Chim Vieät Caønh Nam [ Trôû Veà ]
__________________________________________________________________________________
Moät côn giaän
Thaïch Lam
Anh Thanh töø naõy ñeán giôø vaãn laëng yeân coù veû traàm ngaâm, caát tieáng noùi:
- Söï giaän döõ coù theå sai khieán ta laøm nhöõng vieäc nhoû nhen khoâng ai ngôø. Toâi bieát hôn ai bieát, vì chính toâi ñaõ traûi qua söï ñoù. Toâi seõ keå caùc anh nghe moät caâu chuyeän maø caùi kyû nieäm coøn in saâu trong trí nhôù toâi.
Cuõng moät buoåi chieàu muøa ñoâng nhö hoâm nay, toâi ôû toøa baùo ra veà, trong loøng chaùn naûn vaø buoàn böïc. Coù nhöõng ngaøy maø töï nhieân, khoâng hieåu taïi sao, ta thaáy khoù chòu vaø hay gaét goûng, khoâng muoán laøm vieäc gì. Toâi ñang ôû vaøo moät ngaøy nhö theá maø chieàu trôøi hoâm aáy laïi aûm ñaïm vaø reùt möôùt caøng khieán cho caùi caûm giaùc ñoù roõ reät hôn.
Toâi ñi vaøi böôùc treân con ñöôøng phoá vaéng ngöôøi. Moät caùi xe tay ñaèng xa ñi laïi, anh phu xe co ro vì reùt, hai tay giaáu döôùi manh aùo tôi taøn. Theo leä nhö moïi khi toâi maëc caû:
- Xe ñi khoâng? Boán xu veà gaàn nhaø boø Yeân Phuï.
- Thaày cho saùu xu.
- Khoâng, boán xu laø ñuùng giaù roài.
Toâi vöøa noùi vöøa böôùc ñi. Ngöôøi phu xe ñaõ coù tuoåi cöù keùo caùi xe theo sau toâi maø laåm baåm: "Boán ñoàng xu töø ñaây veà nhaø boø". Caùi tieáng nhaø boø anh ta nhaéc ñi nhaéc laïi laøm cho toâi khoù chòu. Toâi bieát ñoù laø moät caùch cuûa caùc phu xe cöù ñi theo sau khaùch ñeå laøm cho ngöôøi ta böïc töùc, toâi laïi caøng gheùt vaø quay laïi gaét:
- Coù ñi hay khoâng thì thoâi! Ñöøng coù theo sau maø laûi nhaûi.
Thaáy toâi gaét, ngöôøi phu xe döøng laïi, khoâng daùm theo nöõa. Nhöng ñeå toâi ñi moät quaõng xa, anh ta môùi goïi:
- Laïi ñaây maø ñi.
Roài anh ta haï caøng xe xuoáng, cöù döøng nguyeân choã aáy ñôïi chöù khoâng keùo laïi phía toâi. Caùi cöû chæ aáy laøm toâi sinh gheùt theâm, ñaõ toan khoâng ñi, nhöng luùc aáy khoâng coù caùi xe naøo khaùc. Toâi giaän döõ böôùc maïnh leân xe, vöøa maéng:
- Anh thaät laø laém chuyeän, khoâng ñi ngay laïi coøn veõ.
Anh xe caõi laïi:
- Töø ñaây veà ñaáy thaày cho ñöôïc boán ñoàng xu thaät reû quaù!
- Thì ai baûo anh ñi? Khoâng coù toâi ñaõ goïi xe khaùc.
Ngöôøi phu xe kheõ thôû daøi, yeân laëng nhaác xe leân. Luùc baáy giôø toâi môùi ngaû mình ra phía sau, nhöng thaáy caùi ñeäm cöùng nhö goã ñaäp vaøo löng, toâi cuùi xuoáng beân nhìn caùi tay xe.
*
* *Toâi ñoaùn khoâng sai, chính laø moät caùi xe hieäu "Con lôïn" - caùi teân hieäu cuõng xöùng ñaùng, - moät haïng xe taøng ôû ngoaïi oâ maø toâi vaãn phaûi ñi. Anh xe naøy ñaõ vaøo ñaây keùo troäm, vì xe ngoaïi khoâng ñöôïc pheùp vaøo thaønh phoá ñoùn khaùch, neáu khoâng tuaân leänh thì bò phaït töø ba ñeán boán ñoàng baïc. Söï toài taøn cuûa caùi xe laøm cho toâi caøng gheùt anh xe nöõa!
- Xe khoå theá naøy maø anh laïi coøn ñoøi cao giaù.
- Xe theá maø thaày cheâ thì coøn theá naøo nöõa!
Anh xe böôùng bænh cuõng khoâng chòu keùm. Toâi noùi caâu gì laø anh ta ñoái laïi lieàn. Sau cuøng, giaän quaù, toâi daäm maïnh chaân xuoáng saøn xe gaét:
- Thoâi, caâm hoïng ñi, ñöøng laûi nhaûi nöõa.
Söï giaän döõ laøm cho toâi queân raèng anh xe cuõng chæ coù traû lôøi nhöõng caâu maéng cuûa toâi maø thoâi, vaø chính taïi toâi gaét vôùi anh ta nhieàu quaù. Nhöng luùc baáy giôø toâi chæ thaáy töùc ngöôøi xe aáy ñeán cöïc ñieåm, vì haén ñaõ daùm caõi laïi toâi maø khoâng sôï.
Xe ñi khoûi nhaø maùy nöôùc thì gaëp moät ngöôøi ñoäi xeáp Taây ñi xe ñaïp laïi, theo sau moät ngöôøi ñoäi xeáp ta. Toâi nhaän thaáy anh xe keùo toâi coù yù luoáng cuoáng vaø sôï haõi. Coù leõ vì theá maø ngöôøi caûnh saùt ñeå yù, ñi giaùp vaøo caùi xe keùo ñeå xem daáu hieäu.
- EÂ! Ñöùng laïi!
Ngöôøi keùo xe döøng chaân... Anh ta quay laïi toâi, hôùt haûi van xin:
- Laïy thaày... thaày noùi giuùp con... thaày laøm ôn...
Döôùi aùnh ñeøn toâi thaáy maët anh xe taùi meùt. Nhöõng veát nhaên in saâu xuoáng treân maët giaø nua hoác haùc; chaân tay ngöôøi khoán naïn aáy run baët leân vaø toâi thaáy caùi rung ñoäng chuyeån caû vaøo chieác thaân xe.
Ngöôøi caûnh saùt Taây ñeán, noùi baèng tieáng ta hôi soõi:
- Maøy cheát nheù! Maøy seõ bò phaït!
Ngöôøi phu xe aáp uùng noùi thì oâng ta khoaùt tay baûo im, roài quay laïi toâi hoûi, laàn naøy baèng tieáng Phaùp:
- Ngöôøi naøy keùo oâng töø trong phoá ra hay oâng ñi khöù hoài?
Toâi lieác maét nhìn anh keùo xe. Trong boùng toái cuûa vaønh noùn qua ngang maët, toâi thaáy hai maét anh long lanh nhìn toâi, nhö caàu khaån van xin yeân laëng. Toâi bieát lôøi noùi cuûa toâi laøm anh bò baét hay khoâng. Nhöõng khi noùi chuyeän vôùi caùc phu xe khaùc, toâi ñöôïc bieát raèng neáu ngöôøi khaùch noùi laø ñi khöù hoài töø ngoaïi oâ, thì ngöôøi xe khoâng vieäc gì. Nhöng luùc aáy, lôøi van xin cuûa anh xe kia khoâng laøm cho toâi ñoäng loøng, maø laïi laøm cho toâi gheùt anh theâm. Toâi traû lôøi ngöôøi ñoäi xeáp:
- Toâi ñi töø phoá Haøng Buùn.
- Vaäy phieàn oâng xuoáng.
Roài oâng ta nhìn anh phuï xe, cöôøi moät caùch tinh quaùi:
- Allez! Ñi veà boùp!
Khi anh phu xe run sôï vaø hai ngöôøi caûnh saùt ñaõ khuaát ñaàu phoá, toâi môùi quay ñi thong thaû treân bôø heø. Côn giaän cuûa toâi ñaõ heát roài. Söï hoái haän daàn thaám thía vaøo loøng toâi; toâi thaáy moät caùi chaùn naûn böïc töùc rung ñoäng trong ngöôøi.
Toâi ruøng mình nghó ñeán soá phaän cuûa anh xe khoán naïn. Ba ñoàng baïc phaït! Anh ta seõ phaûi vay traû cai xe ñeå noäp phaït; nhöng ba ñoàng baïc nôï aáy, bao giôø anh traû xong, sau nhöõng ngaøy nhòn ñoùi, bò cai xe haønh haï, ñaùnh ñaäp vì thuø haèn?
Toâi caøng nghó ñeán bao nhieâu laïi caøng khinh bæ toâi baáy nhieâu. Qua oâ Yeân Phuï, nhìn thaáy nhöõng thôï thuyeàn taáp naäp laøm vieäc döôùi aùnh ñeøn trong nhöõng caên nhaø laù luïp xuïp, toâi raûo böôùc ñi mau, hình nhö troâng thaáy toâi hoï seõ bieát caùi haønh vi khoán naïn, vaø nhoû nhen ñaùng bæ cuûa toâi ban naõy.
*
* *Nhöõng ngaøy hoâm sau thöïc laø nhöõng ngaøy khoå sôû cho toâi. Loøng hoái haän khoâng ñeå toâi yeân. Hình nhö coù moät caùi gì naëng neà ñeø neùn treân ngöïc laøm cho toâi khoù thôû, vaø luùc naøo hình aûnh anh phu xe cuõng hieån hieän ra tröôùc maét.
Toâi nhaát ñònh ñem tieàn ñeán cho ngöôøi xe kia ñeå chuoäc toäi loãi cuûa mình. Ñeán phoá Haøng Boät hoûi doø nhöõng ngöôøi chung quanh xöôûng xe, toâi bieát ñöôïc anh xe bò phaït ñeâm aáy laø Dö, vaø ôû trong moät daãy nhaø qua ngaõ tö Khaâm Thieân.
Laàn aáy laø laàn ñaàu toâi böôùc vaøo moät choã ngheøo naøn khoå sôû nhö theá. Caùc anh thöû töôûng töôïng moät daãy nhaø luïp xuïp vaø thaáp leø teø, xieâu veïo treân bôø moät caùi ñaàm maø nöôùc ñen vaø hoâi haùm traøn caû vaøo ñeán theàm nhaø. Trong caùi hang toái taêm baån thæu aáy, soáng moät ñôøi khoán naïn nhöõng ngöôøi gaày goø, raùch röôùi nhö nhöõng ngöôøi trong moät côn meâ.
Ngöôøi phu xe Dö ôû trong aáy. Moät baø cuï giaø gaày giô xöông ngoài caén chaáy ôû veä heø chæ cho toâi moät caùi cöûa thaáp beù ôû ñaàu nhaø. Toâi cuùi mình böôùc vaøo, chæ thaáy toái nhö böng laáy maét vaø thaáy hôi aåm laïnh thaám vaøo taän trong mình. Coù tieáng ngöôøi ñaøn baø seõ hoûi:
- Baåm thaày muoán gì?
Khi maét ñaõ quen toái, toâi nhaän thaáy ngöôøi ñaøn baø vöøa hoûi, moät baø giaø ngoài ôû meùp moät chieác giöôøng tre muïc naùt keâ ôû saùt töôøng. Sau löng baø naøy, moät ngöôøi ñaøn baø nöõa ngoài oâm trong loøng moät vaät gì hôi ñoäng ñaäy. Caû hai cuøng ngöôùc maét leân nhìn toâi moät caùch ngaïc nhieân vaø ñaàu hoï chaïm vaøo maùi nhaø thaáp, ñaày nhöõng maûnh gieû raùch naùt vaét treân xaø.
- Baùc Dö coù nhaø khoâng?
- Baåm, chuù noù ñi veà queâ vaéng töø hoâm noï.
Moät veû sôï haõi thoaùng qua treân maët ñuû toû cho toâi bieát hoï khoâng noùi thaät, toâi giaûng giaûi:
- Khoâng, cuï cöù noùi thaät cho toâi bieát. Toâi ñeán ñeå giuùp baùc ta chöù khoâng coù yù gì khaùc.
Baø cuï nhìn toâi nghó ngôïi moät laùt roài noùi:
- Theá thaày ñaõ bieát vieäc chuù noù bò baét xe hoâm noï?
Toâi gaät ñaàu ra hieäu cho baø cuï cöù noùi.
- Hoâm aáy cai noù baét phaûi ñem tieàn leân noäp phaït ñeå chuoäc xe veà. Chuù noù ñaõ xin khaát vôùi cai ñeå roài traû daàn soá tieàn ñoù. Nhöng noù nhaát ñònh khoâng nghe, baét phaûi traû moät nöûa ngay. Khoán naïn, thì laáy ñaâu ra maø traû. Theá laø bò noù loät quaàn aùo ñaùnh moät traän thöøa soáng thieáu cheát thaày aï. Khi veà ñaây leâ ñi khoâng ñöôïc nöõa. Theá maø noù coøn baét mai phaûi traû ngay.
Ngöôøi ñaøn baø ngoài trong caát tieáng oám yeáu noùi theo:
- Noù coøn baûo heã khoâng traû noù seõ baét laáy theû.
- Theá giôø baùc ta ñaâu?
Baø cuï traû lôøi:
- Ñi ngay töø hoâm aáy, maø khoâng bieát ñi ñaâu. Ñaõ ba hoâm nay chuùng toâi doø maø khoâng thaáy. Chaéc laø sôï cai khoâng daùm veà nöõa, duø coù veà maø khoâng coù tieàn cuõng cheát vôùi noù.- Thaät cuõng laø caùi vaï; nghe ñaâu chuù noù noùi hoâm aáy taïi ngöôøi khaùch ñi xe khoâng bieát noùi vôùi ngöôøi ñoäi xeáp theá naøo môùi bò baét, chôù khoâng cuõng chaúng vieäc gì.
Toâi yeân laëng, trong loøng nao nöùc.
Baø cuï cheùp mieäng, chæ ngöôøi ñaøn baø ngoài sau:
- Toäi nghieäp cho vôï con chuù ñaây, oám ñaõ maáy ngaøy hoâm nay khoâng coù thuoác. Ñöùa chaùu khoâng bieát coù qua khoûi ñöôïc khoâng.
Toâi ñöùng laïi gaàn xem. Treân caùnh tay ngöôøi meï, chæ coøn laø moät duùm thòt con ñaõ raên reo; ñöùa beù haù hoác caùi mieäng thôû ra maët xaùm nhôït. Ngöôøi meï thænh thoaûng laáy caùi loâng gaø duùng vaøo cheùn maät ong ñeå beân caïnh, pheát leân löôõi ñöùa beù.
- Chaùu noù saøi ñaõ hôn moät thaùng nay. Hoâm noï ñaõ ñôõ. Maáy hoâm nay vì khoâng coù tieàn mua thuoác neân beänh laïi taêng. OÂng lang baûo chaùu khoù qua khoûi ñöôïc.
Ngöôøi meï noùi xong naác leân moät tieáng roài nöùc nôû khoùc. Baø cuï giaø leâ nhích laïi gaàn, cuùi xuoáng khe kheõ keùo laïi nhöõng caùi taõ raùch nhö xô möôùp.
Caùi caûnh ñau thöông aáy laøm toâi rôm rôùm nöôùc maét. Moät caûm giaùc ngheïn ngaøo ñöa leân cheïn laáy coå. Toâi laáy tôø giaáy baïc naêm ñoàng ñöa cho ngöôøi meï, roài voäi vaøng böôùc ra cöûa, ñeå maëc hai ngöôøi nhìn theo ngôø vöïc.
Qua ngöôõng cöûa, toâi va phaûi moät ngöôøi ñaøn oâng oám yeáu tay caép moät caùi aùo quan con baèng goã môùi. Ñeán beân ñöôøng, toâi nghe thaáy trong caên nhaø luïp xuïp ñöa ra tieáng khoùc cuûa hai ngöôøi ñaøn baø.
Ñöùa beù con ñaõ cheát.
*
* *Anh Thanh laëng yeân moät laùt nghó ngôïi, roài noùi tieáp:
- Caùi kyû nieäm buoàn raàu aáy cöù theo ñuoåi toâi maõi maõi ñeán baây giôø, roõ reät nhö caùc vieäc môùi xaûy ra hoâm qua. Söï ñoù nhaéc cho toâi nhôù raèng ngöôøi ta coù theå taøn aùc moät caùch raát deã daøng. Vaø moãi laàn toâi nghó ñeán anh phu xe ngoaïi oâ kia, toâi laïi thaáy ñau ñôùn trong loøng nhö coù moät veát thöông chöa khoûi.
Taäp truyeän ngaén "Gioù ñaàu muøa",
Nxb Ñôøi nay, Haø Noäi 1937.
[ Trôû Veà ]