Chim Vieät Caønh Nam [ Trôû Veà ]
__________________________________________________________________________________
Sôïi Toùc
Thaïch Lam
- Toâi coù moät ngöôøi anh hoï raát giaàu vaø raát ngoác (coù leõ mình cho anh ta laø ngoác, bôûi vì haén khoâng xöû söï nhö mình, khoâng coù nhöõng quan nieäm veà cuoäc ñôøi nhö mình; nhöng thaät ra bieát ñaâu caùch aên ôû cuûa anh ta laïi khoâng khoân ngoan hôn, bôûi vì anh ta ñaõ giaàu vaø sung söôùng?). Teân anh ta laø Baûn, Baûn raát phuïc toâi, coi toâi laø moät ngöôøi saønh soûi, thaïo ñôøi vaø nhaát laø thaïo caùc ngoùn aên chôi. Bôûi vaäy, ñoäng coù vieäc gì, hoaëc laø muoán mua baùn caùi gì, anh ta ñeàu khoâng queân ñeán hoûi toâi tröôùc.
Hoâm aáy, Baân ñeán ruû toâi cuøng ñi mua moät caùi ñoàng hoà. Anh ta muoán mua haïng thaät toát, vaø nhôø toâi xem hoä. Hai chuùng toâi ñeán hieäu Chabot ôû phoá Traøng Tieàn. Ñoàng hoà ôû haõng naøy thì khoâng coøn phaûi noùi gì nöõa: Thaät laø nhöõng ñoàng hoà caùc hieäu coù tieáng, coù baûo haønh chaéc chaén vaø coá nhieân laø giaù ñaét. Toâi choïn cho haén ta caùi ñoàng hoà ñeo tay hieäu Movado, xuoáng nöôùc hay vuøi caùt cuõng khoâng heà gì. Chieác ñoàng hoà troâng raát ñeïp. Toâi thaáy anh ta maân meâ caàm leân ngaém nghía, xem chöøng cuõng muoán mua laém. Nhöng caùi tính haø tieän cuûa anh ta laïi thaéng caùi thích, neân roài löôõng löï moät laùt, anh ta traû laïi nhaø haøng, keùo toâi ñi ra vaø baûo:
- Ñeïp thì ñeïp thaät, nhöng maø ñaét quaù, anh aï. Thoâi, chuùng ta laïi caùc hieäu khaùch maø mua thì hôn.
Toâi yeân laëng gaät ñaàu, vaø theo ñi, cuõng chaû muoán noùi gì. Trong buïng nghó anh chaøng naøy thaät laø ngoác, coù tieàn maø khoâng bieát chôi ñoàng hoà toát. Laïi kieät nöõa. Khoâng bieát haén ñeå tieàn laøm caùi gì?
Vaøo moät hieäu ôû Haøng Ngang, sau khi maëc caû raùo rieát töøng haøo, anh ta baèng loøng mua moät caùi ñoàng hoà hieäu khoâng maáy ai bieát tieáng. Haén coù hoûi yù kieán toâi, song toâi cuõng öø höõ baûo duøng ñöôïc cho xong chuyeän, vì haén coù mua ñöôïc thöù toát hay khoâng, baáy giôø toâi thöïc khoâng thaáy quan heä maáy.
Luùc traû tieàn, toâi thaáy haén giôû ra moät caùi ví da lôùn, phoàng chaët. Haén ñeám giaáy baïc thong thaû vaø caån thaän.
Thoaùng nhìn qua, toâi cuõng bieát trong ví nhieàu tieàn laém: ngoaøi soá tieàn baïc leû haén mang ra traû, toâi coøn thaáy gaáp ôû ngaên treân ñeán naêm, saùu caùi giaáy baïc moät traêm nöõa, nhöõng giaáy baïc môùi, maøu coøn töôi nguyeân - "Quaùi, thaèng cha naøy laøm gì maø laém tieàn theá? Mình thì chaû bao giôø coù ñeán ñöôïc moät traêm baïc boû tuùi!"
Toâi nghó thaàm vaø so saùnh theá.
Mua xong ñoàng hoà. Baân ruû toâi ñi aên:
- Ta leân hieäu cheùn, roài laùt nöõa laøm moät chaàu chöù, - haén voã vaøo tuùi - toâi coù ñuû tieàn ñaây!
Chuùng toâi vaøo hieäu. Baân aên vui veû laém, coù leõ haén vöøa yù vì caùi ñoàng hoà mua reû. Toâi thì trong oùc cöù vô vaån caùi yù nghó sao moät thaèng ngoác nhö haén - toâi thaáy haén caøng ngoác - laïi coù laém tieàn theá, coøn mình...
Tuy vaäy, yù nghó cuõng khoâng laøm toâi aên maát ngon. Toâi toû maët saønh, goïi nhöõng thöùc aên quyù vaø ñaét tieàn, vaø hai chuùng toâi uoáng röôïu say söa.
Côm xong, Baân ñöa toâi xuoáng Vaïn Thaùi, vaøo nhaø moät ngöôøi nhaân tình cuûa haén. Hình nhö ñaõ laâu khoâng ñöôïc ñi haùt, neân haén coù veû tha thieát vaø sung söôùng ñeán ñaùng gheùt. Veà phaàn toâi, khoâng thaáy höùng laém, - ñi chôi vôùi moät anh coù nhieàu tieàn maø mình laïi khinh laø ngoác, khoâng coù thuù vò maáy - nhöng chaúng leõ laïi boû haén nöûa chöøng. Toâi ñònh buïng ôû chôi qua quyùt ñeán nöûa ñeâm thì veà.
Nhaø haùt, ngoaøi coâ nhaân tình cuûa Baân, caùc con em khaùc troâng cuõng khaù. Toâi naèm beân baøn ñeøn noùi vaøi caâu chuyeän taàm phô. Coøn Baân, haén khoâng nghe haùt hieác gì caû. Ngoài noùi chuyeän vôùi toâi moät laùt laáy leä, roài haén cuøng vôùi coâ nhaân tình vaøo buoàng trong ñi naèm moät choã. Haén khoâng queân - tính caån thaän cuûa anh kieät! - ñem caû caùi aùo taây trong coù ví tieàn vaøo choã naèm, vaát treân thaønh ñaàu giöôøng.
Moät mình toâi ôû ngoaøi ñaâm chaùn. Naèm moät laùt roài toâi cuõng ñöùng daäy söûa soaïn ra veà; Baân vaãn ôû trong maøn, noùi voïng ra giöõ laïi:
- Anh haõy ôû chôi ñaõ, veà laøm gì voäi. Ngaøy mai chuû nhaät cô maø.
- Thoâi, toâi phaûi veà. Saùng mai coøn coù vieäc.
Vöøa noùi toâi vöøa vôùi caùi aùo taây cuûa toâi treo treân maéc. Boãng nhieân coù caùi gì chuyeån maïnh qua tim: tay toâi yeân haún laïi; toâi vöøa môùi nhaän ra raèng caùi aùo toâi ñöông caàm khoâng phaûi laø aùo cuûa toâi. Thì ra luùc mang aùo vaøo giöôøng naèm, Baân ñaõ mang nhaàm aùo. Hai chuùng toâi cuøng maëc thöù haøng len gioáng maøu, nhö vaäy deã laãn laém. Toâi gheù nhìn vaøo phía trong aùo thaáy caùi ví tieàn ôû tuùi thoø ra ngoaøi moät ít. Caùi ví tieàn... maáy tôø giaáy baïc...
- ôû chôi ñaõ anh. ôû chôi saùng sôùm mai veà vôùi toâi moät theå.
- ôø... ôø...
Toâi ñieàm nhieân treo caùi aùo vaøo choã cuõ, quay ra. Maáy chò em cuõng phuï hoïa vaøo lôøi môøi cuûa Baân, naøi næ:
- Toäi gì maø veà baây giôø anh, khuya vaø laïnh cheát.
Toâi chæ thoaùng nghe thaáy, trong trí nhö coøn baän söï gì. Baâng khuaâng toâi laïi gaàn giöôøng; moät chò naâng cheùn môøi:
- Anh uoáng cheùn nöôùc noùng. Roài naèm xuoáng ñaây coù hôn khoâng?
- ôø thì haüng naèm moät laùt ñaõ.
Tieáng Baân trong maøn ñöa ra:
- Phaûi ñaáy, ñeán mai haüng veà. Toâi baûo chò Lan phaûi laøm theá naøo giöõ anh aáy laïi thì laøm...
- Khoâng... theå naøo toâi cuõng phaûi veà, anh aï...
Nhöõng lôøi ñoái ñaùp aáy cöù töï nhieân buoät mieäng ra, toâi khoâng ñeå yù ñeán. Tröôùc maét toâi, maáy tôø giaáy baïc moät traêm gaáp trong ngaên ví, hieän ra raát roõ reät. Laáy maáy tôø, ñoä hai tôø - taïi sao laïi hai? Toâi khoâng bieát - thaät deã daøng quaù. Toâi cöù vieäc ñieàm nhieân vôùi laáy aùo, môû ví ruùt ra hai tôø, roài khoaùc aùo ôû treân vai, ra yù saép söûa veà. Roài choïn luùc moïi ngöôøi voâ yù - maø daãu coù yù cuõng khoâng ai bieát ñöôïc - toâi ñoåi laáy aùo cuûa toâi vaét ôû ñaàu giöôøng Baân... Theá laø xong, vaø goïn. Mai daäy Baân bieát maát chaéc chaúng bao giôø daùm nghi ngôø cho toâi. Maø nghi ngôø theá naøo ñöôïc?
Toâi veà töø ñeâm cô maø! Vaû laïi caùi aùo ñöïng tieàn haén ñaõ caån thaän mang vaøo giöôøng ngay töø chaäp toái, vaäy neáu coù ngöôøi laáy, thì chæ coù ngöôøi nhaø coâ ñaàu maø thoâi. Maø ngöôøi nhaø thì cuõng khoù loøng ñeán ñaáy laáy ñöôïc, hoïa chaêng coù ngay coâ naèm vôùi Baân. öø, coù leõ Baân seõ nghi cho nhaân tình cuûa haén laáy... Chaéc theá. Toâi mæm cöôøi: Baân seõ khoâng daùm noùi gì ñaâu; bieát nhaân tình laáy, haén seõ im laëng, sôï laøm cho nhaân tình xaáu hoå, vaø sôï laøm tai tieáng chuû nhaø. Haén voán tính nhaùt, vôùi laïi hai traêm ñoái vôùi haén chaéc chaû laø bao.
Taát caû nhöõng caùch xeáp ñaët aáy dieãn qua raát nhanh trong trí toâi. Chæ moät thoaùng thoâi, toâi ñuû töôûng tröôùc ñöôïc caùc vieäc xaûy ra nhö theá, eâm thaám vaø yeân laëng, vaø troâi chaûy... deã daøng quaù, maø khoâng coøn sôï caùi gì caû...
- Môøi anh xôi thuoác.
Toâi giaät mình ñôõ laáy doïc taåu. Coâ Lan ñaõ tieâm xong ñieáu thuoác töø bao giôø, quay doïc sang môøi. Maét coâ nhìn toâi aâu yeám. Toâi ñöa maét nhìn xuoáng, caàm laáy doïc huùt. Ñieáu thuoác keâu vo vo, tieáng nhö ôû ñaâu ñöa laïi. Qua laøn khoùi traéng toûa ra, toâi töôûng nhìn thaáy taäp giaáy baïc moät traêm, coøn môùi nguyeân gaáp trong ngaên ví. Haén laøm gì maø coù laém tieàn theá? Laïi mang ñeå trong ví laøm gì? Roõ anh chaøng ngoác khoâng bieát duøng ñoàng tieàn, tieàn ôû trong tay haén cuõng uoång. Ngoä coù ñöùa laáy ñi thì sao? Ñeå theá coù böõa maát thaät...
- Anh nghó gì maø thaàn ngöôøi ra theá? Say thuoác coù phaûi khoâng?
Lan ñeå tay nheï nhaøng leân ngöôøi toâi, laúng lô ñöa maét hoûi. Toâi giaû vôø cöôøi khoâng ñaùp, roài xoay naèm ngöûa, nhìn leân traàn nhaø. Trong ngöôøi böùt röùt khoâng yeân... Laéng nghe thaáy tieáng Baân thì thaøo vaø tieáng cöôøi khuùc khích cuûa nhaân tình haén trong maøn. Chieác aùo vaét ôû ñaàu giöôøng - chieác aùo cuûa toâi - chaéc vaãn coøn y nguyeân ôû ñaáy.
Toâi töôûng töôïng khi coù hai traêm trong tuùi roài, leân xe veà ñieàm tónh ñi naèm nguû. Sôùm mai maát tieàn, theá naøo haén chaû veà qua nhaø mình. Haén goïi cöûa vaøo, ñaùnh thöùc mình daäy vaø bô phôø baûo:
- Toâi maát hai traêm baïc toái hoâm qua roài, anh aï...
Toâi thaáy tröôùc boä maët ngaïc nhieân cuûa toâi luùc baáy giôø - moät veû maët raát töï nhieân, - vaø toâi hoûi: "Cheát chöûa, maát bao giôø? ôû ñaâu?" - Haén seõ thuaät laïi buoåi toái hoâm nay, luùc mang aùo vaøo giöôøng, ñeán luùc thaáy maát: "Chæ coù con nhaân tình toâi noù laáy thoâi, anh aï. Chaû coøn ai vaøo ñaáy nöõa..."
- Theá giaáy baïc cuûa anh coù bieân soá khoâng?
Neáu haén khoâng bieân soá thì mình cöù vieäc tieâu töï nhieân! Vaïn nhaát haén coù bieân soá roài, thì baûo haén ñi trình caåm. Nhöng mình seõ tieâu ngay hoâm aáy... Moät ngöôøi nhö mình caàm tôø giaáy traêm vaøo Goâ Ña mua haøng, ai daùm nghi ngôø?...
Toâi nhôù luùc aáy tuy vaãn noùi chuyeän vôùi maáy coâ em, toâi xeáp ñaët ñaâu vaøo ñaáy raát chu ñaùo, phoøng ngöøa ñuû moïi vieäc xaûy ra. Chæ coøn vieäc laáy, vaø ñoåi aùo nöõa laø xong. Raát deã.
- aáy kìa, anh ñi ñaâu ñaáy?
- Toâi ñi veà ñaây, mai coù vieäc baän, khoâng theå ôû laïi ñöôïc.
Toâi ñaõ nhoåm daäy ñeán beân maéc, vôùi aùo, chieác aùo cuûa Baân. Qua laàn vaûi toâi thaáy chieác ví keành keänh raên raén. Khoaùc aùo leân moät beân vai, toâi ñi laïi trong nhaø, boàn choàn noùng ruoät. Moät coâ ñaàu leâ guoác ra heù cöûa, nhìn ra ngoaøi trôøi:
- Toái laém. Phaûi vaï gì maø ñi baây giôø anh aï.
- Ñaâu xem naøo...
Toâi cuõng ñeán beân cöûa nghieâng nhìn ra ngoaøi. Tay toâi ñöa vaøo trong aùo, luoàn vaøo khe ví, sôø vaøo maáy taám giaáy baïc. Toâi ruøng mình. Maáy ngoùn tay maân meâ ñaàu taám giaáy, moät caùi, hai caùi...
- Thoâi, vaøo khoâng gioù, anh aï. Vaøo naèm cho aám...
Toâi boû tay ra - thong thaû, khoâng voäi gì, - theo vaøo, caùi aùo vaãn ñeø tróu treân vai. Toâi ngoài gheù xuoáng caïnh giöôøng, caàm cheùn nöôùc leân nhaáp, roài laïi ñaët xuoáng.
Tieáng Baân trong nhaø caát leân:
- oâng aáy veà roài aø?
Toâi ñaùp:
- Khoâng, ñaõ veà ñaâu. Tí nöõa.
Baân noùi caâu gì sau, toâi cuõng khoâng nghe thaáy. Taâm hoàn toâi luùc baáy giôø theá naøo, toâi khoâng bieát roõ. Toâi ñöùng leân, ngoài xuoáng, nhö moät caùi maùy. Toâi chæ baên khoaên, böùt röùt, vaø thôøi giôø qua... toâi caûm thaáy ñi qua taâm hoàn toâi töø beân naøy sang beân kia... nhö theá khoâng bieát trong bao nhieâu laâu... Toâi kheõ thôû daøi, ñöùng leân laàn naøy thì nhaát ñònh.
- Veà thoâi. Khoâng mai ñi sôùm laïi nhoïc cheát.
Baân hoûi voïng ra:
- oà, anh veà aø? Maáy giôø roài ñaáy nhæ?
- Gaàn moät giôø roài. Anh cöù ôû ñaây. Caû maáy coâ naøy nöõa, ñi nguû ñi cho beùo maét. Baän sau toâi ôû laâu nheù.
Toâi ñöa tay vuoát maùi toùc moät coâ saùn ñeán gaàn, hai tay ñeå leân vai toâi, maét nhìn ra veû aâu yeám. Hai coâ khaùc ngoài yeân treân giöôøng, cuõng ñöa maét nhìn toâi nhö chôø ñôïi.
- Thoâi ñi nguû ñi.
Toâi gaït tay coâ aáy ra, gaáp caùi aùo taây treân caùnh tay, roài ñi vaøo phía giöôøng Baân naèm. Toâi cuùi xuoáng, tì vaøo thaønh giöôøng - coá yù tì vaøo choã vaét caùi aùo - nhìn vaøo trong, qua maøn.
- Anh ôû laïi nheù - toâi mæm cöôøi - tri kyû heát ñeâm nay cho noù söôùng...
Coâ nhaân tình khuùc khích trong chaên. Vaø Baân ngöûa ñaàu troâng leân, tay vôùi vaøo taám maøn:
- Mai nheù.
- Oui, aø demain.
Nhöng toâi chöa quay ra. Toâi vaãn cöù tì mình treân thaønh giöôøng, löôõng löï, moät laùt baáy giôø sao laâu theá. Roài, khoâng bieát taïi sao, boãng nhieân:
- aùo anh ñaây naøy, ñaây laø aùo cuûa toâi.
Vaø noùi theâm baèng tieáng Phaùp:
- Anh ñeám laïi tieàn ñi. Vaø ñeå caån thaän vaøo trong aáy.
Baân nhoûm nöûa ngöôøi daäy, caàm laáy aùo:
- Merci, ñöôïc roài.
Toâi böôùc moät böôùc luøi ra. Theá laø heát. Baây giôø thì khoâng sao ñuïng ñeán ví ñöôïc nöõa. Toâi baàn thaàn ngô ngaån, maëc laáy chieác aùo cuûa toâi, vaø ñoäi muõ... Vöøa gaøi khuy, toâi vöøa noùi maáy caâu boâng ñuøa voâ vò vôùi coâ aû ñöùng ôû chaân giöôøng saép tieãn toâi veà. Toâi truøng trình uoáng nöôùc vaø huùt thuoác, muoán caùi thôøi khaéc naøy cöù keùo daøi ra maõi.
Ñeán khi ngoài treân xe veà qua nhöõng phoá khuya vaéng veû, taâm trí toâi môùi daàn bình tónh laïi. Gioù laïnh thoåi maùt treân vöøng traùn noùng, vaø caùi caûm giaùc maùt aáy khieán toâi deã chòu. Toâi nghó laïi ñeán nhöõng cöû chæ vaø döï ñònh cuûa toâi luùc naõy, thaät vöøa nhö moät ngöôøi khoân kheùo laïi nhö moät ngöôøi maát hoàn. Taát caû nhöõng caùi ñoù baây giôø xa quaù. Taâm trí toâi giaõn ra, nhö moät caây tre uoán cong trôû laïi caùi thaúng thaén luùc thöôøng. Toâi caûm thaáy moät caùi thuù khoaùi laïc kyø dò, khe kheõ vaø thaàm laëng rung ñoäng trong ngöôøi, coù leõ laø caùi khoaùi laïc bò caùm doã, maø cuõng coù leõ caùi khoaùi laïc ñaõ ñeø neùn ñöôïc söï caùm doã. Vaø moät moái tieác ngaám ngaàm, toâi khoâng töï thuù cho toâi bieát vaø cuõng coá yù khoâng nghó ñeán, khieán cho caùi caûm giaùc aáy cuûa taâm hoàn toâi theâm moät veû rôøn rôïn vaø saâu saéc.
*
* *Saùng hoâm sau tænh daäy ôû nhaø, toâi ngaån ngô nghó laïi caùc vieäc toái hoâm tröôùc, y nhö trong moät giaác moäng, chöù khoâng phaûi vieäc ñaõ xaûy ra... Toâi ngaïc nhieân töï hoûi sao mình haõy coøn laø ngöôøi löông thieän, khoâng phaûi laø keû aên caép. Maø toâi thuù thöïc raèng neáu baáy giôø toâi ñaõ laø keû aên caép, caùi ñoù cuõng khoâng khieán toâi laáy laøm ngaïc nhieân hôn. Maø coøn laø ngöôøi löông thieän, toâi töï thaáy cuõng chaúng coù gì laø ñaùng khen. Toâi nhôù roõ luùc ñoù khoâng coù moät yù nghó naøo veà danh döï, veà ñieàu phaûi, ñieàu traùi ngaên caûn toâi, vaø khieán toâi ñi vaøo con ñöôøng ngay, nhö ngöôøi ta vaãn noùi. Khoâng, khoâng coù moät chuùt gì nhö theá. Caùi gì ñaõ giöõ toâi laïi? Toâi khoâng bieát... Coù leõ chæ moät lôøi noùi khoâng ñaâu, moät cöû chæ naøo ñaáy, veà phía naøy hay phía kia, ñaõ khieán toâi coù aên caép hay khoâng aên caép. Chæ moät sôïi toùc nhoû, moät chuùt gì ñoù, chia ñòa giôùi cuûa hai beân... Toâi coù tieác ñaõ khoâng laáy hay khoâng, hay baèng loøng mình vì ñaõ choáng giöõ laïi caùi yù xaáu? Toâi cuõng khoâng tìm bieát roõ hôn. Hình nhö yù nghó ham muoán hay truø tröø toái aáy khoâng phaûi laø cuûa toâi, hình nhö cuûa ai aáy, cuûa moät ngöôøi naøo khaùc laï, khaùc vôùi caùi ngöôøi thöôøng cuûa toâi baây giôø...
Chuùng toâi ñeàu yeân laëng. Anh Thaønh noùi xong, vôùi caùi ñieáu huùt moät hôi thuoác laøo raát keâu. Roài anh thôû ra thong thaû, maét lôø môø nhìn doõi theo laøn khoùi ñi.
Ruùt töø taäp truyeän ngaén Sôïi toùc,
Nxb Ñôøi nay, Haø Noäi, 1942.
[ Trôû Veà ]