Chim Vieät Caønh Nam [ Trôû Veà ]
__________________________________________________________________________________
Caùi chaân queø
Thaïch Lam
Toâi coù moät ngöôøi baïn teân laø Minh. Anh ta laø moät thieáu nieân linh lôïi, ñaûm ñang vaø raát coù nghò löïc. Nhaø anh voán ngheøo. Cuõng vì caùi ngheøo aáy, maø töø thuôû nhoû, anh Minh ñaõ phaûi chòu bao nhieâu noãi khoå sôû, thieáu thoán khoâng keå nhöõng noãi bò öùc hieáp maø nhöõng ngöôøi ngheøo ôû thôøi naøo cuõng phaûi chòu. Vì vaäy, khi nhôùn leân, Minh chæ coù moät chuû ñích: laøm giaàu. Anh ta vaãn thöôøng noùi vôùi toâi: "Ñôøi baây giôø chæ coù moät söùc maïnh, laø ñoàng tieàn. Neáu anh coù tieàn, anh laøm gì cuõng ñöôïc". Toâi mæm cöôøi hoaøi nghi traû lôøi raèng söï ñoù khoâng chaéc laém, raèng tuy ñoàng tieàn laø moät söùc maïnh ñaùng quyù thaät - vì ai daùm cheâ bai noù? - nhöng khoâng phaûi laø muïc ñích coát yeáu ôû ñôøi vaø ñoàng tieàn khoâng ñem laïi cho ta söï sung söôùng bao giôø caû. Minh nhuùn vai, cho toâi laø moät thi só vieån voâng, chæ bieát mô maøng haõo maø khoâng bieát ñeán nhöõng söï thieát thöïc khaùc caàn hôn nöõa.
Nhöng anh Minh hình nhö bò caùi khoâng may noù aùm aûnh. Nhöõng coâng vieäc anh haêng haùi laøm ñeàu bò thaát baïi caû. Nhöõng luùc anh töôûng ñöôïc thaønh coâng, töôûng seõ naém trong tay ñöôïc moùn tieàn, thì laïi laø nhöõng luùc anh saép ñöôïc tin coâng vieäc hoûng. Caùi khoâng may aáy laøm cho anh trôû neân moät ngöôøi taám töùc, vaø caøng ngaøy ñoàng tieàn laïi caøng laø caùi aùm aûnh ñoäc nhaát cuûa trí naõo anh, cho ñeán ngaøy moät caùi khoâng may lôùn nöõa ñeán laøm anh khoå sôû.
Hoâm aáy anh ta ñöông ñi trong phoá, thì bò moät caùi oâ toâ töï nhieân boû ñöôøng nhaûy leân heø caùn phaûi. Minh chæ kòp thoaùng nghó ñeán caùi söï khoâng may aáy nöõa, roài anh ñau quaù ngaát ñi.
Khi tænh daäy, Minh thaáy mình naèm treân moät chieác giöôøng trong nhaø thöông. Anh chæ mang maùng nhôù laïi hình nhö sau tai naïn, hoï coù mang anh leân baøn moå, vì luùc baáy giôø anh thoaùng ngöûi thaáy muøi thuoác meâ. Nhöng roài sau Minh meâ ñi khoâng bieát gì nöõa.
Anh khe kheõ cöû ñoäng chaân tay, thì thaáy chaân beân phaûi nhö bò teâ lieät. Chôït nghó ñeán söï cöa chaân, Minh toaùt moà hoâi traùn, quaû tim ñaäp maïnh.
Vöøa luùc aáy, moät ngöôøi khaùn hoä böôùc vaøo phoøng, tay caàm moät chai thuoác. Caùi caâu Minh muoán hoûi ngöôøi naøy, khoâng ra khoûi ñöôïc mieäng anh ta. Minh sôï söï thöïc, sôï caùi ñaõ roài, khoâng bao giôø chöõa ñöôïc. Nhöng anh muoán bieát.
Ngöôøi khaùn hoä ñaët chai thuoác treân baøn noùi vôùi Minh:
- Cöù hai giôø oâng laïi uoáng moät thìa. Ñaây laø thuoác caàm maùu.
Minh hoûi laûng:
- Toâi ngaát ñi coù laâu khoâng oâng?
- Luùc mang vaøo ñaây thì oâng meâ man khoâng bieát gì caû. Coøn luùc leân baøn moå thì oâng hôi tænh laïi moät chuùt. Nhöng maø laïi bò ñaùnh thuoác meâ ngay.
Minh hoài hoäp ñöa löôõi lieám ñoâi moâi khoâ raùo aáp uùng hoûi:
- Theá... theá... moå coù laâu khoâng?
Thaày khaùn hoä khoâng phaûi laø ngöôøi bieát taâm lyù. Thaày ta ñaùng leõ phaûi troâng thaáy ñoâi maét cuûa Minh saùng leân, vaø caùi veû lo sôï cuûa Minh hieän treân neùt maët. Thaày ta traû lôøi:
- Chæ ñoä möôi phuùt. Cöa xoeït moät caùi laø xong.
Vaø thaày ta ñöa ngoùn troû vuït qua baøn tay traùi, vôùi moät daùng ñieäu raát roõ reät. Minh ngaát ñi.
*
* *Minh soáng nhöõng ngaøy chaùn naûn gheâ gôùm treân giöôøng beänh. Cuït chaân! Baây giôø anh ñaõ cuït chaân thì coøn laøm gì ñöôïc nöõa. Nghó ñeán luùc phaûi leâ caùi chaân goã nhö nhöõng ngöôøi queø anh thöôøng vaãn gaëp, Minh thaáy ruøng mình laïnh giaù. Moät ngöôøi taøn taät nhö anh thì coøn bao giôø mong ñaït ñöôïc caùi chuû ñích anh vaãn theo ñuoåi xöa nay nöõa. Coøn mong gì coù tieàn! Ñeán mong caùi chaân laïi laønh nhö cuõ cuõng khoâng theå naøo ñöôïc roài. Minh chæ muoán töï töû.
Nhöng boán thaùng sau, khi ra khoûi nhaø thöông, Minh cuõng quen daàn vôùi caùi soá phaän cuûa mình. Anh ñaønh chòu vaäy vôùi moät chaân queø. Ñaáy laø moät söï an phaän buoàn raàu vaø khoå naõo, traøn laáp heát caû nhöõng sôû öôùc cuûa ñôøi anh.
Nhöng, - ñoù laø moät caùi may hay khoâng may?
Minh laïi hy voïng khi ngöôøi thaày kieän cuûa anh ñeán baûo cho anh bieát coù theå kieän haõng oâ toâ ñeå xin ñoøi moät soá tieàn boài thöôøng raát lôùn. Anh ta, töø ñaáy, hoài hoäp mong ñôïi töøng ngaøy caùi keát quaû cuûa vuï kieän treân toøa aùn. Anh nghó ñeán soá tieàn maø anh seõ coù, nghó ñeán caùi söùc maïnh maø tieàn seõ mang ñeán cho anh. Toâi thaáy anh ta laïi vui veû, huyùt saùo mieäng, vaø toan tính thöïc haønh nhöõng caùi moäng töôûng maø anh ta theo ñuoåi baáy laâu nay.
Quaû nhieân anh ñöôïc kieän. Ngaøy lónh tieàn Minh ruû toâi cuøng ñi. Anh maân meâ nhöõng tôø giaáy baïc - moät vaïn baïc - moät caùch thieát tha vaø khoan khoaùi. Maét anh saùng leân, nhöng laàn naøy vì vui möøng; anh giöõ chaët vaøo ngöïc taäp giaáy baïc yeâu quyù, nhö oâm moät ngöôøi tình nhaân.
Tuy vaäy, luùc cuøng ñi xe trôû veà nhaø, moät moái buoàn laïi ñeán aùm aûnh anh. Minh buoàn raàu, chæ vaøo caùi chaân goã cuûa anh, noùi:
- Giaù khoâng queø chaân maø ñöôïc soá baïc naøy coù phaûi söôùng bieát bao khoâng!
Roài anh taám töùc thôû daøi, maét ñaêm ñaêm nhìn thaúng ra xa nhö ñang suy nghó lung laém.
*
* *Ñöôïc ít laâu, toâi gaëp Minh luoân luoân ôû nhöõng choán aên chôi trong thaønh phoá. Ñoàng tieàn cuûa anh laøm cho anh ñaït ñöôïc moïi yù muoán. Anh laáy tieàn buø ñaép vaøo caùi choã chaân queø cuûa anh; caùi söùc maïnh ñoàng tieàn laøm cho anh say söa. Muoán taän höôûng nhöõng caùi khoaùi laïc cuõng nhö ngöôøi khaùc,Minh vung tieàn ra khoâng tieác.
Toâi ñaõ coù laàn khuyeân anh neân deø daët, thì Minh coù veû taám töùc traû lôøi:
- Anh baûo toäi gì maø khoâng tieâu cho söôùng? Maø toâi coøn giöõ tieàn laøm gì cô chöù?
Anh traàm ngaâm moät laùt roài noùi tieáp:
- Anh khoâng bieát, toâi chôi bôøi ñeå khuaây khoûa noãi buoàn vaø ñeå queân ñi.
Toâi ñöa maét nhìn caùi chaân goã cuûa anh khoâng traû lôøi.
Maø thöïc, trong nhöõng caùch haønh ñoäng cuûa Minh ngöôøi ta nhaän thaáy nhö moät caùi chua chaùt, moät noãi caêm hôøn... Coù leõ anh Minh khoâng tha thöù cho soá meänh ñaõ oaùi oaêm vôùi anh nhö theá, chæ cho anh coù tieàn sau khi anh ñaõ bò cuït moät chaân. Nhöõng cuoäc chôi bôøi cuûa anh kòch lieät nhö moät söï phaûn ñoäng maø chaùn naûn nhö moät vuï töï töû.
Hai naêm qua. Ñieàu maø ngöôøi ta coù theå ñoaùn tröôùc ñöôïc ñaõ ñeán. Phung phí trong hai naêm, soá tieàn moät vaïn cuûa anh Minh khoâng coøn moät xu nhoû. Anh laïi trôû laïi vôùi caùi ngheøo naøn nhö cuõ, vôùi nhöõng caùi thieáu thoán cuûa keû khoâng tieàn. Nhöng taâm anh ñaõ rôùm maùu bò thöông; loøng anh baây giôø khoâng nhö tröôùc nöõa. Baây giôø trong loøng anh ñaày nhöõng söï chua chaùt vaø chaùn naûn. Caùi chaùn naûn sau nhöõng cuoäc chôi bôøi, caùi chua chaùt khi nhaän thaáy söï thay ñoåi cuûa loøng ngöôøi ñoái vôùi keû coù tieàn vaø khoâng coù tieàn.
Toâi ñeán tìm anh Minh trong moät caên nhaø ôû ngoaïi oâ. OÂn laïi chuyeän cuõ, toâi hoûi anh moät caùch thaân maät:
- Theá naøo, baây giôø anh ñaõ queân chöa?
Minh buoàn raàu, giô caùi chaân cuït ra aùnh saùng, thong thaû traû lôøi.
- Khoâng, noù ôû ñaây, khoâng queân ñöôïc.
Anh noùi caû veát thöông ôû ngoaøi hình theå vaø trong taâm hoàn.
Taäp truyeän ngaén "Gioù ñaàu muøa",
Nxb Ñôøi nay, Haø Noäi 1937.
[ Trôû Veà ]