luoân nhaát quaùn ôû trong saùng taïo ngheä thuaät cuûa mình maø chöa heà khi naøo vong thaân hay thoùai hoùa bieán chaát cho ñeán phuùt cuoái cuøng. Khaúng ñònh veà moät ñieàu nhö theá ñoái vôùi moät ngöôøi ñang coøn soáng thaät khoù. Nhöng ñoái vôùi moät ngöôøi ñaõ naèm xuoáng ta seõ khoâng coøn phaûi lo sôï raèng hoï coøn coù theå toát hay coù theå xaáu, coøn coù theå ñuùng hay coù theå sai, xöùng ñaùng hoaëc khoâng xöùng ñaùng nöõa. Moät con ñöôøng daãn nhaäp voøng quanh nhö vaäy ñoái vôùi toâi laø caàn thieát, ñeå doïn ñöôøng vaøo vaán ñeà maø toâi ñaõ töï ñaët ra cho mình: Trònh Coâng Sôn vaø nhaïc phaûn chieán cuûa anh. Trong quaù trình trình baøy vaán ñeà naøy, toâi seõ coá gaéng laøm toaùt ra caùi taøi naêng vaø nhaân caùch hieám coù ñoù noåi baät leân treân caùi boái caûnh Vieät Nam maùu vaø nöôùc maét, khoùi löûa vaø noåi kinh hoaøng trong cuoäc chieán dai daúng vaø khoác lieät thôøi baáy giôø. Moät cuoäc chieán tranh mang tính taát yeáu lòch söû cuûa moät daân toäc bò aùp böùc; nhöng söï choïn löïa vaø quyeát taâm aáy ñaõ khoâng ít ñau thöông. Vaø Trònh Coâng Sôn ñaõ xuaát hieän trong boái caûnh ñoù nhö löông taâm cuûa moät con ngöôøi mang traùi tim nhaân aùi nhaïy caûm, chæ bieát noùi leân nhöõng caûm xuùc noàng nhieät cuûa mình ñoái vôùi queâ höông daân toäc, duø thieáu vaéng moät thaùi ñoä chính trò, nhöng trung thöïc. Nghóa laø töï ñaùy loøng mình thì mình noùi. Toâi seõ khoâng noùi ñeán nhöõng ca khuùc phaûn chieán cuûa Trònh Coâng Sôn vôùi tö caùch moät nhaø pheâ bình vaên hoïc veà lôøi nhaïc, cuõng nhö khoâng phaûi trong tö caùch cuûa moät nhaø nghieân cöùu aâm nhaïc ñoái vôùi ngheä thuaät aâm thanh cuûa anh. Maø vôùi tö caùch cuûa moät ngöôøi chöùng, soáng cuøng thôøi vaø töøng sinh hoaït vôùi anh, toâi seõ noùi veà thaùi ñoä daán thaân baèng aâm nhaïc cuûa Trònh Coâng Sôn trong coâng cuoäc vaän ñoäng hoøa bình cho ñaát nöôùc ñaày tuyeät voïng; nhöng cuõng ñaày yù nghóa vaø giaù trò nhaân baûn ñoù. Nghóa laø noùi veà moät Trònh Coâng Sôn ngheä só ñích thöïc, moät con daân nöôùc Vieät mang tình yeâu chaân thöïc ñoái vôùi queâ höông vaøo cuoäc. Khaúng ñònh anh trong yù nghóa naøy laø khaúng ñònh chính söï ñoùng goùp cuûa anh vaøo trong nhöõng giaù trò vaên hoùa, vaên minh cuûa caû nöôùc. Moät Vieät Nam luoân xaây döïng treân neàn taûng con ngöôøi vaø hoøa bình. Theá naøo laø nhaïc phaûn chieán, vaø phaûn chieán nhö theá naøo? Phaûn chieán ôû ñaây laø baøy toû thaùi ñoä cuûa mình khoâng taùn thaønh chieán tranh, vaø söï khoâng taùn thaønh naøy coù nghóa laø moät söï ñoàng caûm, chia xeû vôùi nhöõng con ngöôøi ñang phaûi gaùnh chòu nhöõng noãi maát maùt, ñau thöông trong chieán tranh. Ñoàng caûm maø khoâng ñöùng ôû ngoaøi, ñöùng ôû moät beân; maø ñöùng ôû caùi theá chung cuøng moät phaän, moät ñònh meänh. Sôn khoâng nhaân danh moät "isme" naøo caû; cuõng nhö khoâng chuû tröông choáng laïi moät "isme" naøo caû. Hoaëc coù chaêng laø anh nhaân danh caùi goïi laø "humanisme", xu höôùng nhaân baûn. Maø thaät ra cuõng chæ laø moät caùch goïi ñaáy thoâi. Noùi cho cuøng, ñoù laø taát caû nhöõng gì mình caûm xuùc, taát caû nhöõng gì vang voïng trong taâm khaûm cuûa mình töø moät thöïc taïi maùu xöông nhö theá cuûa ñoàng baøo thì mình noùi ngay ra. Noùi khoâng do döï, noùi nhö moät lôøi khaån baùo. Ñoã Phuû ngaøy xöa ôû beân Taøu laøm thô baøy toû söï xoùt thöông ñoái vôùi haøng vaïn con ñoû ñang bò dìm trong maùu löûa chieán tranh maø ngöôøi ñôøi sau cho raèng oâng coù tinh thaàn choáng chieán tranh laø vaäy. Thaät ra oâng chæ muoán noùi leân nieàm xuùc ñoäng saâu xa cuûa mình ñoái vôùi thôøi theá, maø ôû beân sau caùi noãi nieàm naøy khoâng tieàm chöùa moät yù thöùc, moät tinh thaàn cô hoäi naøo. Taét moät caâu, trong doøng nhaïc phaûn chieán cuûa mình, Trònh Coâng Sôn ñaõ chaúng coù moät toan tính chính trò naøo caû. Maø taát caû laø laøm theo meänh leänh cuûa con tim mình, moät con tim thöông ñôøi, thöông ngöôøi, ñeå noùi leân tieáng noùi cuûa con tim ñoù ñoái vôùi queâ höông, daân toäc moät caùch trung thöïc vaø chaân thaønh. Vaø moät khi anh ñaõ vónh vieãn naèm xuoáng yeân nghæ thì caâu khaúng ñònh naøy ñaõ trôû neân huøng hoàn hôn. Ta seõ thaáy meänh leänh cuûa traùi tim naøy ñi xuyeân suoát trong taát caû caùc saùng taùc thuoäc doøng nhaïc phaûn chieán naøy cuûa anh. Tröôùc heát ta coù theå taïm sô löôïc veà con ñöôøng saùng taùc caùc ca khuùc phaûn chieán cuûa Trònh Coâng Sôn nhö sau: - Y Ù thöùc phaûn chieán trong ca khuùc cuûa Trònh Coâng Sôn ñaõ manh nha vaøo nhöõng naêm 1965, 1966. Trong giai ñoaïn naøy anh ñaõ cho ra ñôøi taäp ca khuùc Ca khuùc Trònh Coâng Sôn (Thaàn thoaïi queâ höông, tình yeâu vaø thaân phaän) do An Tieâm xuaát baûn 1966. Sau ñoù phaùt trieån daàn trong taäp Ca khuùc da vaøng vaøo cuoái 1966 vaø ñaàu 1967, taäp Kinh Vieät Nam naêm 1968, taát caû ñeàu do anh töï aán haønh laáy. Cuøng vôùi nhöõng cuoäc xuoáng ñöôøng raàm roä cuûa thanh nieân, sinh vieân, hoïc sinh ôû ñoâ thò mieàn nam Vieät Nam choáng Myõ vaø cheá ñoä cuõ ñoøi hoøa bình, ñoäc laäp, thoáng nhaát ñaát nöôùc, anh ñaõ cho xuaát baûn taäp ca khuùc Ta phaûi thaáy maët trôøi vaøo naêm 1970 (Töï aán haønh döôùi caùi teân Nhaø xuaát baûn Nhaân Baûn). Naêm 1972, khi tình hình chieán söï ôû mieàn nam Vieät Nam ngaøy caøng leo thang ñeán ñoä khoác lieät nhaát, anh ñaõ cho ra ñôøi tieáp taäp Phuï khuùc da vaøng (Töï aán haønh döôùi caùi teân Nhaø xuaát baûn Nhaân Baûn). Ñaây laø taäp cuoái cuøng cuûa doøng nhaïc phaûn chieán cuûa anh. Toång keát taát caû goàm 5 taäp, vôùi 58 ca khuùc, chöa keå nhöõng baøi rôøi ñöôïc saùng taùc ngay trong nhöõng cuoäc xuoáng ñöôøng cuøng thanh nieân, sinh vieân, hoïc sinh Hueá. So vôùi nhöõng tình khuùc maø Trònh Coâng Sôn ñaõ saùng taùc ñöôïc trong suoát cuoäc ñôøi mình cho ñeán luùc qua ñôøi, soá löôïng cuûa nhöõng ca khuùc phaûn chieán töông ñoái ít. Nhöng chính nhöõng ca khuùc naøy ñaõ laøm cho danh tieáng cuûa anh saùng leân moät caùch choùi loïi. Phaûi noùi laø ñoäc saùng. Vaø chính trong caùi vaàng haøo quang laøm neàn naøy, tình khuùc cuûa Trònh Coâng Sôn tieáp tuïc saùng giaù cho ñeán hoâm nay vaø mai sau. Chính nhöõng ca khuùc phaûn chieán thôøi baáy giôø ñaõ chaép caùnh cho danh tieáng cuûa anh bay ra khoûi bieân giôùi Vieät Nam ñeå ñeán vôùi theá giôùi, ñaëc bieät laø Nhaät Baûn. Nôi xöù sôû naøy anh ñaõ töøng coù nhöõng "Ñóa Vaøng". Vaø löu danh trong boä töï ñieån Baùch Khoa Phaùp Encyclopeùdie de tous les pays du monde. Thaät vaäy, vaøo nhöõng naêm 58, 59, 61, 62, nhöõng tình khuùc nhö Öôùt mi, Thöông moät ngöôøi, Nhìn nhöõng muøa thu ñi, Bieån nhôù v.v... ñaõ baét ñaàu noåi tieáng trong nhöõng phoøng traø ca nhaïc ôû mieàn Nam. Nhöng phaûi chôø ñeán nhöõng naêm 65, 66, 67 khi tieáng haùt cuûa Trònh Coâng Sôn caát leân trong caùc giaûng ñöôøng Ñaïi Hoïc Saøi Goøn vaø Hueá, tröôùc haøng ngaøn sinh vieân hoïc sinh cuoàng nhieät, vôùi nhöõng ca khuùc trong caùc taäp Ca khuùc Trònh Coâng Sôn vaø Ca khuùc Da vaøng, caùi teân Trònh Coâng Sôn ñaõ trôû thaønh moät hieän töôïng. Hieän töôïng Trònh Coâng Sôn. Nhöõng ca khuùc phaûn chieán cuûa Trònh Coâng Sôn ñöôïc cheùp ñeå chuyeàn tay, ñöôïc in ra baêng cassette, hoaëc baêng töø loaïi lôùn, coøn goïi laø baêng Akai... Nghóa laø moïi hình thöùc phoå bieán, phöông tieän phoå bieán ñeàu ñöôïc taän duïng. Ngöôøi ta nghe nhaïc phaûn chieán Trònh Coâng Sôn trong quaùn caø pheâ, ngöôøi ta nghe trong nhöõng cuoäc sinh hoaït taäp theå cuûa thanh nieân, thaäm chí ngöôøi ta nghe trong khueâ phoøng vaø nghe ôû caû nhöõng tieàn ñoàn heo huùt... Daøn traûi treân noùn moät ñieäu Blue buoàn ñau vaø uaát ngheïn, vôùi nhòp haùt keå Recitativo, ca khuùc phaûn chieán cuûa Trònh Coâng Sôn vuùt leân:
Vaø,
Roài, "Meï ngoài ru con ñong ñöa voõng buoàn naêm qua tuoåi moøn. Meï nhìn queâ höông nghe con mình buoàn gioït leä aên naên. Gioït leä aên naên ñöa con veà traàn tuûi nhuïc chung thaân..." (Ca dao meï - Ca khuùc Trònh Coâng Sôn) Hay töø moät hieän thöïc vöøa môùi xaûy ra trong thaønh phoá: "Gheá ñaù coâng vieân dôøi ra ñöôøng phoá. Ngöôøi giaø co ro chieàu thiu thiu nguû. Ngöôøi giaø co ro buoàn nghe tieáng noå. Em beù loõa loà khoùc tuoåi thô ñi..." (Ngöôøi giaø em beù- Ca khuùc Trònh Coâng Sôn) Vaø vôùi Phuùc aâm buoàn, Tuoåi ñaù buoàn v..v... Tieáng haùt Trònh Coâng Sôn nhö moät sôïi daây voâ hình ñaõ nhanh choùng noái keát nhöõng taâm traïng rieâng, nhöõng soá phaän rieâng cuûa ngöôøi daân ñoâ thò mieàn Nam vaøo trong moät taâm traïng chung, moät soá phaän chung. Taâm traïng vaø soá phaän naøy laø gì? Ñoù laø taâm traïng vaø soá phaän cuûa nhöõng con ngöôøi Vieät Nam ñaõ töøng bò löøa, hoï laø naïn nhaân cuûa baïo löïc voâ minh, maø nieàm tin vaø hy voïng cuûa hoï ñaõ traûi qua bao laàn beå daâu. Ñoái vôùi hoï, moïi khaùt voïng, moïi döï phoùng ñeàu laø hö voâ. Hoï ñang vaãy vuøng trong moät caûnh soáng ñaày maùu xöông, maát maùt tang toùc cuûa moät cuoäc chieán tranh phi lyù maø loái thoaùt chöa moät laàn thaáy loùe saùng ôû cuoái con ñöôøng haàm cuoäc ñôøi taêm toái ñoù. Toâi cho raèng, baèng moät khaû naêng caûm nhaän saéc beùn baåm sinh anh ñaõ deã daøng bieán nhöõng caûm nhaän rieâng cuûa mình thaønh cuûa chung. Baèng moät phöông caùch bieåu hieän raát kheùo do ôû choã söû duïng nhöõng aån duï, nhöõng hình töôïng raát môùi, anh ñaõ gaây ñöôïc nhöõng aán töôïng maïnh cho ngöôøi nghe, vaø ñaëc bieät khi caàn phaûi ñoái khaùng vôùi moät thöïc taïi maø anh khoâng theå naøo vaõn hoài ñöôïc, anh döïng moät thaàn thoaïi. Nhôø theá maø tieáng noùi cuûa anh deã daøng loït vaøo loøng ngöôøi, vaø deã daøng ñöôïc ñoàng caûm.
Baèng moät ñònh höôùng, cuõng nhö moät phöông phaùp saùng taùc nhö ñaõ ñöôïc trình baøy ôû treân, Trònh Coâng Sôn ñi vaøo giai ñoaïn "Ca khuùc da vaøng". ÔÛ ñaây, nhöõng caûm nhaän veà queâ höông vaø thaân phaän ñaõ trôû neân maõnh lieät hôn, quaën thaét hôn vaø ñoâi khi daãn ñeán söï phaån noä. Töø Ngaøy daøi treân queâ höông, Ngöôøi con gaùi Vieät Nam, Ñaïi baùc ru ñeâm cho ñeán Toâi seõ ñi thaêm, Tình ca ngöôøi maát trí, Haõy noùi giuøm toâi, Gia taøi cuûa meï... ñaõ noùi leân ñieàu ñoù. Ta haõy nghe: "Ngöôøi noâ leä da vaøng nguû queân nguû queân trong caên nhaø nhoû ñeøn thaép thì môø nguû queân queân ñaõ bao naêm nguû queân khoâng thaáy queâ höông. Bao giôø ñaäp tan goâng cuøm xieàng xích voâ hình troùi buoäc dæn ta bao giôø ñaäp tan goâng cuøm xieàng xích voâ hình troùi buoäc töï do..." (Ñi tìm queâ höông- Ca khuùc Da vaøng) "Haõy soáng giuøm toâi haõy noùi giuøm toâi haõy thôû giuøm toâi thòt da naøy daønh cho thuø haän cho baïo cöôøng cho tham voïng cuûa moät luõ ñieân..." (Haõy noùi giuøm toâi - Ca khuùc Da vaøng) Tieáng haùt ñaõ taïo neân nhöõng hieäu quaû trong ñôøi soáng xaõ hoäi thaät söï. Noù ñaõ laøm cho moät soá khoâng ít thanh nieân nhìn ra caùi baûn chaát phi nhaân vaø taøn baïo cuûa cuoäc chieán khieán hoï ñi ñeán haønh ñoäng troán lính hay ñaøo nguõ. Döôùi con maét cuûa nhöõng ngöôøi caàm quyeàn thuoäc cheá ñoä cuõ Sôn laø moät keû phaù hoaïi tinh thaàn chieán ñaáu cuûa anh em binh só. ÔÛ mieàn Nam luùc baáy giôø cöôøng ñoä cuûa cuoäc chieán caøng luùc caøng gia taêng. Ngöôøi Myõ ra söùc cuõng coá cheá ñoä cuõ vaø ñaåy maïnh cuoäc chieán. Chieán tranh caøng lan traøn khaép nôi moät caùch khoác lieät. Naêm 1968, vôùi cuoäc toång coâng kích xuaân Maäu Thaân, nhieàu thaønh phoá ôû treân khaép mieàn Nam ñaõ trôû thaønh baõi chieán tröôøng. "Con ngöôøi trong toâi" cuûa Trònh Coâng Sôn laïi tieáp tuïc leân tieáng moãi luùc moät khaån thieát hôn:
Vaø trong caùi caûnh töôïng traàn gian laø moät loø saùt sinh ñoù, ñaõ coù nhöõng ngöôøi meï, nhöõng ngöôøi chò ñaõ laâm vaøo trong moät traïng thaùi taâm thaàn beänh lyù: "...Meï voã tay reo möøng chieán tranh chò voã tay hoan hoâ hoøa bình ngöôøi voã tay cho theâm thuø haän ngöôøi voã tay xa daàn aên naên." (Haùt treân nhöõng xaùc ngöôøi - Ca khuùc da vaøng 2) Vaø sau ñoù nhieàu naêm, ngöôøi daân ôû trong caùc thaønh phoá mieàn Nam vaãn tieáp tuïc chòu ñöïng nhöõng cuoäc noã mìn, nhöõng traän phaùo kích gaây thöông vong khoâng ít cho ñaùm daân laønh voâ toäi. Ngaøy ngaøy khoâng döùt tieáng suùng tieáng bom. Vaø haèn ñeâm trong aùnh hoûa chaâu vaøng voït gheâ rôïn, ngöôøi daân thaønh phoá nín thôû, nôm nôùp ñôïi chôø nhöõng ñieàu khoâng may coù theå xaûy ñeán cho mình. Moãi ngaøy, töø chieán tuyeán nhöõng chieác quan taøi phuû côø ñöôïc ñöa veà thaønh phoá, treân ñaàu nhöõng treû moà coâi, nhöõng goùa phuï, khaên tang cöù bay nhö phöôùng. Töø 1968 cho ñeán nhöõng naêm 1969, 1970, 1971, thænh thoaûng ngöôøi ta laïi nghe phong thanh ñaâu ñoù veà moät giaûi phaùp hoøa bình cho Vieät Nam. Roài taát caû laïi taét ngaám. Ngöôøi daân Vieät khaùt khao hoøa bình nhö keû ñi trong sa maïc khaùt ñeán chaùy boûng coå hoïng maø oác ñaûo xanh töôi hieän ra tröôùc maët mình chæ laø nhöõng aûo aûnh. Cuoäc chieán khoác lieät cö tieáp dieãn. Phong traøo ñaáu tranh hoøa bình Vieät Nam ôû caùc ñoâ thò laïi buøng leân maõnh lieät. Ñaët bieät laø phong traøo thanh nieân sinh vieân hoïc sinh, baây giôø laäp tröôøng ñaõ kieân ñònh: Myõ cuùt, nguïy nhaøo, hoøa bình ñeán. Toâi, keû vieát baøi naøy, ñaõ quyeát ñònh, ñaõ choïn löïa ñöùng vaøo phong traøo ñoù. Nhöng choïn löïa naøo cuõng coù nhöõng ñau ñôùn. Toâi phaûi ñöùng veà phía daân toäc theo caùch cuûa toâi. Ñeå coù hoøa bình thì daân toäc phaûi coù quyeàn töï quyeát, maø quyeàn töï quyeát thì phaûi ñaáu tranh maø daønh laáy chöù chaúng ai cho. Nhöng caøng ñaáu tranh thì caøng choàng chaát ñau thöông. Nhöõng keû deã queân thì deã soáng, coøn toâi thì khoâng theå queân ñieàu naøy. Vaø phaûi noùi moät caùch thaønh thaät raèng chính nhöõng ca khuùc phaûn chieán cuûa Trònh Coâng Sôn trong nhöõng naêm ñaàu tieân ñaõ ñaùnh thöùc trong toâi tình töï daân toäc, sau ñoù thì toâi choïn moät theá ñöùng quyeát lieät hôn, aâu cuõng laø do taùnh khí rieâng cuûa mình. Nhöng veà sau toâi vaãn thöôøng tieáp tuïc haùt nhöõng ca khuùc phaûn chieán cuûa anh. Vì toâi thaáy noù mang laïi cho ñaàu oùc mình söï "maùt meû", khi maø mình khoâng theå thöôøng xuyeân chòu ñöïng maõi moät söï caêng thaúng saét maùu. Vaø ñoâi khi noù cuõng khieán cho mình mô moäng veà moät neàn hoøa bình coù theå theá naøy maø khoâng phaûi theá kia... Ñoù laø con ñöôøng töï do ñi ñeán hoøa bình maø khoâng phaûi ñoã maùu. Toâi sôï maùu! Trònh Coâng Sôn trong giai ñoaïn cöïc ñoan naøy thì sao? - Vaãn trung thaønh vôùi con ñöôøng maø töï anh ñaõ vaïch ra töø tröôùc, anh tieáp tuïc ñi, ñi theo tieáng goïi cuûa daân toäc maø anh ñaõ nghe thaáy theo caùch cuûa mình. Coù khi anh ñi moät caùch maïnh daïn hôn, vaø anh keâu goïi, anh hoâ haøo. Vaø tinh thaàn cuûa anh, tuøy moãi hoaøn caûnh khaùc nhau maø hy voïng, haøo höùng hay tuyeät voïng... hoaëc ngöôïc laïi. Keát quaû laø hai taäp ca khuùc keá tieáp nhau ra ñôøi Kinh Vieät Nam (1968), Ta phaûi thaáy maët trôøi (1970) (anh töï aán haønh döôùi teân NXB Nhaân Baûn). ÔÛ giai ñoaïn naøy anh cuøng xuoáng ñöôøng vôùi thanh nieân, sinh vieân, hoïc sinh. Anh haùt:
Hay:
Hoaëc:
Vaø: "Hueá - Saøi Goøn - Haø Noäi queâ höông ôi sao vaãn coøn xa. Hueá - Saøi Goøn - Haø Noäi bao nhieâu naêm sao vaãn thôø ô. Vieät Nam ôi coøn bao laâu nhöõng con ngöôøi ngoài nhôù thöông nhau..." (Hueá - Saøi Goøn - Haø Noäi - Ta phaûi thaáy maët trôøi) Sang ñeán naêm 1972, cuïc dieän chieán tranh treân toøan mieàn nam voâ cuøng aùc lieät, moät cuoäc "Vieät Nam hoùa chieán tranh" döôùi maét ngöôøi Myõ. Baèng con ñöôøng phaûn chieán laáy traùi tim nhaân aùi maø giaûi quyeát moïi ñieàu, treân cô sôû tình töï daân toäc, Trònh Coâng Sôn thì ñaõ meät nhoaøi, vaø tuyeät voïng. Anh cho ra ñôøi taäp ca khuùc Phuï khuùc da vaøng, maø anh ñaõ cho raèng ñaùng leõ khoâng neân vieát. Ñaây laø taäp ca khuùc cuoái cuøng cuûa doøng nhaïc phaûn chieán Trònh Coâng Sôn. Anh haùt ñeå keát thuùc cho moät noã löïc voâ voïng cuûa chính mình:
Sau 1975, coù moät söï im laëng ñeø naëng leân nhöõng ca khuùc phaûn chieán töøng moät thôøi noãi tieáng laãy löøng cuûa anh. Vaø chính anh cuõng giöõ söï im laëng cho ñeán ngaøy qua ñôøi. Neáu hoâm nay ta nhìn nhaän vaø ñaùnh giaù cao nhöõng tình khuùc cuûa anh, chuùng ta khoâng theå naøo boû qua ñöôïc nhöõng ca khuùc phaûn chieán cuûa Trònh Coâng Sôn. Vì chính nhöõng ca khuùc naøy ñaõ taïo cho anh coù ñöôïc moät taàm côõ nhö ngaøy nay, cho duø nhöõng tình khuùc cuûa anh voán ñaõ raát taøi hoa. Coù ngöôøi seõ cho raèng khoâng phaûi noùi ñeán nhöõng ca khuùc phaûn chieán cuûa Trònh Coâng Sôn nöõa, vì chöõ thôøi ñaõ qua roài. Nghóa laø khoâng coøn thôøi tính nöõa. Cuõng coù ngöôøi seõ goùp yù theâm raèng caùc ca khuùc phaûn chieán cuûa anh voán löøng khöøng, deã daõi, neáu khoâng muoán noùi laø ngaây thô, hoaëc thieáu logique lòch söû, chính trò hay laø caùi gì ñoù... Toâi thì cho raèng, ñeán ngaøy nay, qua nhöõng troø daâu beå cuûa cuoäc theá, thôøi tính cuûa nhöõng ca khuùc phaûn chieán cuûa Trònh Coâng Sôn vaãn coøn. Noù coøn trong yù nghóa cuûa tieáng noùi löông taâm vaø nhaân aùi. Qua taùc phaåm cuûa mình chöa töøng ai noùi deán löông taâm vaø loøng nhaân aùi ñaäm ñaø nhö anh. Tieáng noùi naøy coøn phaûi luoân luoân ñöôïc toân troïng tröôùc khi ta baét tay vaøo moät coâng vieäc, maø coâng vieäc ñoù seõ coù aûnh höôûng treân haøng vaïn, haøng trieäu sinh linh. Con ñöôøng anh ñaõ choïn vaø anh ñaõ ñi suoát cuoäc ñôøi mình laø moät con ñöôøng khoâng deã choïn. Neáu töø thôøi ñieåm hoâm nay ñeå nhìn laïi thôøi baáy giôø thì roõ raøng laø anh ñaõ ñi giöõa hai laèn ñaïn. Maø baát kyø khi naøo moät vieân ñaïn töø moät höôùng naøo ñoù coù theå keát lieãu cuoäc ñôøi anh. Anh coù lyù cuûa rieâng anh. Laø moät ngheä só chaân chính, anh ñaõ choïn caùi logique cuûa quaû tim, vaø baèng tröïc giaùc ngheä thuaät anh ñaõ döïng neân söï nghieäp cuûa mình. Ñöøng baét anh phaûi laøm chính trò, cuõng ñöøng baét anh, laøm moät "con buoân thôøi theá". Anh seõ khoâng daïi gì ñaàu cô, cuõng nhö ñaàu tö taøi naêng vaø taâm huyeát cuûa mình cho moät cuoäc chôi ngaén haïn nhö vaäy, maø keát cuïc thua loã laø moät ñieàu taát nhieân. Anh chæ bieát soáng vaø rung caûm baèng moät quaû tim trung thöïc, vaø duøng taøi naêng cuûa mình ñeå noùi leân ñieàu maø con tim muoán noùi. Vì anh laø Trònh Coâng Sôn, moät ngheä só lôùn, moät ngheä só cuûa moïi ngöôøi, vaø soáng giöõa moïi ngöôøi. Chính söï ngöôõng moä cuûa moïi ngöôøi ñoái vôùi anh luùc anh coøn soáng, vaø ñoaøn ngöôøi ñoâng ñaûo tieån ñöa anh luùc anh qua ñôøi ñaõ noùi leân raèng trong söù meänh ngheä thuaät ñoái vôùi daân toäc anh ñaõ thaønh coâng. Trong nhöõng ca khuùc phaûn chieán anh coøn ñeå laïi, phaûn chieán chaúng qua laø moät caùch goïi, ñöøng chaáp, vaãn coù nhieàu ca khuùc coù theå haùt ñôn hay ñoàng ca vaøo thôøi baáy giôø. Haõy tieáp tuïc haùt leân nhöõng khuùc haùt veà löông taâm vaø loøng nhaân aùi cuûa anh. Vì hôn bao giôø heát, hoâm nay chuùng ta vaãn ñang caàn ñeán löông taâm, loøng nhaân aùi cho nhöõng vieäc lôùn laãn vieäc nhoû. Vaø chuùng ta ñöøng bao giôø nhìn veà bi kòch con ngöôøi baèng moät caùi nhìn ñôn giaûn.
Böûu Chæ |