Thach Lam

-Anh Bình!

Toâi ñang maûi ngaém moät cöûa haøng, voäi vaøng quay laïi, ngô ngaùc nhìn xem ai goïi. Treân bôø heø phía beân kia, moät ngöôøi nhoû beù, baän quaàn aùo ta, mieäng cöôøi vaø giô tay vaãy. Toâi chöa nhaän roõ laø ai. Ngöôøi ñoù, ñôïi cho maáy chieác xe tay ñi khoûi, roài taát caû chaïy qua ñöôøng ñeán gaàn toâi, tay giô ra vui veû.

- aø anh Baøo.

Chuùng toâi möøng rôõ, Baøo naém chaët laáy tay toâi, lay ñi lay laïi:

- Anh chöa queân toâi cô aø?

Toâi ñaùp:

- Queân theá naøo ñöôïc moät ngöôøi baïn hoïc cuõ. Nhaát laø anh thì toâi laïi caøng nhôù laém.

Moät tia vui thoaùng qua trong maét Baøo. Anh thong thaû noùi:

- Laâu laém roài anh nhæ. Thaám thoaùt theá maø ñaõ hôn baûy, taùm naêm ñaáy. Anh troâng toâi coù khaùc tröôùc laém khoâng?

Toâi nhìn Baøo töø ñaàu ñeán cuoái, roài ñaùp:

- Khoâng khaùc maáy, chæ coù hôi gaày ñi moät chuùt. Nhöng caùi veû "con gaùi" cuûa anh thì vaãn vaäy, khoâng khaùc tí naøo!

Hai chuùng toâi cuøng cöôøi. Khi coøn hoïc ôû tröôøng, anh Baøo vaãn coù caùi huy hieäu laø "con gaùi" do anh em taëng. Vì hoài aáy, anh môùi coù möôøi ba tuoåi,- Chuùng toâi hoïc ôû lôùp nhaát - hai maù anh hoàng hoàng vaø veû maët anh noõn naø troâng xinh xinh nhö moät coâ con gaùi thaät. Maø tính tình anh cuõng ngaây thô nöõa.

Môùi ñaàu coøn goïi ñuøa, sau caùi teân aáy thaønh quen, caùc baïn hoïc ai cuõng goïi anh Baøo nhö theá. Chuùng toâi thöôøng treâu anh baèng caùch goïi anh laïi gaàn, xoa ñaàu anh - maùi toùc anh raát ñeïp - hoân ñuøa vaøo maù roài baûo: "Coâ gaùi beù toâi xinh chöûa?", hoaëc moät caâu khaùc töông töï. Anh Baøo coá söùc giang tay chuùng baïn ra, maët anh theïn ñoû leân, troâng laïi caøng ñaùng yeâu vaø caøng gioáng coâ con gaùi laém.

Söï nhaéc laïi nhöõng kyû nieäm chung aáy laøm chuùng toâi trôû neân thaân maät nhö xöa. Toâi khoaùc tay Baøo vöøa ñi vöøa noùi chuyeän.

- Toâi nghe hình nhö anh ñang hoïc ôû ban Thaønh chung Nam Ñònh cô maø. Sao baây giôø anh laïi leân ñaây?

Baøo buoàn raàu ñaùp:

- Toâi bò ñuoåi roài anh aï. Töø ñaàu naêm ngoaùi. Töø ñoä aáy, thaày toâi giaän toâi laém. Nhaø toâi ngheøo, anh cuõng bieát, maø toâi laïi laø hy voïng ñoäc nhaát cuûa caû gia ñình; caùc em toâi thì coøn beù. Thaày meï toâi khoå sôû laém môùi nuoâi ñöôïc toâi aên hoïc ñeán theá. Vaäy maø ñuøng moät caùi bò ñuoåi.

Ngöøng moät laùt, anh Baøo tieáp:

- Toâi veà nhaø khoâng chòu ñöôïc. Thaày toâi cöù uoáng röôïu say, roài chöûi maéng toâi laø ñöùa con baát hieáu phuï coâng cha meï, khoâng nghó gì ñeán nhaø cöûa, chæ ñua ñoøi anh em ñeán noãi bò ñuoåi. Thaày toâi baét ra Haø Noäi tìm vieäc laøm, baûo neáu khoâng ñöôïc thì ñöøng veà troâng thaáy maët nöõa.

Anh Baøo kheõ thôû daøi:

- Neáu khoâng coù coâng vieäc thì thaät toâi cuõng khoâng daùm veà. Thaày toâi nghieâm laém anh aï.

- Sao anh khoâng ñi laøm?

- Khoâng ñöôïc.

Anh Baøo trôû neân yeân laëng. Moät laùt, toâi hoûi:

- Coøn caùc nhaø buoân? Caùc sôû tö?

- aáy, toâi cuõng chæ coøn hy voïng ôû nhöõng choã aáy. Vôùi laïi toâi cuõng khoâng coù caùc giaáy chöùng chæ, vì coù ñi laøm bao giôø.

Chuùng toâi thoâi noùi, laëng ñi raûo böôùc treân heø phoá. Ñeán chôï Cöûa Nam, Baøo giaèng tay toâi ra baûo:

- Taàu ñieän ñeán roài, toâi phaûi veà nhaø khoâng hoï ñôïi.

- Anh ôû ñaâu?

Baøo nôû moät nuï cöôøi buoàn treân mieäng traû lôøi:

- Toâi ôû troï moät haøng côm nhoû ôû döôùi oâ Caàu Giaáy. Khoâng daùm môøi anh xuoáng chôi.

- Thì anh ñeán chôi ñaèng toâi. Anh nhôù soá nhaø roài chöù?

Baøo nhaåy voäi leân xe ñieän, giô tay chaøo. Toâi noùi theâm:

- Theá naøo anh cuõng ñeán chôi nheù.

Xe chaïy khuaát vaøo choã reõ phoá Haøng Ñaãy.

Toâi thong thaû trôû böôùc veà nhaø, trong oùc mieân man nghó ngôïi.

Söï gaëp gôõ naøy vôùi bao nhieâu kyû nieäm veà quaõng ñôøi hoïc sinh cuûa toâi ôû tænh Thaùi. Nhöõng neùt maët baïn cuõ ñaõ queân laïi hieän ra trong trí nhôù, vôùi nhöõng buoåi hoïc vui veû, nhöõng cuoäc noâ ñuøa voâ tö löï. Bao nhieâu ngaøy sung söôùng cuûa tuoåi treû!

Nghó ñeán Baøo toâi ñem loøng thöông haïi. Caäu beù con xinh xinh gioáng con gaùi aáy, vôùi caùi veû ngaây thô, hoài aáy laøm cho chuùng baïn yeâu meán. Toâi thöôøng theo anh ñeán nhaø chôi, moät caên nhaø laù ôû ñaàu tænh. Hai ngöôøi ngoài treân chieác choõng tre noùi chuyeän, beân caïnh, baø meï anh Baøo traùng baùnh tröùng vaø thoåi xoâi ñeå ñem baùn. Thænh thoaûng toâi môùi gaëp thaày anh ta: oâng coù veû nghieâm nghò laém, vaø hình nhö luùc naøo cuõng ung dung khoâng laøm gì.

*
* *

Khoâng nhôù laø maáy thaùng sau, anh Baøo ñeán chôi toâi. Troâng anh khaùc haún, ngöôøi gaày ñi moät chuùt, vaø xanh xao nhö oám. Anh hình nhö ñaõ ñi boä nhieàu ôû ngoaøi ñöôøng, neân quaàn aùo vaø giaày ñaày nhöõng buïi.

Toâi môøi anh ngoài, aân caàn hoûi:

- Anh ñaõ tìm ñöôïc coâng vieäc laøm chöa?

Baøo laéc ñaàu:

- Chöa, anh aï, suoát trong maáy thaùng nay, toâi ñi khaép caùc nôi ôû Haø Noäi, maø chaúng tìm ñöôïc vieäc gì. Ñeán ñaâu ngöôøi ta cuõng töø choái.

Anh nghó moät laùt, roài noùi theâm:

- Ngöôøi ta thaät laø voâ lyù quaù.

Lôøi noùi ngheïn ngaøo trong coå hoïng anh. Anh ngoài thöø ngöôøi ra, khoâng buoàn uoáng cheùn nöôùc cheø cuûa toâi môøi. Toâi cuõng yeân laëng, khoâng bieát noùi gì. Nhöõng lôøi an uûi luùc baáy giôø, toâi thaáy hình nhö voâ ích.

- Anh cöù chòu khoù ñôïi ít laâu nöõa xem.

- Cuõng ñaønh phaûi chôø, chöù bieát laøm theá naøo. Nhöng cuõng phaûi coù tieàn ñeå traû tieàn troï chöù.

Anh Baøo coá mæm cöôøi. Caùi cöôøi thaät ñaùng thöông vaø aùi ngaïi. Toâi nhìn kyõ anh: chieác aùo löông anh maëc ñaõ cuõ baïc, vaù kín ñaùo moät vaøi choã. Treân maët anh coù bao nhieâu noát laám chaám ñoû daøy ñaëc caû hai maù. Voâ tình, toâi hoûi:

- Anh bò muoãi ñoát daøy caû maët kia kìa.

Anh Baøo coù veû theïn:

- Choã toâi ôû khoâng coù maøn vaø khoâng ñöôïc thoaùng. Coù khi muoãi ñoát caû ñeâm khoâng sao nguû ñöôïc.

Thaáy ngöôøi nhaø toâi söûa soaïn doïn côm, anh ñöùng caùo töø. Toâi tieãn anh ra ngoaøi cöûa. Con ñöôøng veà oâ Caàu Giaáy thaúng taêm taép vaø buïi muø. Anh baét tay toâi, toan quay ñi thì toâi hoûi:

- Anh khoâng ñôïi xe ñieän maø veà aø?

Baøo laéc ñaàu, voã vaøo tuùi:

- Khoâng, heát caû tieàn roài.

Toâi aùi ngaïi, giöõ anh laïi: "Anh haõy ñôïi toâi moät chuùt". Roài toâi vaøo nhaø laáy maáy haøo chæ coøn laïi trong tuùi aùo, ngöôïng nghòu ñöa cho anh: "Anh caàm taïm maø ñi xe".

Baøo khoâng nhìn ñeán tieàn, boû vaøo tuùi roài kheõ naém chaët laáy tay toâi kheõ noùi:

- Caùm ôn anh.

Anh quay ra. Toâi nhìn theo cho ñeán khi anh laãn vaøo ñaùm ngöôøi ñi laøm veà.

Moät tuaàn sau, toâi ñang qua chôï Cöûa Nam, boãng nghe thaáy tieáng goïi. Moät chieác xe tay döøng laïi saùt heø. Toâi nhaän thaáy anh Baøo, naèm ngay treân xe, beân caïnh coù moät ngöôøi ñaøn baø ñaõ ñöùng tuoåi. Anh coá ngoùc ñaàu daäy baûo toâi:

- Toâi veà Thaùi ñaây, anh Bình.

Tieáng noùi pheàu phaøo nhö ngöôøi heát hôi. Maët anh ñoû gay, hai maét saùng leân moät caùch khaùc thöôøng. Toâi sôï haõi hoûi:

- Cheát chöûa, anh laøm sao theá?

- Toâi oám, anh aï. Baø chuû troï sôï toâi cheát ôû nhaø baø neân nhôø baø naøy ñöa toâi veà. Xin chaøo anh nheù.

Toâi söûng soát yeân laëng. Ngöôøi ñaøn baø nhìn toâi noùi nhö ñònh phaân traàn:

- Caäu aáy soát ñaõ baûy taùm hoâm nay roài. Baø Hai cuõng ñaõ saéc cho caäu aáy maáy cheùn thuoác beänh nhöng khoâng ñôõ, neân môùi nhôø toâi ñöa caäu aáy veà vaäy. OÂng cuõng bieát, nhaø ngöôøi ta laøm aên buoân baùn, caàn phaûi kieâng giöõ.

- Nhöng anh ñöông oám theá naøy thì veà laøm sao?

Anh Baøo nhìn toâi khoâng traû lôøi, coù veû meät nhoïc laém. Tieáng coøi xe hoûa boãng vang ñoäng ôû phía ga. Ngöôøi ñaøn baø giuïc anh xe:

- Thoâi ñi nhanh leân keûo nhôõ.

Toâi naém tay anh Baøo. Baøn tay anh noùng röïc nhö löûa. Toâi thaáy loøng toâi thaét laïi khi xe anh quay ñi.

*
* *

Hôn moät naêm ñaõ qua. Töø hoâm aáy toâi khoâng ñöôïc tin töùc gì veà anh Baøo nöõa. Hình aûnh anh môø daàn trong trí nhôù toâi.

Roài moät buoåi chieàu, toâi ñang ngoài xem baùo döôùi boùng ñeøn thì cöûa boãng môû. Hai caäu beù maëc aùo thaâm thaäp thoø ôû ngoaøi roài ruït reø böôùc vaøo. Toâi ngaïc nhieân. Caäu nhôùn uùp caùi muõ traéng leân ngöïc leã pheùp hoûi:

- Thöa oâng, coù phaûi ñaây laø nhaø oâng Bình khoâng aï?

- Phaûi, toâi ñaây. Hai caäu hoûi gì?

Caäu beù yeân laëng thoø tay vaøo trong ngöôøi laáy ra moät caùi goùi con boïc giaáy ñeå treân baøn tröôùc maët toâi roài noùi:

- Thöa oâng, chuùng toâi laø em anh Baøo.

- aø... Theá anh Baøo ñaâu?

Caäu beù seõ traû lôøi:

- Anh chuùng toâi töï töû roài aï.

Toâi baøng hoaøng caû ngöôøi, nhìn hai caäu beù. Toâi nhaän thaáy hai caùi muõ traéng ñeàu coù quaán baêng tang. Theá ra thöïc ö, anh Baøo töï töû? Caùi chaùn naûn, ñau khoå gì ñaõ xui anh cheát trong luùc coøn treû trung chöa ñaày hai möôi tuoåi?

Hoûi chuyeän, toâi môùi bieát anh Baøo ôû treân naøy veà cöù oám lieân mieân maõi. Roài anh ôû nhaø khoâng ñi ñaâu nöõa. Moät buoåi chieàu ñaàu thaùng vöøa roài, baø meï ñi chôï veà ñeán buoàng thì ñaõ thaáy anh treo coå treân xaø. Ngöôøi nhaø voäi khieâng ñeán nhaø thöông cöùu chöõa. Anh tænh laïi moät choác roài ñeán möôøi moät giôø ñeâm thì maát.

Caäu beù keå xong tieáp theâm:

- Tröôùc khi cheát, anh toâi coù goïi hai chuùng toâi laïi baûo: "Anh chæ coù moät ngöôøi baïn toát laø oâng Bình. Caùc em nhôù ñem caùi goùi naøy ñöa leân cho oâng aáy".

Toâi giôû ra thaáy coù hai caùi aûnh ñaõ cuõ. Moät böùc chuïp chung caû lôùp hoïc, hoài toâi coøn hoïc ôû Thaùi. Toâi nhaän thaáy toâi ñöùng beân caïnh Baøo. Coøn böùc kia laø taám aûnh nöûa ngöôøi cuûa anh. Nhìn thaáy caùi veû xinh trai vaø ngaây thô cuûa ngöôøi baïn cuõ, loøng toâi thaáy nao nao thöông tieác. Nöôùc maét traøn leân mi, toâi thaáy ngheïn ngaøo nhö muoán khoùc.

Hai caäu beù cuõng laëng leõ, buoàn raàu, ñöa maét nhìn toâi. Hai ñöùa troâng gioáng anh Baøo quaù, cuõng ñoâi maét thoâng minh vaø caùi veû khaùu khænh ngaây thô nhö theá. Toâi chôït nghó ñeán söï ngheøo naøn cuûa nhaø anh, ñeán hai ñöùa treû kia khoâng choã nöông töïa ñeå aên hoïc, thaät ñaùng thöông.

Toâi xeáp hai caùi aûnh laïi roài ngoït ngaøo baûo hai ñöùa ngoài xuoáng gheá. Toâi kheõ hoûi:

- Hai em coù thöông anh aáy khoâng?

Hai caäu cuøng yeân laëng. Caäu beù nhaát boãng oâm maët khoùc, hai vai naác leân döôùi taám aùo vaûi thaâm ñaõ cuõ.

Taäp truyeän ngaén "Gioù ñaàu muøa",
Nxb Ñôøi nay, Haø Noäi 1937.