Chim Vieät Caønh Nam [ Trôû Veà ] [ Trang Chuû ]
Kyû nieäm ngaøy Toaøn Quoác Khaùng Chieán 19-12-1946
|
___ Ñaëng Tieán |
| Thuaät ngöõ
Thô
Môùi thöôøng ñöôïc
söû duïng ñeå chæ moät phong traøo
thô ca Vieät Nam vaøo nhöõng naêm 1932
– 1945. Goïi laø thô môùi laø ñeå
ñoái laäp vôùi caùc theå thô
Haùn Noâm truyeàn thoáng, thöôøng
laøm theo nieâm luaät thô Ñöôøng.
Laáy naêm 1932 laøm moác laø vì
baøi Tình Giaø cuûa
Phan Khoâi, bieåu töôïng cho tính caùch
phaù theå, nhöng khoâng phaûi laø
moät baøi thô hay,
do ñoù khoâng coù giaù trò caùch
taân.
Traøo löu Thô Môùi taïo ra moät khí haäu môùi, moät theá giôùi môùi cho thi ca nhôø coù nhieàu baøi thô hay. Nhöng xeùt theo töøng caâu thô moät, thì caâu thô – ñôn vò nhoû nhaát cuûa thi ca – caâu thô 1932 –1945 khoâng môùi. Ví duï nhöõng baøi noåi tieáng nhaát : Traøng Giang cuûa Huy Caän, Nguyeät Caàm cuûa Xuaân Dieäu, Ñaây Thoân Vyõ cuûa Haøn Maëc Töû, caâu thô khoâng môùi. |
| Phaûi ñeán cuoäc Caùch
Maïng Thaùng Taùm, neàn vaên hoïc
ta môùi coù nhöõng caâu thaät
söï môùi, trong
caáu truùc aâm thanh vaø hình aûnh,
thaønh nhöõng baøi thô môùi,
dieãn ñaït tình caûm vaø tö
duy môùi, keát hôïp nhuaàn nhuyeãn
hai thaønh toá baát ly thaân maø thôøi
ñoù ngöôøi ta thöôøng
goïi laø noäi dung vaø
hình thöùc, theo söï phaân bieät
sô ñaúng.
Ví duï baøi Nhôù Maùu cuûa Traàn Mai Ninh Ô caùi gioù Tuy HoøaHay thô Vaên Cao, Ngoaïi OÂ Muøa Ñoâng 1946 Reo leân, a reo leânLyù luaän bao truøm toaøn theå saùng taùc thôøi ñoù. Nhöng neáu ñi ngöôïc doøng soâng, leân thöôïng nguoàn ñeå ñaõi caùt tìm vaøng, chuùng ta coù theå gaëp nhöõng caâu thô môùi maø ít ñöôïc löu taâm nhö caâu : Ve saàu keâu ve ve cuûa Nguyeãn Vaên Vónh, dòch nguï ngoân Phaùp cuûa La Phoâng Ten . So vôùi nguyeân taùc La Cigale ayant chanteù thì caâu thô Vieät Nam giaøu chaát thô hôn, hieän ñaïi hôn veà maët thi phaùp. Hoaøi Thanh ñaõ töøng löu yù vaø cho raèng baøi thô naøy ñaõ thoåi vaøo vaên chöông Vieät Nam moät luoàng gioù môùi vôùi nhöõng caâu daøi ngaén khaùc nhau nhö ñaõ vieát trong baøi töïa Thi nhaân Vieät Nam : Ve saàu keâu ve veNoùi vaäy khoâng sai, nhöng khoâng saùt vôùi thöïc taïi vaên hoïc, vì tröôùc ñoù thô ta ñaõ coù nhöõng caâu daøi ngaén khaùc nhau, nhöõng töø khuùc, noåi tieáng nhaát laø cuûa Ñaëng Traàn Coân, Ñaøo Taán. Ca dao mieàn Trung: Hai tay caàm boán tao noâiCaùi môùi ôû ñaây, cuõng nhö ôû Ve saàu keâu ve ve, naèm ôû tính caùch phaùt ngoân, khoâng tham chieáu ñeán moät ñieån coá naøo. Noù khoâng coù nguï yù gì thaâm traàm, thaäm chí khoâng mang laïi moät thoâng baùo naøo xuaát saéc. Ve saàu keâu ve vethì ai chaû bieát ? Nhöng hai caâu thô ñöùng vöõng nhôø voû ngoân töø cuûa noù. Moät caâu noùi khoâng nhaém vaøo muïc ñích thoâng tin maø nhaém vaøo töông quan ngoân töø, chính thò laø moät caâu thô, trong chöùc naêng thi phaùp cuûa ngoân ngöõ, theo ñònh nghóa cuûa Roman Jacobson ngaøy nay ñaõ ñöôïc giôùi ngöõ hoïc thöøa nhaän. Cuï theå, vaø thoâ baïo moät chuùt, thì nhaø thô naøo, ngaøy nay coù duõng khí haï moät caâu : Ve saàu keâu ve ve, thì ñoù laø nhaø thô hieän ñaïi. Tuy nhieân hai caâu noùi treân laø nhöõng ví duï ñôn leû vaø tình côø, trong vaên hoïc, khoâng coù giaùtrò tieâu bieåu. Trích daãn laø ñeå cho saùng toû baøi baùo, theá thoâi. Traàn Huyeàn Traân, ñaõ noåi tieáng vôùi caû moät tröôøng phaùi Ñoäc Haønh Ca, ñaõ môû roäng thô mình cho soùng lôùn traøn bôø, baøi Haûi Phoøng 19-11-1946 Noå suùng roàiCaùc baäc thi vöông, thi baù trong phong traøo Thô Môùi seõ khoâng bao giôø vieát caâu Haûi Phoøng gheâ gôùm |
Baøi Ñeøo
Caû treân baùo Chieán
só ôû Vinh, Xuaân Dieäu trích
laïi treân Vaên Ngheä
thaùng 12 – 1948 khoâng ghi teân taùc giaû,
veà sau ñöôïc bieát laø cuûa
Höõu Loan :
Ñeøo Caû, Ñeøo CaûNguyeãn Ñình Thi coù laàn giaûi thích : hoaøn caûnh chính trò, xaõ hoäi môùi, taâm lyù môùi ñoøi hoûi nhöõng hình thöùc ngheä thuaät môùi – baét ñaàu töø caâu thô khoâng vaàn. Töø buoåi ñaàu anh ñaõ coù nhöõng taùc phaåm hay nhö baøi Ñöôøng Nuùi : Chieàu nhaït veà nôi naøo xa laémBaøi Saùng Maùt Trong noåi tieáng, laøm ñi laøm laïi nhieàu laàn. Nhöng baûn sau naøy 1952 khoâng hieän ñaïi baèng baûn ñaàu tay ñaêng treân baùo Vaên Ngheä thaùng 11-1948: Saùng maùt trong nhö saùng naêm xöaKhí theálòch söû taïo ra nguoàn thô môùi, roùc raùch ñeán caû vôùi Toá Höõu trong tình Caù Nöôùc : Toâi ôû Vónh Yeân leânCaâu thô môùi, ôû choã khoâng vaàn, vaø ôû caùch noùi, xa hôn nöõa, ôû caùch nhìn ñôøi. Thi só khoâng phaûi laø ngöôøi trau vaàn chuoát ñieäu, maø laø keû nhìn ñôøi moät caùch naøo ñoù cuï theå : nhìn phuï nöõ moät caùch naøo ñoù. Töø caùi nhìn, ñeán suy caûm vaø phaùt ngoân. Hieän ñaïi hay khoâng, laø ôû caùch noùi vaø noù tuøy thuoäc vaøo hoaøn caûnh xaõ hoäi lòch söû. Thaùng taùm muøa thu xanh thaém laømoät caâu thô xuaát saéc vaø hieän ñaïi, nhöng ñaët noù trôû laïi trong baøi Ta ñi tôùithì noù laïi khoâng ñi tôùi ñaâu. Vì aùp suaát lòch söû ñeø beïp hôi thô. Nhö toâ phôû nhieàu baùnh quaù. Ngöôïc laïi, thô Quang Duõng Mai Chaâu muøa em thôm neáp xoâiCaâu thô tha höông, ñöùng moät mình cuõng hay. Traû veà Taây Tieán vaãn thôm ngan ngaùt. Noù nhaéc laïi moät caâu thô hay vaø hieän ñaïi cuûa Tuù Xöông : Quaø moät chieàu khoai lang luùa ngoâ…Noùi vaäy, ñeå thaáy vaán ñeà khoâng ñôn giaûn. Caâu thô môùi coù töø tröôùc, trong nguoàn voán thi ca daân toäc, trong tuïc ngöõ ca dao. Nhöng cuoäc Caùch Maïng Thaùng Taùm ñaõ taïo ñieàu kieän cho noù phaùt trieån roäng raõi vaø röïc rôõ, trong moät giai ñoaïn khoâng laâu daøi laém. Toâi laø ngöôøi Vieät soáng ôû nöôùc ngoaøi. Veà thaêm Vieät Nam, tình côø gaëp ngaøy 19-12 kyû nieäm Toaøn Quoác Khaùng Chieán. Neân vieát baøi naøy treân chuyeán taøu suoát töø Hueá ñeán Saøi Goøn. Tö lieäu trích daãn ñöôïc kieåm chöùng laïi taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh.
|
[ Trôû Veà ]