Chim Vieät Caønh Nam [ Trôû Veà ]
__________________________________________________________________________________
Hai Laàn Cheát
Thaïch Lam
Khi sinh ra Dung, meï naøng vì baän buoân baùn, giao phoù naøng cho ngöôøi u giaø troâng nom. Ngöôøi u giaø naøy ôû nhaø Dung ñaõ laâu laém, ñaõ nuoâi vaø saên soùc taát caû anh chò Dung töø luùc beù. Nhöng, khoâng bieát vì coù phaûi thaáy Dung ra ñôøi trong söï laõnh ñaïm, maø u giaø ñem buïng thöông yeâu Dung laém. U saên soùc, beá aüm naøng, vaø chaêm chuùt naøng quyù nhö con ñeû vaäy, tuy Dung luùc beù oám yeáu khoù nuoâi vaø laïi gheû lôû baån thæu nöõa.
Cha Dung chaúng laøm gì caû. Töø xöa ñeán nay vaãn theá. Hình nhö oâng ta sinh ra ñôøi laø chæ ñeå ngoài ôû nhaø cho luùc naøo cuõng coù ngöôøi vaø ñeå nhöõng ngaøy gioã teát trong hoï, khaên aùo chænh teà ñi aên coã maø thoâi. Khoâng ai thaáy oâng ta laøm moät vieäc gì, maø cuõng khoâng ai nghó ñeán söï oâng ta phaûi laøm moät vieäc gì.
OÂng luùc naøo cuõng ngoài rung ñuøi beân caïnh caùi ñieáu oáng maø söûa chöõa raát keâu, thænh thoaûng huùt moät ñieáu, roài ngoài traàm ngaâm nhö ñang nghó ngôïi moät söï gì quan troïng. Nhöõng luùc aáy u giaø bieát laø oâng chaúng nghó söï gì quan troïng caû, beøn ñem Dung ñeán cho oâng beá. OÂng giô hai tay aüm Dung vaøo loøng hoân hít, roài xoác Dung leân treân ñuøi, ngoaùy buïng cho noù cöôøi, roài laïi trònh troïng ñöa traû u giaø. Xong oâng laïi ngoài nghó ngôïi.
Coù leõ oâng nghó tình caûnh nhaø oâng, hoài coøn oâng cuï ñi laøm vieäc quan, raát giaàu coù vaø haùch dòch suoát moät vuøng naøy. Töø khi cuï coá maát ñi, cô nghieäp aên tieâu daàn, caûnh nhaø thaønh ra sa suùt, chæ coøn caùi danh khoâng.
*
* *Cha meï Dung cuõng khoâng nghó ñeán söï baét naøng ñi hoïc nhö anh chò naøng, coù leõ vì nghó raèng lo cho hai ngöôøi cuõng ñaõ ñuû.
Dung caøng nhôùn caøng gaày goø ñi. Suoát ngaøy naøng chæ chaïy ñaùnh khaêng ñaùnh ñaùo vôùi luõ treû con nhaø "haï löu" - cha naøng goïi theá, nhöõng ngöôøi ngheøo khoå truù nguï ôû chung quanh xoùm chôï. Nhieàu khi ñi ñaâu veà troâng thaáy, cha naøng goïi veà, ñaùnh cho maáy roi maây vaø caám töø ñaây khoâng ñöôïc chôi vôùi luõ treû aáy. Nhöng traän ñoøn xong, Dung laïi mon men chôi vôùi luõ treû, vaø thaáy hình nhö cha naøng cuõng chæ caám laáy leä chöù khoâng thieát gì ñeán, naøng laïi vöõng taâm nhaäp vaøo boïn "haï löu" suoát ngaøy doâng daøi ôû ngoaøi chôï.
Moät ñoâi khi, meï naøng coù dòp veà ñeán nhaø, troâng thaáy naøng quaàn aùo loâi thoâi leách theách vaø chaân tay laám buøn, chæ cheùp mieäng thôû daøi noùi:
- Con naøy roài sau ñeán hoûng maát thoâi.
Roài baø laïi quay ñi buoân baùn nhö thöôøng, sau khi ñaõ ñeå laïi cho choàng moät moùn tieàn tieâu pha trong nhaø, vaø sau khi anh chò Dung moãi ngöôøi ñaõ nuõng nòu ñoøi ñöôïc moät haøo ñeå aên quaø.
Dung thaáy theá cuõng chaúng ganh tò, vì naøng xöa nay ñoái vôùi caùc anh chò cuõng khoâng thaân thieát laém. Nhöõng khi ñang chôi thaáy ñoùi, naøng laïi chaïy veà xin u giaø baùt côm nguoäi hay thöùc aên gì khaùc - theá naøo u giaø cuõng ñaõ ñeå phaàn - roài laïi chaïy nhaûy nhö moät con vaät non khoâng bieát lo nghó gì.
Nhöõng söï aáy ñaõ laøm cho Dung coù moät caùi tính an phaän vaø nhaãn naïi laï luøng. Ngaøy trong nhaø coù teát nhaát, caùc anh chò em naøng ñöôïc maëc quaàn aùo môùi vui chôi, coøn naøng vaãn cöù phaûi aùo cuõ laøm luïng döôùi beáp, Dung cuõng khoâng ca thaùn hay keâu ca gì. Maø naøng bieát keâu ca cuõng khoâng ñöôïc. Nhieàu laàn naøng ñaõ nghe thaáy u giaø noùi vôùi meï naøng may cho caùi aùo, thì meï naøng traû lôøi:
- May cho con naëc noâ aáy laøm gì. Ñeå noù laøm raùch naùt ra aø?
Coøn noùi vôùi cha thì Dung bieát laø voâ coâng hieäu, vì cha naøng khoâng daùm töï yù caùi gì bao giôø caû.
*
* *Cuoäc ñôøi cöù ñi nhö theá trong caùi xoù chôï coûn con aáy. Thaám thoaét Dung ñaõ möôøi boán tuoåi, nhöng ai cuõng töôûng laø haõy coøn treû con, maø tính tình naøng nhö ñöùa treû con thaät. U giaø ñaõ coù khi phaûi gaét leân vôùi naøng:
- Baây giôø coâ phaûi ñöùng ñaén leân moät tí chöù. Nhieàu tuoåi roài coøn gì nöõa.
Dung ngaây thô hoûi:
- Ñöùng ñaén laø theá naøo cô, u?
- Ñöùng ñaén laø ñöùng ñaén chöù coøn laø theá naøo nöõa, coâ hoûi laån thaån laém. Coâ khoâng coù veû ngöôøi nhôùn moät tí naøo caû.
- öø thì toâi khoâng ngöôøi nhôùn. Nhöng khoâng ngöôøi nhôùn thì laøm sao hôû u?
U giaø vaùc quaït ñaùnh; Dung chaïy laïi oâm laáy, roài aâu yeám gheù tai u giaø noùi kheõ:
- Toâi coù ngöôøi nhôùn, caäu, môï cuõng khoâng yeâu hôn cô maø.
Theá laø hai u chaùu laïi laëng yeân khoâng noùi gì nöõa.
Moät hoâm meï Dung ñöa moät baø ôû treân tænh veà chôi. Thaáy ngöôøi laï, nhaát laø caùch aên maëc thò thaønh cuûa baø khaùch, Dung cöù ñöùng daùn maét leân nhìn. Maø laï thay, laàn naøy Dung khoâng thaáy meï quaùt maéng baûo lui ñi nhö moïi baän coù khaùch khaùc. Maø baø khaùch laï cuõng chaêm chuù nhìn Dung töø ñaàu ñeán chaân, laïi hoûi han Dung nöõa.
Sau hai baø thì thaàm vôùi nhau maõi. Meï Dung môøi baø khaùch ôû laïi aên côm, roài thaân haønh tieãn baø ra ga.
Baüng ñöôïc ít laâu, moät hoâm meï Dung ñoå haøng veà, goïi Dung laïi gaàn, laáy ra moät goùi boïc giaáy maø baûo:
- Ñaây, aùo môùi cuûa coâ ñaây. Laáy ra maø thay, chöù ai laïi aên maëc raùch röôùi nhö theá kia bao giôø.
Dung se seõ caàm goùi giaáy môû ra, thaáy hoa caû maét: naøo aùo nhieãu traéng, bom bay hoàng, aùo luïa maøu hoa lyù. Laïi coøn maáy chieác quaàn luïa caïp ñoû, maáy caùi aùo caùnh vaûi phin, maáy caùi coå yeám maùy vaø maáy chuïc thöôùc vaûi. Dung caát tieáng run run hoûi:
- Cuûa nhöõng ai ñaáy, môï?
- Khoâng, rieâng cuûa con ñaáy thoâi.
Dung sung söôùng maân meâ caùc cuùc aùo. U giaø cuõng laïi gaàn xuyùt xoa khen.
Töø hoâm aáy, meï Dung chieàu chuoäng Dung laém, khoâng gheùt boû nhö tröôùc. Baø baét Dung aên maëc chænh teà, taäp ñi giaøy - (nhöng vaéng maët meï, Dung laïi vöùt giaøy ñi chôi, vì naøng khoâng quen ñi) - baét vaán toùc, vaø ruoäm raêng.
Cuoái thaùng taùm naêm aáy, baø khaùch laïi xuoáng chôi ôû laïi aên côm. Meï Dung goïi Dung vaøo buoàng, ñoùng cöûa roài thì thaøo vôùi con ñeán hôn moät tieáng ñoàng hoà.
Sau cöûa môû, thaáy Dung böôùc ra maét ñoû hoe nhö môùi khoùc, vaø beõn leõn khoâng daùm troâng baø khaùch. Nhöng u giaø doã daønh ít laâu, Dung laïi vui veû vaø cöôøi ñuøa nhö cuõ. Heã treû laùng gieàng coù cheá nhaïo, Dung chæ mæm cöôøi.
*
* *Theá laø Dung ñi laáy choàng.
Naøng ñi laáy choàng cuõng bôõ ngôõ vaø laï luøng nhö ngöôøi nhaø queâ leân tænh. Dung coi ñi laáy choàng nhö moät dòp ñi chôi xa, moät dòp rôøi boû ñöôïc caùi gia ñình laïnh leõo vaø caùi xoùm chôï quen maét quaù cuûa naøng. Ñi laáy choàng ñoái vôùi naøng laø höôûng moät söï môùi.
Vì theá, khi böôùc chaân leân oâ toâ veà nhaø choàng, Dung khoâng buoàn baõ, khoùc loùc gì caû. Naøng coøn chuù yù ñeán nhöõng söï laï maét, laï tai cuûa nhaø giai, khoâng nghe thaáy nhöõng lôøi chuùc hôi maùt meû vaø ganh tò cuûa hai chò vaø em beù naøng nöõa.
Veà ñeán nhaø choàng, Dung môùi bieát choàng laø moät anh hoïc lôùp nhì, vöøa laån thaån vöøa ngu ñaàn. Naøng ñaõ beù maø choàng naøng laïi choaét hôn. Nhöng baø meï choàng vôùi caùc em choàng naøng thì to lôùn, aùc nghieät laém.
Qua ngaøy nhò hæ, Dung ñaõ phaûi thaùo boû ñoâi voøng traû meï choàng, aên maëc naâu soàng nhö khi coøn ôû nhaø, roài theo caùc em choàng ra ñoàng laøm ruoäng. Nhaø choàng naøng giaàu, nhöng baø meï raát kieät, khoâng chòu nuoâi ngöôøi laøm vaø baét con daâu laøm.
Khoán naïn cho Dung töø beù ñeán nay khoâng phaûi laøm coâng vieäc naëng nhoïc, baây giôø taùt nöôùc, nhoå coû, laøm luïng ñaàu taét maët toái suoát ngaøy. Ñaõ theá laïi khoâng coù ngöôøi an uûi! Choàng naøng thì caû ngaøy thaû dieàu, chaû bieát caùi gì maø cuõng khoâng daùm caõi laïi baø cuï. Coøn hai em choàng naøng thì gheâ gôùm laém, thi nhau laøm cho naøng bò maéng theâm.
Nhöõng luùc Dung cöïc nhoïc quaù ngoài khoùc thì baø meï choàng laïi ñay nghieán:
- Laøm ñi chöù, ñöøng ngoài ñaáy maø xuït xòt ñi coâ. Nhaø toâi khoâng coù ngöôøi aên chôi, khoâng coù ngöôøi caû ngaøy oâm laáy choàng ñaâu.
Roài baø keå theâm:
- Baây giôø laø ngöôøi nhaø tao roài thì phaûi laøm. Maáy traêm baïc daãn cöôùi, chöù tao coù laáy khoâng ñaâu.
Dung chæ khoùc, khoâng daùm noùi gì. Naøng ñaõ vieát ba boán laù giaáy veà keå noãi khoå sôû cuûa naøng nhöng khoâng thaáy cha meï ôû nhaø traû lôøi.
Moät hoâm tình côø caû nhaø ñi vaéng, Dung voäi aên caép maáy ñoàng baïc trinh leûn ra ga laáy veù taàu veà queâ. Ñeán nôi, meï naøng ngaïc nhieân hoûi:
- Kìa, con veà bao giôø theá? Ñi coù moät mình thoâi aø?
Dung sôï haõi khoâng daùm noùi raèng troán veà, phaûi tìm côù noùi doái. Nhöng ñeán chieàu toái, naøng lo sôï quaù, bieát raèng theá naøo ngaøy mai meï choàng naøng cuõng xuoáng tìm. Naøng ñaùnh baïo keå heát tình ñaàu ñuoâi cho cha meï nghe, nhöõng noãi haønh haï naøng phaûi chòu, vaø xin pheùp cho naøng ôû laïi nhaø.
Cha naøng huùt moät ñieáu thuoác trong caùi oáng ñieáu khaûm baïc roài traàm ngaâm nhö nghó ngôïi. Coøn meï naøng thì ñuøng ñuøng noåi giaän maéng laáy maéng ñeå:
- Laáy choàng maø coøn ñoøi ôû nhaø! Sao coâ ngu theá? Coâ phaûi bieát coâ laøm aên theá ñaõ thaám vaøo ñaâu maø phaûi keå. Ngaøy tröôùc toâi veà nhaø naøy coøn khoù nhoïc baèng möôøi chöù chaû ñöôïc nhö coâ baây giôø ñaâu, coâ aï.
Sôùm mai, baø meï choàng Dung xuoáng. Vöøa thaáy thoâng gia, baø ñaõ noùi maùt:
- Nhaø toâi khoâng coù phuùc nuoâi noåi daâu aáy. Thoâi thì con baø toâi laïi xin traû baø chöù khoâng daùm giöõ.
Meï Dung caõi laïi:
- OÂ hay, sao baø aên noùi laï! Baây giôø noù ñaõ laø con daâu baø, toâi khoâng bieát ñeán. Maëc baø muoán xöû theá naøo thì xöû. Chæ bieát noù khoâng phaûi laø con toâi nöõa maø thoâi.
Baø noï nhöôøng baø kia, ruùt cuïc Dung ñöôïc leänh cuûa meï phaûi söûa soaïn ñeå ñi vôùi meï choàng.
Bò khoå quaù, naøng khoâng ñöôïc khoùc nöõa. Naøng khoâng coøn hy voïng gì ôû nhaø cha meï nöõa. Nghó ñeán nhöõng lôøi ñay nghieán, nhöõng noãi haønh haï naøng seõ phaûi chòu, Dung thaáy laïnh ngöôøi ñi nhö bò soát. Naøng hoa maét leân, ñaàu oùc roái bôøi, Dung öôùc ao caùi cheát nhö moät söï thoaùt nôï.
Naøng khoâng nhôù roõ gì caû. Ra ñeán soâng luùc naøo naøng cuõng khoâng bieát. Nhö trong moät giaác mô, Dung lôø môø thaáy caùi thaønh caàu, thaáy doøng nöôùc chaûy. Trí naøng saéc laïi khi nöôùc laïnh ñaäp vaøo maët, naøng uaát öùc lòm ñi, thaáy maùu ñoû traøo leân, roài moät caùi maøng ñen toái ñeán che laáp caû.
*
* *Boãng naøng mô maøng nghe thaáy tieáng nhieàu ngöôøi, tieáng goïi teân naøng, moät laøn nöôùc noùng ñi vaøo coå. Dung uù ôù cöïa mình muoán traû lôøi.
- Tænh roài, tænh roài, khoâng lo sôï gì nöõa. Baây giôø chæ ñaép chaên cho aám roài saéc nöôùc göøng ñaëc cho uoáng laø khoûi.
Dung daàn daàn nhôù laïi. Khi naøng môû maét nhìn, thaáy mình naèm trong buoàng, ngöôøi u giaø caàm caây ñeøn con ñöùng ñaàu giöôøng, nhìn naøng mæm cöôøi moät caùch buoàn raàu:
- Coâ ñaõ tænh haún chöa?
Dung gaät: "Tænh roài". Moät laùt, naøng laïi hoûi: "Toâi laøm sao theá nhæ... Baø caû ñaâu u? Baø aáy veà chöa?"
U giaø ñeå tay leân traùn Dung, khoâng traû lôøi caâu hoûi.
- Con haõy coøn meät. Nguû ñi.
Hai hoâm sau, Dung maïnh khoûe haún. Baø meï choàng vaãn chôø naøng, hoûi coù veû gay gaét theâm:
- Coâ ñònh töï töû ñeå ñeo caùi tieáng xaáu cho toâi aø? Nhöng ñôøi naøo! Trôøi coù maét chöù! Ñaõ deã maø cheát ñöôïc. Theá baây giôø coâ ñònh theá naøo? Ñònh ôû hay ñònh veà?
Dung buoàn baõ traû lôøi:
- Con xin veà.
Khi theo baø caû ra ga, Dung thaáy ngöôøi hai beân ñöôøng nhìn naøng baøn taùn thì thaøo. Naøng bieát ngöôøi ta toø moø chuù yù ñeán naøng.
Troâng thaáy doøng soâng chaûy xa xa, Dung ngaäm nguøi nghó ñeán caùi cheát cuûa mình. Laàn naøy veà nhaø choàng, naøng môùi haún laø cheát ñuoái, cheát khoâng baáu víu vaøo ñaâu ñöôïc, cheát khoâng coøn mong coù ai cöùu vôùt naøng ra nöõa.
Dung thaáy moät caûm giaùc chaùn naûn vaø laïnh leõo. Khi baø caû laàn ruoät töôïng, goïi naøng laïi ñöa tieàn laáy veù, Dung phaûi voäi quay maët ñi ñeå giaáu maáy gioït nöôùc maét.
Taäp truyeän ngaén "Gioù ñaàu muøa",
Nxb Ñôøi nay, Haø Noäi 1937.
[ Trôû Veà ]