Chim Vieät Caønh Nam [ Trôû Veà ]
__________________________________________________________________________________
Döôùi Boùng Hoaøng Lan
Thaïch Lam
Thanh böôùc leân theàm, ñaët va li treân chieác tröôøng kyû, roài ngoù ñaàu nhìn vaøo trong nhaø: boùng toái dòu vaø man maùt loaùng qua nhöõng maøu saéc röïc rôõ chaøng ñem ôû ngoaøi trôøi vaøo. Thanh chöa nhìn roõ thaáy gì caû; moät laùt, quen boùng toái, chaøng môùi nhaän thaáy caûnh töôïng gian nhaø cuõ khoâng coù gì thay ñoåi, cuõng y nguyeân nhö ngaøy chaøng ñi xöa. Söï yeân laëng traàm tòch ñeán noãi Thanh trôû neân ngheïn hoïng; maõi maõi chaøng môùi caát ñöôïc tieáng leân goïi kheõ:
- Baø ôi!
Moät caùi boùng leï laøng töø trong vuït ra, rôi xuoáng maët baøn; Thanh ñònh roõ nhìn: con meøo cuûa baø chaøng, con meøo giaø vaãn chôi ñuøa vôùi chaøng ngaøy tröôùc. Con vaät neùp chaân vaøo mình kheõ phe phaåy caùi ñuoâi, roài hai maét ngoïc thaïch xanh giöông leân nhìn ngöôøi. Thanh mæm cöôøi laïi gaàn vuoát ve con maõn:
- Baø maøy ñaâu?
Thanh böôùc xuoáng giaøn thieân lyù. Coù tieáng ngöôøi ñi, roài baø chaøng, maùi toùc baïc phô, choáng gaäy truùc, ôû ngoaøi vöôøn vaøo. Thanh caûm ñoäng vaø möøng rôõ, chaïy laïi gaàn.
- Chaùu ñaõ veà ñaáy ö?
Baø cuï thoâi nhai traàu, ñoâi maét hieàn töø döôùi laøn toùc traéng ñöa leân nhìn chaùu, aâu yeám vaø meán thöông.
- Ñi vaøo trong nhaø khoâng naéng chaùu.
Thanh ñi beân baø, ngöôøi thaúng, maïnh, caïnh baø cuï gaày coøng. Tuy vaäy chaøng caûm thaáy chính baø che chôû cho chaøng cuõng nhö nhöõng ngaøy chaøng coøn nhoû.
- Nhaø khoâng coù ai ö baø?
- Vaãn coù thaèng Nhaân, hoâm nay noù ñi ñong thoùc beân kia xoùm. Deã choác noù veà. Con ñaõ aên côm chöa?
- Daï chöa. Con ôû taàu veà ñaây ngay. Nhöng con khoâng thaáy ñoùi.
Baø nhìn chaùu, giuïc:
- Con röûa maët ñi, roài ñi nghæ khoâng meät. Trôøi naéng theá naøy maø con khoâng ñi xe ö?
Thanh cöôøi:
- Coù moät tí ñöôøng ñaát, caàn gì phaûi xe. Con ñi boä haøng ngaøy cuõng ñöôïc.
Nhöng Thanh cuõng vaãn theo lôøi baø. Chaøng ñeán beân beå muùc nöôùc vaøo thau röûa maët. Nöôùc maùt rôïi vaø Thanh cuùi nhìn boùng chaøng lay ñoäng trong loøng beå vôùi nhöõng maûnh trôøi xanh tan taùc.
Taát caû nhöõng ngaøy thuôû nhoû trôû laïi vôùi chaøng. Thanh vaéng nhaø ñaõ gaàn hai naêm nay, vaäy maø chaøng coù caûm giaùc nhö vaãn ôû nhaø töï bao giôø. Phong caûnh vaãn y nguyeân, gian nhaø vaãn tòch mòch vaø baø chaøng vaãn toùc baïc phô vaø hieàn töø.
Treân tröôøng kyû, ngoïn ñeøn con vaø caùi ñieáu cuõ kyõ. Con meøo giaø troøn mình naèm beân caïnh, maét lim dim trong söï bình yeân vaø nhaøn nhaõ. Thanh troâng thaáy caûnh aáy ñaõ nhieàu laàn. Laàn naøo trôû veà vôùi baø chaøng, Thanh cuõng thaáy bình yeân vaø thong thaû nhö theá. Caên nhaø vôùi thöûa vöôøn naøy ñoái vôùi chaøng nhö moät nôi maùt meû vaø hieàn laønh, ôû ñaáy baø chaøng luùc naøo cuõng saün saøng chôø ñôïi ñeå meán yeâu chaøng.
- aáy, baø laøm gì theá? Baø ñeå maëc chaùu.
Baø cuï vaãn khoâng thoâi phaåy chieác phaát traàn leân ñaàu giöôøng:
- Ñaõ laâu khoâng coù ai naèm neân buïi baùm ñaày khaép caû.
Thanh phaûi ñeå maëc cho baø söûa chieáu vaø xeáp laïi goái. Chaøng thaáy mình beù quaù.
- Chaùu ñi nghæ chaúng meät. Ñeå baø haùi maáy laù rau naáu canh aên cho maùt.
Baø cuï ñi ra. Thanh boãng thaáy meät moûi. Chaøng laëng naèm xuoáng giöôøng, duoãi chaân tay, khoan khoaùi. Ngoaøi khung cöûa soå, trôøi xanh ngaét aùnh saùng; laù caây rung ñoäng döôùi laøn gioù nheï. Moät thaân caây vuùt cao leân tröôùc maët. Cuøng moät luùc, chaøng laåm baåm: "caây hoaøng lan!", muøi höông thôm thoang thoaûng ñöa vaøo. Thanh nhaém maét ngöûi höông thôm vaø nhôù ñeán caùi caây aáy chaøng thöôøng hay chôi döôùi goác nhaët hoa. Ñaõ töø laâu laém, ngaøy môùi coù caên nhaø naøy, ngaøy cha meï chaøng haõy coøn. Roài ñeán ngaøy moät baø moät chaùu quaán quyùt nhau. Thanh ra tænh laøm roài ñi veà haøng naêm, caùc ngaøy nghæ. Baây giôø caây ñaõ lôùn.
Thanh thaáy taâm hoàn nheï nhoõm töôi maùt nhö vöøa taém ôû suoái. Chaøng taém trong caùi khoâng khí töôi maùt naøy. Nhöõng ngaøy baän roän ôû tænh giôø xa quaù. Khu vöôøn vôùi caùc caây quen ñaõ nhaän bieát chaøng roài.
Nghe tieáng baø ñi vaøo, Thanh naèm yeân giaû vôø nguû. Baø laïi gaàn saên soùc buoâng maøn, nhìn chaùu vaø xua ñuoåi muoãi. Gioù quaït ñöa nheï treân maùi toùc chaøng. Thanh vaãn naèm yeân, nhaém maét nhöng bieát baø ôû beân mình. Chaøng khoâng daùm ñoäng ñaäy, yeân laëng chôø cho baø laïi ñi ra. Baø xuoáng beáp laøm côm haún. Tieáng deùp nhoû daàn.
Chaøng caûm ñoäng gaàn öùa nöôùc maét. Baø yeâu thöông chaùu quaù, giôø chæ coù mình chaùu, vôùi mình baø. Maø baø laøm beáp coù moät mình thoâi ö? Khoâng, hình nhö coù tieáng ngöôøi khaùc nöõa, tieáng trong vaø mau hôn. Thanh laéng nghe: moät tieáng cöôøi seõ ñöa leân. Tieáng ai? Nghe quen quaù maø Thanh khoâng nhôù ñöôïc.
Chaøng laúng laëng ngoài daäy, tì treân cöûa soå, cuùi mình nhìn ra phía ao. Boùng caây hoaøng lan lay ñoäng caû moät vuøng. Chaøng chôït nhôù, chaïy vuøng xuoáng nhaø ngang, goïi vui veû:
- Coâ Nga...
Ngöôøi thieáu nöõ ñöông nhaët rau nghe tieáng goïi voäi ngöûng ñaàu; moät nuï cöôøi, ñoâi maét trong saùng leân; roài tieáng nheï nhaøng:
- Anh Thanh! Anh ñaõ veà ñaáy aø?
Thanh ñöùng töïa beân coät, chöa traû lôøi. Chaøng nhìn coâ thieáu nöõ xinh xaén trong taø aùo traéng, maùi toùc ñen nhaùnh buoâng treân coå nhoû, beân caïnh maùi toùc baïc traéng cuûa baø chaøng. Coâ Nga, coâ beù haøng xoùm vaãn sang chôi vôùi chaøng trong vöôøn, vaø moãi laàn veà, chaøng laïi gaëp ôû nhaø nhö moät ngöôøi thaân maät.
Moät laùt coâ Nga noùi:
- Anh Thanh ñoä naøy khaùc haún tröôùc. Anh choùng nhôùn quaù.
- Toâi vaãn theá ñaáy chöù.
Baø cuï cuùi treân roå rau, khoâng nhìn chaùu ñaùp:
- Coâ troâng em coù phaûi gaày ñi khoâng? Khoâng baèng ñoä coøn ôû nhaø.
Nga ngöûng nhìn Thanh, cöôøi:
- Ñaáy em noùi coù sai ñaâu. Anh troâng laïi ñen ñi nöõa.
Laù rau töôi xanh ngaét beân baøn tay traéng hoàng nhoû nhaén. Thanh cuõng ngoài gheù xuoáng. Theá laø laïi nhö luùc coøn ôû nhaø, ngaøy ngaøy chaøng cuõng vaãn vôùi Nga xuoáng beáp xem baø laøm côm. Caâu chuyeän vaãn vui veû vaø vaãn ñaäm, coù luùc chaøng laàm töôûng Nga chính laø em gaùi ruoät cuûa mình.
*
* *Luùc Nhaân böng côm ñaët leân baøn, baø cuï baûo coâ thieáu nöõ:
- ôû ñaây aên côm moät theå, chaùu aï.
Thanh nhìn leân:
- AÊn cho vui, coâ Nga.
- Xin pheùp cuï vaø anh thoâi, em vöøa môùi aên côm xong ôû nhaø. Em ñöùng ñaây cuõng ñöôïc chöù gì.
Thanh ra veû khoâng baèng loøng:
- Khoâng, coâ phaûi ngoài aên cô. Coâ laøm khaùch maõi.
Nga sôï, veùn aùo ngoài beân caïnh baø cuï, nhöng naøng chæ aên nhoû nheû, caàm chöøng, vaø buoâng ñuõa luoân ñeå xôùi côm cho Thanh. Böõa côm vui quaù. Thanh aên raát ngon mieäng, loøng thö thaùi vaø sung söôùng. Thænh thoaûng chaøng nhìn ñoâi maét thaém cuûa Nga, hai maù hoàng. Vaø nuï cöôøi töôi nôû, naøng nhìn laïi Thanh, moät chuùt thoâi, nhöng bao nhieâu aâu yeám.
Ngoaøi vöôøn, trôøi vaãn naéng. Giaøn thieân lyù pha xanh moät beân taø aùo traéng cuûa Nga. Nhöõng buùp hoa lyù non vaø thôm ruû lieàn trong giaøn, laãn vaøo ñaùm laù. Gaïch maùt vaø phuû reâu khieán Thanh nhôù laïi hai baøn chaân xinh xaén cuûa Nga, ngaøy naøo, ñi treân ñoù. Hai baøn chaân nhoû, laám taám caùt, ñeå daáu töï ngoaøi ao trôû veà... Chaøng ñoät nhieân mæm cöôøi, roài hoûi:
- Coâ Nga coù coøn hay ñi nhaët hoaøng lan rôi nöõa khoâng?
Nga cuõng cöôøi hôi theïn:
- Vaãn nhaët ñaáy. Nhöng khoâng coù ai tranh nöõa.
Naøng nhìn Thanh, maét nhö tuï laïi nhöõng hình aûnh töï bao giôø, vaø seõ vuoát maáy sôïi toùc mai ra moät beân. Thanh thaáy quaû tim ñaäp nheï nhaøng.
Baø cuï thì maûi nhìn chaùu. Baùc Nhaân khoanh tay ñöùng döïa beân coät nghe; baùc cuõng vui möøng vì thaáy caäu veà, vaãn maïnh khoûe vaø xinh trai nhö ngaøy tröôùc. Coøn coâ Nga vaãn töôi ñeïp vaø vui veû nhö theá. Coù coâ nhaø cuõng ñôõ vaéng, vaø baø caäu cuõng ñôõ buoàn; haøng ngaøy coâ chaïy sang chôi giuùp ñôõ baø cuï giaõ coái traàu vaø noùi chuyeän ñeán ngöôøi ñi vaéng ôû treân tænh ñaõ laâu khoâng veà thaêm nhaø.
Böõa aên xong. Thanh vôùi Nga ñaõ trôû laïi thaân maät nhö khi coøn nhoû. Thanh daét naøng ñi thaêm vöôøn; caây hoaøng lan cao vuùt, caønh laù ruû xuoáng nhö chaøo ñoùn hai ngöôøi. Coù luùc gaàn nhau, Thanh thaáy maùi toùc Nga thoang thoaûng thôm nhö coù giaét hoaøng lan. Nhöng hoa lan chöa ruïng, vaãn coøn töôi xanh ôû treân caønh, Nga baûo Thanh:
- Nhöõng ngaøy em ñeán ñaây haùi hoa, em nhôù anh quaù.
Thanh chaúng bieát noùi gì; chaøng vít moät caønh lan xuoáng giöõ ôû trong tay ñeå Nga tìm hoa, roài nheï nhaøng buoâng ra cho caønh laïi cong leân. Naéng soi vaøo vai hai ngöôøi, nhöng döôùi chaân ñaát vaãn maùt nhö xöa.
- Bao giôø anh leân tænh?
- Ngaøy mai thoâi. Kyø naøy ñöôïc nghæ ít. Nhöng mai kia, toâi seõ veà ôû ñaây laâu hôn.
Loøng Thanh dòu laïi. Nga ñeán beân beå muùc nöôùc röûa hoa, roài xeáp baày treân quaû traàu. Baø cuï nhìn coâ, aâu yeám:
- Hoa haõy coøn non laém, sao haùi sôùm theá, con?
Nga thöa:
- "Anh con haùi ñaáy aï" vaø naøng nhìn Thanh mæm cöôøi.
Ñeâm aáy, moät baø, moät chaùu vôùi moät coâ laùng gieàng chuyeän troø döôùi boùng ñeøn maõi tôùi khuya, khi traêng leân. Qua vöôøn, Thanh tieãn Nga ra ñeán coång, ñi qua hai beân bôø laù ñaõ öôùt söông. Muøi hoaøng lan thoang thoaûng bay trong gioù maùt. Khoâng löôõng löï, Thanh caàm laáy tay Nga, ñeå yeân trong tay mình. Nga cuõng ñöùng yeân laëng. Laâu laâu, Nga ruùt tay seõ noùi:
- Thoâi em veà.
Thanh ñi trôû vaøo raát thong thaû. Coù caùi gì dòu ngoït chaêng tô ôû ñaâu ñaây, khieán chaøng vöông phaûi. Chaøng ñeán tröôøng kyû ngoài ôû beân ñeøn.
*
* *Saùng hoâm sau, Thanh ñaõ phaûi leân tænh. Chieác va li chaøng naëng nhöõng thöùc quaø baø chaøng ñaõ ban cho. Thanh caàm muõ ñöùng nghe lôøi khuyeân baûo aân caàn cuûa baø döôùi giaøn hoa lyù. Chaøng vaãn beù quaù vaø laïi ñi xa.
Tôùi coång, Thanh coøn ñöùng laïi nhìn caây hoaøng lan vaø caùc caây khaùc trong vöôøn. Baùc Nhaân nhanh nhaûu caàm ñôõ va li cho chaøng, Thanh daën kheõ:
- Baûo toâi coù nhôøi chaøo coâ Nga nheù.
Roài chaøng böôùc ra ñi nöûa buoàn maø laïi nöûa vui. Thanh nghó ñeán caên nhaø nhö moät nôi maùt meû vaø sung söôùng ñeå chaøng thöôøng veà nghæ sau vieäc laøm. Vaø Thanh bieát raèng Nga seõ vaãn ñôïi chaøng, vaãn nhôù mong chaøng nhö ngaøy tröôùc. Moãi muøa coâ laïi giaét hoaøng lan trong maùi toùc ñeå töôûng nhôù muøi höông.
Ruùt töø taäp truyeän ngaén Sôïi toùc,
Nxb Ñôøi nay, Haø Noäi 1942.
[ Trôû Veà ]