Chim Vieät Caønh Nam [ Trôû Veà ] [ Trang chuû ]
Nhoäng ñaàu xuaân Vuõ Haïnh
Hoài ñoù döôùi thôøi Phaùp thuoäc, ñi qua hai nöôùc Mieân-Laøo coù veû deã daøng vì thuoäc trong khoái Ñoâng Döông do noù thoáng trò. Toâi laùi chieác Ñôø-la-hay, loaïi xe aáy ñaõ xöa roài giôø khoâng coøn ai nhaéc tôùi, chôû khaùch ñi töø Nam Vang veà ngaû Chaâu Ñoác ñeå leân Saøi Goøn. Chuyeán ñi hoâm ñoù laø chuyeán khôûi haønh ñaàu naêm, ngaøy moàng boán Teát. Khoâng nhôù naêm Choù hay laø naêm Heo gì ñoù... Giöõa Tuaát vôùi Hôïi, toâi cöù loän hoaøi. Maø suy theo caùi chuyeän naøy, thì choù hay heo cuõng ñeàu hôïp caû.
Xe toâi "ñeà ba" raát sôùm, haønh khaùch treân ba möôi ngöôøi. Coøn laø ngaøy Teát - hoài ñoù mình aên Teát suoát thaùng gieâng - neân ai aên maët cuõng baûnh bao laém. Phaàn toâi ngoaøi caùi quaàn ñen baèng laõnh Myõ-A, aùo baø ba luïa Taân Chaâu traéng, coøn khoaùc moät caùi aùo "veùt" næ xanh nöôùc bieån, ñoäi muõ "Phôø-leâ-seâ" maøu xaùm lôït, mang ñoâi boát-tin ñen boùng, phì pheøo xì gaø. Ngaøy thöôøng thì toâi mang guoác laùi xe cho ñôõ noùng chaân. Ña soá laø caùc thöông gia ôû Nam Vang, raûnh roãi ngaøy xuaân trôû veà thaêm queâ, moät oâng nghe noùi laø coâng chöùc böï, maäp maïp, oâm caùi caëp da phoàng cöùng, vaø moät oâng ñeo kieáng traéng goïng vaøng , coâm-leâ chöõng chaïc , huùt caùi oáng voá to keành, coù veû laø ñaïi trí thöùc. Khoaûng möôøi hai ngöôøi ñaøn oâng vaø treân hai möôi ngöôøi ñaøn baø sang troïng vôùi ba ñöùa nhoû ôû tuoåi boàng aüm, noùi cöôøi vui veû, gioáng heät nhö xe ñaùm cöôùi ñaàu xuaân.
Coøn caùch bieân giôùi khoaûng naêm caây soá thì trôøi raïng saùng. Toâi vöøa cho xe chaïy vaøo moät vuøng raäm raïp, hai beân laø röøng, thì thaáy maáy ngöôøi loá nhoá giöõa ñöôøng. Toâi lieàn boùp coøi, caùi coøi hoài ñoù gioáng nhö quaû boùng cao su, to hôn moät traùi cam saønh côõ lôùn trong coù löôõi gaø, gaén gaàm tay laùi, boùp ñaày caû tay nghe keâu töøng tieáng khaù to oàm oäp nhö tieáng cuûa eãnh öông meï gaëp trôøi möa lôùn.
Nghe coøi ñaùm ngöôøi khoâng muoán daõn ra neân toâi phaûi lo raø thaéng cho xe chaäm laïi. Ñeán gaàn nhìn thaáy boïn hoï toâi boãng ñaâm hoaûng, muoán voït leï luoân nhöng laïi khoâng daùm, ñaønh phaûi thaéng gaáp. Cheát meï mình roài, gaëp phaûi boïn cöôùp! Gaàn ñaây nghe noùi coù boïn cöôùp cuøng baêng vôùi Ñôn Huøng Tin töøng ngang doïc vuøng bieån Hoà taùch xuoáng ôû maïn bieân giôùi döïa choã laèn ranh hai nöôùc ñeå chaïy qua chaïy laïi cho deã aån naùu. Ngöôøi ta noùi raèng teân ñaàu naäu naøy tröôùc kia laø moät coâng töû nhaø giaøu, hoïc haønh ñaøng hoaøng, nhöng sau aên chôi luoâng tuoàng, côø baïc, huùt saùch, ñó bôïm, neân bò gia ñình töø boû roài ñi aên cöôùp. Treân con ñöôøng ñôøi maø khoâng vöõng vaøng tay laùi, khoâng bieát raø thaéng kòp thôøi thì lao xuoáng hoá, ñoù laø caùi chaéc.
- Taát caû xuoáng xe mau leân! Khoâng thì tao baén beå soï!
Moïi ngöôøi thaát saéc, riu ríu böôùc xuoáng. Teân ñaàu naäu vôùi boä ria meùp, ñaàu toùc bôøm xôøm xoõa xuoáng bôø vai, vaän ñoà maøu saãm, tay caàm suùng ngaén ñöùng tröôùc ñaàu xe ra leänh cho ñaùm thuû haï chöøng naêm saùu ñöùa. Boïn naøy coù thaèng caàm dao, coù thaèng caàm suùng - chaéc laø suùng giaû - nhöng ôû trong tay cuûa keû quyeàn löïc thì thaät vôùi giaû nhieàu khi laø moät.
Trong luùc vaøi teân leân xe hoái haû gom caùc haønh lyù vaøo nhöõng bao boá thì boïn ôû döôùi xuïc xaïo trong tuùi quaàn aùo töøng ngöôøi, moùc heát baïc tieàn. Teân ñaàu naäu noùi, gaèng gioïng:- Teát naøy boïn tao thì ñoùi thaét ruoät coøn boïn tuïi bay thì no nöùt nieàng laïi coøn dong chôi söôùng thaáy moà toå. Ñöøng coù keâu ca gì nghen. Lo veà laøm aên, boác hoát kieám baïc, nay mai coù dòp gaëp laïi tao seõ möôïn theâm ñeå xaøi.Roài gaõ quaùt hoûi ñoàng boïn:- Xong chöa ?- Thöa ñaïi ca, xong !
Teân traû lôøi coù leõ thuoäc veà caáp phoù, maët muõi döõ daèn, cuõng caàm suùng ngaén. Y toan quay ñi boãng nhìn caùi oâng coù veû laø ñaïi trí thöùc, gaät guø:
- Thaèng naøy coù boä coâm-leâ ngon ta, tao maëc chaéc vöøa. Côûi leï leân maøy!
OÂng naøy boång noåi giaän leân:
- Caùc ngöôøi ñaõ loät saïch tieàn coøn muoán gì nöõa?
Teân cöôùp ñaùp laïi, laïnh luøng:
- Tao muoán boä ñoà, hoaëc caùi maïng maøy.
Roài y chóa suùng laêm laêm tieán tôùi, laëng leõ giaät caùi aùo veùt vaø ra daáu cho oâng naøy côûi quaàn. Dó nhieân oâng naøy ngoan ngoaõn laøm theo vì sôï khaåu suùng, cho duø ñoù laø suùng giaû. OÂng coâng chöùc böï ñöùng beân boång döng caát gioïng run raåy thuùc giuïc ngöôøi baïn ñoàng haønh:
- Leï leï leân anh, keûo maáy oång giaän.
OÂng kia vöøa côûi quaàn xong (thoâi, theá laø toát ñeïp) nghe noùi, laïi noåi suøng leân:
- Caùi gì maø anh baûo leï? Chaúng leõ coøn muoán loät truoàng toâi sao?
Côn giaän cuûa oâng coù veû chính ñaùng nhöng khoâng hôïp thôøi. Bôûi nghe noùi theá, teân ñaàu naäu trôïn maét leân quaùt to:
- Laïi coøn thaùch thöùc nöõa aø? Thì loät truoàng ñi! Loät truoàng taát caû cho boïn maøy bieát. Ñöùa naøo chaäm treã thì aên keïo ñoàng!
Gaõ vung caây suùng, tieán tôùi. Caû boïn thuû haï huøng hoå xoâng vaøo baét töøng ngöôøi moät côûi heát aùo quaàn. Phuï nöõ suïp xuoáng van xin nhöng chuùng khoâng tha. OÂng coâng chöùc böï vaø maáy thöông gia cuõng quì xuoáng laïy nhöng thaät voâ ích, vì nhöõng keû xaáu khoâng ñuû khaû naêng ruùt laïi yù kieán cuûa mình. Giöõa caûnh baøng hoaøng nhö theá, boãng coù tieáng treû khoùc theùt. Teân ñaàu naäu laïi ra leänh:
- Tha cho luõ treû, khoûi loät ñoà chuùng!
Roài gaõ quay ñi, nhìn veà phía beân kia röøng nhö voïng veà moät hình aûnh trong quaù khöù. Moät phuùt, gaõ ra leänh tieáp:- Muï naøo coù con, cho giöõ laïi caùi quaàn loùt!
Hoài ñoù thieân haï chöa bieát xaøi moùn xì-líp. Xì-líp ñöôïc keå vaøo loaïi trang bò hieän ñaïi. Moät teân thuû haï tieán laïi gaàn gaõ:
- Thöa ñaïi ca... Moät muï khoâng coù quaàn loùt...
Vaãn khoâng quay laïi, gaõ noùi moät caùch giaän döõ khaùc thöôøng:
- Thì haõy cho noù caùi quaàn!
Môùi bieát, khoâng maëc ñoà loùt coù luùc cuõng thuaän lôïi thöïc. Toâi mong cho sôùm keát thuùc caùi maøng thoaùt y baát ñaéc dó naøy ñeå quay veà laïi Nam Vang, boãng nghe ñaàu naäu quaùt baûo:- Leân xe!
- Caám xe trôû ñaàu! Ñi tôùi!
Haún gaõ coøn muoán ñoùn xe töø Nam Vang xuoáng. Toâi roà maïnh ga, roài cho voït ñi, ñaàu oùc hoang mang cuøng cöïc tröôùc tình theá naøy. OÂng coâng chöùc böï vaø oâng trí thöùc cuøng leân ngoài gheá vôùi toâi, vaø toâi khoâng theå khoâng nhìn thaáy hoï. Laøm cho tai naïn hoùa ra bi thaûm moät caùch quaùi gôû theá naøy laø do loãi ôû hai oâng. Nhöng phieàn traùch hoï, ích gì? Hoï cuõng y heät chuùng toâi, laø cuõng traàn truoàng! Coù leõ hoï chæ hôn toâi chuùt ít veà maët tö theá, vì coøn ngoài treùo maûy ñöôïc-ñoù laø khaû naêng töï che kín bôùt phaàn naøo veà con ngöôøi mình-neân coøn coá giöõ moät veõ ñaïo maïo heát söùc buoàn cöôøi. Moät oâng trí thöùc maát kieáng vaø moät oâng coâng chöùc maát caëp, coi cuõng buoàn thaûm nhö laø con deâ bò maát raâu caèm.
Coøn toâi, vôùi chöùc naêng phaûi moät chaân ñaïp ga, moät chaân giöõ soá, toâi ñaønh phôi baøy hôi quaù loä lieäu veà cô theå mình. Ngheà nghieäp luoân luoân quyeát ñònh cho caùch giôùi thieäu con ngöôøi chuùng ta ngoaøi xaõ hoäi. Quaû thöïc toâi chöa bao giôø döï lieäu coù luùc laïi phaûi trình laøng trong tö theá naøy. Rieâng toâi, vôùi neàn giaùo duïc ñaõ ñöôïc höôûng thuï töø cha oâng mình, toâi khoâng bao giôø quay nhìn laïi sau, daàu chæ moät laàn, vaø luùc noå maùy ñeå cho xe chaïy toâi ñaõ beû kieáng chieáu haäu suïp xuoáng cho khoûi voâ tình nhìn thaáy phía sau. Con ngöôøi ít nhieàu vaãn coù khuynh höôùng veà söï toø moø moät caùch baát löông, vaø toát hôn heát laø neân deïp boû moïi thöù ñieàu kieän giuùp khuynh höôùng aáy toàn taïi. Nhöng daàu khoâng ñöôïc quan saùt roäng khaép, chæ caàn xuyeân qua hai oâng cuøng ngoài baêng tröôùc, toâi cuõng ñoaùn hieåu ñöôïc tình traïng chung. Thaät khoâng coù moät tieáng naøo chính xaùc ñeå maø ñaët teân cho tình huoáng naøy. Thieáu vaéng quaào aùo, oâng trí thöùc lôùn chæ laø boä xöông leùp keïp, beân caïnh oâng coâng chöùc böï laø moät khoái môõ nhaõo nheà. Vaên minh con ngöôøi tröôùc heát haún laø vaên minh bao bì. Nhieàu moùn saûn phaåm ñöôïc nghe quaûng caùo raàm roä, ñeán khi côûi boû bao bì chæ laø moät thöïc taïi heát söùc naûn loøng.Baây giôø toâi khoâng bieát mình phaûi neân chaïy chaäm hay laø chaïy mau. Quaàn aùo cuõng coù quan heä ñeán caû toác ñoä. Thaø laø aên maëc baûnh bao, phoùng xe vi vuùt, coi noù ra troø. Coøn nhö theá naøy... thaät laø khaùc gì moät boïn sinh vaät naøo ñoù töø nôi xa laï laïc xuoáng ñòa caàu, toø moø chieám ñoaït moät chieác xe ñoø ñeå thöû du xuaân trong moät ñoaïn tröôøng. Nhöng roài sau ñoù hoï coù theå bieán maát ñi trong coõi khoâng gian voâ taän, coøn luõ chuùng toâi seõ phaûi löu dieãn veà söï traàn truoàng naøy giöõa ngöôøi thieân haï nhö theá naøo ñaây?
Toâi cuõng töï hoûi nhöõng ngöôøi trong xe ñang coù taâm traïng ra sao, hoï ñang töï cöôøi hay ñang khoùc thaàm? Coù leõ hoï ñeàu nhaän thaáy cuoäc ñôøi khoâng phaûi luoân luoân dieãn tieán moät caùch khoân ngoan, nghieâm tuùc, maø vaãn coù theå daãn daét chuùng ta ñeán nhöõng tình huoáng laï thöôøng, thaäm chí laø quaùi dò nöõa. Nhö theá, keû bieát ñieàu nhaát laø phaûi an uûi laáy mình vì ñaõ chaáp nhaän laøm nhöõng haønh khaùch trong moät chuyeán xe... ñònh meänh. Rieâng toâi laø ngöôøi lao ñoäng xöa nay, soáng ñôøi hieàn laønh, toâi chæ tìm rieâng cho mình ñöôïc moãi keát luaän, laø khoâng neân chaïm töï aùi nhöõng ngöôøi quyeàn löïc. Ñoù laø oâng quan, oâng toøa, oâng thaày, oâng caûnh saùt, oâng chuû baùo, oâng chuû nôï, keå luoân caùc loaïi thuû tröôûng vaø caû oâng töôùng cöôùp nöõa. Chaïm vaøo töï aùi cuûa hoï coù theå ta bò loät truoàng nhö chôi, nghóa laø bò traû ngöôïc veà ñieåm khôûi ñaàu. Vaø nhö vaäy ñoù, taát caû nhöõng ngöôøi hieàn löông coù chuùt suy nghó treân theá gian naøy, thaûy ñeàu coù theå ñoàng yù raèng caùi quyeàn löïc chaân chính-thöïc söï chaân chính-phaûi laø quyeàn löïc khoâng coù töï aùi.Khi xe chaäm laïi, tôùi gaàn ngaõ chôï Chaâu Ñoác, toâi nghe tieáng noùi vang töø baêng sau:- Anh Saùu! Coi coù choã tieäm naøo baùn ñoà cuõ thì döøng laïi nghen! Gioïng noùi cuûa chò Tö Laønh, choã baïn haøng quen. Chò laø chuû vöïa traùi caây ôû chôï Nam Vang.
- Chò ñònh mua chòu ñöôïc sao?
Gioïng chò raønh roït:
- Khoûi lo. Luùc thaáy boïn cöôùp toâi ñaõ nheùt lieàn döôùi gheá ñöôïc moät xaáp baïc, boïn noù leân xe lo quô gaáp ñoà haønh lyù, deã gì maø thaáy. Mua ít ñoà cuõ cho baø con duøng ñi anh Saùu ôi!
Khoâng phaûi trong ñôøi chuùng ta ñeàu ñöôïc nhieàu laàn nghe nhöõng caâu noùi quí giaù vaøo loaïi nhö theá. Caâu noùi giaûi toûa noãi lo aâu chính ñeø naëng loøng mình, caâu noùi thieát thöïc boå cöùu cho moät thöïc traïng eâ cheà, ñuû ñaày yù nghóa ñuøm boïc cuûa keû sôùm bieát lo xa, giuùp cho moãi ngöôøi nhö tìm thaáy laïi giaù trò cuûa mình.
Hoài ñoù, chôï Chaâu Ñoác coøn vaéng veû neân söï thu gom ñoà cuõ baét phaûi ñôïi chôø. Toâi phaûi cho xe di ñoäng ñeå traùnh khoûi söï toø moø cuûa nhöõng ñaùm ngöôøi chæ chöïc vaây quanh. Caûnh töôïng chieác xe laï luøng nhö vaäy ngaøn naêm deã coù moät laàn. Chính cuõng nhôø theá ngöôøi ta nhìn thaáy ñaâm ra söõng soát, ñôõ gaây neân nhöõng oàn aøo. Hình nhö do caùc chuøa chieàn Nuùi Sam aûnh höôûng, ña soá baø con ôû taïi vuøng naøy ñeàu coù taám loøng meán ñaïo, vaø boïn chuùng toâi deã gôïi cho hoï yù nieäm veà moät giaùo phaùi taân kyø vöøa kòp haï sôn hôn laø moät luõ chuùng sinh voâ phuùc môùi bò boïn cöôùp traán loät.
Hai oâng haøng xoùm cuûa toâi thì trôøi haïi thaät. Veà phaàn beân döôùi, moãi oâng nhaän ñöôïc moät quaàn phuï nöõ ñen oá, ñieåm caùc maûnh vaù vaø laïi khaù chaät. Coøn veà beân treân thì oâng coâng chöùc ñöôïc moät aùo veùt ca-roâ coù leõ saûn xuaát töø thôøi AÂu-Laïc, troøng vaøo cuõn côõn chöa ñeán nöõa ngöôøi-bôûi leõ söï maäp cuûa oâng ra ngoaøi khaù xa ni taác quen thuoäc ôû trong ñôøi soáng. Phaàn oâng trí thöùc, ñöôïc chieác aùo xaåm, vaøo loaïi gieû lau ñaõ quaù haïn kyø.
Baây giôø ñaõ coù quaàn aùo, moïi ngöôøi coù theå nhìn nhau vaø ñuû tö theá ñeå cöôøi moät caùch thoâng caûm ñeå xoùa bôùt söï ngöôïng ngaäp vöøa qua. Roõ raøng khoâng ai ñöôïc maëc nhö mình chôø ñôïi, vaø cuõng khoâng coù moät nhaø thôøi trang taøi ba naøo daùm nghó tôùi nhöõng kieåu aên maët laï luøng nhö vaäy. Cuoäc ñôøi maõi maõi vaãn laø moät tay ñaïo dieãn heát söùc cöø khoâi.
Sau tai naïn aáy, toâi coù aán töôïng khoâng maáy toát ñeïp ñoái vôùi tuyeán ñöôøng neân beøn tìm caùch chuyeån veà mieàn Taây, chaïy ngaõ Caàn Thô-Soùc Traêng. Chöøng ba thaùng sau, toâi nghe teân cöôùp bò baén cheát. Moät cuoäc phuïc kích phoái hôïp giöõa caûnh saùt Vieät vaø Mieân ôû vuøng bieân giôùi ñaõ xoaù boû haún ñöôïc baêng nhoùm aáy. Thöïc tình, toâi caûm thaáy thöông cho teân ñaõ traán loät mình. Coù leõ vì toâi nhôù laïi y khoâng loät ñoà maáy ñöùa treû thô, vaø y cuõng bieát toân troïng-ôû caùi möùc ñoä cöôùp boùc- nhöõng ngöôøi laøm meï. Con ngöôøi coù chuùt hieåu bieát ôû trong xöû söï vôùi ngöôøi, daàu laø keû cöôùp, vaãn laøm cho ta ñoäng loøng.
Daàu sao ñoù cuõng laø moät kyû nieäm khoù queân. Toâi baûo noù thuoäc naêm Choù hay naêm Heo laø vaäy ñoù, vì mình bò cöôùp quaùt naït nhö ñoái vôùi choù vaø coøn bò loät traàn truoàng nhö heo.Toâi goùp lôøi vôùi baùc Saùu:- Ngöôøi ta vaãn noùi " traàn truoàng nhö nhoäng!"- Ö Ø, thì nhö nhoäng. Maø nhoäng ñaàu xuaân!
Baùc baät cöôøi leân ha haû, tieáng cöôøi thay theá cho lôøi keát luaän veà caâu chuyeän cuõ, cuûa moät thôøi xöa.
Vuõ Haïnh
1 - 1988
[ Trôû Veà ]