|
| Tang leã
laø nhöõng leã nghi ñöôïc ñaët ra ñeå baøy toû loøng thöông
xoùt vaø kính thôø ngöôøi cheát.
Ngöôøi Vieät Nam coi tang leã cha meï laø quan troïng nhaát. Khi cha meï haáp hoái thì phaûi khieâng ra giöõa nhaø ñeå toû raèng cha meï cheát moät caùch quang minh chính ñaùng. Luùc naøy phaûi ñaët teân hieäu, teân thuïy, coøn goïi laø teân cuùng côm, roài thöa cho cha meï bieát ñeå sau naøy moãi khi cuùng gioã, nghe con chaùu khaán teân thì cha meï veà döï leã. Laïi laáy moät mieáng luïa traéng daøi ñaët leân maët, coù ngöôøi noùi ñaët leân ngöïc (1) ñeå hoàn ngöôøi saép cheát nhaäp vaøo, roài keát thaønh hình ngöôøi, goïi laø hoàn baïch. |
| Khi taét thôû roài thì tang chuû
(ngöôøi chuû leã, thöôøng laø con trai tröôûng) laáy moät chieác
ñuõa ñeå ngang haøm, duøng moät mieáng khaên hoaëc moät mieáng
giaáy phuû leân maët ñeå traùnh ma quyû aùm haïi.
Xong, khieâng xaùc ñaët xuoáng ñaát, roài laïi khieâng leân giöôøng, mong raèng ngöôøi cheát haáp thuï sinh khí cuûa ñaát, may ra soáng laïi. Phan Keá Bính cho raèng tuïc naøy mang yù nghóa laø ngöôøi ta bôûi ñaát sinh ra thì khi cheát laïi veà ñaát (2). Coù leõ Phan Keá Bính ñaõ chòu aûnh höôûng cuûa Ñaïo Thieân Chuùa chaêng ?  Ngöôøi
con caàm caùi aùo cuûa ngöôøi cheát môùi thay, ñi ñöôøng phía
tröôùc treøo leân maùi nhaø huù vía ba laàn (leã phuïc
hoàn, chieâu hoàn) : ba
hoàn, baûy vía, cha ñaâu veà vôùi con hoaëc ba hoàn, chín vía
meï ñaâu veà vôùi con, toû yù mong cha meï soáng laïi.
Theo quan nieäm cuûa Ñaïo giaùo thì phaùch (hay vía) laø phaàn tinh
thaàn cuûa ngöôøi phaûi phuï vaøo xaùc môùi toàn taïi, khi ngöôøi
cheát thì tan ñi, coøn hoàn laø phaàn tinh thaàn khoâng coù xaùc
vaãn toàn taïi ñöôïc.
Huù vía xong tuït xuoáng baèng loái phía sau. Mang aùo vöøa ñöôïc huù vía phuû leân xaùc. Duøng nöôùc thôm taém röûa cho ngöôøi cheát (leã moäc duïc ), chaûi toùc, caét moùng tay moùng chaân, thay quaàn aùo môùi. Con trai taém röûa cho cha, con gaùi taém röûa cho meï. Ngöôøi cheát ñöôïc maëc quaàn aùo sang troïng hay ñôn sô tuøy theo nhaø giaøu hay ngheøo, coù chöùc töôùc hay khoâng, cheát giaø hay cheát treû. Caùc ñoà duøng vaø nöôùc taém cuûa leã moäc duïc ñöôïc ñem choân. |
 Sau
ñoù laøm leã phaïn haøm, hay ngaäm
haøm. Boû moät naém gaïo vaø ba ñoàng tieàn (ñoàng
keõm, ñoàng chinh) vaøo mieäng ngöôøi cheát. Gaïo ñeå linh hoàn
ngöôøi cheát aên, khoûi phaûi thaønh ma ñoùi ( ngaï
quyû). Tieàn duøng ñeå ñi ñoø hay qua caàu sang beân
kia theá giôùi. Nhöõng ngöôøi luùc soáng aên ôû baïc aùc thì luùc
cheát linh hoàn phaûi qua caàu Naïi Haø. Ngöôøi löông thieän
ñöôïc qua caàu Kim Ngaân. Ngaøy xöa nhaø giaøu duøng gaïo vaø vaøng,
ngoïc ñeå laøm leã phaïn haøm.
Töø luùc maëc quaàn aùo ñeïp cho ngöôøi cheát xong, con chaùu khoâng maëc ñoà toát ñeïp, chaûi chuoát. Ngöôïc laïi, caøng aên maëc tieàu tuïy caøng toû loøng hieáu thaûo. Tieáp ñeán laø leã khaâm lieäm. Khaâm lieäm laø duøng vaûi boïc xaùc tröôùc khi ñaët vaøo aùo quan. Xaùc ñöôïc cheøn ñoà boå khuyeát, boïc kín vaø buoäc chaët thaønh moät khoái vuoâng vöùc. Luùc ñaët xaùc vaøo aùo quan ( leã nhaäp quan ), loùt giaáy baûn, raéc boûng hay traø khoâ ñeå ñeà phoøng huùt nöôùc do xaùc tieát ra. Nhieàu nhaø môøi thaày phuø thuûy laøm leã phaït moäc (cheùm goã). Moät tay caàm dao, tay kia caàm boù höông, thaày phuø thuûy vöøa nieäm thaàn chuù, vöøa quaùt thaùo, vöøa cheùm vaøo thaønh aùo quan ñeå tröø ma quyû coøn aån naáp trong aùo quan vaø trong nhöõng taám vaùn. Phaït moäc xong, thaày phuø thuûy boû vaøo trong aùo quan moät mieáng vaùn ñuïc hình choøm sao baéc ñaåu, goïi laø vaùn thaát tinh (baûy ngoâi sao). Gia ñình ngheøo thì chæ veõ choøm sao leân moät maûnh giaáy. Vaùn thaát tinh coù coâng duïng gì ? Theo quan nieäm cuûa Ñaïo giaùo thì treân coõi trôøi coù Ngoïc Hoaøng Thöôïng Ñeá vaø nhieàu vò thaàn ngöï trò. Trong soá caùc vò thaàn ñöôïc ngöôøi ñôøi thôø kính coù Nam Taøo vaø Baéc Ñaåu, hai vò thaàn chuyeân ghi cheùp vaø kieåm soaùt soå sinh, soå töû cuûa loaøi ngöôøi. Choøm sao baéc ñaåu (ñaïi huøng tinh) töôïng tröng cho thaàn Baéc Ñaåu. Boû taám vaùn thaát tinh vaøo trong quan taøi, ngöôøi ta hi voïng raèng linh hoàn ngöôøi cheát seõ ñöôïc vò thaàn giöõ soå töû che chôû. Ngöôøi naøo cheát nhaèm giôø xaáu thì phaûi boû theâm vaøo aùo quan moät coã baøi toå toâm, ngaøy nay coù choã duøng boä baøi taây, moät quyeån lòch taøu hoaëc lòch ta. Tuïc naøy mang yù nghóa gì ? Chöõ baøi (haùn vieät, boä thuû), nghóa laø tröø boû, vaø chöõ lòch (boä chæ) nghóa laø traûi qua, vöôït qua. Cheát nhaèm giôø xaáu, ngöôøi ta duøng boä baøi, quyeån lòch ñeå tröø boû ñieàu xaáu, vöôït qua ñöôïc moïi khoù khaên. Nhieàu nhaø coøn daùn theâm buøa beân trong vaø beân ngoaøi aùo quan ñeå tröø khöû ma quyû. Coù nhaø duøng taøu laù goài thay cho quyeån lòch. Laù goài tröø ñöôïc thaàn truøng (2)(3). Nhaäp quan roài, cheøn theâm ñoà boå khuyeát, ñaäy naép aùo quan, gaén sôn, ñoùng caù hoaëc ñoùng ñinh cho kín. Linh cöõu ñöôïc khieâng ra ñaët giöõa nhaø, treân noùc baøy moät baùt côm uùp, caém moät chieác ñuõa voùt cho sô ra nhö gai nhoïn (coù nôi goïi laø chieác ñuõa boâng), moät quaû tröùng luoäc, ba neùn höông. Baùt côm, quaû tröùng, coù theå laø böõa aên ñeå linh hoàn ngöôøi cheát khoûi trôû thaønh ma ñoùi. Nhöng chieác ñuõa coù gai nhoïn thì chaéc chaén khoâng phaûi laø ñeå duøng aên côm. Khoâng ai coù theå aên vôùi moät chieác ñuõa nhö theá. Vaäy chieác ñuõa gai naøy mang yù nghóa gì ? Chieác ñuõa chöõ haùn vieät laø khoaùi (boä truùc). Chöõ khoaùi (boä taâm) coù nhieàu nghóa : söôùng thích, nhanh choùng, saéc beùn, vaø lính ñi baét giaëc cöôùp. Caùi gai nhoïnchöõ haùn vieät laø thöù (boä ñao), thöù coøn coù nghóa laø ñaâm cheát. Chieác ñuõa gai töôïng tröng cho moät teân lính ñi baét vaø ñaâm cheát giaëc cöôùp, ñöôïc ngöôøi xöa duøng laøm buøa tröø ma quyû. Neáu trong gia ñình coøn ngöôøi ôû baäc cao hôn ngöôøi cheát thì ñaët linh cöõu ôû gian beân caïnh, ñaàu quay ra ngoaøi saân hoaëc quay veà höôùng nam. Sau vaøi ba ngaøy, chôø con chaùu ôû xa veà ñoâng ñuû, thì laøm leã thaønh phuïc, cuõng goïi laø phaùt tang. Gaëp muøa noùng böùc hoaëc luùc coù beänh dòch thì phaùt tang sôùm hôn. Con chaùu, hoï haøng, tuøy theo thöù baäc maø maëc ñoà tang. Ñoà tang cuûa ngöôøi vaéng maët ñöôïc ñaët treân linh cöõu. Luaät xöa quy ñònh roõ raøng naêm haïng quaàn aùo, muõ khaên, cuøng thôøi haïn ñeå tang. Laøm leã nhaäp quan roài nhöng chöa phaùt tang thì con chaùu coøn ñöôïc pheùp cöôùi, goïi laø cöôùi chaïy tang. Nhaø naøo roäng raõi, giaøu sang thì ñaët linh saøng (giöôøng cuûa linh hoàn ngöôøi cheát) vaø linh toïa (baøn thôø linh hoàn). Buoåi saùng böng chaäu nöôùc, khaên maët vaøo linh saøng, khoùc ba tieáng roài röôùc hoàn baïch ra linh toïa, luùc ñoù môùi daâng cuùng côm nöôùc. Buoåi toái daâng cuùng xong, laïi röôùc hoàn baïch vaøo linh saøng, buoâng maøn ñaép chaên roài môùi trôû ra. Nhaø ngheøo thì treo hoàn baïch vaøo linh toïa, roài laøm leã daâng cuùng. Leã naøy goïi laø leãchieâu tòch ñieän. Trong maáy ngaøy linh cöõu coøn quaøn trong nhaø, nhieàu gia ñình môøi phöôøng baùt aâm thoåi keøn, ñaùnh troáng ñeäm cho con chaùu khoùc, vaø moãi khi coù ngöôøi tôùi phuùng vieáng. Nhaø giaøu laïi coøn thueâ ngöôøi khoùc möôùn cho taêng veû thöông nhôù, saàu thaûm. Tröôùc hoâm ñöa ma thì laøm leã thieân cöõu (xeâ dòch linh cöõu). Röôùc linh cöõu sang nhaø thôø toå laøm leã yeát toå roài ñöa trôû veà choã cuõ. Coù nhaø röôùc hoàn baïch ñi laøm leã. Khoâng coù nhaø thôø toå thì xoay linh cöõu moät voøng roài laïi ñaët vaøo choã cuõ. Ñeán ngaøy phaùt daãn (ñöa ñaùm), laøm leã khieån dieän (tieãn bieät), roài röôùc linh cöõu leân ñaïi dö (xe ñoøn). Coù nhaø laøm leã caùo thaàn ñaïo loä, xin pheùp cho ñaùm tang baét ñaàu leân ñöôøng. |
| Baét ñaàu cuoäc phaùt daãn. Tuyø
theo ñaùm ma to hay nhoû, caùch saép ñaët cuõng nhö thöù töï tuaàn
haønh coù ñoâi phaàn khaùc nhau.
Ñi môû ñöôøng laø hai phöông töôùng maëc quaàn aùo ñaïo só, ñeo maët naï döõ tôïn, caàm göôm xua ñuoåi ma quyû. Coù khi phöông töôùng ñöôïc laøm baèng giaáy hoaëc veõ vaøo taám moäc, cho treû con vaùc. Tieáp theo laøtheå kì, moät böùc hoaønh traéng do hai ngöôøi khieâng, vieát boán chöõ theo vaøi coâng thöùc coù saün ñeå ñoïc leân ngöôøi laï cuõng coù theå bieát ngöôøi cheát laø ñaøn oâng hay ñaøn baø. Thí duï cha cheát thì vieát caâu Hoã sôn vaân aùm (nuùi Hoã maây che, theo ñieån tích xöa thì nuùi Hoã laø nôi töôûng nhôù cha). Meï cheát thì vieát caâu Dó lónh vaân meâ (nuùi Dó maây môø, nuùi Dó laø nôi ngoùng meï). Sau theå kì ñeán minh tinh laøm baèng moät taám luïa hay voùc maøu ñoû duøng ñeå ghi chöùc töôùc, hoï teân, thuïy hieäu ngöôøi cheát. Ñaây laø choã ñeå caùc gia ñình danh giaù ñua nhau daøi doøng minh tinh, ñem heát phaåm haøm ra khoe. Nhaø ngheøo thì duøng giaáy ñieàu buoäc leân caønh tre cho moät ñöùa beù caàm. Keá tieáp laø höông aùn baøy ñoà thôø vaø thöïc aùn baøy ñoà aên.  Roài
ñeán linh xa chôû hoàn baïch,
coù phöôøng baùt aâm ñi keøm beân. Moät ngöôøi caàm bieån
ñan trieäu baèng giaáy vieát hai chöõ trung
tín hay trinh thuaän tuyø
theo ngöôøi cheát laø ñaøn oâng hay ñaøn baø.
Tieáp theo laø côø coâng boá daãn ñöôøng cho phu khieâng ñaïi dö. Nhaø giaøu thöôøng che linh cöõu baèng caùi nhaø taùng trang hoaøng loäng laãy, hoaëc moät chieác thuyeàn baùt nhaõ baèng giaáy neáu ngöôøi cheát laø moät Phaät töû. Coù nhaø thaép theâm baûy caây neán xeáp thaønh hình choøm sao baéc ñaåu treân naép linh cöõu(1). Tuïc ta mong muoán cho ngöôøi cheát ñöôïc yeân nghæ, cho neân phu khieâng linh cöõu, ñaïi dö phaûi chuù yù ñi ñöùng nheï nhaøng, ngay ngaén. Nhieàu nhaø cho ñaët moät cheùn nöôùc ñaày treân linh cöõu, neáu trong suoát luùc di chuyeån, khieâng vaùc, nöôùc khoâng saùnh ra ngoaøi thì phu khieâng seõ ñöôïc thöôûng tieàn. |
| Cha ñöa meï
ñoùn. Ñaùm tang cha, con trai choáng gaäy tre theo sau quan
taøi. Ñaùm tang meï, con trai choáng gaäy voâng (ngaøy xöa goïi laø
caây ñoàng) nöûa döôùi ñeõo vuoâng, nöûa treân voùt troøn, ñi
giaät luøi ñaèng tröôùc quan taøi. Con trai naøo vaéng maët thì
treo caùi gaäy cuûa ngöôøi aáy ôû ñaàu ñoøn ñaïi dö. Neáu
coù con trai naøo cheát tröôùc thì con trai cuûa ngöôøi naøy (hoaëc
ngöôøi ñöôïc aên laäp töï) phaûi
choáng gaäy thay cha.
Taïi sao laïi choáng gaäy vuoâng ñi giaät luøi ? Nhaát Thanh giaûi thích raèng vì cha nghieâm (nghieâm ñöôøng, nghieâm phuï) con chæ bieát leõo ñeõo theo khoùc, khoâng daùm leân phía tröôùc ñoùn ngaên laïi treân ñöôøng vónh bieät nhö ñoái vôùi meï hieàn (gia töø, töø maãu)(4). Giaûi thích cuûa Nhaát Thanh e raèng deã gaây cho ta caûm töôûng raèng con chæ sôï cha vì cha nghieâm, coøn meï hieàn thì con coù theå nhôøn. Vaû laïi Nhaát Thanh vaãn chöa cho bieát yù nghóa cuûa caùi gaäy vuoâng. Muoán hieåu ñöôïc tuïc naøy chuùng ta phaûi nhìn laïi xaõ hoäi phong kieán ngaøy xöa. Ai cuõng bieát raèng Nho giaùo raát troïng toân ti traät töï quaân, sö, phuï (vua, thaày daïy hoïc, cha). Trong gia ñình ngöôøi cha laø treân heát. Cha cheát, taát caû con caùi thuoäc baäc döôùi phaûi ñi sau quan taøi cuûa cha. Coøn vai troø cuûa ngöôøi meï thì ra sao ? Nho giaùo troïng ñaøn oâng con trai, mieät thò ñaøn baø con gaùi. Nhaát nam vieát höõu, thaäp nöõ vieát voâ (moät con trai keå laø coù, möôøi con gaùi keå laø khoâng). Cha cheát thì quyeàn huynh theá phuï ngöôøi anh ñöôïc thay quyeàn cha. Choàng cheát thì vôï phaûi phu töû toøng töû, nghóa laø meï phaûi theo con trai. Tuy nhieân, chöõ hieáu cuûa Nho giaùo laïi baét con trai cuõng nhö con gaùi phaûi thôø kính caû cha laãn meï. Tuïc leä tang ma cho ngöôøi con trai ñi giaät luøi ñaèng tröôùc quan taøi cuûa meï, nhö vaäy laø vöøa giöõ ñöôïc loøng kính troïng cuûa chöõ hieáu vöøa giöõ ñöôïc tinh thaàn troïng nam khinh nöõ cuûa Nho giaùo. Hai chieác gaäy tre vaø gaäy voâng mang yù nghóa gì ? Toan AÙnh cho raèng chieác gaäy tre töôïng tröng cho ngay thaúng, cöùng raén cuûa cha, gaäy voâng töôïng tröng cho thuaàn haäu, meàm deûo cuûa meï (3). Nhöng taïi sao laïi phaûi ñeõo vuoâng chieác gaäy voâng ? Ngöôøi xöa quan nieäm raèng trôøi troøn ñaát vuoâng. Quan nieäm naøy ñöôïc theå hieän roõ raøng qua söï tích baùnh giaày baùnh chöng cuûa ta. |
|
Vua Huøng Vöông thöù 18 muoán truyeàn ngoâi, cho goïi caùc con vaøo chaàu. Vua noùi: "Ta muoán truyeàn ngoâi cho keû naøo laøm ta vöøa yù, cuoái naêm nay mang traân cam myõ vò ñeán ñeå tieán cuùng tieân vöông cho ta ñöôïc troøn ñaïo hieáu thì seõ ñöôïc ta truyeàn ngoâi". Lang Lieâu nhaø ngheøo, ñöôïc thaàn baùo moäng: "Caùc vaät treân trôøi ñaát vaø moïi cuûa quyù cuûa ngöôøi khoâng gì baèng gaïo. Gaïo coù theå nuoâi ngöôøi khoûe maïnh maø aên khoâng bao giôø chaùn, caùc vaät khaùc khoâng theå hôn ñöôïc. Nay ñem gaïo neáp laøm baùnh, caùi hình troøn, caùi hình vuoâng ñeå töôïng tröng hình trôøi ñaát roài duøng laù boïc ngoaøi, ôû trong cho myõ vò ñeå nguï yù coâng ñöùc sinh thaønh lôùn lao cuûa cha meï ". Lang Lieâu laøm theo lôøi thaàn. Baùnh daâng leân vua, ñöôïc vua khen vöøa ngon vöøa coù yù nghóa. Lang Lieâu ñöôïc vua truyeàn ngoâi. Töø ñoù, ñeán ngaøy Teát thieân haï thöôøng laøm baùnh giaày baùnh chöng daâng cuùng cha meï. |
| Gaäy tre troøn
töôïng tröng cho trôøi. Theo thuyeát AÂm Döông cuûa Nho giaùo thì
trôøi thuoäc veà döông, chæ ngöôøi cha. Gaäy voâng vuoâng
töôïng tröng cho ñaát. Ñaát thuoäc veà aâm, chæ ngöôøi meï.
Vì vaäy cho neân ñöa ñaùm cha phaûi choáng gaäy troøn, ñöa ñaùm meï thì choáng gaäy vuoâng. Con gaùi, con daâu luoân luoân ñi ñaèng
sau linh cöõu cha meï, döôùi taám phöông
du baèng vaûi traéng duøng ñeå che naéng. Khi naøo ñöôïc
hieäu leänh thì con gaùi tröôûng vaø con daâu tröôûng phaûi vöøa
khoùc vöøa laên ñöôøng cho taêng theâm phaàn thaûm thieát.
|
| Nhöõng ngaøy tieáp theo, con chaùu ñem
traàu röôïu ra thaêm moä, goïi laø aáp moä,
nguï yù laøm cho ngöôøi naèm döôùi moä bôùt laïnh leõo. Ñeán
ngaøy thöù ba laøm leã môû cöûa maû.
Con chaùu ñaép laïi ngoâi moä, môøi thaày phuø thuûy yeåm buøa
tröø ma quyû.
Nhöõng gia ñình theo Phaät giaùo, sau ñaùm tang cöù baûy ngaøy laïi laøm moät tuaàn chay, tuïng kinh taïi nhaø hay taïi chuøa. Ñeán tuaàn chay thöù baûy, cuõng goïi laø cuùng 49 ngaøy, thì ngöøng. Ñöôïc 100 ngaøy laøm tuaàn baùch nhaät, coøn goïi laø tuaàn toát khoác nghóa laø töø nay trôû ñi thoâi khoâng khoùc nöõa. Moãi naêm ñeán ngaøy maát, con chaùu cuùng gioã ñeå töôûng nhôù. Gioã ñaàu goïi laø tieåu töôøng. Naêm sau laøm leã ñaïi töôøng. Sau 27 thaùng thì laøm leã tröø phuïc, heát haïn ñeå tang. Trong thôøi haïn tieåu töôøng vaø ñaïi töôøng, ñeán raèm thaùng baûy tuaàn trung nguyeân ngöôøi ta hay ñoát vaøng maõ cho ngöôøi cheát duøng, coù khi ñoát caû hình nhaân, thaèng Quyùt con Nhaøi, cho xuoáng aâm phuû haàu haï ngöôøi cheát.  Khi
coù ngöôøi cheát oan, bò gieát, cheát baát ñaéc kì töû, hoaëc
cheát nhaèm giôø xaáu thì phaûi laøm chay ñeå sieâu ñoä vong
hoàn. Ñaøn chay thöôøng ñöôïc toå chöùc ngay taïi choã ngöôøi
bò cheát.
Leã laøm chay dung hôïp caû Phaät giaùo vaø Ñaïo giaùo. Treân ñaøn teá baøy töôïng tam baûo, töôïng tam phuû, hai beân coù tranh thaäp ñieän, ôû giöõa coù tranh quan thaùnh. Buoåi leã do nhaø sö hay phaùp sö laøm chuû leã. Muïc ñích cuûa leã laø goïi hoàn ngöôøi cheát veà, caàu Phaät ñeå xin phoå ñoä, caàu tam phuû ñeå xin xaù toäi. Nhieàu laøng queâ mieàn Baéc coù tuïc
caûi
taùng (boác moä), nghóa laø choân sang khu ñaát môùi.
Lí do laø vì sau vaøi ba naêm moä cuõ bò suït lôû, ngaäp nöôùc,
hoaëc vì choân ôû nôi xa con chaùu muoán ñöa veà queâ nhaø, cuõng
coù khi chæ vì tin thaày ñòa lí, phuø thuûy.
|
| Ngöôøi Vieät Nam quan nieäm raèng
soáng göûi thaùc veà (sinh kí töû quy).
Cheát laø trôû veà vôùi toå tieân beân kia theá giôùi. Ai cuõng
mong muoán cho cha meï trôû veà ñöôïc thanh thoaùt, may maén.
Ngöôøi con coù hieáu phaûi thôø cha meï ñaõ cheát cuõng nhö luùc cha meï coøn soáng, thôø khi maát nhö luùc haõy coøn (söï töû nhö söï sinh, söï vong nhö söï toàn). Nhöng vì caâu neä vaøo tuïc Taøu neân caùc nghi thöùc trôû thaønh röôøm raø, toán keùm, troïng hình thöùc giaû taïo. Ngaøy nay ñaùm tang ñöôïc toå chöùc goïn gaøng. Hoàn baïch, theå kì, minh tinh ñöôïc thay baèng taám aûnh chaân dung ngöôøi cheát. Linh cöõu ñöôïc chôû baèng xe hôi. Nhieàu nghi thöùc, huû tuïc bò xoaù boû (thöông vay khoùc möôùn, laên ñöôøng, côø quaït raàm roä, keøn troáng aàm yõ). Tuïc ñoát vaøng maõ vaãn coøn, thaäm chí coøn gia taêng ôû moät vaøi nôi. Ñua nhau veùn tay aùo soâ ñoát nhaø taùng giaáy, ñoát xe hôi, tuû laïnh, giaáy tieàn ñoâ la... Thôøi haïn ñeå tang ñöôïc ruùt ngaén. Moà maû xaây ñaép caån thaän, khoâng caàn phaûi caûi taùng. Nhieàu gia ñình cho thieâu xaùc, giöõ tro ñeå thôø taïi chuøa.
|
| Saùch
tham khaûo:
Thieàu Chöûu, Haùn
Vieät töï ñieån,Haø Noäi,1942
|
[ Trôû Veà ]