Chim Vieät Caønh Nam            [  Trôû Veà 
__________________________________________________________________________________

Thaïch Lam
(1909 - 1942)
Teân thaät laø Nguyeãn Töôøng Vinh, sau ñoåi laø Nguyeãn Töôøng Laân, sinh naêm 1909. Queâ noäi laøng Caåm Phoâ, Hoäi An, Quaûng Nam. Queâ ngoaïi Caåm Giaøng, Haûi Döông. Thuôû nhoû, Thaïch Lam soáng vôùi gia ñình ôû queâ ngoaïi, sau ñoù theo cha chuyeån sang Thaùi Bình tieáp tuïc baäc tieåu hoïc. Lôùn leân, oâng cuøng gia ñình chuyeån ra Haø Noäi, hoïc tröôøng Canh noâng, roài tröôøng Trung hoïc Albert Saraut.

Thaïch Lam baét ñaàu hoaït ñoäng vaên hoïc töø 1932, thaønh vieân cuûa Töï löïc vaên ñoaøn. OÂng tham gia bieân taäp caùc tôø tuaàn baùo Phong hoùa, Ngaøy nay. Thaïch Lam maát vì beänh lao naêm 1942 taïi Haø Noäi.

Taùc phaåm chính: Caùc taäp truyeän ngaén Gioù ñaàu muøa (1937), Naéng trong vöôøn (1938), Sôïi toùc (1942), tieåu thuyeát Ngaøy môùi (1939), taäp tieåu luaän Theo doøng (1941), taäp buùt kyù Haø Noäi baêm saùu phoá phöôøng (1943).

01.Ñöùa con ñaàu loøng 02.Nhaø meï Leâ 03.Trôû veà 04.Moät côn giaän
05.Ngöôøi baïn treû 06.Caùi chaân queø 07.Ñoùi 08.Moät ñôøi ngöôøi
09.Ngöôøi lính cuõ 10.Ngöôøi baïn cuõ 11.Hai laàn cheát 12.Gioù laïnh ñaàu muøa
13.Beân kia Soâng 14.Ngöôøi ñaàm 15.Hai ñöùa treû 16.Ñöùa con
17.Trong boùng toái buoåi chieàu 18.Ñeâm saùng traêng 19.Cuoán saùch boû queân 20.Döôùi boùng hoaøng lan
21.Toái ba möôi 22.Coâ haøng xeùn 23.Tình xöa 24.Sôïi toùc
Trong baøi giôùi thieäu taäp truyeän ngaén Gioù ñaàu muøa xuaát baûn tröôùc caùch maïng thaùng Taùm, Thaïch Lam vieát :

"Ñoái vôùi toâi vaên chöông khoâng phaûi laø moät caùch ñem ñeán cho ngöôøi ñoïc söï thoaùt ly trong söï queân, traùi laïi vaên chöông laø moät thöù khí giôùi thanh cao vaø ñaéc löïc maø chuùng ta coù, ñeå vöøa toá caùo vaø thay ñoåi moät caùi theá giôùi giaû doái vaø taøn aùc, laøm cho loøng ngöôøi ñöôïc theâm trong saïch vaø phong phuù hôn".

Coù theå coi ñoaïn vaên ngaén noùi treân nhö laø "Tuyeân ngoân vaên hoïc" cuûa Thaïch Lam. Vaø quaû thaät, trong toaøn boä gia taøi saùng taïo cuûa Thaïch Lam, haàu nhö khoâng moät trang vieát naøo laïi khoâng thaém ñöôïm tinh thaàn ñoù. Laø thaønh vieân cuûa nhoùm Töï Löïc vaên ñoaøn, ñöôïc coi laø moät trong nhöõng caây buùt chính cuûa nhoùm aáy, song tröôùc sau vaên phong Thaïch Lam vaãn chaåy rieâng bieät moät gioøng. Ñeà taøi quen thuoäc cuûa nhoùm Töï Löïc vaên ñoaøn laø nhöõng caûnh soáng ñöôïc thi vò hoùa, nhöõng mô öôùc thoaùt ly mang maàu saéc caûi löông, laø nhöõng phaûn khaùng yeáu ôùt tröôùc söï troùi buoäc cuûa ñaïo ñöùc phong kieán dieãn ra trong caùc gia ñình quyeàn quyù. Thaïch Lam, traùi laïi, ñaõ höôùng ngoøi buùt veà phía lôùp ngöôøi lao ñoäng baàn cuøng trong xaõ hoäi ñöông thôøi. Khung caûnh thöôøng thaáy trong truyeän ngaén Thaïch Lam laø nhöõng laøng queâ buøn laày nöôùc ñoïng, nhöõng phoá chôï toài taøn vôùi moät baàu trôøi aûm ñaïm cuûa tieát ñoâng möa phuøn gioù baác, nhöõng khu phoá ngoaïi oâ ngheøo khoå, buoàn, vaéng ... Trong khung caûnh aáy, caùc nhaân vaät cuõng hieän leân vôùi caùi veû heo huùt, thaûm ñaïm cuûa soá kieáp laàm than - Ñoù laø meï Leâ, ngöôøi ñaøn baø ngheøo khoå, ñoâng con, goùa buïa ôû phoá chôï Ñoaøn Thoân, laø baùc Dö phu xe ôû phoá Haøng Boät, laø Thanh, Nga vôùi baø noäi vaø caây hoaøng lan trong moät laøng queâ vuøng ngoaïi oâ, laø coâ Taâm haøng xeùn vôùi loái ñöôøng queâ quen thuoäc trong buoåi hoaøng hoân ... Taát caû nhöõng caûnh, nhöõng ngöôøi aáy ñeàu ñöôïc moâ taû baèng moät soá ñöôøng neùt ñôn sô, thöa thoaùng nhöng vaãn heát söùc chaân thöïc. Thaïch Lam khoâng heà gaén cho nhaân vaät cuûa mình nhöõng haønh ñoäng, nhöõng yù nghó khaû dó coù theå laøm bi thaûm theâm cuoäc ñôøi cuûa hoï. Traùi laïi oâng cuõng khoâng nhö moät soá nhaø vaên luùc aáy vaãn thöôøng khoaùc leân caûnh vaät hoaëc nhaân vaät thöù      "aùnh traêng löøa doái " nhö nhaø vaên Nam Cao ñaõ töøng nhaän xeùt. 

Taùc phaåm cuûa Thaïch Lam vì theá coù nhieàu yeáu toá hieän thöïc tuy nhaân vaät khoâng döõ doäi nhö Chí Pheøo, laõo Haïc cuûa Nam Cao, hay bò ñaøy ñoïa nhö chò Daäu cuûa Ngoâ Taát Toá ... Caùi rieâng, caùi ñoäc ñaùo, caùi maïnh cuûa Thaïch Lam, chính laø ôû loøng nhaân aùi, vaø veû ñeïp taâm hoàn quaùn xuyeán trong moïi taùc phaåm cuûa oâng. Nhaân vaät Thaïch Lam, baát luaän ôû hoaøn caûnh naøo, vaãn aùnh leân trong taâm hoàn caùi chaát nhaân aùi Vieät Nam. Meï Leâ ngheøo khoå ñeán cuøng cöïc nhöng vaãn nguyeân veïn laø moät baø meï caàn cuø, chaêm chæ chòu thöông chòu khoù, heát loøng vì ñaøn con. Lieân vaø Hueä hai coâ gaùi ñieám, hai con ngöôøi töôûng nhö vaát ñi aáy, trong ñeâm giao thöøa ngoài khoùc vì noãi trô troïi, thieáu queâ höông vaø chaùn chöôøng cho caûnh beøo boït cuûa thaân phaän mình. Thaïch Lam ñoâi khi coøn ñaët nhaân vaät cuûa mình vaøo vuøng ranh giôùi tranh chaáp giöõa caùi thieän vaø caùi aùc, ñeå roài töï baûn thaân con ngöôøi baèng vieäc thöùc tænh cuûa löông tri, cuûa phaåm giaù xaùc laäp choã ñöùng toát ñeïp cho mình trong cuoäc soáng ñaày buøn nhô cuûa xaõ hoäi cuõ. Ñoù laø tröôøng hôïp cuûa nhaân vaät Thanh trong truyeän ngaén Moät côn giaän hoaëc Thaønh trong truyeän ngaén Sôïi toùc.

Ñoïc truyeän ngaén Thaïch Lam roõ raøng ta thaáy yeâu con ngöôøi, quyù troïng con ngöôøi hôn. Vaø cuõng töø ñoù ta thöông caûm, naâng niu, chaét gaïn töøng chuùt toát ñeïp trong moãi moät con ngöôøi.

Soáng raát ngaén nguûi (sinh naêm 1909, maát naêm 1942), Thaïch Lam vieát chöa nhieàu. Moät truyeän daøi : Ngaøy môùi; moät taäp tieåu luaän : Theo gioøng; hai cuoán truyeän cho thieáu nhi : Cuoán saùch vaø Haït ngoïc; moät taäp kyù : Haø Noäi ba möôi saùu phoá phöôøng. Phaàn quan troïng nhaát, ba taäp truyeän ngaén : Naéng trong vöôøn, Gioù ñaàu muøa, Sôïi toùc.
(...)

trích Lôøi Nhaø Xuaát Baûn
taäp truyeän Gioù ñaàu muøa
Nhaø Xuaát Baûn Vaên Hoïc
Haø Noäi - 1982

Trôû Veà   ]