- AØ anh em chuùng toâi cuõng laø tay chôi nhö oâng Lyù nhaø ta ñaây. Heã oâng Lyù coù veà, baø noùi duøm cho laø coù boïn Huaàn ôû Kim Sôn ra thaêm. Baù Huaàn, baø nhôù theá cho. Vaø coù tin gì hay, xin oâng Lyù nhaø cho anh em bieát sôùm.

Boïn Baù Huaàn Kim Sôn ñi chöa khoûi thì luõ choù meøo ôû ngoaøi coång laïi suûa vang leân moät hoài. Laïi ba boán ngöôøi nöõa ñeán hoûi thaêm oâng Lyù.

Ngöôøi naøo cuõng quaán khaên ñaàu rìu. Ngöôøi naøo troâng cuõng gian aùc, hung baïo.

- Chuùng toâi laø ngöôøi Tam Toång. ÔÛ nhaø laâu ngaøy tuø chaân quaù, nhaân ñi qua ñaây, gheù thaêm oâng Lyù nhaø vaø hoûi xem coù coâng vieäc gì môùi ñaùng ñeå anh em ñôõ tay hoä khoâng.

Baø Lyù Vaên, tröôùc nhöõng caâu töï giôùi thieäu raát laï luøng cuûa baïn choàng mình, chæ bieát daï vaø thöa vaø luoân mieäng môøi khaùch haõy ngoài chôi ñeå chaùu ñi ñun nöôùc.

- Thaøy chaùu ñi leân tænh vaéng, baø Lyù noùi.

Maáy oâng khaùch ngöôøi haït Tam Toång khoâng chòu ngoài yeân moät choã ñeå sôi moät khaåu traàu. Hoï cuõng khoâng chòu ngoài yeân ñeå chôø ñôïi aám nöôùc traø ñun saép suûi. Hoï chaép tay ra ñaèng sau löng, löõng thöõng daïo quanh nhaø moät voøng. Ñaøn choù meïo tha hoà maø suûa, maø roä ; coù luùc chuùng chôøm voà leân löng khaùch. Khaùch vaãn thaûn nhieân ñeå cho ñaøn choù nhaø baø Lyù gaëm baép chaân. Baø Lyù vöøa quaùt luõ choù moät caùch voâ hieäu, vöøa ñeå yù ngaém ñeán nhöõng baép chaân troøn trónh cuûa maáy oâng khaùch laï. Thì ôû ñaáy, coù caàn gì ñôïi luõ choù nhaø baø Lyù caén, treân laàn da chaân boùng nhö ñoàng ñen kia, ñaõ loang loå nhieàu veát seïo raát to, caùi thì traéng noõn nöôùc da non ñang leân, caùi thì ñen thaãm maøu thòt thoái thaâm ñaõ laâu ngaøy.

Ñaøn choù xem chöøng cuõng chaùn maáy ngöôøi laï kia ngheânh ngang trong nhaø chuû mình vaø coù yù coi caùi khoaûnh saân vöôøn naøy nhö laø cuûa hoï. Traùi vôùi nhöõng laàn khaùc thaáy nhöõng ngöôøi laï qua ñaây coù caàm que hay laø gaäy tre gai vôùi söï ruït reø kieâng neå laø chuùng haén voà vaø ñuoåi nhieàu, laàn naøy ñaøn choù meïo, sau moät hoài thò oai suoâng, ñaõ laûng xa maáy oâng khaùch ngöôøi Tam Toång.

Sau moät hoài " nhoû to " ôû giöõa saân, hoï noùi choõ vaøo trong nhaø :

-Theá oâng Lyù coù noùi bao giôø veà khoâng ?

Töø trong nhaø thaáp, thieáu aùnh saùng cuûa ban ngaøy, tieáng baø Lyù ñöa ra :

- Daï, thaøy chaùu hoâm ñi, khoâng thaáy daën gì caû. Xin môøi caùc oâng vaøo sôi nöôùc keûo nguoäi.
Ngoaøi saân maáy oâng khaùch vaãn thì thaàm baøn taùn. Hoï khoâng traû lôøi môøi nöôùc cuûa baø Lyù. Trong moät luùc gaét goûng, baø Lyù chæ nghe ñöôïc moät maåu chuyeän luùc hoï noùi to : " ... chaû coù nheõ laõo Lyù laïi ñi ñaùnh moät tieáng baïc baát thình lình nhö vaäy. Bao giôø laõo ñi, cuõng coù anh em mình taû phuø höõu baät. "

Theá roài hoï keùo nhau ñi, sau maáy moài thuoác laøo keùo ñeán tuït noõ vaø sau maáy caâu chaøo hoûi raát keäch côõm ngoâ ngheâ. Beân chieác ñieáu caày daøi ñeán thöôùc röôõi ta, hoï coøn ñeå laïi moät caùi hoäp troøn ñöïng thuoác laøo. Naép hoäp laøm baèng voû cam khoâ. Luùc voû cam coøn töôi, ôû trong khuoân eùp, ngöôøi ta ñaõ tæ mæ troå leân ñaáy caùi maët hoå phuø.

Ngöôøi ta bieát ñeán Cai Xanh, ngöôøi ta laïi bieát luoân caû ñeán nhöõng ñoà vaät maø Cai Xanh hay giaét luoân trong mình. Nhö con dao hai löôõi, caùi hoäp thuoác laøo v.v... Con dao hai löôõi aáy, ít khi Cai Xanh phaûi duøng ñeán. Khi phaûi duøng ñeán thì theá naøo cuõng coù keû boû maïng. Trong nhöõng phuùt raát nguy nan, phaûi gieát keû khaùc ñeå gôõ laáy maïng mình, chöa bao giôø Cai Xanh chòu phoùng dao vaø boû dao laïi treân chieán ñòa. Hoùa cho neân con dao ñoù, sau nhöõng khi caém ngaäp vaøo thôù thòt coøn noùng hoåi gioøng maùu cuûa bao nhieâu töû thi, dao ñoù laïi trôû laïi naèm trong haàu bao cuûa Cai Xanh. Chung quanh con dao theùp saùng ngôøi, moät huyeàn söû kinh sôï ñaõ bao truøm, cuõng nhö moät huyeàn söû khaùc ñaõ chaïy chung quanh caùi hoäp ñöïng thuoác laøo cuûa Cai Xanh.

Nhöõng luùc nhaøn taûn , khoâng döï moät ñaùm cöôùp to naøo, nhöõng luùc nhôõ ñoä ñöôøng khoâng coù tieàn traû nhöõng haøng quaùn heûo laùnh treân con ñöôøng thaêm thaúm, Cai Xanh ñaõ leã pheùp noùi vôùi bao nhieâu laø nhaø haøng :

- Toâi lôõ queân khoâng giaét theo tieàn trong ngöôøi, nhaø haøng cho toâi göûi taïm vaät naøy laøm tin, mai moát toâi seõ cho ngöôøi nhaø tôùi chuoäc noù veà.

" Noù " ñaây laø caùi hoäp thuoác laøo ôû treân daùn naép voû cam coù khaéc caùi maët hoå phuø. Nhöõng chuû quaùn ôû raûi raùc treân con ñöôøng Ñieàn Hoä phaàn nhieàu cuõng laø ñaàu troäm ñuoâi cöôùp caû. Khi naøo hoï khoâng ñi aên cöôùp ñöôïc thì hoï laø ngöôøi löông thieän, moãi ngaøy roùt vaøo baùt ñaøn vaøi löôït nöôùc traø xanh noùng hoåi cho ngöôøi ñi ñöôøng giaûi khaùt. Hoï vöøa roùt nöôùc, vöøa nheo caëp maét laïi nhö muoán ñeám taùch baïch ra töøng ñoàng tieàn ñoàng treân tay naûi khaùch qua ñöôøng nghæ chaân. Khoâng bieát ai ñaõ noùi chuyeän cho hoï nghe töø bao giôø veà caùi hoäp thuoác laøo cuûa Cai Xanh maø, moãi laàn thaáy ngöôøi khaùch ngang taøng kia göûi vaät moïn ñoù laøm tin thay cho moùn tieàn thieáu, chuû quaùn naøo cuõng ñeàu xoa tay, khoâng daùm nhaän.

- Daï khoâng daùm. Khi naøo oâng anh saün thì cho ñaøn em xin. Caùi ñoù coù laø bao maø daùm phieàn loøng oâng anh.

Cai Xanh caû cöôøi ... ra ñi. Caùi cöôøi raát hôïm hónh ñoù thay moät caâu hoûi gaàn nhö theá naøy : " - Maáy chuù em baùn quaùn ôû vuøng naøy cuõng ñaõ bieát roõ ñeán ta sao ? "

Hoâm nay, cuøng moät vaøi baïn lôïi haïi ñeán thaêm Lyù Vaên maø khoâng ñöôïc gaëp. Cai Xanh coù yù vôø boû queân laïi hoäp thuoác laøo, ñeå nhaéc cho chuû nhaân bieát y ñeán khoâng phaûi laø vieäc phieám vaø khi naøo veà nhaø, chuû nhaân neân trieäu y ñeán ngay. Vì coù vieäc caàn phaûi baøn. Caùi chuyeän lô ñeãnh raát höõu yù ñoù, caùi chuyeän boû queân hoäp thuoác laøo vaãn laø moät aùm hieäu cuûa Cai Xanh duøng tôùi moãi luùc ñi tìm baïn ñeå " ñaùnh moät tieáng baïc lôùn " nghóa laø cöôùp moät ñaùm to.

Moät ngaøy nöõa laïi heát.

Vaøo buoåi sôùm ngaøy thöù hai, moät thoâi tieáng choù suûa vang ngoaøi coång, môû ñaàu cho caùi oàn aøo haøng ngaøy trong gia ñình nhaø Lyù Vaên. Baø Lyù ngöøng tay döôùi beáp, ñaõ töôûng choàng mình veà. Teù ra chæ laø moät oâng khaùch laï maët nöõa, ñeán hoûi thaêm choàng vôùi söï noùng naåy cuûa moät ngöôøi quen voäi vaøng. Y toû veû thaát voïng, xin ñi ngay. Baø Lyù muoán oâng khaùch haáp taáp kia cho mình bieát teân. Khaùch cöôøi. Treân khuoân maët ñen nhö coät nhaø chaùy, neû ra hai ñöôøng raêng traéng nhôûn. OÂng khaùch chaïy voäi ra phía ñaàu traùi nhaø, vô laáy caùi mai döïng ôû töôøng, moùc tuùi laáy con dao gaêm, khaéc vaøo caùn mai moät ñöôøng troøn ñeàu nhö tieän, trao mai cho baø Lyù.

- Baø cöù ñöa caùn mai naøy cho oâng Lyù nhaø, töï khaéc oâng seõ bieát. Ñoä chieàu mai toâi laïi sang chôi. Xin oâng Lyù ñôïi cho.

Baø Lyù Vaên cuõng chæ bieát vaâng daï cho qua chuyeän. Töø ngaøy baø laøm baïn cuøng oâng Lyù Vaên, ñeán baây giôø ñaõ maáy muïn con, baø chöa töøng ñöôïc bieát choàng baø coù nhöõng ngöôøi baïn laï luøng ñeán nhö theá bao giôø.

Lyù Vaên ñaõ veà. Khoâng kòp boû khaên aùo, Lyù Vaên ñaõ naèm eành ra giöõa phaûn. Töø choái heát caû nhöõng lôøi môøi moïc aân caàn cuûa vôï hoûi aên côm hay laø aên chaùo hay laø doïn röôïu, Lyù Vaên chæ naèm ngöûa nhìn thöôïng löông nhaø, tay traùi vaét leân traùn, coù chieàu tö löï khoâng cuøng. Treân maët y, choác choác nhöõng ñöôøng gaân laïi daên duùm laïi vì daøy voø cuûa suy nghó.

Baø Lyù mon men laïi gaàn choàng :

- Maáy hoâm thaøy noù ñi vaéng, coù ñeán daêm baûy oâng khaùch laï ñeán hoûi thaêm. Caùc oâng aáy ñeàu khoâng noùi teân. Coù moät oâng khaéc caùi gì vaøo caùn mai naøy vaø daën ñöa ngay cho thaøy noù xem.
Baø ñöa cho cho choàng caùi mai coù tieän moät naác ôû ñaàu caùn.

- AØ, Phoù Kình ! Theá ngöôøi ta ñeán töø bao giôø ?

- Saùng qua. Theo lôøi oâng ta heïn, coù leõ chieàu nay oâng ta trôû laïi ñaây.

Lyù Vaên töï noùi moät mình :

- Mình ñang tìm Phoù Kình. Thoâi ñöôïc roài, coù caây " buùt chì " naøy giuùp söùc, ta khoâng lo gì nöõa.

Boãng Lyù Vaên ngoài nhoûm daäy. Y vöøa nhìn thaáy ôû meùp baøn thôø caùi hoäp ñöïng thuoác laøo con con. Y voäi quôø laáy caùi hoäp coù in maët hoå phuø.

- AÁy, cuûa caùi boïn oâng khaùch gì noùi laø ngöôøi vuøng Tam Toång ñaáy. OÂng ta luùc ñi boû queân. Toâi baän treû khoâng kòp chaïy theo ñeå trao traû cho oâng ta. Thaøy noù giöõ laáy vaäy.

Lyù Vaên khoâng ñeå yù ñeán nhôøi vôï, ngaém nghía hoäp thuoác laøo vôùi noãi sung söôùng hoaøn toaøn, lim dim maét, noùi nhö ngöôøi mô nguû :

- Cai Xanh ! " Tieáng baïc " naøy, theá naøo cuõng aên to. Moät caây " buùt chì " cuûa Phoù Kình vaø moät caùi laù chaén cuûa Cai Xanh, theá naøo ñaùm naøy cuõng loït. Ta ñang thieáu hai tay naøy. Chaéc theá naøo Phoù Kình cuõng tôùi tìm Cai Xanh. Vaø coù leõ hoï ñaõ gaëp nhau ôû giöõa ñöôøng roài cuõng neân. Taát theá naøo chieàu nay hai ngöôøi cuõng coù maët ôû ñaây moät luùc.

Moät maët, ngöôøi nhaø choïc tieát lôïn, tieáng con vaät bò ñaâm dao baàu vaøo cuoáng hoïng keâu oeng oeùc. Moät maët baø Lyù ñi ra ñaàu laøng ñeå lieäu cho xong caùi khoaûn röôïu.

Lyù Vaên chaïy tôùi taáp nhö moät keû chöùc saéc gaëp ngaøy phaûi ñöông cai. Ngoài ôû nhaø ñöôïc moät chuùt, y nghó theâm ñöôïc moät ñieàu gì, y laïi vuït chaïy ñi raát laâu.

Y chaïy ñi chaïy veà nhö theá, tính ra ñaõ ñöôïc ba laàn. Ñeán laàn thöù tö thì y daét luoân ñeán naêm saùu ngöôøi cuøng veà, trong soá ñoù coù caû Cai Xanh vaø Phoù Kình.

Ngöôøi ta noùi cöôøi oang oang. Lyù Vaên vaøo nhaø tröôùc, traûi voäi chieác chieáu caïp ñieàu phuû maët vaùn ngöïa.

- Môøi caùc chuù vaøo trong naøy.

Caû boïn keùo leân giöôøng sau khi röûa chaân caïn, hai baøn chaân baån voã vaøo nhau möôi löôït. Cuõng nhö töø bao giôø, baø Lyù ñaõ laån ñi ñaâu maát. OÂng Lyù ñaõ daën vôï heã khi naøo oâng coù ñoâng baïn laï ñeán uoáng röôïu thì baø neân vaéng nhaø. Vì theá, doïn xong röôïu, laàn naøo baø cuõng ñi bieät.

Ngöôøi ta ngoài vaøo maâm röôïu vôùi söï ueå oaûi cuûa ngöôøi khoâng ñoùi aên, vôùi söï buoàn baõ cuûa keû döï ñaùm hieáu, vôùi söï nghieâm troïng cuûa moät ngöôøi bieát tröôùc böõa röôïu naøy laø khôi maøo cho moät vieäc quan heä caàn phaûi giaûi quyeát trong hôi men noàng.

Thöïc khaùch ñeàu giöõ moät veû maët bí maät.

Trong soá möôøi chai röôïu, thì ñeán boán naêm caùi ñaõ laø voû thuûy tinh khoâng. Chieác maâm ñoàng thöôùc röôõi coù loùt laù chuoái töôi, ñöïng thòt thuû thaùi doái ñaày tuù huï leân theá, loøng maâm thòt ñaõ vôïi ñeán moät phaàn ba. Moät vaøi ngöôøi daëng haéng. Ñoâi ba keû veâ saün nhöõng moài thuoác laøo, maét nhìn tröøng tröøng vaøo ngöôøi ñang rít ñieáu caày.

Lyù Vaên khaïc maïnh. Y giaû vôø goïi ñaày tôù thöïc to. Khoâng coù ñöùa naøo thöa, y tuûm tæm :

- Thöa caùc quan, nhaø vaéng caû, xin caùc quan baøn qua laïi vieäc ñoù. Roài ñeå phaân phaùt ngay coâng vieäc cho anh em vaø ñònh ngaøy laøm.

- Coøn ñònh gì nöõa, Cai Xanh ngaét caâu chuyeän. Neáu coù laøm thì laøm ngay ñeâm nay ñi. Nhaân theå ñeâm nay laïi toái trôøi. " Tieáng baïc " naøy, em xin thöa ñeå baùc Lyù bieát : neáu ñeâm nay khoâng môû ngay ñi thì " tieáng baïc " ñeán vôõ maát.

- Cuõng ñöôïc. Vaäy thì anh em caét vaø nhaän coâng vieäc luoân ñi.

Phoù Kình baây giôø môùi leân tieáng :

- Cöù nhö leä cuõ maø theo, veõ vôøi caét ñaët laïi laøm chi cho theâm phieàn ra. Thì cuõng laïi caàm laù chaén laø anh Cai vaø ñaùnh " buùt chì " laø em chöù coøn ai vaøo ñaây. Neáu coù neo ngöôøi thì anh Lyù nhaø ñôõ cho moät caây " buùt chuøng " keøm saùt beân caïnh em cho em vöõng tay ôû nhöõng ñöôøng ñoäc ñaïo. Coøn caùc chuù noù ñaây - Phoù Kình soøe tay chæ maáy ngöôøi ngoài aên töø naõy chöa noùi gì - thì chia nhau ra maø ñôõ laáy vieäc vaët nhö thaû choâng, baät hoàng, vaân vaân. Coøn thì môùi ñeán ngöôøi ngoaøi. Caùc oâng anh nghe ñaøn em laïm baøn theá ñaõ taïm oån chöa ?

Phoù Kình tu moät hôùp röôïu ñaùnh öïc. Caû boïn ñeàu nhao :

- Thoâi, thoâng laém roài. Vaäy thì nhaát ñònh ñeâm nay heát troáng canh hai baét ñaàu caát quaân. Sang ñeán ñuùng ñaát beân aáy, vöøa vaøo giôø tyù.

Phoù Kình ñaõ noùng maët, saén tay aùo, ngoài chöûi ñoång :

- Naøy phaûi bieát, moät caây " buùt chì " cuûa em, em daùm chaáp caû moät aáp ngöôøi. Coù moät caây " buùt chì " maø ñaùnh cho saùt ñoøn, thì ñaây nhaát nhaân ñòch vaïn nhaân, aø, phaûi bieát theá môùi ñöôïc.

Noùi xong, Phoù Kình nhaåy xuoáng ñaát, quô trong gaàm giöôøng laáy caùi mai, thaùo cuoän giaây thöøng quaán trong ngöôøi thay thaét löng, buoäc moät ñaàu moái daây vaøo caùn mai coù tieän ñöôøng raõnh töø hoâm noï. Caû boïn ñang vui caâu chuyeän, ñeàu uøa theo Phoù Kình ra maët sau nhaø, ñöùng moät loaït ñoái dieän vôùi buïi chuoái tieâu phaát phô taøu laù ôû bôø raøo xa. Phoù Kình cuoän maáy voøng daây thöøng daøi ñeán maáy saûi vaøo caùnh tay traùi. Baøn tay traùi y naém chaéc coå caùn mai, baøn tay phaûi y giöõ vöõng ñoác ngoïn mai.

- Ñaøn anh thöû xem em haï caây chuoái phía beân traùi.

Boãng sau moät tieáng phaäp, thaân treân caây chuoái ñaõ guïc xuoáng maët ñaát, keâu ñaùnh roaït. Vaø Phoù Kình ñang cöôøi heà heà, cuoán voøng daây thöøng vaøo caùnh tay traùi vaø, ñaõ ñöôïc giaät veà töø luùc naøo, caùi mai ñaõ ôû goïn trong hai baøn tay y.

- Baây giôø ñaøn anh laïi xem em laáy buoàng chuoái chín caây xuoáng ñeå chuùt nöõa leã thaùnh.

Löôõi mai seùn qua cuoáng buoàng chuoái, ñi quaù ñích, chaïm caû vaøo ñeán quaù nöûa thaân caây chuoái. Caû boïn cöôøi vang. Lyù Vaên deø daët lôøi khen :

- Ngoùn " buùt chì " cuûa chuù hay ñaáy. Nhöng cuõng coøn naëng tay. Chöa ñöôïc ngoït ñoøn laém. Coù nhieàu khi mình chæ neân ñaùnh doïa ngöôøi ta thoâi. Neáu khoâng caàn ñeán, thì chôù neân laøm toån haïi ñeán nhaân maïng.

Saün coù ñaøn gaø ñang ñi trong luoáng khoai lang, Lyù Vaên möôïn Phoù Kình ñöa cho mình caây " buùt chì", buoäc thoøng loïng muùi daây vaøo coå tay traùi vaø noùi vôùi anh em :

- Chuù naøo neùm hoä toâi hoøn ñaát.

Tieáng hoøn ñaát ñuïng ñaát keâu ñaùnh boäp. Maáy con gaø bay taø taø khoûi maët vöôøn, ñaäp caùnh boàm boäp. Tieáng löôõi mai ôû tay Lyù Vaên phoùng ra keâu ñaùnh vuït. Moät tieáng gaø keâu oaùc.

Caû boïn chaïy ra luoáng khoai, giô cao con gaø gaãy maát hai chaân. Veát thöông goïn gaøng vöøa ñuùng quaõng ñaàu goái vaø caëp gioø chöa lìa haún, vaãn coøn dính vaøo ñuøi bôûi laàn da hoen maùu.

Lyù Vaên gaùc mai, noùi vôùi taát caû boïn :

- Neáu mình neùm maïnh tay quaù vaø khoâng bieát tính söùc ñi cuûa " buùt chì " laø naùt maát gaø. Caùc chuù khoâng phaûi ñaùnh nhöõng " tieáng baïc " vaøo sinh ra töû, caùc chuù khoâng bieát, chöù ñoøn " buùt chì " khoù khieán laém. Vaø moät caây " buùt chì " ngang taøng nhö theá maø laïi phaûi luïy moät caønh tre ñaáy. Chuù naøo hay xöû caây " buùt chuøng " ôû caùc ñöôøng ñoäc ñaïo, neân caån thaän khi thaáy beân ñòch tung caønh tre ra ñeå phaù " buùt chì ". Ñeå hoâm naøo raûnh, anh seõ daïy cho caùc chuù taäp ñaùnh caùi loái ñoøn bôi cheøo baèng goã cau. Ñaùnh ñeán ñoøn hoãn chieán aáy thì ñaàu ngöôøi ruïng cöù nhö sung.

Nguyeãn tuaân