Chim Vieät Caønh Nam [ Trôû Veà ] [ Trang chuû ]
Moät caâu chuyeän thieàn
Hoïc Im Laëng
lôøi bình cuûa Tung Sôn
Ñeä töû phaùi Thieân thai thöôøng hoïc thieàn ñònh. Khi phaùi naøy chöa du nhaäp vaøo Nhaät baûn, coù boán ngöôøi ñeä töû giao heïn nhau khoâng noùi moät lôøi naøo trong baûy ngaøy. Ngaøy ñaàu boán ngöôøi ñeàu im laëng. Hoï chuù taâm thieàn ñònh. Nhöng khi trôøi toái vaø nhöõng ngoïn ñeøn daàu môø daàn, moät ngöôøi ñeä töû khoâng theå giöõ im laëng ñöôïc nöõa, baûo ngöôøi giuùp vieäc: "haõy söûa ñeøn ñuoác laïi ñi!"
Ngöôøi ñeä töû thöù nhì ngaïc nhieân khi nghe ngöôøi ñeä töû thöù nhaát noùi, anh ta beøn nhaéc baïn: "Chuùng ta ñaõ giao heïn nhau khoâng noùi caâu naøo kia maø".
Ngöôøi ñeä töû thöù ba noùi: "Caû hai anh ñeàu ngu xuaån. Taïi sao caùc anh laïi noùi chuyeän?"
Ngöôøi ñeä töû thöù tö keát luaän: "Toâi laø ngöôøi duy nhaát khoâng heà noùi chuyeän".
Trích quyeån "101 truyeän thieàn" (zen flesh, zen bones; trang 92)
Lôøi baøn cuûa Tung Sôn
Caâu chuyeän thieàn treân ñaây khieán Tung Sôn nghó ñeán nhaø xí thö vieän Sorbonne. Nguyeân laø treân töôøng nhaø xí thö vieän naøy luùc naøo cuõng ñaày nhöõng caâu vaên, nhöõng hình aûnh trình baøy nhöõng suy tö, nhöõng caûm töôûng thuoäc tình töï, chính trò, trieát hoïc... vaø tình duïc dó nhieân! Coù leõ vì nhaø xí laø moät khung caûnh thích hôïp cho söï suy tö chaêng? Raát coù theå vì ôû ñoù ngöôøi ta ñöôïc dòp coâ ñôn ñeå gaëp gôõ chính mình, ñoái thoaïi vôùi chính mình moät caùch raát ö laø thaønh thöïc maø khoâng sôï caùi nhìn soi moùi cuûa ngöôøi khaùc. Nhöõng tö töôûng nhaø xí cao sieâu ñoù, dó nhieân, nhö taát caû moïi tö töôûng cao sieâu khaùc, khoâng laøm vöøa loøng taát caû moïi ngöôøi, nhaát laø ñoái vôùi nhöõng ngöôøi cho raèng tö töôûng laø caùi chi thanh cao vöôït khoûi khoâng gian vaø thôøi gian, nhaát laø khi ñoù laïi laø khoâng gian vaø thôøi gian nhaø xí, voán chaät choäi, heïp hoøi vaø coù höông "noàng" vaø khoâng "thanh thanh" nhö moät nhaø thô ñaõ taû. Söï phaãn noä raát chaân chính noùi treân ñöôïc phaùt bieåu baèng nhieàu caùch khaùc nhau. Khi thì ñöùng ñaén, nghieâm trang: "N'eùcrivez pas sur les murs"(1) (dó nhieân chính caâu naøy ñöôïc vieát treân töôøng). Khi thì bao haøm moät phaùn ñoaùn ñaïo ñöùc, khaù tuïc taèn: "C'est con d'eùcrire de telles conneries sur les murs" (2) (dó nhieân caâu naøy cuõng ñöôïc vieát treân töôøng)... Neáu ñoïc qua nhöõng tö töôûng vieát treân töôøng, ngöôøi ta phaûi coâng nhaän raèng nhöõng nhaän ñònh treân ñaây laø ñuùng. Nhöng chuùng bao haøm moät maâu thuaãn loâ gích traàm troïng: vieát treân töôøng ñeå phaûn ñoái söï kieän vieát treân töôøng coù nghóa laø töï mình phaûn ñoái mình, cuõng maâu thuaãn nhö ngöôøi daân ñaûo Creøte khi anh ta tuyeân boá raèng moïi ngöôøi daân ñaûo Creøte ñeàu noùi laùo!
Caâu chuyeän thieàn treân ñaây cuõng coù moät giaù trò töông töï caâu chuyeän nhaø xí maø Tung Sôn vöøa keå. Thaät vaäy, caùc ngöôøi ñeä töû thöù hai, thöù ba, thöù tö, baèng nhöõng lôøi phaûn ñoái khaùc nhau, ñeàu laøm moät vieäc in heät nhö ngöôøi ñeä töû thöù nhaát: phaù vôõ söï im laëng maø ñaùng ra, theo lôøi giao heïn, hoï phaûi giöõ.
Caâu chuyeän naøy, veà moät phöông dieän khaùc, ñaõ dieãn taû khaù roõ lyù thuyeát nhaân duyeân sinh cuûa nhaø Phaät: caâu noùi cuûa ngöôøi thöù nhaát ñaõ gaây ra nhöõng phaûn öùng cuûa ba ngöôøi baïn. Vaø truøng truøng duyeân khôûi! Ba ngöôøi baïn khi phaûn öùng töôûng laø mình ñaõ laøm moät chuyeän toát ngôø ñaâu cuõng chæ gaây theâm oàn aøo, vaø khoâng ñuû khaû naêng thieát laäp laïi söï im laëng muoán coù. Caâu maéng cuûa ngöôøi ñeä töû thöù ba, söï töï haøo ngu xuaån cuûa ngöôøi ñeä töû thöù tö khoâng khoûi laøm ngöôøi thöùc giaû böïc cöôøi.
Caâu chuyeän coøn ñaët ra moät vaán ñeà khoù giaûi quyeát: tröôùc caâu noùi cuûa ngöôøi ñeä töû thöù nhaát, ba ngöôøi ñeä töû kia phaûi laøm gì ñeå phaûn ñoái hoaëc ñeå laøm cho ngöôøi naøy thaáy ñöôïc giaù trò cuûa hoï (ñaõ im laëng)? Hoï coù theå haønh ñoäng nhieàu caùch khaùc nhau ngoaøi lôøi noùi. Hoaëc trang nhaõ: baám löng ngöôøi baïn laøm daáu nhaéc anh ta phaûi im laëng. Hoaëc baïo ñoäng hôn: ñaù ñít caûnh caùo anh ta ñaõ phaù vôõ im laëng (nhöng dó nhieân ñöøng heùt!)... Hoaëc...hoaëc...
Nhöng thaät ra moïi bieän phaùp noùi treân ñeàu voâ ích khi ngöôøi ta ñaët caâu hoûi: im laëng ñeå laøm gì? Caâu traû lôøi ñaõ raønh raønh: im laëng ñeå tónh taâm thieàn ñònh. OÂi, taâm ñaõ khoâng tónh, ñaõ coøn bò ngoaïi vaät chi phoái, ñaõ coøn muoán maéng nhieác ngöôøi khaùc, ñaõ coøn muoán khoe khoang thì im laëng ñeå laøm gì?
OÂi! Neáu caùi aùo khoâng laøm noåi thaày tu, thì söï im laëng cuõng khoâng laøm noåi moät vò thieàn sö. Vaø dó nhieân lôøi noùi...!
(1) ñöøng vieát leân töôøngTung Sôn(2) Vieát nhöõng dieàu ngu xuaån nhö vaäy leân töôøng thì thaät laø ngu
[ Trôû Veà ]