Chim Vieät Caønh Nam [ Trôû Veà ]
__________________________________________________________________________________
Cuoán Saùch Boû Queân
Thaïch Lam
Chaøng khoâng muoán nhôù laïi, hình nhö muoán ñeå queân ñi vôùi noãi thaát voïng aáy. Caâu traû lôøi cuûa oâng Xuaân, nhaø xuaát baûn, vaãn nhaéc laïi beân tai Thaønh moät nhòp traàm vaø khoù chòu:
- Saùch cuûa oâng khoâng ñöôïc ai hoan ngheânh caû.
Thaønh mím moâi laïi, giöõ veû töï nhieân, ñieàm ñaïm nhö ngöôøi ñaõ thöôøng nghó ñeán ñieàu aáy roài. Chaøng ñeå tay leân baûn thaûo cuoán "Mô xöa", vuoát cong ñaàu giaáy laïi, khoâng traû lôøi. OÂng Xuaân noùi tieáp:
- Thaät vaäy. Hai nghìn cuoán "Ngöôøi baïn" in ra maø baây giôø chöa baùn ñöôïc hai traêm. aáy laø khoâng keå göûi ñi bieáu caùc baùo ñaõ maát non daêm chuïc roài. Toâi chöa in ra cuoán saùch naøo khoù baùn nhö theá.
OÂng cheùp mieäng nhìn Thaønh, coù yù baûo chaøng hieåu raèng caùi voán hai traêm baïc oâng boû ra chöa thaâu ñöôïc heát. Tuy vaäy, Thaønh cöù coá; chaøng run run tay caàm baûn thaûo cuoán "Mô xöa" leân; xoác laïi hai ñaàu ñònh saép söûa cho vaøo caëp, kheõ hoûi:
- Theá coøn cuoán naøy, oâng...
Caâu traû lôøi ñoùn tröôùc ñeán ngay, quaû quyeát khoâng coù gì lay chuyeån noåi:
- oà, oâng coøn ñònh xuaát baûn quyeån naøy nöõa hay sao? Toâi xin chòu, oâng coù caùc vaøng toâi cuõng khoâng daùm in ra nöõa.
Thaønh khoâng hieåu taïi sao chaøng laïi mæm cöôøi tuy chaøng khoâng muoán. Chính chaøng cuõng khoù maø noùi roõ ñöôïc caùi yù nghóa cuûa caùi cöôøi ñoù. Chaøng caàm muõ vôùi caëp, ñöùng daäy, naém caùi baøn tay meàm vaø ueå oaûi cuûa oâng chuû roài ñi ra.
Ñeán ngoaøi ñöôøng, luùc baáy giôø Thaønh môùi nhaän thaáy noãi thaát voïng cuûa mình, vaø ñeå noù traøn leân caû taâm hoàn, khoâng choáng cöï. Chaøng coù caùi caûm giaùc bò huït chaân cheát ngaäp trong moái buoàn vaø thaáy moät noãi thöông thaám thía voâ haïn cho chính mình.
Trong nhöõng ñeâm khoâng nguû ôû nhaø queâ, chaøng vaãn mô töôûng moät söï thaønh coâng röïc rôõ xöùng ñaùng vôùi taøi naêng. Nhöõng luùc ñoù, Thaønh sung söôùng nhö nhaáp cheùn röôïu maïnh maø hôi men laøm say söa daàn daàn. Chaøng töôûng saùch cuûa chaøng ñaõ ñöôïc thieân haï hoan ngheânh nhieät lieät, caùc baùo ñua nhau taùn thöôûng, vaø baùn chaïy heát ngay trong thaùng xuaát baûn. OÂng Xuaân seõ ñeå moät taäp baïc treân baøn, tieáp chaøng nieàm nôû vaø noùi nònh:
- Saùch cuûa oâng baùn chaïy quaù. Thaät, toâi chöa töøng thaáy nhaø vaên naøo ñöôïc hoan ngheânh nhö oâng.
Thaønh seõ cöôøi nhaõ nhaën vaø kín ñaùo, nhaän lôøi khen aáy nhö moät ngöôøi khoâng quan taâm ñeán söï nhoû moïn veà danh voïng aáy. Chaøng seõ ñöa trình cuoán "Mô xöa", seõ ñöôïc oâng Xuaân traân troïng ñôõ laáy vaø vui veû nhaän xuaát baûn ngay.
Nhöng söï thöïc... Moâi Thaønh seõ nheách hôi chua chaùt, vaø chaøng töï hoûi khoâng bieát coù neân cheá gieãu mình khoâng. Chaøng khoâng nghó ñeán ñi chôi trong Haø Noäi nöõa, thueâ ngay xe ra ga laáy veù. Thaønh muoán rôøi boû ngay caùi tænh laõnh ñaïm naøy, mong laïi thaáy caên phoøng nhoû aám aùp cuûa chaøng, caùi baøn vieát coù boùng caây trong vöôøn lung lay treân maët, moãi khi aùnh naéng chieáu ngang.
Thaønh ngöûng nhìn ñoàng hoà: ba giôø... chuyeán taøu deã khoâng bao giôø ñeán chaéc! Con ñöôøng saét veà Nam song song thaúng taép döôùi trôøi u aùm, nhö laøm xa vaéng roäng raõi theâm noãi buoàn. Taát caû nhöõng mô öôùc tha thieát cuûa tuoåi treû, cuûa taâm hoàn ngheä só, nhöõng moäng ñeïp xaây leân trong luùc say vaên, taát caû ñeàu theo gioù laïnh tan daàn. Taâm hoàn Thaønh trô troïi nhö moät caùnh ñoàng thaáp maø luùa ñaõ gaët roài.
Khi taøu ñeán, chaøng chæ coøn laø moät keû chaùn naûn böôùc leân xe. Chaøng ñi xuoáng haïng ba, môû cöûa toa böôùc vaøo. Thaønh deã chòu khi thaáy trong toa vaéng khoâng coù ai, ngoaøi moät ngöôøi gaùc taøu ngoài thu hình trong moät xoù, khoâng buoàn ngöûng leân trong khi chaøng ñi qua. Thaønh cuõng gieo mình treân chieác gheá, keùo coå aùo leân che gaùy - caùi laïnh thaám thía quaù! - roài laëng yeân ñeå cho tieáng roän ròp cuûa chuyeán taøu ru mình.
*
* *Ngoaøi xa, caùnh ñoàng chuyeån laàn sau laøng maïc. Doøng tö töôûng cuûa Thaønh cuõng chaûy xuoâi, moät söï yeân tónh ñeán thay choã cho noãi buoàn, Thaønh laïi thaáy mình thieát tha vaø hy voïng. Thaät ra, saùch khoâng baùn chaïy chöa phaûi chöùng toû raèng chaøng khoâng coù taøi; nhieàu nhaø vaên noåi tieáng khaép hoaøn caàu luùc môùi ñaàu chaúng bò thieân haï boû queân vaø höõng hôø laø gì. Söï laõnh ñaïm cuûa coâng chuùng nhieàu khi laø caùi daáu hieäu cuûa moät taøi naêng xuaát chuùng, khoâng ñöôïc ngöôøi ta hieåu, vì vöôït ra ngoaøi khuoân saùo thöôøng. Thaønh töï an uûi khi nghó mình coù theå laø moät taøi naêng aáy. Chaøng oân laïi nhöõng quaõng saùch ñaõ ñoïc qua, trong ñoù nhieàu nhaø vaên laõo luyeän ñaõ khuyeân nhuû: ngöôøi ngheä só phaûi khoâng caàn ñeán söï hoan ngheânh cuûa coâng chuùng, bôûi töï mình ñaõ ñöôïc höôûng caùi thuù thaàn tieân cuûa söï saùng taùc; ñöôïc hoan ngheânh nhieàu khi chæ laøm haïi cho ngheä só, vì khieán cho ngheä só töï maõn vaø noâ leä caùi sôû thích cuûa ngöôøi ñoïc.
Thaønh thaáy nhöõng tö töôûng aáy ñuùng laø thaâm thuùy. Khoâng coù thöù naøo say söa vaø chìm ñaém baèng caùi thuù cuûa chaøng caûm thaáy moãi khi caàm buùt dieãn taû loøng mình, thaáy caùc nhaân vaät chaøng ñaët ra trôû neân linh hoaït treân trang giaáy. Chaøng ñaõ coù söï rung caûm aáy, ñaõ coù trôøi maây, aùnh naéng vaø hoa coû, taát caû vaïn vaät ñang soáng chung quanh. Nhöõng ñaùm maây thaáp bay treân caùnh ñoàng luùa xanh kia laø moät baøi thô baát tuyeät vaø ñaèm thaém. Thaønh cuùi nhìn ra ngoaøi xe, meâ maûi ngaém phong caûnh qua laøn khoùi traéng maø gioù ñaùnh taït veà beân ñöôøng. Loøng chaøng dòu daàn, vaø caûnh vaät tröôùc maét laïi thaáy töôi vui, tuy luùc ñoù trôøi baét ñaàu möa buïi. Thaønh ñöùng haún daäy, cuùi mình nhìn qua cöûa kính, ñeå gioù laïnh luøa vaøo maùi toùc vaø taùp vaøo da.
*
* *Xe ñoã. Moät caùi ga nhoû, beân maáy neáp nhaø tranh chô vô. Tieáng ngöôøi leân xuoáng oàn aøo vang ñoäng. Thaønh thoaùng thaáy boùng moät thieáu nöõ böôùc leân xe. Töï nhieân chaøng quay laïi: ngöôøi thieáu nöõ vöøa laùch cöûa toa, moät luoàng gioù uøa vaøo, manh aùo daøi bay leân ñeå loä caùi aùo len maøu ñoû. Thieáu nöõ ñöa maét nhìn khaép löôït, thaáy trong xe choã naøo cuõng ñaõ chaät, hôi löôõng löï moät chuùt, roài ñeán ngay chieác gheá tröôùc maët Thaønh ñeå haønh lyù xuoáng: maáy goùi boïc giaáy vaø moät caùi va li nhoû baèng nan maây. Thaønh mæm cöôøi vì coù söï gaàn guõi aáy; chaøng chaêm chuù nhìn thieáu nöõ: moät khuoân maët traùi xoan, moät veû ñeïp thöôøng thöôøng. Quaàn aùo ra loái nöûa tænh, nöûa queâ. Hoïc sinh? Buoân baùn? Thaønh khoâng theå ñoaùn roõ ñöôïc.
Thieáu nöõ cuõng ngöûng maët leân nhìn chaøng, roài cuùi ñaàu xuoáng, hai baøn tay xinh xeûo laàn môû va li vôùi moät chieác khoùa con keàn saùng. Thaønh khoâng rôøi maét, chaøng coù caùi caûm giaùc thuù vò saép ñöôïc ñi vaøo trong ñôøi thaân maät cuûa thieáu nöõ. Naép va li heù môû. Thaønh thoaùng thaáy maáy neáp quaàn aùo xeáp goïn gheõ, caùi khaên maët boâng traéng vaø baùnh xaø phoøng thôm môùi nguyeân. Boãng chaøng rung ñoäng töø ñaàu ñeán chaân nhö coù luoàng ñieän chaïy; thieáu nöõ vöøa môùi laáy ra moät cuoán saùch, chính laø cuoán "Ngöôøi baïn" cuûa chaøng. Quyeån saùch coøn môùi nguyeân, hình nhö vöøa mua chöa xem ñeán. Thaønh thaáy maøu xanh cuûa bìa saùch, doøng chöõ teân saùch vaø teân taùc giaû - chính laø teân chaøng - nhaûy muùa tröôùc maét khi thieáu nöõ ñeå saùch treân ñuøi, laáy con dao con caån thaän roïc töøng trang moät.
Thaønh khoâng theå noùi roõ caùi caûm giaùc cuûa chaøng luùc aáy theá naøo. Chaøng baøng hoaøng, nöûa nhö e sôï, nöûa nhö sung söôùng. Thieáu nöõ ñaõ giô saùch leân tröôùc maët, döïa ngöôøi vaøo thaønh gheá chaêm chuù xem. Thaønh ngaém nhìn caùi baøn tay xinh xaén caàm laáy saùch, chaøng chaêm chuù nghe tieáng giaáy môùi soät soaït moãi laàn moät trang giaáy giôû. Thaønh thaáy nhö thieáu nöõ moät laàn giôû trang giaáy cuûa taâm hoàn mình, gaàn guõi vaø thaân maät hôn. Chaøng hoài hoäp nhaän xeùt treân neùt maët ngöôøi ñoïc, aûnh höôûng cuûa vaên chaøng, töïa nhö thieáu nöõ ñang ñoïc nhöõng yù nghó saâu xa cuûa chaøng vaäy. Maø chaøng khoâng coù caùch naøo giaûng giaûi noùi theâm! Thaønh muoán keâu leân chính chaøng laø Vaên Sôn, laø taùc giaû. Chaøng öôùc ao giaù baây giôø coù ngöôøi baïn naøo ñeán gaëp chaøng, ngöôøi baïn voã vai hoûi: "Kìa anh Vaên Sôn? Theá naøo, cuoán "Ngöôøi baïn" cuûa anh coù baùn chaïy khoâng?". Thaønh töôûng töôïng seõ nhuõn nhaën traû lôøi: cuõng khaù, vaø thieáu nöõ, ngaïc nhieân, seõ haï quyeån truyeän xuoáng, môû to maét nhìn chaøng kính phuïc vaø sung söôùng. Chaøng seõ thaáy thieáu nöõ aáp uùng, maù hôi ñoû, kieàu mò, kheõ thöa: "Em xin loãi vì söï ñöôøng ñoät, nhöng coù phaûi oâng laø Vaên Sôn khoâng aï?".
oà may quaù! Roài naøng xin chöõ kyù cuûa chaøng ñeà treân cuoán saùch, seõ vuïng veà luùng tuùng moät caùch ñaùng yeâu, khen chaøng laø nhaø vaên... coù taøi.
Nhöng maø... khoâng coù ngöôøi baïn naøo caû, ngoaøi thieáu nöõ vôùi chaøng; thieáu nöõ vaãn chaêm chuù xem, vaø chaøng thì noùng naûy, böùt röùt, xoay xoûa treân gheá. Chæ moät ngöôøi ñoïc vaên mình cuõng ñuû laøm cho chaøng caûm ñoäng theá ö? Thieáu nöõ boãng trôû neân coù duyeân laï, moâi ñoû thaém, ñoâi maét döôùi laøn mi cong vaø daøi, theo töøng doøng chöõ, eâm nheï nhö nhung, nhö vuoát ve treân loøng chaøng. Bao nhieâu noãi buoàn böïc thaát voïng cuûa Thaønh vì nhöõng lôøi noùi cuûa oâng chuû nhaø xuaát baûn ñeàu tieâu tan maát caû. Trong caùi laïnh leõo cuûa taâm hoàn chaøng, thieáu nöõ kia ñaõ ñem laïi söï ñaàm aám, naâng niu, ít ra cuõng ñaõ coù moät ngöôøi hieåu chaøng. Thaønh ñoaùn chaéc thieáu nöõ naøy, khi ôû thoân queâ, döôùi boùng ñeøn, hay buoåi chieàu döôùi raëng hoa lyù, ñaõ töøng mô maøng nhöõng chuyeän naøng ñoïc, vaø traùi tim naøng ñaõ töøng rung ñoäng vì thaân theá cuûa ngöôøi trong truyeän.
*
* *Thieáu nöõ haï quyeån saùch xuoáng, hôi nheách maét nhìn ra ngoaøi. Daõy nhaø ngoaïi oâ tænh Nam ñaõ troâng thaáy ñaèng xa. Thieáu nöõ laïi heù môû va li thöû laïi oå khoùa vaø söûa soaïn haønh lyù khaùc. Chaøng thôû daøi: chaøng bieát thieáu nöõ seõ xuoáng ga naøy, coøn chaøng, chaøng phaûi ñi vaøi ga nöõa môùi veà tôùi nhaø. Hoài hoäp, Thaønh thaáy töø naõy ñeán giôø chaøng chöa tìm ñöôïc caùch naøo cho thieáu nöõ bieát teân, hay laøm quen vôùi naøng. Nhieàu luùc, chaøng muoán gôïi chuyeän vôùi thieáu nöõ, nhöng khoâng hieåu taïi sao, moãi laàn chaøng ngöôïng nghòu laïi thoâi. Nhöõng caâu noùi ñònh saün khoâng muoán noùi ra khoûi mieäng khieán chaøng böïc töùc cho mình. Thaønh ñöùng leân, ngoài xuoáng, baên khoaên; thieáu nöõ ñöa maét nhìn Thaønh, moät tay ñeå treân va li, moät tay veùn laïi taø aùo cho goïn gheõ.
Taàu baét ñaàu ñi chaäm, vaøo ga. Thaønh luoáng cuoáng ñöùng daäy ra ñaàu toa töïa vaøo beân cöûa nhìn xuoáng, nhö chuù yù laém ñeán caûnh taáp naäp ôû döôùi ñöôøng. Khi thieáu nöõ kheä neä xaùch va li ñi qua tröôùc maët, Thaønh neùp ngöôøi vaøo beân. Maùi toùc ngöôøi thieáu nöõ kheõ phôùt qua ngöïc chaøng, maùi toùc ñen che vaønh tai hoàng vaø caùi coå troøn xinh. Chaøng cuùi xuoáng nöõa, ra haún ngoaøi taàu, nhìn theo thieáu nöõ ñi laãn vaøo ñaùm ñoâng ngöôøi. Laâu chaøng coøn nhaän thaáy ñoâi vai maûnh vaø thon cuûa thieáu nöõ trong ñaùm haønh khaùch cho ñeán khi thieáu nöõ khuaát vaøo ga.
Thaønh coù caûm töôûng nhö ñaõ maát moät ngöôøi baïn thaân yeâu quaù.
Chaøng buoàn naûn thong thaû trôû veà choã cuõ. Boãng nhieân Thaønh ñöùng laïi, vaø maét chaøng môû to ra: treân gheá, choã thieáu nöõ ngoài, cuoán "Ngöôøi baïn" cuûa naøng vöøa môû naèm yeân. Thaønh caàm voäi laáy, cuùi nhìn ra ngoaøi. Chaøng töôûng coøn kòp göûi traû ngöôøi thieáu nöõ. Nhöng taàu ñaõ chaïy roài. Gioù laïnh baét ñaàu thoåi maïnh leân. Thaønh gieo mình xuoáng gheá, tay maân meâ cuoán saùch, giôû ñi giôû laïi caùc trang: hình nhö coøn moät chuùt ñaàm aám gì cuûa ngöôøi thieáu nöõ aáy vöông laïi trong trang giaáy. Nhöng ñoät nhieân, nhö coù muõi kim xuyeân thaúng vaøo tim chaøng: ngoä khoâng phaûi laø thieáu nöõ boû queân chaêng? Bieát ñaâu naøng chaúng boû laïi vì cuoán truyeän toài khieán naøng khoâng vöøa loøng? Bieát ñaâu naøng khoâng roõ chính chaøng laø taùc giaû vaø coá yù boû saùch laïi ñeå toû söï nhaït nheõo cuûa naøng?
Thaønh kheõ thôû daøi. Nhöõng yù nghó ngôø vöïc ñoù xoân xao trong oùc chaøng. Thaønh maân meâ cuoán saùch töïa nhö coù theå tìm ñöôïc trong aáy caâu traû lôøi. Roài thaãn thôø, chaøng ñeå saùch xuoáng loøng, aùp traùn vaøo cöûa kính nhìn ra ngoaøi. Möa buïi ñaõ taïnh töø laâu vaø neàn maây xaùm taùch ra, ñeå loït moät tia naéng vaøng dòu löôùt nheï treân ruoäng maï xanh non, trong treûo vaø mong manh quaù nhö saép taét. Thaønh thaáy caùi vui trong loøng chaøng cuõng trong saùng vaø mong manh nhö theá, chæ moät chuùt nghi ngôø, moät chuùt laïnh leõo cuõng ñuû laøm cho tan ñi. Thaønh khoâng muoán nghó nöõa; chaøng khe kheõ kheùp cuoán saùch laïi, vaø ngoài yeân laëng nhö mô maøng.
Ruùt töø taäp truyeän ngaén Naéng trong vöôøn,
Nxb Ñôøi nay, Haø Noäi 1938.
[ Trôû Veà ]