Neø, " haäu tröôøng " laø ruoät cuûa baøn thôø oâng Thaàn Noâng baèng xi-maêng, roäng raõi. Ñaøo keùp chun voâ ñoù boâi loï ngheï, thoa bao nhang aám cuùng thaáu trôøi. Coøn heã chun ra laø ñuïng ngay caùi neàn gaïch cao : saân khaáu ñoù. Phía tröôùc laø saân ñaát roäng meânh moâng, chöùa naêm traêm khaùn giaû coøn khoâng chaät. Muoán ngoài thöôïng haïng thì cöù leo tuoát leân caây göøa ngoài, chôù coù ai caûn ñaâu (tröø oâng töø öa ra naït baát töû).

Bôûi vaäy cho neân, toái toái - nhöõng toái coù traêng - tieáng troáng eách tung tung cuûa thaèng Hai Meùo vang leân, xen laãn vôùi tieáng thuøng thieác beå xeøng xeøng cuûa thaèng Caûo con chuù Xoài laøm noân nao ruoät gan luõ treû trong xoùm. Tuïi noù hoái haû luøa côm, coät traâu, taém?.caùi gì nhaèm luùc ñoù cuõng phaûi laøm gaáp ñeå kòp tuï hoäi taïi raïp haùt ñuùng giôø tröôùc khi traêng toû.

Ñaøo keùp tieáng taêm ôû aáp Traø-Loït khoâng soùt moät maët naøo. Veà ñaøo, phaûi keå tröôùc heát laø con Nga, tay chôn dòu nhóu, chuyeân ñoùng vai bi ai ; con AÙi gioïng eo eùo, öa giaønh laøm coâ Lan trong Hoa Rôi Cöûa Phaät ; con Nhaõn töôùng taù phuïc phòch thích laøm töôùng, con Nghóa hoø "soá daùch", thöôøng ñoùng vai thoân nöõ trong Tình Yeâu Thoân Daõ ; con Mai xuaát saéc trong lôùp Nguyeät-Thu-Nga.

Noùi qua keùp thì coù thaèng UÙt Traø-Loït vôùi saùu caâu voïng coå muøi reäu thaáu xöông. Traø-Loït laø teân anh em trong gaùnh ñaët cho noù ñoù. UÙt Traø-Loït maø gaëp Saùu Nhoû ñôøn ghi-ta thì phaûi bieát ! Noù lim dim hai con maét, röôùn gaân coå noùi loái, qua nhòp song lan, boû xuoáng chöõ hoø,ngöôøi moä ñieäu nghe qua thieáu ñieàu muoán ruïng ruùn. Ngoaøi ra coøn phaûi keå thaèng Töông ti hí maét löôn, caùi maët xoû laù, ñoùng vai nònh khoâng cheâ. Roài tôùi Taùm Roã, caùi thaèng maët xaáu xí vaäy ña chôù noù coù gioïng cöôøi be he khoâng deã gì kieám, neân chuyeân moân thuû vai coâng töû boät. Thaèng Saùu Ñòa maäp uø maäp uù khoâng bieát ca, bieát haùt, ñaùnh göôm ñaùnh kieám gì raùo, chæ coù moân laøm vua ñaäp baøn la aûi aûi vaø vaân vaân?

Traêng saùng höïc hôõ ngoaøi trôøi. Traêng saùng traøn lan nôi saân khaáu. Ñaøo keùp baáy nhieâu maø khaùn giaû cuõng chæ baáy nhieâu. Vaøi möôi ñöùa choän roän oàn aøo laêng xaêng chôø ñôïi.

Coäp ! Coäp ! Coäp !

Hai caùi chaên taém dô haày " trònh troïng " veït qua hai phía. Roài thì moät thaèng cha Kinh-Kha töø döôùi baøn thôø Thaàn Noâng loùt toùt chun ra, mình baän aùo sô-mi maêng-seát ñen, quaàn vaûi hoät deàn coät tuùm oáng. Noù ñi tôùi ñi lui, noùi nghinh ngang phaùch loái moät hoài cho ñaõ, roài hôø ô thaèng cha Taàn-Thæ-Hoaøng maéc lo vuoát raâu cöôøi ha haû, lieàn nhaûy a laïi, ruùt con dao caây boâi loï ngheï ra eït coå baïo chuùa ! Nhöng ruûi thay, con dao trôït ra ngoaøi, traùng só chôùi vôùi, lieàn bò moäaât teân quaân haàu caän baäaân quaàn xaø loûn ñöùng keà beân vôùt cho moät ñao ngang cuoáng hoïng.

UÙt Traø-Loït - töùc Kinh-Kha ñoù ña - teù quò xuoáng roài chôøn vôøn ñöùng daäy, con maét chôùp laïch, hai tay uinh uinh tôùi tröôùc, röôùn coå leân quaát troïn saùu caâu ngon laønh, xong xuoâi môùi yeân buïng, töø töø ngaõ xuoáng gaïch, cheát giaû.

Khaùn giaû voã tay roáp roáp, la leân : " Cuïp ña ! Cuïp ña Traø-Loït ! ".

Anh Hai coi ñöôïc khoâng anh Hai ?

Muøi hoâng ?

ÔØ ! Maø taïi con Mai noù cheát boä quaù, chôù khoâng thì coøn aùc nöõa ña anh.

Ñoå thöøa hoaøi. Boä ngöôøi ta vaäy maø cheát noãi gì ?

Hoång cheát haû ? Maày phaûi bieát khi ngöôøi ta ñoùng tuoàng naày heã khi haùt tôùi khuùc " Anh oâi !? " thì phaûi reà laïi gaàn thaèng töôùng Nhöït-Thanh-Thieân naém tay noù. Caùi naày maày ñöùng cheát traân nhö trôøi troàng maø coøn caõi nöõa !

Ñöøng laøm taøn. Gioûi sao hoài naõy hoång leân ñoùng ñi. Ai maø laøm kyø nhö vaäy cho ñöôïc ?

Thoâi thoâi ! Giöõ traät töï ñi.

Tuïi noù ñöông töùc nhöng cuõng raùng baám buïng nín thinh, nghe lôøi anh Hai Haûo.

Töø ngaøy môû gaùnh tôùi giôø, ñaây laø laàn thöù nhöùt maø " boån ban " tuïi noù haân haïnh ñöôïc moät quí khaùch laø ngöôøi lôùn tôùi döï cho neân tuïi noù voàn vaõ cuõng phaûi. Chôù moïi laàn ngöôøi lôùn coù ai theøm leùo tôùi coi tuïi noù laøm caùi thöù gì. Nghe ñaùnh troáng ñieác tai coù khi hoï coøn laïi naït um suøm, baùo haïi cuoán maøn chaïy khoâng kòp.

Anh Hai Haûo laø anh ruoät con Nga, tuoåi nhoû maø ñi ñaây ñi ñoù nhieàu, taùnh tình laïi hieàn laønh, anh ôû ñôøi ñieäu nhö vaäy heøn chi trong xoùm ai naáy cuõng ñeàu thöông heát cuõng phaûi.

Chôø cho tuïi noù döùt oàn aøo, anh Haûo môùi ngoài xuoáng ñaát, baûo tuïi noù ngoài voøng quanh. Anh baét ñaàu noùi. Tuïi noù im khe.

- Maáy em ñoùng tuoàng khaù laém. Gioïng ca trong treûo, ñoùng coù thaàn, ñieäu boä töï nhieân, daïn dó. Nhoû maø nhö vaày, lôùn coù töông lai laém. Nhöng chæ tieác coù moät ñieàu laø caùc em khoâng bieát choïn loïc tuoàng. Haùt nhaûm nhí coù haïi laém. Tích xöa, tuoàng haùt maùy cuõng coù caùi dôû, caùi hay. Mình coøn nhoû maëc daàu chôù cuõng bieát caùi phaûi caùi quaáy, gheùt chuyeän ñoùi raùch giaëc giaõ, thích chuyeän no aám thaùi bình, bieát thöông baø con laøng xoùm, thöông nöôùc, thöông ngöôøi trung. Baøy ñaëït haùt laøm chi caùi chuyeän giaønh vôï giöït choàng ñaùnh cheùm ñoå maùu ñoå muû, coù ai maø khen ñaâu. Vaäy maø coøn oâm buïng than van " Em ôi ! Caùi quaû tim anh ngaøy nay noù ñaõ naùt ngöôùu nhö moät huõ töông hô?hô?hô?taøu! ". Reäu quaù.

Tuïi noù cöôøi ha haû. Coi boä thaám yù. Anh Hai Haûo tieáp :

- Hoài naõy coù em naøo noùi em Mai ñoùng cheát boä ñoù. Noùi vaäy cuõng truùng maø cuõng traät. Vaäy chôù soáng laøm sao ñöôïc. Coøn con nít maø bieåu naém tay keâu anh ôi anh hôõi thì soáng laøm sao cho noåi maø soáng neø ! Trong ñoàng baùi thieáu gì chuyeän hay. Coâ baùc mình coøn bieát thieáu gì tuoàng tích coù yù nghóa. Trong laøng xoùm coøn bieát bao ñieäu hoø, ñieäu muùa theo kieåu cheøo ghe, ñaäp luùa caét coû cho traâu aên. Mình vöøa laøm vöøa taäp, toái ñem ra haùt muùa laïi, coù phaûi vui khoâng ? Anh noùi vaäy maø maáy em nghó coi coù phaûi khoâng ?

Phaûi ! Maø anh Hai tieáp daãn tuïi tui vôùi ñi.

ÖØ ! Anh tieáp.

Tuïi noù hoan nghinh moät caùi raàn.

Sau moät luùc laâu im laëng, con Nghóa vuoát toùc con Nga, noùi nhö khoùc : 

- Maày ñi, tuïi tao buoàn quaù. Maát ñaøo chaùnh chaéc raõ gaùnh roài.

Con Nga kheõ laéc ñaàu. Oanh ñöùng beân, thô ngaây hoûi :

- ÔÛ Saøi-goøn chaéc vui laém chò haù ! Coù sung söôùng cuõng ñöøng queân tuïi tui ngheo. Ñöøng queân gaùnh haùt Traø-Loït tuïi mình ngheo !

Con Nga öùa nöôùc maét, khoâng bieát phaûi traû lôøi sao. Thaèng Taùm Roã thaïo ñôøi, xen voâ giaûng giaûi :

- Con Oanh maày khoâng bieát caùi gì raùo. Con Nga noù ñi ôû ñôï giöõ em cho baø chuû chôù laøm vua laøm chuùa gì maø söôùng maø vui. Tao hieåu nhieàu maø ! Saøi-goøn vui laø vui vôùi keû coù nhieàu tieàn kìa, chôù coøn mình boû nhaø cöûa, ra ñi ôû ñôï ôû ñaàn, kieám mieáng côm thöøa canh caën maø vui caùi noãi gì, Oanh ?

Tuûi thaân, con Nga buïm maët, khoùc oøa. Tuïi noù laëng thinh. Thaèng Nheïo ngoù moâng. Noù nhôù tôùi hoài muøa roài, laøng xoùm coøn khaù giaû, gaùnh haùt tuïi noù cuõng nhaèm luùc höng thôøi. Töø khi söûa ñoåi tuoàng tích, coù ngöôøi taäp luyeän, gaùnh haùt thieáu nhi Traø-Loït noåi danh nhö seùt. Ngöôøi lôùn trong xoùm heát coi thöôøng tuïi noù. Ai cuõng troâng cho mau coù con traêng ñeå ñöôïc coi tuïi noù haùt, muùa, hoø lô. Ngöôøi ta khen, cheâ, söûa choã naøy, theâm choã noï cho tuïi noù. Chuù Xoài coù khi coøn daùm cho möôïn hai caùi ñeøn khí ñaù treo hai beân nöõa. Hoâm cuùng kyø yeân, oâng töø keâu chuùng noù laïi dieãn tuoàng " Baïch-Phuø-Dung loaïn traøo " cho maáy oâng giaø coi chôi. Vaäy maø coù thieáu gì ngöôøi rôi nöôùc maét, moùc tieàn ra cho Baïch-Phuø-Dung, laáy khoâng muoán kòp. Tieàn ñoù tính ñeå mua maøn.

Vaäy maø muøa nay?Noù thôû daøi. Boãng coù tieáng ñöùa naøo ñoù ngaäp ngöøng noùi leân :

- Ñeâm nay coù traêng, tuïi mình haùt moät ñeâm cuoái ñöa chò Nga leân ñöôøng. Ñoàng yù khoâng anh em ?

- Ñoàng yù ! ? Chò Nga cuõng haùt nöõa nghe. Haùt moät ñeâm vôùi tuïi tui ñi.

Buoàn quaù laøm sao maø haùt cho noåi. Nga im laëng giaây laâu. Nhöng khoâng bieát nghó sao laïi khe kheõ gaät ñaàu.

Môùi ñeâm hoâm qua, con Nga coøn ca muùa treân saân gaïch naày. Giôø thì coøn ñaâu nöõa. Vì hoài sôùm mai, sau ñeâm haùt cuoái cuøng, Nga ñaõ leân xe theo baø chuû ñi Saøi-goøn roài. Hoài sôùm mai, ñöa baïn leân xe, tuïi noù thaáy con Mai boàng chaùu baø chuû ngoài saùt phía trong, day maët doøm choã khaùc. Khi xe chaïy, noù uùp tay voâ maët, khoâng daùm doøm leân; hai vai noù run run. Boä noù sôï doøm leân thaáy baïn beø roài tuûi thaân. Xe chaïy maát roài ! Chaéc con Nga khoùc nhieàu. Toäi nghieäp noù bieát chöøng naøo.

Thaèng Töông ngoài ngoù traân traân leân saân vaéng. Noù nhôù quaù ! Noù coøn nhö thaáy hình aûnh ñeâm qua : Ñeâm qua con Nga thuû vai Ñaøo-Tam-Xuaân tuyeät dieäu.

Goïn gaøng trong caùi aùo hoàng thaét löng xanh, ñaàu bòt mieáng vaûi ñen, con Nga ruùt göôm truyeàn lanh laûnh :

- Tam quaân ! Ñaõ ñeán taän kinh thaønh Toáng thaát. Lònh truyeàn chuùng tuôùng ñình binh. Caû tieáng keâu bôù Trieäu-Hoaøng huynh ? Khaù thöôïng thaønh ñoái naïi vôùi Ñaøo-Tam-Xuaân cho mau bôù Trieäu-Hoaøng huynh ! (1).

Giöõa tieáng keøn laù caây aùo naõo, gioïng cuûa Ñaøo-Tam-Xuaân run leân, ñaày uaát haän : 

- Hay cho Hoaøng huynh ! Gioûi cho Hoaøng huynh ! Toâi hoûi chôù Nhöõ-Nam-Vöông haø toäi ? Maø Hoaøng huynh nhaãn saùt chi. Choàng toâi coù toäi tình gì ? Sao voâ côù voõ traøng haï saùt laø haï saùt laøm sao chôù ??

Choàng toâi coù toäi tình gì maø gieát ? Coù phaûi laø toäi heát loøng thôø nöôùc, toäi heát söùc cöùu daân, toäi lieàu mình deïp giaëc Kheá-Ñôn, toäi vì nöôùc tröø quaân gian nònh, toäi laøm toâi trung tín, toäi laøm ñöùng coâng thaàn, toäi muoán nhöùt thoáng giang san, toäi khuoân phoø xaõ taéc. Hay toäi gì ? Xin Hoaøng huynh haõy noùi ñi, baèng khoâng toâi seõ ñaïp thaønh nhö bình ñòa?

Thaáy veû maët caêm hôøn ñau khoå cuûa con Nga, nhôù tôùi anh Hai Haûo ngaøy nay khoâng coøn nöõa?thaèng Töông boãng sôï quaù. Noù ñöông ñoùng vai Trieäu-Khuoân-Daãn, nhöng noù töôûng chöøng nhö chính noù thieät tình ñaõ laøm cho gia ñình con Nga khoå. Noù run raåy, beäu baïo : 

- Toäi nghieäp cho Traãm laém, Vöông phi oâi ! Xin Vöông phi chôù duøng nhieàu lôøi gaét gao maø toäi nghieäp cho Traãm laém Vöông phi aø !

Boãng con Nga baät khoùc. Khoùc thieät tình. Noù nöùc nôû ngheïn ngaøo noùi qua doøng nöôùc maét : 

- Baây giôø Hoaøng huynh môùi bieát toäi nghieäp ! Hoaøng huynh ôi ! Sao Hoaøng huynh chaúng nhôù thuôû beân caàu hoä giaù ? Chaúng nhôù hoài cöùu chuùa xaû thaân, chaúng nhôù khi löu laïc phong traàn, chaúng nhôù luùc giang hoà lao löïc. Nhôø ai ??

Nöôùc maét laên töøng gioït, töøng gioït, töøng gioït treân maù, xuoáng moâi, xuoáng caèm vaø nhoû treân aùo hoàng cuûa Ñaøo-Tam-Xuaân. Coù nhöõng tieáng khoùc thuùt thít ôû phía döôùi saân khaáu. Bao nhieâu ngöôøi ñaõ chia sôùt noãi ñau khoå cuûa noù, baùc Naêm laáy vaït aùo chaäm nöôùc maét, noùi : 

- Toäi nghieäp con nhoû quaù !

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

Luõ treû quay nhìn nhau. Traêng xeá ngang ñaàu. Söông ñeâm bay traéng ñaát troâi moät maøu tang toùc. Ñeâm nay, ñeâm mai, cho maõi tôùi ñeâm naøo, hình aûnh Ñaøo-Tam-Xuaân ñaõ khoâng coøn nöõa treân saân khaáu quen thuoäc thaân yeâu naøy.

Ñeâm nay, traêng lu.

Haøng döông cao reân ræ thì thaàm.

Coù ñaøn treû laëng nhìn nhau, thaãn thôø, röôùm leä.