Chim Vieät Caønh Nam             [ Trôû Veà  ]          [ Trang chuû ]                                  [ veà phaàn I  ]

 
 Caùc nhaø vaên quoác ngöõ tieàn phong

Huyønh AÙi Toâng

 
b) Huình Tònh Cuûa (1834-1907)
Huình Tònh Paulus Cuûa hay Huình Tònh Cuûa ngöôøi tænh Baø Ròa, oâng thoâng thaïo Haùn vaø Phaùp Vaên. Naêm 1881, ñöôïc boå ngaïch Ñoác phuû söù, phuï traùch coâng vieäc phieân dòch caùc vaên aùn cho nhaø caàm quyeàn Phaùp taïi Vieät Nam.

OÂng cuõng laø nhaø vaên quoác ngöõ tieàn phong coäng taùc vôùi Gia Ñònh baùo. Taùc phaåm quan troïng trong vaên nghieäp cuûa oâng raát coù giaù trò, ñoù laø quyeån Ñaïi Nam Quoác AÂm Töï Vò, in thaønh 2 taäp, taäp I in naêm 1895 töø maãu töï A ñeán L, taäp II in naêm 1896 töø M ñeán X, caû hai quyeån ñeàu in taïi Saøigoøn do nhaø in Imprimerie REY, CURIOL & Cie, Rues Catinat & d"Ormay. Naêm 1983, nhaø saùch Khai Trí coù in laïi 2 taäp cuûa quyeån töï vò naày.

Laø töï vò quoác aâm neân moãi chöõ oâng ghi chöõ Noâm roài tôùi chöõ quoác ngöõ coù kyù chuù n: noâm, c: chöõ (töø Haùn Vieät), sau ñoù môùi giaûi nghóa, neáu laø töø Haùn Vieät, ñoâi khi oâng theâm caâu chöõ Haùn vaøo, ví duï : chöõ Quaác trang 217 taäp II .

(Chöõ Noâm) Quaác n (Coi chöõ quoác)

Con ---. Thöù chim ñoàng cao gioø vaø hay keâu,

chöõ goïi laø (Ñoã)(Quyeân), (Ñoã)( Voõ),(Töû)(Qui)

Ñoã quieân, ñoã voõ, töû qui.

Doø --- . Daøi gioø

Caùch haønh vaên cuûa oâng raát moäc maïc vaø bình daân, cho ñeán nay chöa tìm thaáy taùc phaåm naøo oâng vieát baèng Phaùp Vaên, caùc taùc phaåm cuûa oâng cho chuùng ta thaáy, oâng ñaõ chuù troïng vaøo vieäc ñieån cheá vaø phoå bieán chöõ quoác ngöõ.

Vaên nghieäp cuûa oâng goàm coù :

- Chuyeän giaûi buoàn (1880)
- Chuyeän giaûi buoàn, cuoán sau (1885)
- Ñaïi Nam Quaác AÂm Töï Vò, Taäp I (1895)
- Ñaïi Nam Quaác AÂm Töï Vò, Taäp II (1896)
- Tuïc ngöõ, coã ngöõ, gia ngoân (1896)
- Gia leã quan cheá
- Ca truø theå caùch
- Baïch Vieân Toân Caùc truyeän
- Chieâu quaân coáng Hoà truyeän
- Thoaïi Khanh Chaâu Tuaán truyeän
- Thô meï daïy con
- Quan AÂm dieãn ca

Trích vaên :

CHUYEÄN KY Ù VIEÂN

OÂng Kyù-vieân, thuôû coøn ñi hoïc, daïo ra ngoaøi ñoàng, thaáy coù ba oâng giaø chöøng baûy, taùm möôi tuoåi, toùc raâu traéng baïc, lum khum cuoác ñaát, coâng vieäc laøm nhö keû coøn trai. OÂng Kyù-vieân hoûi: - Ba oâng tuoåi taùc chöøng aáy, tieáp döôõng theá naøo, maø söùc löïc coøn maïnh theå aáy ? Moät oâng traû lôøi raèng: Thaát noäi cô thoâ xuù (nghóa laø trong nhaø vôï thoâ keùm); moät oâng ñaùp raèng: Vaõn phaïn giaûm soå khaåu (nghóa laø: côm chieàu bôùt vaø mieáng); oâng thöù ba ñoái laïi raèng: Daï ngoïa baát phuùc thuû (nghóa laø: Ñeâm naèm chaúng uùp ñaàu). OÂng Kyù-vieân beøn noái ba caâu aáy maø raèng : Chæ taïi tam taåu ngoân, Sôû dó thoï tröôøng cöûu (nghóa laø: yù chæ thay lôøi ba oâng, choã do soáng laâu xa)

Chính laø lôøi daïy ngöôøi ta muoán höôûng tuoåi xa, thì phaûi tieát aåm thöïc, vieän saéc duïc, vaãn hôïp vôùi lôøi Tieàn Kieân ca raèng: Thöôïng só dò phoøng, Trung só dò bò, phuïc döôïc baùch loõa, baát nhö ñoäc ngoïa; (nghóa laø: keû thöôïng só rieâng phoøng, keû trung só rieâng meàn; uoáng thuoác traêm vieân, chaúng baèng naèm rieâng)

Ñính vaän caû hai baøi ca:

Thaát noäi cô thoâ xuù
Vaõn phaïn giaûm soå khaåu
Daï ngoïa baát phuùc thuû
Chæ tai tam taåu ngoân!
Sôû dó thoï tröôøng cöûu.

( Trích Miscellaneùes)


c) Tröông Minh Kyù (1855-1900)

Tröông Minh Kyù coù bieät hieäu laø Theá Taûi, oâng sanh ngaøy 23-10-1855 taïi Gia Ñònh, laø hoïc troø cuûa Tröông Vónh Kyù. OÂng thoâng Haùn vaø gioûi Phaùp vaên, laøm thoâng ngoân cho nhaø caàm quyeàn Phaùp, coäng taùc vôùi Tröông Vónh Kyù treân tôø Gia Ñònh baùo, Thoâng Loaïi Khoùa Trình cuõng nhö vieát saùch daïy Phaùp vaên.

Tröông Minh Kyù khoâng ñöôïc ngöôøi ta chuù yù nhöng vöøa laø moân ñeä, vöøa laø ngöôøi coäng taùc thaân caän vôùi Tröông Vónh Kyù, xeùt qua vaên nghieäp, cuõng xöùng ñaùng daønh cho oâng moät choã ñöùng trong caùc nhaø vaên tieàn phong chöõ quoác ngöõ.

OÂng haønh vaên cuõng bình daân, moäc maïc nhö Tröông Vónh Kyù vaø Huình Tònh Cuûa, chuyeân dòch chöõ Haùn ra quoác ngöõ vaø söû duïng vaên vaàn nhieàu hôn vaên xuoâi.

OÂng coù ñöôïc aân thöôûng:

- Huy chöông Haøn Laâm Vieän Phaùp quoác (Officier d"acadeùmie)
- Kim Khaùnh boäi tinh cuûa Nam trieàu vaø Hoaøng gia Cam Boát.

OÂng maát vaøo ngaøy 11-8-1900, moä oâng ñöôïc choân caát trong nghóa trang gia ñình, nôi Tröông Gia Töø naèm treân ñöôøng Lyù Thöôøng Kieät, Goø Vaáp, Gia Ñònh ( Gaàn Toång Y Vieän Coâng Hoøa).

Vaên nghieäp cuûa oâng goàm coù:

- Phong thaàn baù aùp khaûo
- AÁu hoïc khaûi phong
- Trò gia caùch ngoân
- Coå vaên chôn böûu
- Phaùp hoïc taân löông (Cours gradueù de Langue-Francaise) 1895
- Recueil de Brochures sur l"histoire de la litteùrature Annamite, relieù 1891
 

Trích vaên:

GAØ ÑEÛ TRÖÙNG VAØNG

Tham thì thaâm. Toâi muoán daãn chöùng lôøi naày laø thuaät chuyeän con gaø thöôøng böûa ñeû ra moät tröùng vaøng, cuû gaø töôûng trong mình con gaø coù moät caùi kho vaøng. Noù ñem laøm thòt ñi, moå ra coi thaáy cuõng gioáng nhö gaø thöôøng vaäy. AÁy bôûi boån thaân laøm cho mình phaûi maát cuûa quí troïng cuûa mình.

(Gia Ñònh baùo soá 18 ngaøy 6-5-1882)
NÖÕ NHI CA

AÊn voùc hoïc hay
Moät ngaøy moät lôùn
Bôùt giôõn bôùt chôi
Cöôøi cöôøi noùi noùi
Khoe gioûi khoe khoân
So hôn tính thieät
Cöôùp vieäc tranh coâng
AÊn chuøng noùi vuïng
Laøm nuõng khoùc la
Nghòch cha nghòch meï
Hieáp treû ñaùnh em
Nhem theøm saép nhoû
Ñieàu coù noùi khoâng
Ñoøi boàng ñoøi aãm
Ñi taém khoâng kyø
Maët lyø maøy lôïm
Ñoùng khôùm, ñoùng hôøm
Ñoå côm ñoå chaùo
Voïc gaïo giôõn tieàn
Boâng kieàng voøng chuoãi
Ñoøi coåi ñoøi ñeo
Leo treøo nhaûy muùa
Chöôõi ruûa raày la
Gaàn xa nghe tieáng
Laøm bieáng nguû ngaøy
Töø raøy boû heát
Coù neát coù na
Thôø cha kính meï
Thöông treû meán em
Döôùi eâm treân thuaän
Ñi ñöùng dòu daøng
Ra ñaøng teà chænh
Cung kính khieâm nhöôøng
Keû thöông ngöôøi meán
Ai ñeán hoûi chaøo
Coù sao noùi vaäy
Maét thaáy tai nghe
Coøn e laàm loãi
Phöôùc toäi chaúng chöøng
Neân ñöøng noùi baäy
Keû vaïy ngöôøi ngay
Maëc ai phaûi chaúng
Ngay thaúng thieät thaø
Vieäc nhaø laàn hoïc
Keû toùc chôn tô
Ngaøy giôø phaûi tieác
Cöù vieäc laøm aên
Cho baèng chuùng baïn
Vieäc baùn vieäc buoân
Hoïc khoân hoïc kheùo
Theâu kieåu vaù may
Haøng ngaøy ra söùc
Baùnh möùc nem bì
Moùn chi cuõng gioûi
Môùi goïi gaùi laønh
Raïng danh thuïc nöõ
Quaân töû haõo cöøu
Danh löu haäu theá
Daïy ñeå maáy lôøi
Phen ngöôøi doài ngoïc

Tröông Minh Kyù laøm
(Miscelaneùes soá 8 Decembre 1888 trang 15)
CHÖÙC CAÅM HOÀI VAÊN

Chaøng vaâng hoaøng chieáu thuù an bieân,
Ñöa tôùi Haø kieàu reû thaûm rieâng,
Ngaäm thôû nguøi than ngöøng gioït luïy,
AÂn tình xa caùch chôù heà queân.
*
Ñi ra tin ñöùt coù deø sao!
Maøn tröôùng ñaàu xuaân aám ñaëng naøo !
Döôùi buïi quyønh dieâu reâu bieác laùng,
San hoâ trong tröôùng buïi hoàng bao.
*
Noãi lìa thuôû aáy baét kinh hoaøng,
Ñem giuõ loøng ñaâu gaëp laïi chaøng;
Loøng öôùc laøm traêng ngoaøi bieån caû,
Hoaëc laøm maây nöôùc choùi cao san.
*
Maây moùc haøng naêm thaáy maët choàng,
Haøng naêm traêng bieån gioïi soi cuøng,
Bay ñi bay laïi cho gaàn ñöôïc,
Muoân daëm thaáy nhau keûo ñôïi troâng.
*
Ñöôøng saù vôi vôi caùch trôû thay !
Hôøn chaøng ngoaøi aûi ôû laâu ngaøy;
Thuôû ñi ñöa ñoù lau vaøng laù,
Ai ngôõ hoa mai nôû baáy chaày.
*
Traêm hoa roän röïc sôùm chaøo xuaân,
Ai ñoù maø xuaân giuïc keû than,
Ñaày ñaát döông saø vì ñoù veùn,
Boâng rôøi khoâng keû queùt ñaày ñaøng.
*
Thieät thôm xuaân sôùm loái ngoaøi vöôøn,
OÂm laáy taàn tranh tôùi hoa ñöôøng.
Ngaâm khuùc Giang nam vì ñoù khaûy,
Tình saâu xin göûi thaáu loøng chaøng.
*
Baéc phöông hieåm trôû vöôït non soâng,
Muoân daëm non töø döùt neûo thoâng,
Traáp baïc goái ñaàu daàm aùo luïy,
Chöõ vaøng xieâm gieû thaûy xöôøi boâng.
*
Ba xuaân hoàng nhaïn tieáng qua soâng,
AÁy ñoù ngöôøi lìa ñöùt ruoät troâng,
Chöûa ñöùt daây ñôøn loøng ñaõ ñöùt,
Ñaõ xong moái thaûm, khuùc chöa xong.
*
Chaøng nay nhôù thieáp naëng baèng non,
Thieáp cuõng nhôù chaøng moãi phuùt luoân,
Moät boån deät ñem daâng cuùng chuùa,
Caàu tha choàng thieáp sôùm veà cuøng.

Tröông Minh Kyù
2. Vieäc thuùc ñaåy söû duïng chöõ quoác ngöõ cuûa ngöôøi Phaùp.
Töø naêm 1867, quyeån Chuyeän ñôøi xöa cuûa Tröông Vónh Kyù ra ñôøi vaø tröôùc ñoù naêm 1865 tôø Gia Ñònh baùo ñöôïc in baèng chöõ quoác ngöõ, nhaø caàm quyeàn Phaùp taïi mieàn Nam ñaõ thaáy phöông tieän truyeàn thoâng baèng chöõ quoác ngöõ cho ngöôøi Vieät Nam coù khaû naêng thích hôïp hôn chöõ Phaùp, chöõ Haùn hay chöõ Noâm, vì noù deã hoïc, ngöôøi Vieät nhôø chöõ quoác ngöõ maø thoâng hieåu tröïc tieáp ngoân ngöõ cuûa mình. Veà ñieåm naày chuùng ta coù theå ñoïc moät ñoaïn vaên trong Gia Ñònh baùo:

"" Thaày Kyù ( Tröông Vónh Kyù ) daïy hoïc, coù laøm saùch meïo daïy tieáng Lang-sa, coù laøm ra chöõ quoác-ngöõ ñeå ngöôøi ta deã hoïc, nhöõng ngöôøi kyù-luïc gioûi cuøng sieâng-naêng seõ lo maø hoïc chöõ quoác-ngöõ vì coù hai möôi boán chöõ maø vieát ñaëng muoân ngaøn chuyeän, chöõ chi maéc reõ cuõng vieát ñaëng, khoâng phaûi nhö chöõ ta (8), hoïc giaø ñôøi maø coøn coù nhöõng chöõ laï vieát khoâng ra, ôû ñaây coù Phuû Töôøng (9) ñaõ hoïc daëng chöõ quoác-ngöõ, vieát ñaëng, ñoïc ñaëng. Chöõ aáy chaúng khoù ñaâu, ra coâng hoïc moät ñoâi thaùng thì thuoäc heát ""

(Gia-ñònh baùo, ngaøy 15-4-1867) (10)

Hôn 10 naêm sau, nhaø caàm quyeàn Phaùp quyeát ñònh duøng chöõ quoác ngöõ ñeå laøm vaên töï chaùnh thöùc cho mieàn Nam. Söï vieäc naày khoâng phaûi chaùnh phuû Phaùp muoán khai phaù cho daân Vieät, maø ñaây cuõng chæ laø moät trong nhöõng möu ñoà thoân tính Vieät Nam. Chaúng haïn nhö :

Ngaøy 1-2-1862: Laäp khaùm ñöôøng ôû Coân Noân

Tieáp theo cuõng trong möu ñoà thieát laäp vöõng maïnh vaø laâu daøi neàn cai trò ñaát Nam Kyø, nhaø caàm quyeàn Phaùp ñaõ ban haønh Nghò ñònh soá 82 ngaøy 6-4-1878, noäi dung nhö sau:

Ñieàu thöù 1. Keå töø ngaøy 01 thaùng 01 naêm 1882 taát caû vaên kieän chính thöùc, nghò ñònh, quyeát nghò, söï vuï leänh, aùn leänh, chæ thò vaø caùc vaên kieän khaùc ñeàu seõ vieát, kyù vaø coâng boá baèng chöõ La-tinh.

Ñieàu thöù 2. Cuõng keå töø ngaøy aáy, seõ khoâng ñöôïc ban cho baát cöù moät boå nhieäm naøo, moät thaêng caáp naøo trong haøng nhôn vieân phuû, huyeän vaø toång, cho baát cöù laø ai maø khoâng ñuû söùc vieát coâng vaên baèng Quoác ngöõ.

Ñieàu thöù 3. Cuõng keå töø ngaøy aáy vaø dó chí ngaøy 01-01-1886, höông thaân naøo cuõng ñöôïc mieãn thueá thaân, höông haøo naøo cuõng chæ ñoùng phaân nöõa thueá thaân vaø bieän laïi naøo cuõng ñöôïc mieãn söu, neáu hoï ñuû söùc vieát coâng vaên baèng Quoác ngöõ.

Ñieàu thöù 4. Keå töø ngaøy 01-01-1886, khoâng ai ñöôïc laõnh caùc nhieäm vuï treân ñaây, neáu khoâng bieát Quoác ngöõ ñaøng hoaøng.

Tuy nhieân, bieän phaùp naày chæ ñöôïc mieãn cho nhöõng ngöôøi naøo tröôùc thôøi gian ñoù ñaõ ñöôïc chuù yù vì hoï soát saén vaø löông thieän trong luùc thi haønh caùc nhieäm vuï aáy.

Thoáng ñoác Nam Kyø
Lafont (11)

Nghò ñònh 82 naày chæ nhaèm boù buoäc vaø khuyeán khích nhöõng ngöôøi laøm vieäc cho Phaùp töø caáp huyeän, toång vaø laøng xaõ, laø caáp thöøa haønh ñeå giuùp cho coâng cuoäc cai trò cuûa hoï ñöôïc deã daøng, thueá vuï khoâng bò thaát thu.

Nhö vaäy chuùng ta thaáy roõ Nghò ñònh 82 ñaõ thuùc ñaåy cho vieäc söû duïng chöõ quoác ngöõ trôû neân chaùnh thöùc taïi Mieàn Nam.
 
 
 

3 - Keát Luaän
Thôøi kyø chöõ quoác ngöõ phaùt trieån chính laø thôøi kyø naày trong tieán trình hình thaønh cuûa noù. Cho ñeán nay, chuùng ta bieát Gia Ñònh baùo laø moät saûn phaåm ñaàu tieân söû duïng chöõ quoác ngöõ, nhaèm phoå bieán nghò ñònh, tin töùc... thuoäc veà nhaø caàm quyeàn chuû tröông, coøn quyeån Chuyeän ñôøi xöa cuûa Tröông Vónh Kyù coù chuû ñích phoå bieán chöõ quoác ngöõ cho ngöôøi Vieät, roài sau ñoù, treân Gia Ñònh baùo ngoaøi Tröông Vónh Kyù laøm Chaùnh Toång Taøi coøn coù söï coäng taùc cuûa Huình Tònh Cuûa, Tröông Minh Kyù ñaõ duøng noù laøm phöông tieän phoå bieán chöõ quoác ngöõ ñeán ñaïi chuùng.

Tröông Vónh Kyù laø nhaø thoâng thaùi, quaûng baùc ngöõ hoïc nhöng oâng haønh vaên raát giaûn dò, bình daân, vieát cuõng y nhö caâu noùi. Ñeán Huình Tònh Cuûa vaø Tröông Minh Kyù lôøi vaên cuõng bình dò nhöng caâu vaên laïi nheï nhaøng hôn. Tuy Tröông Minh Kyù ít ngöôøi bieát ñeán, nhöng oâng laø ngöôøi coäng taùc gaén boù vôùi Tröông Vónh Kyù treân Gia Ñònh baùo vaø Thoâng Loaïi Khoùa Trình, coøn Huình Tònh Cuûa ñöôïc nhieàu ngöôøi bieát ñeán nhôø quyeån Ñaïi Nam Quaác AÂm Töï Vò cuûa oâng.

Caùc nhaø vaên tieàn phong keå treân raát coù coâng trong vieäc truyeàn baù chöõ quoác ngöõ vaøo thôøi kyø phoâi thai, nhôø ñoù ñeán ñaàu theá kyû thöù hai möôi, vaên hoïc quoác ngöõ mieàn Nam cuõng tieân phong trong caùc boä moân vaên hoïc.

Toân vinh nhöõng nhaø vaên quoác ngöõ tieân phong mieàn Nam nhö Tröông Vónh Kyù, Huình Tònh Cuûa, Tröông Minh Kyù bôûi söï nghieäp vaên hoïc cuûa hoï vaø nhieät taâm truyeàn baù chöõ quoác ngöõ vaøo thôøi buoåi sô khai, ñaùng cho chuùng ta ngöôõng voïng. Vaø nhôø hoï maø Vaên hoïc Vieät Nam sau naày phaùt trieån nhanh choùng khaép moïi mieàn ñaát nöôùc.

*

Huyønh AÙi Toâng
(1) Nhaân Loaïi boä môùi soá 4 ngaøy 15-10-1958 trang 30-32
(2) Chuùng toâi duøng chöõ trong ngoaëc thay cho chöõ Haùn.
(3) Chuùng toâi ñeå nguyeân vaên, khoâng söûa chöõa chaùnh taû, xoáng: soáng
(4) Cheùp theo Petite Dictionnaire Francais-Annamite.
(5) Khoâng ghi naêm thaùng.
(6) Cheùp nguyeân vaên.
(7) Coù leõ thôï nhaø in ñaõ boû soùt maát moät ñoaïn: Töø Thöùc gaëp laïi Giaùng Höông ôû coõi tieân, ñöôïc taùc hôïp thaønh vôï choàng.
(8) Chöõ Noâm
(9) Toân Thoï Töôøng
(10) NGUYEÃN BAÙ THEÁ, Toân Thoï Töôøng, Taân Vieät. Saøigoøn 1957 trang 29
(11) Baûn dòch cuûa nhaø vaên Thuaàn Phong Ngoâ Vaên Phaùt.


  [ Trôû Veà  ]                                                                                         [ veà phaàn I  ]