Chim Vieät Caønh Nam            [   Trôû Veà   ]          [ Trang chuû  ] 
Chuyeän phieám hay chuyeän thieàn 
Muøa Xuaân noùi chuyeän veà thieàn vaø vaøi nhaø "thô röôïu"
Nguyeân Si
Trôøi ñaát sinh ra röôïu vôùi thô,
Khoâng thô khoâng röôïu soáng nhö thöøa(1).
Bình röôïu, tuùi thô laø nhöõng vaät lieäu luoân luoân mang beân mình cuûa nhaø thi só. Röôïu vaø thô khoâng theå taùch rôøi nhau, vì röôïu mang laïi nguoàn caûm höùng cho hoàn thô lai laùng, mang laïi khí haøo saûng cuûa ñaáng tröôïng phu, vaø laøm toaïi nguyeän öôùc mô cuûa ngöôøi xöa, laø: ngaâm nga caâu thô döôùi aùnh traêng, cuøng ngöôøi tri kyû chuoác röôïu...
Nhöng röôïu khoâng phaûi chæ ñem laïi nguoàn caûm höùng, khí haøo saûng, tình tri kyû. Röôïu coøn mang laïi söï say söa, queân laûng. Queân söï ñôøi mang ñaày aûo töôûng, thaát voïng, baát bình. Nhöõng nhaø "thô röôïu" ña soá quaû laø nhöõng nhaø thô baát ñaéc chí.
Duø laø Horace naâng ly ca tuïng muøa xuaân, khi tuyeát tan chaûy treân ñænh ñoài, giöõa tieáng cöøu deâ keâu treân ñoàng noäi, duø laø Lyù Baïch say khöôùt döôùi aùnh traêng ñeán khi tænh giaác, laïi chuoác röôïu haùt ca moät mình, duø laø Taûn Ñaø caát cheùn quyønh maûi meâ ñi tìm ngöôøi tri kyû:
Röôïu thô mình laïi vôùi mình,
Khi say queân caû taám hình phuø du(2).
taát caû ñeàu tìm trong côn say luùy tuùy, moät giaác moäng beù, trong giaác moäng to...
Vì cuoäc ñôøi chaúng laø moät giaác moäng lôùn ö ?
Xöû theá nhöôïc ñaïi moäng,
Hoà vi lao kyø sinh?
Sôû dó chung nhaät tuùy,
Ñoài nhieân ngoïa tieàn doanh... (3)
Moät giaác moäng daøi ñaû laøm ñau loøng nhieàu ngöôøi, vì xaáu nhieàu ñeïp ít, vì thöôøng laø moät côn aùc moäng, moät giaác moäng laém phieàn haø. Khaùc xa vôùi caùi mô moäng cuûa tuoåi thô, ñoù laø côn thöïc moäng phuõ phaøng cuûa ngöôøi töøng traûi:
Ñem moäng söï ñoï vôùi chaân thaân thì cuõng meät. (4)
Phaûi, thaát voïng vì cuoäc ñôøi, vì con ngöôøi, ai naáy ñeàu ñaû traûi qua, hôn trong moät giaây phuùt. Ai naáy ñeàu ñaû thoaùng nhìn theá söï nhö maây noåi, beøo troâi, nhìn coâng danh phuù quí nhö ñoùa hoa phuø dung, nhö con phuø du, sôùm toái ñaû taøn:
Tuoàng aûo hoùa ñaû baày ra ñaáy,
Caûnh phuø du troâng thaáy maø ñau (5).
Chæ vì ñònh luaät voâ thöôøng cuûa vuõ truï, vôùi söï bieán ñoåi khoâng ngöøng cuûa söï vaät, khieán cho " maùi toùc sôùm nhö tô xanh, maø chieàu ñaû thaønh tuyeát " 6, khieán cho "caây cì töôi toát luùc xuaân sang, thu tôùi ñaû khoâ caèn" (7).
Qua Heùraclite, qua caùc nhaø hieàn trieát "n ñoä Dravidiens vôùi quan nieäm samsaâra (luaân hoài) vaø maâyaâ (aûo giôùi), tính chaát voâ thöôøng ñaû ñöôïc xaùc ñònh, cho ñeán khi ñöôïc Phaät Thích Ca boå tuùc baèng thuyeát voâ ngaû, laø moät giai ñoaïn quan troïng voâ cuøng.
Thaät vaäy, neáu chæ hieåu vaïn vaät voâ thöôøng, thì con ngöôøi seõ suoát ñôøi than thaân traùch phaän, duø laém khi vì moät moái "saàu vaïn coå" vöôït khìi thaân phaän caù nhaân mình:
Tieàn baát kieán coå nhaân
Haäu baát chi lai giaû
Nieäm thieân ñòa chi du du
Ñoäc thöông nhieân nhi leä haï (8).
Ai ngöôøi tröôùc ñaû qua?
Ai ngöôøi sau seõ tôùi?
Ngaãm trôøi ñaát khoân cuøng
Moät mình rôi gioït leä.
Nhaø "thô röôïu" cuõng vaäy, vì thaáy cuoäc ñôøi ñaày nhöõng buïi baäm tranh giaønh, chæ vì coâng danh tieàn baïc haûo huyeàn, trong khi theá giôùi ñaûo ñieân, quoác gia tao loaïn, neân tìm queân trong thô trong röôïu, döôùi aùnh traêng töôûng chöøng nhö trong saùng muoân ñôøi. Cöù nhö theá: tænh roài laïi say, say roài laïi tænh. Khi say, thaáy "loøng vui cuøng cöïc, soáng cheát ngang nhau" (9), nhöng luùc tænh laïi caûm thaáy "noãi saàu muoân vaïn moái" (10):
Tröøu ñao ñoaïn thuûy, thuûy caùnh löu
Cöû boâi tieâu saàu, saàu caùnh saàu (11).
Ruùt göôm cheùm nöôùc, nöôùc vaãn troâi
Naâng cheùn tieâu saàu, saàu caøng saàu.
Than oâi! Röôïu chaúng tieâu ñöôïc saàu, ngöôïc laïi röôïu ñeå laïi sau côn cuoàng nhieät höùng tình, moät noãi buoàn ray röùt, khoù queân. Tröôùc voø röôïu ngoån ngang, tuùi thô nhaàu naùt...
Chæ vì thi só khoâng queân ñöôïc caùi baûn ngaû to lôùn cuûa mình, khoâng bieát thaûn nhieân tröôùc söï thònh suy cuûa söï vaät chæ "nhö haït söông treân ñaàu ngoïn coû" (12), vaø khoâng hieåu ñöôïc raèng: neáu thöïc laø moäng, thì moäng cuõng chính laø thöïc.
Vaø neáu cho raèng soáng Thieàn laø soáng thöïc, soáng hieän taïi, thì coøn gì ngöôïc laïi tinh thaàn thieàn hôn laø troán traùnh thöïc taïi? laø ñeå taâm hoàn chìm ñaém trong moät theá giôùi moäng aûo, say söa? Thaät chaúng khaùc chi thay vì töï thöùc tænh mình, laïi ñi saâu vaøo moät giaác moäng con trong giaác moäng lôùn! Caùc nhaø "thô röôïu" laøm nhö vaäy, chaúng laø laøm cho cuoäc ñôøi ñaû ngaén nguûi roài, laïi coøn ngaén nguûi theâm ö?
Maø daãu ñôøi ngöôøi ngaén nguûi ñi chaêng nöõa, ñaâu coù theå naøo ño ví baèng thôøi gian. Cöù xem nhö con ruøa soáng hôn traêm naêm, caây coå thuï soáng caû ngaøn naêm, ñaâu theå naøo so saùnh vôùi con ngöôøi soáng maáy chuïc naêm? Dó nhieân (hay khoâng,... tuøy baïn), ñaû laø con ngöôøi, thì phaûi soáng moät caùch maûnh lieät, troïn veïn, khoâng ñeå phí moät giaây moät phuùt, laïi caøng khoâng theå tìm queân söï soáng trong röôïu cheø ma tuùy. Neáu caàn, xin laáy con ve saàu laøm göông: ngöôøi ta cho noù teân laø "saàu" nhöng noù khoâng saàu chuùt naøo. Traùi laïi, sau baûy naêm ñaày ñoïa döôùi ñaát, noù chæ soáng baûy ngaøy treân caây, neân suoát ngaøy chuù ta keâu inh ìi, nhö muoán göûi vaøo töøng tuøm caây keõ laù böùc thoâng ñieäp cuûa maët trôøi vaø söï soáng.
Ngöôøi tu Thieàn, coi mình cuõng nhö moïi sinh vaät, neân yù thöùc ñöôïc söï quí baùu cuûa moãi giaây phuùt soáng treân theá gian naøy, nhöng tuyeät nhieân khoâng chaáp chaët vaøo söï soáng ñoù, cuõng nhö khoâng chaáp chaët vaøo moät vaät gì. Ñieàm nhieân, töï nhieân, vaø hoàn nhieân soáng, trong moät nieàm vui nheï nhaøng, giaûi thoaùt. Khoâng lo, khoâng sôï, khoâng saàu. Cuoäc ñôøi tuy nhö "moät vì sao môø daàn buoåi bình minh, moät ngoïn ñeøn daàu leo leùt, moät tia chôùp trong ñaùm maây heø, moät boùng ma, moät giaác moäng..."(13), nhöng tieáng haùt chim hoaøng anh hoâm nay thanh hôn bao giôø heát, höông thôm hoa moäc hoa traø hoâm nay dòu hôn bao giôø heát!
Vaø chaúng caàn chuoác röôïu ngaâm thô, vò Thieàn sö cuõng thaáy loøng vui man maùc khi nhìn maët traêng trong saùng chieáu qua cöûa soå tuùp leàu tranh.  Coøn chuùng ta? Ngaøy hoâm nay, Xuaân ñaû trôû veà vôùi bao baûi cì non, bao ñoùa hoa haøm tieáu. Haûy thöôûng thöùc caùi ñeïp hieän taïi nhieäm maàu ñeå roài khi hoàng thöa, xanh raäm, khoâng coøn "tieác laøm gì nhöõng ñoùa hoa rôi" (14). Vaø cuõng xin trong moät nuï cöôøi côûi môû, cuøng moät vaøi nhaø "thô röôïu" nhaám nhaùp, ngaâm nga:
Coøn thô coøn röôïu coøn xuaân maûi
Coøn maûi xuaân coøn röôïu vôùi thô. (15)
Nguyeân Si
(1) Taûn Ñaø: Ngaøy Xuaân thô röôïu.
(2) Taûn Ñaø: Ngaøy Xuaân thô röôïu.
(3) Lyù Baïch: Xuaân nhaät tuùy khôûi ngoân chí.
(4) Cao baù Quaùt: Ngaùn ñôøi.
(5) OÂn nhö Haàu: Cung oaùn ngaâm khuùc.
(6) Lyù Baïch: Töông tieán töûu.
(7) Vaïn Haïnh thieàn sö.
(8) Traàn töû Ngang: Ñaêng U chaâu ñaøi ca.
(9) Lyù Baïch: Nguyeät haï ñoäc chöôùc III.
(10) Lyù Baïch: Nguyeät haï ñoäc chöôùc IV.
(11) Lyù Baïch: Tuyeân chaâu tieãn bieät hieäu thö Thuùc Vaân.
(12) Vaïn Haïnh thieàn sö.
(13) Kim Cöông Baùt nhaû Ba la maät ña.
(14) Vöông Duy: Toáng xuaân töø
(15) Taûn Ñaø: Ngaøy Xuaân thô röôïu.

 [   Trôû Veà   ]