|
| Baøi "Bình
Ngoâ ñaïi caùo" coù caâu:
"Ñeán noãi ñöùa treû ranh nhö Tuyeân Ñöùc, nhaøm voõ khoâng thoâi; laïi sai ñoà nhuùt nhaùt nhö Thaïnh, Thaêng ñem daàu chöõa chaùy" (1). Trong nguyeân baûn chöõ Haùn, Nguyeãn Traõi goïi vua Tuyeân Toâng nhaø Minh, nieân hieäu Tuyeân Ñöùc (1426-1435), laø "giaûo ñoàng" (ñöùa beù con gian hoaït, xaûo traù). "Giaûo ñoàng" ñöôïc dòch laø "treû ranh". Ai cuõng hieåu treû ranh laø treû con. Nhöng ngoaøi nghóa thoâng thöôøng laø treû con, treû ranh coøn coù moät yù nghóa khaùc nöõa. Theo tín ngöôõng daân gian Vieät Nam, ngöôøi ta cho raèng treû con ñeán luùc "ñaày tuoåi toâi" (ñaày naêm) môùi thaønh ngöôøi, chöa "ñaày tuoåi toâi" thì chöa thaønh nhaân caùch. Vì vaäy treû con chöa ñaày naêm maø cheát thì thaønh "ranh", chöù khoâng thaønh ma. Ngöôøi ñaøn baø naøo ñeû nhieàu maø
khoâng nuoâi ñöôïc laø maéc "con ranh con loän", nghóa laø con ranh
ñaàu thai sinh ra roài cheát ñi, sau laïi ñaàu thai laàn nöõa
roài cheát, cöù theá maõi maõi. Muoán tröø naïn con ranh thì phaûi
laáy xaùc ñöùa treû môùi cheát, chaët ra nhieàu ñoaïn roài môùi
choân, coát ñeå laøm cho con ranh sôï maø
Loaøi ranh khoâng phaûi laø loaøi ngöôøi, cho neân khoâng ñöôïc choân laãn loän vôùi ngöôøi lôùn. Cha meï khoâng khoùc, khoâng thôø töï gì caû, hoaëc chæ thôø rieâng chôù khoâng thôø chung vôùi toå tieân (2). Goïi Tuyeân Ñöùc laø "treû ranh" laø coù yù khinh Tuyeân Ñöùc chöa ñaùng ñöôïc laøm ngöôøi ! Ngaøy nay maáy tieáng "thaèng ranh con" hay "con ranh con" thöôøng ñöôïc duøng ñeå maéng chöûi, mieät thò ngöôøi khaùc. Ngaøy xöa, "ñôøn baø ranh con" coù nghóa laø ngöôøi ñaøn baø ñeû con hay cheát (3), chöù khoâng phaûi laø tieáng maéng chöûi. Beân caïnh "ranh con", ngoân ngöõ Vieät Nam coøn nhieàu tieáng khaùc ñeå goïi treû con: oân con, oaét con, nhaõi con, loûi con (hay loûi tì), tí nhau... Nhöõng tieáng naøy ñöôïc coi laø nhöõng tieáng loùng cuûa "vaên chöông bình daân" neân chöa ñöôïc caùc töø ñieån giaûi thích vaø neâu roõ nguoàn goác.
OÂn con OÂn laø goïi taét cuûa quan oân. Quan oân laø aùc thaàn gaây ra beänh dòch. OÂn con laø treû con hay phaù phaùch, laøm ngöôøi lôùn khoù chòu. Oaét con Oaét do chöõ choaét ñoïc traïi. Choaét nghóa laø bò khoâ teo laïi. Oaét con laø treû con gaày coøm. Nhaõi con Nhaõi do chöõ nhaùi maø ra. Nhaùi laø con eách nhoû. Nhaõi con laø tieáng chæ chung treû con beù nhoû. Loûi con hoaëc loûi tì Loûi nghóa laø khoâng ñoàng ñeàu, khaäp khieãng. Tuïc ngöõ coù caâu "Xaáu ñeàu hôn toát loûi". Loûi con laø ñöùa beù coù thoùi khoân vaët. Cuõng coù theå loûi laø do chöõ loõi maø ra. Loõi laø phaàn goã beân trong cuûa thaân caây cöùng hôn phaàn voû beân ngoaøi. Loõi coøn coù nghóa laø saønh soûi, nhieàu kinh nghieäm soáng (loõi ñôøi). Loûi con laø ñöùa beù cöùng ñaàu, raén maét, tinh khoân. Tí nhau Tí nghóa laø raát nhoû (beù tí), raát
ít (moät tí). Nhau (lau nhau, luùc nhuùc) chæ ñaùm ñoâng. Ngöôøi
ta thöôøng noùi luõ tí nhau hay ñaùm tí nhau ñeå chæ ñaùm ñoâng
treû con. Treân ñaây laø maáy tieáng toâi hay bò ngöôøi lôùn maéng...yeâu thuôû coøn laø "hoïc troø thoø loø muõi xanh". Chaéc chaén coøn nhieàu tieáng ñòa phöông khaùc ñöôïc duøng ñeå goïi treû con. Môøi caùc baïn boå sung... _____________ (1) Traàn
Troïng Kim: Vieät Nam söû löôïc, NXB
Mieàn Nam, Hoa Kyø (in laïi)
|
Môøi
caùc baïn cuøng thöû tìm hieåu caùc kieåu goïi treû con naøy.
[ Trôû Veà ]