Chim Vieät Caønh Nam [ Trôû Veà ] [Trang chuû ]
Iris - Hueä tím
Hermann Hesse
Baûn dòch cuûa Thaùi Kim LanH. Hesse sinh ngaøy 2.7.1887 taïi Calw/Wuerttemberg. Sau khi theo hoïc nhieàu naêm ôû tröôøng Coå ngöõ ôû Goeppingen oâng tham giakhoùa giaûng veà thaàn hoïc tin laønh vaøo naêm 1891 ôû tu vieän MAULBRONN vaø muoán trôû thaønh nhaø thaàn hoïc. Nhöng ñeán naêm 1892oâng rôøi boû tu vieän vaø laøm nhieàu ngheà khaùc nhau. Trong luùc haønhngheà baùn saùch vaø söu taàm Coå thö oâng ñaõ tìm kieám raát nhieàu taøi lieäu caên baûn cho coâng cuoäc saùng taùc vaên chöông cuûa oâng. Töø naêm1912, oâng döøng laïi Thuïy Só. naêm 1919, cö nguï thöïc thuï ôûMONTAGOLA caïnh hoà LUGAN vaø maát naêm 1962.
Taùc phaåm cuûa oâng: Peter Camenzind (1904), Steppenwolf (1927),NarziB und Goldmund (1930, nhaø xuaát baûn Fisher 450),Shiddharta (1922), Das Glasperlenspiel (1943, nhaø xuaát baûn Fischer 842). Naêm 1946, Hesse ñöôïc giaûi thöôûng Nobel veà vaênhoïc vaø giaûi thöôûng Goethe cuûa Thaønh phoá Frankfurt. Naêm 1955, OÂng ñöôïc hoäi caùc nhaø saùch taïi Ñöùc trao taëng giaûi thöôûng hoøa bình.
Iris laø moät trong nhöõng truyeän coå tích vieát theo loái môùi cuûa H.Hesse, xuaát baûn laàn ñaàu tieân naêm 1946 taïi Thuïy Só trong taäp truyeän coå tích mang teân "Maerchen".
Trong muøa xuaân cuûa thôøi thô daïi Anselm thöôøng thô thaån chaïy khaép khu vöôøn xanh laù caây. Caäu beù yeâu ñaëc bieät moät loaøi hoa trong caùc hoa cuûa meï : Hoa Hueä Kieám (1). Caäu thöôøng aùp maù mình vaøo nhöõng chieác laù daøi maøu xanh cuûa hoa, taån maån aán nhöõng ngoùn tay vaøo ñaàu ngoïn laù nhoïn, hoaëc vöøa ngöûi, vöøa hít nuï hoa lôùn ñeïp huyeàn dieäu kia vaø nhìn laâu, raát laâu, vaøo taän trong ñoùa hoa. - ñoù vöôn leân töø caùi neàn hoa maøu xanh tím nhaït nhöõng ngoùn tay maøu vaøng xeáp thaønh haøng daøi, giöõa nhöõng buùp maêng vaøng aáy hun huùt moät ngoõ saùng ñi saâu vaøo ñaøi hoa, vaø saâu hôn nöõa vaøo taän trong caùi bí nhieäm xa xoâi coù maøu xanh da trôøi cuûa nuï hoa aáy. Caäu beù yeâu say meâ nuï hoa, thöôøng troá maét nhìn raát laâu vaøo trong hoa ñeå thaáy nhöõng thaønh phaàn maøu vaøng thanh tao aáy khi thì gioáng nhö moät haøng raøo baèng vaøng ôû vöôøn thöôïng uyeån, khi thì gioáng nhö moät loái ñi thoâng thöôøng coù hai haøng caây mô moäng ñeïp ñeõ vieàn quanh - nhöõng haøng caây huyeàn aûo khoâng bò gioù lay ñoäng vaø ôû giöõa chuùng, coù con ñöôøng ñaày bí aån saùng
suûa vaø ñöôïc vieàn ñaép baèng nhöõng ñöôøng gaân môø nhaït meàm maïi vaø linh ñoäng chaïy daøi vaøo trong noäi taâm cuûa hoa. Voøm hoa toûa roäng moät caùch dò kyø, luøi vaøo beân trong, con ñöôøng giöõa hai haøng caây baèng vaøng maát huùt voâ taän trong yeát haàu khoâng töôûng töôïng ra ñöôïc cuûa hoa, treân con ñöôøng aáy nhöõng voøm tím nhaït uoán mình xuoáng moät caùch ñeá vöông vaø chieáu nhöõng boùng ñen moûng manh kyø aûo treân moät söï maàu nhieäm yeân laëng vaø ñôïi chôø . Anselm bieát ñaây laø mieäng hoa, bieát laø tim vaø yù nghó cuûa hoa cö nguï sau nhöõng ñieåm vaøng loäng laãy trong choán yeát haàu xanh thaãm aáy, bieát laø hôi thôû vaø nhöõng giaác mô cuûa hoa thoaùt ra vaø ñi vaøo treân con ñöôøng vaân xinh xaén, saùng suûa vaø trong suoát aáy.Beân caïnh ñoùa hoa lôùn coøn coù nhöõng buùp hoa nhoû hôn coøn chöa heù nôû, ñöùng treân nhöõng cuoáng hoa moïnh nöôùc chaéc cöùng trong moät caùi ñaøi nhoû coù da maøu xanh naâu, töø ñoù buùp hoa non nôùt choåi leân yeân laëng vaø kín ñaùo nhöng ñaày söùc löïc, ñöôïc boïc kín trong maøu xanh saùng vaø maøu tím nhaït, ôû ñaèng ñaàu ñaõ loù ra maøu tím thaãm treû maêng ñöôïc cuoán troøn chaéc nòch vaø dòu daøng vôùi moät chuùt muõi nhoïn xinh xaén cuûa hoa. Ngay caû treân nhöõng laù buùp non quaán chaët naøy cuõng ñuû coù nhöõng ñöôøng gaân vaø traêm ngaøn ñöôøng neùt nhìn ñeå ngaém roài.
Moãi buoåi saùng khi caäu beù trôû laïi vöôøn töø caên nhaø, töø giaác nguû, töø côn mô, töø nhöõng theá giôùi xa laï ôû trong côn mô nguû, khu vöôøn vaãn ñöùng ñoù khoâng maát, luoân luoân môùi y nguyeân vaø chôø ñôïi caäu. Roài ôû nôi maø hoâm qua caùi muõi buùp hoa cöùng nhoïn maøu xanh lô cuoán troøn trong voû xanh coøn ñöùng baát ñoäng, nôi ñoù baây giôø ñaõ löõng lôø moät caùnh non moûng vaø xanh nhö khí trôøi, nhö moät caùi löôõi vaø nhö moät caùi moâi, ñang sôø soaïn tìm kieám hình daùng vaø neùt cong maø caùnh hoa ñaõ mô öôùc töø laâu, vaø ôû nôi taän cuøng nhaát, nôi maø nuï hoa coøn ñang aâm thaàm tranh ñaáu ñeå thoaùt ra khoûi böùc maøn laù xanh quaán quanh mình, nôi ñaáy ngöôøi ta ñaõ thaáy lôø môø nhöõng caùnh moûng thanh tao maøu vaøng, con ñöôøng ñaày gaân saùng rôõ vaø vöïc thaúm linh hoàn xa xaêm ñaày höông thôm cuûa nuï hoa roài. Coù leõ vaøo tröa, coù leõ xeá chieàu, hoa heù nôû, caêng taám maøn luïa xanh treân khu röøng mô moäng baèng vaøng vaø nhöõng giaác mô ñaàu tieân, nhöõng yù nghó vaø lôøi ca xuaát hieän thaàm laëng töø hoá thaúm ñaày aûo thuaät kia ñeå baét ñaàu huùt thôû khí trôøi.
Roài coù moät ngaøy, vaø ngaøy hoâm aáy ñaày caû hoa hình chuoâng maøu xanh ñöùng chuïm nhau trong coû. Roài laïi coù moät ngaøy, vaø ngaøy hoâm aáy boãng nhieân aâm vang tieáng laï vaø höông thôm môùi ôû trong vöôøn, treân ñaùm coû ñöôïm thaém maët trôøi phaát phô nhöõng ñoùa traø mi meàm maïi vaø ñoû thaém. Roài laïi coù moät ngaøy, vaø ngaøy hoâm aáy khoâng coøn ñoùa hoa Hueä naøo ôû trong vöôøn nöõa. Chuùng ñaõ ra ñi, khoâng coøn con ñöôøng nhoû vieàn vaøng naøo nöõa daãn daét moät caùch dòu daøng vaøo nhöõng bí maät thôm ngaùt. Nhöõng ngoïn laù cöùng ngaét ñöùng trô xa laï vaø laïnh luøng. Nhöng may sao ñaâu ñoù ôû caùc buïi caây baét ñaàu chín moïng vaø töøng ñaøn böôm böôùm môùi daäp dìu ñuøa côït treân nhöõng ngoâi sao. Nhöõng con böôùm naâu ñoû coù löng oùng aùnh xaø cöø,
nhöõng con böôùm naéc neû nhoän nhòp oàn aøo ñaäp nhöõng caùnh trong nhö thuûy tinh.Anselm noùi chuyeän vôùi böôùm, vôùi nhöõng vieân soûi trong vöôøn, ñaùnh baïn vôùi boï raày vaø chim saùo. Nhöõng con chim keå cho caäu nghe chuyeän loaøi chim, caùc caây döông xæ chæ cho caäu moät caùch kín ñaùo haït gioáng naâu ñaõ ñöôïc goùp laïi ôû döôùi maùi nhöõng ngoïn laù khoång loà, nhöõng maûnh chai xanh thuûy tinh höùng laáy cho caäu tia saùng maët trôøi vaø trôû thaønh laâu ñaøi, vöôøn thöôïng uyeån vaø caùc kho taøng choùi loïi. Khi hoa Hueä taøn roài thì hoa Kapuziner (2) laïi nôû, khi ñoùa traø mi heùo haét thì nhöõng chuøm daâu saëc sôõ ñaõ ñöôïm maøu naâu. Taát caû ñeàu ñoåi thay, taát caû luoân luoân ôû ñoù, vaø luoân luoân lìa xa, bieán maát roài khoaûnh khaéc laïi trôû
veà. Ngay caû nhöõng ngaøy haõi huøng baát thöôøng, khi ngoïn gioù laïnh luøng rít aàm ó trong ngoïn caây thoâng vaø ñaùm laù uùa ñuøa xaøo xaïc moät caùch taùi teâ vaø taøn luïi khaép nôi trong khu vöôøn, nhöõng ngaøy aáy vaãn coøn mang ñeán cho caäu moät baøi ca, moät nhòp soáng, moät caâu chuyeän cho ñeán khi taát caû ñeàu suïp xuoáng, tuyeát rôi tröôùc cöûa soå vaø khu röøng döøa moïc leân nôi cöûa kính, khi caùc thieân thaàn bay cuøng vôùi tieáng chuoâng baïc suoát caû buoåi chieàu vaø haønh lang cuøng neàn nhaø thôm ngaùt muøi traùi caây phôi khoâ. Khoâng bao giôø tình baïn höõu vaø nieàm tin caån laïi phuït taét ôû trong theá giôùi toát laønh naøy, vaø khi coù laàn nhö moät ngaãu nhieân
nhöõng chuøm hoa tuyeát laïi xuaát hieän saùng rôõ beân caïnh ñaùm laù tröôøng xuaân ñaèng (Efeu) ñen sì, khi nhöõng chuù chim ñaàu tieân bay vuùt leân khoaûng cao xanh môùi meû, thì tuoàng nhö moïi vaät vaãn luoân luoân coøn ñoù, ñöùng ñoù töï bao giôø. Cho ñeán moät hoâm, moät buùp non maøu tím nhaït laáp loù töø nhöõng choài ngoïc cuûa hoa Hueä tím nhìn ra, khoâng chôø khoâng ñôïi maø vaãn luoân luoân ñuùng heïn vaø ñuùng nhö ñaõ öôùc mô.Taát caû ñeàu ñeïp ñeõ vaø Anselm möøng ñoùn taát caû ñaày thaân thieát, tin caån, nhöng giaây phuùt lôùn lao nhaát cuûa pheùp maàu nhieäm vaø aân hueä moãi naêm ñoái vôùi caäu beù vaãn laø ñoùa Hueä kieám ñaàu tieân. Chính ôû trong ñaøi hoa aáy moät laàn naøo ñoù, trong giaác mô treû thô xa xöa nhaát, laàn ñaàu tieân trong ñôøi caäu ñaõ ñoïc ñöôïc
trong quyeån saùch cuûa pheùp nhieäm maàu - höông thôm vaø maøu xanh rung rinh muoân veû cuûa hoa ñoái vôùi caäu ñaõ laø lôøi môøi goïi vaø chìa khoùa cuûa Saùng Taïo. Vaø nhö theá hoa hueä tím cuøng vôùi caäu ñaõ ñi qua nhöõng naêm daøi trong traéng ngaây thô, cöù moãi muøa heø môùi, hoa khoâng nhöõng môùi nguyeân maø laïi caøng taêng veû bí maät vaø deã caûm hôn. Nhöõng hoa khaùc cuõng coù mieäng, cuõng göûi höông vaø yù töôûng cho gioù
chuyeàn ñi, cuõng quyeán ruõ ong vaø boï raày vaøo trong phoøng the nhoû beù ngoït ngaøo cuûa chuùng. Nhöng ñoái vôùi caäu beù, ñoùa hueä tím vaãn ñaùng yeâu hôn vaø quan troïng hôn taát caû caùc thöù hoa khaùc nhieàu. Vôùi caäu, hoa laø bieåu töôïng, laø taám göông cho taát caû nhöõng gì ñaùng ñöôïc suy ngaãm, cho nhöõng gì tuyeät vôøi tuyeät taùc. Khi caäu cuùi nhìn vaøo ñaøi hoa, theo doõi say söa baèng yù töôûng, con ñöôøng nhoû mô moäng trong saùng kia vaø gaëp gôõ loøng hoa coøn u minh giöõa nhöõng khoùm caây maøu vaøng kyø aûo, taâm hoàn caäu ñaõ nhìn chôi vaøo choán "nhaäp moân", nôi maø moïi xuaát hieän ñeàu trôû thaønh bí nhieäm vaø moïi söï "Thaáy" ñeàu trôû neân linh caûm. Laém ñeâm caäu beù ñaõ mô nhieàu laàn veà caùi ñaøi hoa ñoù, mô thaáy ñaøi hoa môû roäng voâ cuøng ôû tröôùc mình nhö ñoâi caùnh cöûa cuûa thieân ñöôøng, mô thaáy mình cöôõi ngöïa hay ngoài treân thieân nga bay vaøo trong ñoù vaø caû theá giôùi cuõng theo caäu ta nheï nhaøng phi, bay tröôït nhö bò thu huùt baèng aûo thuaät vaøo trong yeát haàu myõ mieàu cuûa hoa, vaøo saâu vaø chuoài xuoáng döôùi, ôû ñoù moïi söï chôø ñôïi ñeàu ñöôïc ñeàn ñaùp vaø moïi linh caûm ñeàu trôû thaønh chaân lyù.Moãi söï xuaát hieän ôû treân ñòa caàu laø moät bieåu töôïng vaø moãi bieåu töôïng laø moät caùnh cöûa môû ngoõ cho linh hoàn saün saøng ñi vaøo noäi taâm cuûa theá giôùi, nôi maø tha nhaân cuøng vôùi toâi vónh vieãn laø moät. Moãi ngöôøi trong ñôøi mình ñeàu ñaõ gaëp gôõ ñaâu ñaây treân ñöôøng ñi caùnh cöûa môû ngoû ñoù, moãi ngöôøi ñaõ coù moät luùc naøo
ñaáy baét chôïp ñöôïc yù nghó raèng taát caû nhöõng ñieàu maét thaáy tai nghe ñeàu laø bieåu töôïng, sau bieåu töôïng naøy hieån hieän coõi taâm linh vaø ñôøi soáng vóng cöûu. Nhöng ít ngöôøi ñaõ ñi qua caùnh cöûa môû ñoù vaø chòu ñaùnh ñoåi veû ñeïp beân ngoaøi ñeå laáy caùi thöïc chaát noäi taâm coøn lôø môø trong taâm khaûm.Ñoái vôùi caäu beù Anselm thì ñoùa hoa tím xanh lô kia xuaát hieän nhö moät caâu hoûi caâm nín vaø thao thöùc maø taâm hoàn caäu mô hoà suïc soaïn trong nguoàn suoái tröïc giaùc moät caâu giaûi ñaùp thích öùng. Nhöng roài neùt muoân maøu muoân veû ñaùng yeâu cuûa vaïn vaät laïi loâi keùo caäu ñi nôi khaùc, vaøo nhöõng cuoäc tæteâ hay ñuøa giôõn
vôùi coû vaø ñaù soûi, vôùi coû daïi buïi caây, vôùi coân truøng vaø vôùi taát caû tình baèng höõu cuûa theá giôùi beù nhoû cuûa caäu, laém khi caäu ñaém mình ngaém nghía, quan saùt chính baûn thaân mình, giao troïn taâm tö vaøo nhöõng ñieàu khaùc laï cuûa thaân theå, nhaém maét nghe nhöõng caûm xuùc kyø laï, nhöõng kích thích vaø töôûng töôïng trong coå
vaø moàm moãi khi nuoát, hoaëc khi haùt hay thôû, caûm thoâng ñöôïc ngay caû con ñöôøng vaø loái vaøo, nôi maø linh hoàn thoâng thöôøng vôùi linh hoàn. Caäu quan saùt moät caùch ngaïc nhieân nhöõng hình maøu ñaày yù nghóa thöôøng xuaát hieän trong boùng toái ñoû baàm khi caäu nhaém nghieàn ñoâi maét laïi, nhöõng daáu veát vaø caùc voøng baùn
nguyeät maøu xanh lô hoaëc ñoû thaãm coù nhöõng ñöôøng neùt saùng trong chen vaøo giöõa. Ñoâi khi Anselm laïi caûm nhaän vôùi noãi xuùc ñoäng vöøa vui vöøa kinh haõi söï lieân heä muoân veû giöõa thò giaùc vaø thính quan, giöõa khöùu giaùc vaø vò giaùc vaø caûm nghe trong moät khoaûnh khaéc ñeïp ngaén nguûi thanh aâm, lôøi vaø caùc vaàn chöõ
thaân thuoäc vôùi nhau vaø ñoàng loaïi vôùi maøu ñoû vaø xanh, vôùi cöùng vaø meàm, hoaëc caäu ta kinh ngaïc khi ngöûi moät ngoïn rau hay moät reã caây xanh ñöôïc boùc ra, höông vaø vò sao maø gaàn guõi nhau laï thöôøng ñeán theá, laém luùc chuùng laïi tan hoøa vaøo nhau vaø trôû thaønh duy nhaát moät caùch kyø dieäu.Taát caû moïi treû thô ñeàu caûm thaáy nhö vaäy duø cho cöôøng ñoä nhaïy caûm khaùc bieät nhau. - raát nhieàu treû thô, nhöõng laéng nghe, nhöõng khaùm phaù ñoù thöôøng bieán maát ñi nhö chaúng bao giôø hieän höõu, tröôùc khi ñöùa treû coù theå ñoïc ñöôïc nhöõng vaàn chöõ ñaàu tieân. Nôi nhöõng treû thô khaùc veû bí nhieäm cuûa tuoåi thô vaãn coøn
laån quaån raát gaàn vaø chuùng vaãn coøn mang theo dö aâm cuûa noù cho ñeán luùc toùc nhuoäm maøu söông vaø trong nhöõng ngaøy muoän maøng meät moûi cuûa cuoäc ñôøi. Taát caû moïi treû thô, bao laâu chuùng coøn ôû trong söï bí maät cuûa cuoäc soáng, ñeàu baän taâm vôùi moät ñieàu quan troïng duy nhaát : vôùi chính mình vaø vôùi moïi töông quan ñaày bí aån giöõa con ngöôøi mình vaø theá giôùi bao quanh. Keû ñi tìm vaø nhaø hieàn trieát thöôøng quay veà nhöõng moái baän taâm naøy sau nhöõng naêm chín muøi suy tö, coøn phaàn ñoâng thì queân laõng vaø rôøi boû raát sôùm theá giôùi noäi taâm cuûa ñieàu troïng ñaïi thaät söï kia vónh vieãn ñeå suoát ñôøi lang thang trong nhöõng sai laàm hoãn taïp ñaày nhöõng lo aâu, öôùc muoán vaø muïc ñích, trong ñoù khoâng coù caùi gì hieän höõu trong noäi taâm saâu kín cuûa hoï, trong ñoù khoâng coù caùi gì coù theå daãn daét hoï tìm ñeán coõi loøng saâu xa nhaát vaø trôû laïi queâ nhaø ñöôïc.Nhö theá nhöõng muøa heø vaø muøa thu treû daïi cuûa Anselm cöù ñeán dòu daøng vaø ñi nheï nhaøng, cöù theá luaân löu hoa tuyeát chuoâng, hoa tím, hoa hoaøng thaäp(3), hoa hueä, hoa hoàng, hoa xanh thaåm nôû roài taøn, roài laïi nôû, vaãn ñeïp ñeõ vaø phong phuù nhö töï bao giôø. Anselm soáng vôùi hoa, chim vaø hoa taâm söï vôùi caäu, caây vaø suoái laéng nghe caäu, vaø caäu thöôøng ñem nhöõng vaàn chöõ taäp vieát ñaàu tieân, nhöõng aâu lo baèng höõu ñaàu tieân giaûi toû vôùi khu vöôøn, vôùi meï, vôùi nhöõng vieân ñaù saëc sôõ ôû boàn hoa.
Nhöng coù moät laàn muøa xuaân ñeán nhöng muøa xuaân laïi khoâng roän raõ vaø ñöôïm muøi nhö taát caû muøa xuaân tröôùc ñaây, chim saùo cuõng hoùt veùo von nhöng lôøi ca khoâng phaûi laø laø baøi haùt cuõ, hoa hueä tím cuõng nôû nhöng khoâng coøn nhöõng giaác mô, nhöõng hình daùng thaàn thoaïi, aån hieän vaøo ra treân con ñöôøng vieàn vaøng cuûa ñaøi hoa nöõa. Nhöõng traùi daâu ñoû vaãn töôi cöôøi nuùp sau ñaùm laù xanh vaø böôm böôùm vaãn bay roän raøng laáp laùnh treân nhöõng giaøn hoa cao, nhöng taát caû khoâng coøn nhö tröôùc nöõa vaø caäu beù baän taâm vôùi nhöõng chuyeän khaùc, ngay vôùi meï caäu ta cuõng ñaõ nhieàu laàn gaây goå roài. Chính caäu cuõng khoâng hieåu duyeân côù taïi sao coù ñieàu gì laøm caäu ñau ñôùn trong loøng, taïi sao coù moät ñieàu gì ñaáy luoân luoân quaáy raày caäu. Chæ bieát laø theá giôùi ñaõ ñoåi thay, tình baèng höõu töø tröôùc ñeán nay ñaõ rôøi ruïng vaø ñeå laïi caäu trôø troïi moät mình.
Vaø nhö theá moät naêm troâi qua, roài moät naêm nöõa, Anselm khoâng coøn laø moät chuù beù con, nhöõng vieân soûi saëc sôõ ôû boàn hoa trôû neân buoàn naûn, nhöõng ñoùa hoa ñaõ nhö thaønh caâm vaø nhöõng con boï raày bò caäu laáy kim xaâu boû vaøo hoäp ñoà chôi : linh hoàn caäu ñang böôùc vaøo con ñöôøng voøng daøi vaø choâng gai. Nhöõng coá tri ñaõ bò chaø ñaïp vaø heùo haét ñi roài.
Chaøng treû tuoåi voäi vaõ laên xaû vaøo ñôøi, cuoäc ñôøi nhö môùi baét ñaàu töø ñaây. Ñaõ qua roài vaø chìm trong queân laõng laø caùi theá giôùi bieåu töôïng ngaøy xöa, nhöõng öôùc mô môùi meû vaø nhöõng con ñöôøng môùi laï quyeán ruõ caäu ñi xa. Coù chaêng laø moät chuùt maêng treû coøn thoang thoaûng nhö moät höông thôm trong tia nhìn xanh vaø
phaát phô trong môù toùc meàm maïi cuûa chaøng, nhöng chaøng khoâng thích ñieàu ñoù nhaát laø khi ñöôïc nhaéc nhôû ñeán. Chaøng caét toùc ngaén ñi vaø söûa tia nhìn cho coù veû baïo tôïn vaø saønh soûi hôn leân. Chaøng gaây vuõ baõo trong nhöõng naêm ñaày chôø ñôïi vaø lo aâu. Khi laø moät ngöôøi hoïc troø vaø baïn toát, khi thì trô troïi vaø ruït reø, khi thì vuøi ñaàu trong vôû ñeán khuya, khi thì ñieân cuoàng oàn aøo trong nhöõng quaùn röôïu. Chaøng phaûi rôøi queâ nhaø vaø chæ gaëp laïi queâ cuõ trong nhöõng laàn hieám hoi veà thaêm nhaø ngaén nguûi, veà nhaø vôùi meï, chaøng baây giôø laø moät chaøng trai ñaõ ñoåi thay, tröôûng thaønh, aên dieän thanh lòch. Chaøng thöôøng mang theo baïn beø, mang theo saùch vôû, luoân luoân nhöõng thöù khaùc laï vaø khi chaøng ñi qua khu vöôøn cuõ, khu vöôøn thu laïi beù nhoû vaø baët tieáng tröôùc tia nhìn lô ñaõng cuûa chaøng. Khoâng bao giôø nöõa chaøng nhìn thaáy nhöõng caâu chuyeän ôû nhöõng ñöôøng gaân saëc sôõ cuûa caùc vieân soûi vaø laù caây. Khoâng bao giôø nöõa chaøng nhìn ra thöôïng ñeá vaø vónh cöûu cö nguï nôi veû bí maät cuûa ñoùa hoa hueä tím.Anselm ñaõ laø hoïc troø vaø sinh vieân, chaøng trôû veà queâ vôùi muõ ñoû roài muõ xanh, vôùi moät vaønh raâu meùp lô thô vaø roài vôùi moät boä raâu. Chaøng mang saùch ngoaïi ngöõ veà vaø coù laàn moät con choù vaø trong caëp da treo ôû ngöïc chaøng, khi thì ñaày naép nhöõng baøi thô môùi vieát, khi thì maáy tôø giaáy cheùp nhöõng danh ngoân xöa,
khi thì nhöõng tranh hoïa vaø thö töø cuûa nhöõng coâ gaùi ñeïp. Chaøng trôû veà queâ sau moät thôøi gian soáng ôû ngoaïi quoác vaø leânh ñeánh treân moät chieác taøu lôùn ôû bieån caû. Chaøng trôû veà vaø trôû thaønh moät hoïc giaû treû, mang muõ ñen vaø bao tay maøu saãm, nhöõng ngöôøi laùng gieàng cuõ ngaû muõ khi gaëp chaøng vaø goïi chaøng "OÂng Giaùo Sö" duø chaøng chöa phaûi laø giaùo sö. Chaøng trôû veà vaø maëc aùo tang, ñi laëng leõ nghieâm trang sau chieác xe tang nôi meï giaø chaøng yeân nguû trong chieác quan taøi keát hoa. Vaø töø ñoù chaøng trôû veà caøng hieám hoi hôn.Baáy giôø Anselm soáng ôû ñoâ thò, daïy sinh vieân vaø ñöôïc xem laø moät hoïc giaû noåi tieáng. Chaøng soáng cuõng gioáng moïi ngöôøi treân theá gian, cuõng ñi, cuõng daïo chôi, cuõng ngoài, cuõng ñöùng, trong y phuïc trang nhaõ, nghieâm nghò hay thaân maät vôùi ñoâi maét nhanh nheïn vaø ñoâi khi hôi meät moûi : Chaøng ñaõ laø moät nhaân
vaät vaø moät nhaø nghieân cöùu, ñuùng nhö chaøng ñaõ mong muoán. Luùc baáy giôø tình traïng cuûa chaøng töông töï nhö nhöõng naêm cuoái cuûa thôøi treû thô. Chaøng boãng thaáy nhöõng naêm troâi nhanh sau löng mình vaø chaøng vaãn ñöùng trô troïi kyø cuïc vaø khoâng thoûa maõn ôû theá gian, caùi theá gian maø chaøng ñaõ luoân luoân maûi meâ
theo ñuoåi. Chaøng nhaän thaáy laøm giaùo sö cuõng khoâng phaûi laø haïnh phuùc thaät söï, ñöôïc daân chuùng, sinh vieân chaøo ñoùn kính troïng cuõng khoâng phaûi laø moät höùng thuù sung maõn. Taát caû ñieàu ñoù ñeàu taøn uùa vaø bieán thaønh caùt buïi, haïnh phuùc thì thaáy xa vôøi ôû trong töông lai vaø con ñöôøng ñi ñeán ñoù xem ra noùng
nöïc, buïi baäm vaø taàm thöôøng.Trong khoaûng thôøi gian naøy, Anselm thöôøng hay ñeán chôi nhaø moät ngöôøi baïn coù coâ em thu huùt chaøng. Baây giôø chaøng khoâng chaïy theo deã daøng moät khuoân maët ñeïp nöõa, ñieàu ñoù cuõng ñaõ ñoåi khaùc, chaøng caûm thaáy raèng haïnh phuùc phaûi ñeán vôùi chaøng moät caùch ñaëc bieät hôn vaø khoâng theå naèm ôû sau moãi caùnh cöûa ñöôïc. Chaøng raát thích coâ em gaùi baïn vaø ñoâi khi chaøng töôûng yeâu naøng thaät tình. Nhöng naøng laø moät coâ gaùi ñaëc bieät, moãi böôùc ñi, moãi lôøi noùi cuûa naøng ñeàu ñöôïc toâ ñieåm moät veû rieâng vaø khoâng phaûi luoân luoân deã daøng ñeå ñeán vôùi naøng cuõng nhö ñeå baét ñuùng nhòp vôùi naøng. Anselm thöôøng caõi vaõ vôùi chính mình veà coâ baïn gaùi, moãi chieàu luùc chaøng ñi ñi laïi laïi moät mình trong caên nhaø coâ ñôn vaø nghieàn ngaãm nghe tieáng böôùc chaân cuûa mình vang trong phoøng, loøng ngoån ngang nhöõng yù nghó - naøng lôùn tuoåi hôn chaøng ñeå laøm vôï nhö chaøng muoán. Naøng raát kyø cuïc vaø chaéc seõ raát khoù khaên neáu cuøng moät luùc soáng vôùi naøng ñoàng thôøi laïi muoán theo ñuoåi tham voïng cuûa mình bôûi vì naøng khoâng bao giôø muoán nghe noùi ñeán chöõ tham voïng. Naøng khoâng khoûe maïnh laém vaø khoâng theå chòu ñöïng khaùch khöùa, tieäc tuøng. Naøng thích nhaát soáng vôùi hoa, aâm nhaïc, vôùi moät quyeån saùch beân mình trong söï yeân tónh coâ ñôn, trong söï chôø ñôïi xem ai coù ñeán vôùi naøng khoâng vaø ñeå maëc theá giôùi troâi xuoâi. Ñoâi khi naøng raát moûng manh vaø deã caûm ñeán noãi nhöõng gì xa laï ñeàu laøm cho naøng ñau ñôùn vaø deã khoùc. Roài sau ñoù naøng laïi röïc rôõ moät caùch traàm tónh vaø thanh thoaùt trong moät thöù haïnh phuùc rieâng leû vaø nhöõng ai thaáy ñieàu ñoù ñeàu caûm thaáy raèng thaät laø khoù ñeå trao taëng cho ngöôøi ñaøn baø ñeïp hieám coù naøy moät ñieàu gì cuõng nhö ñeå coù moät yù nghóa naøo ñoù ñoái vôùi naøng. Anselm thöôøng tin raèng naøng yeâu chaøng, ñoâi khi chaøng thaáy laø tuoàng nhö naøng chaúng yeâu ai maø chæ dòu daøng vaø thaân maät vôùi taát caû vaø khoâng theo doõi moät thöù gì ôû theá gian ngoaøi söï ñöôïc yeân tónh. Coøn chaøng, thì laïi muoán ñoøi hoûi ôû ñôøi soáng moät thöù khaùc nöõa vaø neáu nhö chaøng laáy vôï thì ñôøi soáng vaø tieáng roän raõ, söï hieáu khaùch phaûi coù ôû trong nhaø môùi ñöôïc.
Moät laàn chaøng noùi vôùi naøng : "Iris, Iris thaân yeâu, neáu theá giôùi ñöôïc an baøi khaùc ñi, neáu khoâng coù gì khaùc ngoaøi theá giôùi ñeïp ñeõ vaø dòu daøng vôùi hoa, tö töôûng vaø aâm nhaïc cuûa em, thì toâi seõ khoâng ao öôùc gì hôn laø ñöôïc soáng suoát ñôøi beân em, nghe em keå chuyeän vaø soáng cuøng em trong tö töôûng. Rieâng teân cuûa em thoâi cuõng ñuû laøm cho toâi deã chòu, Iris laø moät teân tuyeät dieäu, toâi khoâng bieát laø teân ñoù nhaéc nhôû cho toâi moät ñieàu gì."
Iris ñaùp : "Anh bieát laø hoa hueä tím vaø vaøng mang teân Iris chöù ?"
"Vaâng, chaøng keâu leân trong caûm giaùc lo sôï, toâi bieát chöù vaø ñieàu ñoù cuõng ñaõ ñeïp roài. Nhöng moãi khi toâi noùi teân em thì tuoàng nhö teân em muoán nhaéc cho toâi moät ñieàu, toâi khoâng bieát laø ñieàu gì, hình nhö noù gaén lieàn vôùi kyû nieäm saâu xa vaø troïng ñaïi ñoái vôùi toâi, nhöng toâi khoâng bieát vaø khoâng tìm ra ñöôïc ñieàu ñoù laø gì."
Iris mæm cöôøi vôùi chaøng trai, trong luùc chaøng ta ñöùng trô ra ñoù vaø laáy tay chuøi traùn.
"Moãi laàn em ñeàu caûm thaáy nhö theá, naøng noùi baèng gioïng nheï nhö chim, khi em ngöûi moät boâng hoa. Moãi laàn tim em ñeàu cho raèng gaén lieàn vôùi höông thôm kia ñaõ luoân luoân coù moät kyû vaät ñeå nhôù ñeán, moät caùi gì ñeïp vaø quyù baùu tuyeät traàn, kyû vaät ñoù tröôùc ñaây laø cuûa em vaø bò ñaùnh maát ñi. Vôùi aâm nhaïc vaø ñoâi
khi vôùi thô vaên cuõng theá, ôû ñoù ñoät nhieân loùe saùng moät vaät gì trong chôùp maét, ví nhö ngöôøi ta thaáy laïi ñöôïc queâ höông ñaõ maát boãng nhieân hieän ra trong thung luõng döôùi chaân mình vaø roài giaây phuùt ñoù bieán maát ñi vaø bò queân laõng. Anselm thaân meán ! Em tin raèng chuùng ta hieän höõu ôû treân quaû ñaát naøy coù yù nghóa aáy cho söï hoài töôûng, tìm kieám vaø laéng nghe nhöõng hình daùng maøu saéc aâm thanh ñaõ maát, vaø queâ höông thaät söï cuûa chuùng ta chính laø ôû ñaøng sau ñoù"."Em noùi hay quaù ! Anselm noùi môn vaø caûm thaáy trong loàng ngöïc nhoùi leân moät rung ñoäng gaàn nhö ñau ñôùn, tuoàng nhö coù moät caây kim chæ nam daáu kín baät chæ moät caùch nhaát ñònh vaøo muïc tieâu xa xaêm naøo ñoù cuûa chaøng. Muïc tieâu naøy hoaøn toaøn khaùc vôùi muïc tieâu maø chaøng nhaém cho ñôøi chaøng vaø ñieàu ñoù laøm ñau. Chaøng töï hoûi mình coù neân phung phí caû cuoäc ñôøi trong nhöõng giaác moäng vôùi nhöõng chuyeän thaàn thoaïi ñeïp ñeõ kia khoâng.
Baüng ñi moät daïo boãng coù moät hoâm Anselm trôû veà töø moät cuoäc vieãn du coâ ñôn, thaáy gian phoøng troáng traûi chaøo ñoùn mình moät caùch laïnh leõo vaø ngoät ngaït, chaøng lieàn ñi ñeán thaêm baïn vaø nghó seõ caàu naøng Iris xinh ñeïp laøm vôï.
Chaøng noùi vôùi naøng : "Iris ôi ! Toâi khoâng muoán tieáp tuïc soáng nhö theá naøy nöõa. Em luoân laø ngöôøi baïn toát vôùi toâi, toâi phaûi noùi vôùi em taát caû. Toâi phaûi coù vôï, neáu khoâng thì cuoäc soáng seõ troáng roãng vaø voâ nghóa vaø toâi coù theå ao öôùc moät ngöôøi vôï naøo khaùc hôn laø em, ñoùa hoa yeâu quyù ? Em coù baèng loøng khoâng hôû Iris ? Em seõ coù caùc thöù hoa nhieàu nhö coù theå tìm ñöôïc treân theá gian, em seõ coù moät khu vöôøn ñeïp nhaát theá gian. Em coù muoán ñeán vôùi toâi khoâng ?"
Iris nhìn raát laâu vaø yeân laëng vaøo maét chaøng, naøng khoâng mæm cöôøi vaø khoâng ñoû maët, roài traû lôøi baèng moät gioïng chaéc chaén :
"Anselm aø, em khoâng ngaïc nhieân veà caâu hoûi cuûa anh, em yeâu anh duø khoâng bao giôø nghó laø em seõ trôû thaønh vôï anh. Nhöng maø xem ñaây, ngöôøi baïn cuûa em, em seõ coù nhöõng ñoøi hoûi to lôùn cho keû naøo muoán laáy em laøm vôï. Em seõ coù nhöõng ñoøi hoûi lôùn hôn nhöõng ngöôøi ñaøn baø khaùc. Anh ñaõ muoán hieán daâng cho em nhieàu hoa vaø coù yù toát vôùi em. Nhöng em coù theå soáng khoâng coù hoa vaø khoâng coù aâm nhaïc, em coù theå laøm ñieàu ñoù vaø nhòn nhieàu thöù khaùc neáu caàn phaûi nhö theá. Chæ coù moät ñieàu em khoâng theå vaø khoâng muoán thieáu ñi : ñaáy laø em khoâng theå soáng moät ngaøy maø aâm nhaïc trong con tim cuûa em khoâng phaûi laø ñieàu chính yeáu. Neáu em soáng vôùi moät ngöôøi choàng thì ngöôøi ñoù phaûi laø keû coù aâm nhaïc trong noäi taâm hoøa hôïp toát ñeïp vaø thanh thoaùt vôùi tieát taáu aâm thanh cuûa em, vaø hôn nöõa aâm nhaïc cuûa ngöôøi aáy phaûi laø öôùc muoán duy nhaát cuûa ñôøi chaøng. Anh coù theå laøm ñöôïc nhö vaäy khoâng hôõi baïn cuûa em ? Coù leõ roài anh seõ khoâng ñöôïc noåi tieáng vaø coù danh voïng nöõa, nhaø cuûa anh seõ yeân tónh vaø caùc neáp nhaên ôû treân traùn anh maø em ñaõ thaáy töø bao naêm qua phaûi ñöôïc röûa troâi ñi. OÀ Anselm ôi ! Khoâng ñöôïc ñaâu. Haõy xem, con ngöôøi anh vaãn nhö theá, vaãn laø ngöôøi cöù phaûi hoïc cho ñeán khi nhöõng neáp nhaên ôû traùn caøy saâu theâm, vaãn laø ngöôøi luoân luoân taïo ra nhöõng lo aâu môùi, coøn em, vaø nhöõng gì taâm tö hieän höõu cuûa em, nhöõng caùi aáy anh coù yeâu thích ñaáy vaø thaáy noù hay hay ñaáy, nhöng ñoái vôùi anh vaø nhieàu ngöôøi khaùc thì chuùng cuõng chæ laø moät troø chôi thanh nhaõ. Anh nghe em ñaây : taát caû nhöõng gì vôùi anh baây giôø laø troø chôi thì vôùi em chính laø cuoäc soáng vaø baây giôø phaûi laø cuoäc soáng ñoái vôùi anh, coøn taát caû nhöõng gì anh ñaõ ñem cöïc nhoïc vaø lo aâu ñeå laøm neân thì ñoái vôùi em caùi aáy laø troø chôi, vaø theo em chaúng ñaùng giaù gì ñeå soáng cho chuùng caû. Em seõ khoâng thay ñoåi nöõa ñaâu, Anselm aø, bôûi vì em soáng theo moät quy luaät naèm trong tim em. Nhöng anh coùtheå ñoåi khaùc khoâng ? Vaø anh seõ phaûi ñoåi khaùc ñi, neáu muoán laáy em laøm vôï."
Bò ñaùnh truùng taâm lyù, Anselm laúng laëng tröôùc yù muoán cuûa naøng, yù muoán maø chaøng ñaõ cho laø yeáu ôùt vaø ñuøa bôõn. Chaøng ngaäm caâm vaø boùp naùt moät boâng hoa laáy ôû baøn trong baøn tay run raåy cuûa chaøng. Baáy giôø Iris dòu daøng laáy boâng hoa ôû baøn tay chaøng ra, cöû chæ naøy nhö moät lôøi traùch moùc naëng ñaâm thaúng vaøo tim chaøng - naøng boãng mæm cöôøi moät caùch raïng rôõ vaø ñaùng yeâu, khi baát ngôø tìm ra trong boùng toái moät giaûi ñaùp :
Naøng noùi nhoû nheï vaø hôi ñoû maët leân: "Em coù moät yù kieán. Coù leõ anh seõ thaáy noù kyø cuïc vaø cho ñoù laø moät taùnh chöôùng, nhöng yù kieán naøy khoâng phaûi laø moät taùnh chöôùng ñaâu. Anh muoán nghe chaêng? vaø anh coù muoán chaáp thuaän noù ñeå noù quyeát ñònh cho chuùng ta chaêng?"
Anselm nhìn chaêm chuù coâ baïn gaùi maø chaúng hieåu gì caû, lo aâu hieän leân ôû neùt maët xanh xao. Nuï cöôøi mæm cuûa naøng buoäc chaøng tin caån naøng vaø noùi vaâng.
"Em muoán ñöa cho anh moät coâng vieäc", naøng vöøa noùi vaø boãng trôû neân nghieâm trang.
"Naày, em haõy noùi ñi, ñoù laø quyeàn cuûa em." Anselm traû lôøi tuøng phuïc.
Naøng noùi: "Ñaây laø ñieàu nghieâm troïng cuûa em vaø laø lôøi noùi cuoái cuøng cuûa em. Anh coù muoán ñoùn nhaän noù nhö ñeán töø linh hoàn cuûa em vaø khoâng maëc caû so ño, duø cho anh khoâng hieåu ngay ñieàu ñoù khoâng?". Anselm höùa. Baây giôø naøng vöøa noùi vöøa ñöùng daäy vaø ñöa tay cho chaøng.
"Nhieàu laàn anh ñaõ noùi vôùi em laø moãi khi anh noùi teân em anh ñeàu caûm thaáy nhôù ñeán moät ñieàu gì ñaõ bò queân laõng nhöng ñoái vôùi anh ñaõ laø raát troïng ñaïi vaø thaàn thaùnh. Ñoù laø moät daáu hieäu, Anselm aø, vaø ñieàu ñoù ñaõ thuùc ñaåy anh trong moïi naêm ñeán vôùi em, em cuõng tin laø anh ñaõ ñaùnh maát vaø queân ñi moät ñieàu gì
quan troïng vaø thaàn thaùnh trong linh hoàn mình, ñieàu ñoù caàn phaûi ñöôïc ñaùnh thöùc laïi, tröôùc khi anh coù theå tìm ra haïnh phuùc vaø ñaït tôùi ñònh meänh cuûa anh: haõy ñi vaø haõy nhìn cho ñeán khi tìm laïi cho ñöôïc trong kyù öùc anh ñieàu ñoù, ñieàu maø anh nhôù ñeán moãi khi noùi teân em. Ngaøy naøo anh tìm ra ñöôïc thì ngaøy aáy em seõ laø vôï anh, seõ ñi vôùi anh ñeán nôi naøo anh muoán vaø seõ khoâng coù öôùc muoán naøo nöõa ngoaøi öôùc muoán cuûa anh".Chaøng Anselm boái roái baøng hoaøng muoán ngaét lôøi naøng vaø traùch raèng lôøi yeâu caàu ñoù laø moät tính chöôùng nhöng tia nhìn trong saùng cuûa naøng nhaéc nhôû lôøi chaøng ñaõ höùa neân chaøng phaûi ngaäm yeân. Vôùi caëp maét moûi meät vaø chòu thua chaøng naém tay naøng ñöa leân moâi hoân vaø töø giaõ.
Trong ñôøi chaøng ñaõ nhaän nhieàu boån phaän vaø ñaõ giaûi quyeát chuùng, nhöng khoâng boån phaän naøo kyø laï, quan troïng maø laïi naûn chí nhö boån phaän naøy. Ngaøy ngaøy chaøng ñi lang thang vaø ngaãm nghó veà noù ñeán meät ñöø, coù nhöõng luùc chaøng tuyeät voïng vaø giaän döõ cho coâng vieäc naøy laø moät tính khuøng cuûa ñaøn baø vaø ñaõ toan vöùt ñi khoâng nghó ñeán nöõa. Nhöng roài trong thaâm taâm chaøng coù ñieàu gì ví nhö moät chuùt ñau bí aån moûng manh, moät nhaéc nhôû khoâng lôøi raát dòu daøng phaûn ñoái laïi yù nghó ñoù. Gioïng noùi nhoû nheï naøy, gioïng noùi ñi töø thaâm taâm cuûa chính chaøng, ñaõ ñoàng tình vôùi Iris vaø cuõng ñoøi hoûi nhö naøng vaäy.
Duy coâng vieäc ñoù quaû thaät laø khoù khaên cho ngöôøi ñaøn oâng trí thöùc naøy. Chaøng phaûi nhôù laïi ñieàu maø töø laâu chaøng ñaõ queân khuaáy ñi, chaøng phaûi gôõ cho ra moät sôïi daây vaøng duy nhaát khoûi taám löôùi nheän cuûa nhöõng naêm daøi ñaõ chìm maát vaøo laõng queân, chaøng phaûi vôùi baét baèng hai tay vaø phaûi ñem laïi cho ngöôøi
yeâu moät thöùc gì maø thöùc ñoù khoâng chi khaùc hôn laø moät tieáng chim keâu ñaõ thoaûng ñi, moät thoaùng bay cuûa caûm höùng hay u saàu khi nghe moät baûn nhaïc, moät thöù gì coøn moûng manh hôn, phoâi pha hôn vaø voâ hình hôn tö töôûng, hö voâ hôn moät giaác moäng ban ñeâm, vaø laõng ñaõng voâ ñònh coøn hôn söông muø buoåi saùng.Laém luùc, chaøng ñaõ toan vaát ñi taát caû vì chaùn naûn vaø caùu kænh, thoâi khoâng tìm kieám nöõa, thì tuoàng nhö voâ tình coù caùi gì thoåi nheï vaøo chaøng nhö moät hôi thôû töø nhöõng khu vöôøn xa xoâi, chaøng thì thaàm vôùi mình teân Iris, 10 laàn vaø nhieàu laàn hôn, nhoû nheï vaø ñuøa côït nhö khi ngöôøi ta thöû aâm thanh treân moät phím ñaøn caêng daây Iris", chaøng thì thaøo, "Iris" vaø vôùi moät côn ñau nheï chaøng caûm thaáy trong thaâm taâm coù ñieàu gì ñang chuyeån ñoäng, y nhö trong moät caên nhaø cuõ bò boû hoang caùnh cöûa voâ côù boãng môû ra vaø taám song keâu keõo keït. Chaøng kieåm soaùt laïi nhöõng hoaøi nieäm maø chaøng töôûng ñaõ mang trong mình moät caùch thöù lôùp. Chính trong luùc kieåm ñieåm naøy chaøng ñi ñeán nhöõng khaùm phaù kyø laï vaø kinh ngaïc. Kho taøng kyû nieäm quaû laø voâ cuøng beù nhoû hôn laø chaøng töôûng : ngoaûnh laïi thì thaáy nhöõng naêm troøn maát ñi vaø ñöùng trô troáng roãng nhö nhöõng trang giaáy khoâng coù chöõ vieát. Chaøng baét gaëp mình phaûi coá gaéng laém môùi töôûng töôïng laïi roõ reät hình aûnh cuûa meï, chaøng ñaõ hoaøn toaøn queân khoâng bieát coâ gaùi hoài chaøng coøn thö sinh theo ñuoåi taùn tænh say meâ moät naêm troøn teân laø gì. Chaøng söïc nhôù ñeán con choù ngaøy xöa chaøng mua trong moät phuùt boác ñoàng hoài coøn laø sinh vieân, chuù ta ñaõ soáng vôùi chaøng moät quaõng thôøi gian laâu. Vaäy
maø phaûi maát maáy ngaøy chaøng môùi nhôù laïi ñöôïc teân con choù.Loøng ñaày ñau thöông, chaøng trai toäi nghieäp nghieäm ra vôùi bao noãi buoàn naûn vaø lo aâu choàng chaát quaõng ñôøi sau löng mình ñaõ tieâu tan vaø troáng roãng bieát bao, quaõng ñôøi ñoù khoâng phuï thuoäc vaøo chaøng nöõa maø xa laï vaø khoâng lieân heä gì ñeán chaøng, tæ nhö ñieàu maø xöa kia ta ñaõ thuoäc naèm loøng nhöng baây giôø phaûi meät nhoïc raùp laïi töøng maûnh vuïn voâ vò. Chaøng baét ñaàu vieát, chaøng muoán quay veà töøng naêm töøng naêm moät vieát laïi nhöõng maûnh soáng quan troïng cuûa ñôøi mình, ñeå ñöôïc naém laïi chuùng chaéc chaén trong tay. Nhöng ôû ñaâu laø nhöõng maûnh ñôøi quan troïng nhaát ? Luùc chaøng trôû thaønh giaùo sö chaêng ? Luùc chaøng coù laàn laø oâng tieán só, laø caäu hoïc sinh, laø chaøng sinh vieân chaêng, hay laø coù laàn trong quaõng thôøi gian ñaõ baët taêm luùc coâ gaùi naøy coâ gaùi noï ñaõ laøm chaøng vöøa loøng moät thôøi gian chaêng ? Haõi huøng chaøng ngöôùc nhìn leân : ñoù laø ñôøi soáng chaêng ? Vaø ñôøi soáng chæ coù theá thoâi sao ? Chaøng ñaäp tay vaøo traùn vaø cöôøi döõ
doäi.Trong luùc ñoù thôøi gian vaãn troâi qua, chöa bao giôø thôøi gian laïi qua mau vaø taøn nhaãn ñeán theá. Moät naêm ñaõ chaám döùt vaø chaøng thaáy mình vaãn ñöùng ñuùng moät choã nhö trong giôø phuùt chaøng giaõ töø Iris. Tuy nhieân moãi ngöôøi ngoaøi chaøng ra ñeàu thaáy vaø bieát laø chaøng ñaõ thay ñoåi raát nhieàu. Chaøng trôû neân vöøa giaø
vöøa treû hôn. Ñoái vôùi baïn beø chaøng haàu nhö thaønh xa laï, ngöôøi ta thaáy chaøng lô ñaõng, hay caùu vaø kyø cuïc, laâu daàn chaøng ñöôïc meänh danh laø moät quaùi nhaân, thaät ñaùng tieác cho chaøng, nhöng cuõng do chaøng cöù ôû vaäy laøm trai taân quaù laâu maø ra theá ñaáy. Ñaõ coù laàn chaøng queân caû boån phaän cuûa mình vaø hoïc troø chaøng ñôïi chaøng voâ ích caû buoåi, laïi coù khi chaøng leách theách treân ñöôøng phoá, laàn theo nhöõng ngoâi nhaø vaø queùt buïi cuûa veä thaønh baèng caùi quaàn raùch röôùi leâ theâ. Nhieàu ngöôøi cho chaøng ñaõ baét ñaàu uoáng röôïu. Laàn khaùc coù luùc chaøng boãng ngöng laïi choác laùt giöõa moät baøi giaûng tröôùc hoïc troø, luïc laïo trong trí nhôù
moät ñieàu gì, roài mæm cöôøi moät caùch treû thô vaø nhieät thaønh - ñieàu maø ngöôøi ta khoâng bao giôø thaáy chaøng laøm, roài tieáp tuïc giaûng baèng moät gioïng aám aùp vaø caûm ñoäng ñi thaúng vaøo tim cuûa hoïc troø.Chaøng khoâng bieát raèng töø laâu moät yù nghóa môùi ñaõ ñeán vôùi chaøng trong chuyeán thaùm hieåm voâ voïng theo sau nhöõng höông thôm vaø daáu veát ñaõ bò thoåi maát cuûa nhöõng naêm thaùng xa xöa. Raát laém khi chaøng nhaän thaáy raèng ñaèng sau nhöõng ñieàu chaøng goïi laø kyû nieäm coøn naèm nhöõng kyû nieäm khaùc nöõa, ví nhö treân böùc
töôøng ñaày tranh veõ ñoâi khi coøn nhöõng böùc tranh xöa hôn bò veõ choàng leân, naèm ngaùi nguû aån sau nhöõng böùc veõ cuõ. Coù khi chaøng muoán soaùt kyù öùc ñeå nhôù veà moät ñieàu gì, ví duï teân moät thaønh phoá, ôû ñoù keû du khaùch laø chaøng ñaõ döøng laïi ñoâi ngaøy, hay laø nhôù ngaøy sinh nhaät cuûa moät ngöôøi baïn, hay nhôù moät ñieàu gì ñoù vaø trong khi chaøng ñaøo bôùi vaø luïc loïi moät maûng nhoû cuûa dó vaõng nhö moät ñoáng tro taøn, chaøng boãng söïc nhôù moät ñieàu hoaøn toaøn khaùc haún. Moät thoaùng hôi thôû bao truøm laáy chaøng, nhu moät laøn gioù thaùng tö, hay nhö moät ngaøy söông muø thaùng chín, chaøng ngöûi thaáy moät höông thôm, neám moät muøi vò vaø caûm thaáy nhöõng caûm giaùc dòu daøng aâm u ôû ñaâu ñaây, treân da, trong maét, trong tim vaø daàn daàn ñieàu ñoù trôû neân roõ reät vôùi chaøng : phaûi laø vaøo moät ngaøy naøo ñoù xöa kia, trôøi xanh vaø aám hay maùt vaø xaùm, hay moät ngaøy naøo ñoù, vaø tinh hoa cuûa ngaøy aáy ñaõ ñöôïc giöõ laïi trong tim chaøng vaø vaãn coøn treo lô löûng nhö moät kyû nieäm lôø môø trong taâm tö. Chaøng khoâng theå tìm thaáy laïi ñöôïc caùi ngaøy muøa xuaân hay ngaøy ñoâng giaù aáy trong quaù khöù coù thaät cuûa chaøng, caùi ngaøy maø chaøng ñaõ ngöûi vaø ñaõ caûm nhaän moät caùch thaät roõ reät, chuùng ñaõ khoâng coù teân vaø khoâng coù soá, coù leõ trong thôøi sinh vieân, coù leõ luùc chaøng coøn naèm trong noâi,
nhöng thoaùng höông xöa ñaõ thoaûng veà vaø chaøng caûm thaáy trong loøng coù ñieàu gì soáng ñoäng maø chaøng khoâng bieát vaø khoâng theå goïi teân hay xaùc ñònh ñöôïc. Laém khi chaøng coù caûm töôûng raèng khaû dó cuõng xuyeân qua cuoäc ñôøi hieän taïi naøy nhöõng hoaøi nieäm aáy coù theå lui veà chaïm maët vôùi nhöõng quaù khöù cuûa cuoäc hieän höõu tröôùc ñaây, maëc duø chaøng mæm cöôøi nghi ngôø veà ñieàu ñoù.Coù laém ñieàu Anselm ñaõ tìm thaáy ñöôïc treân caùc cuoäc lang thang voâ ñònh qua nhöõng gôõ thaúm cuûa kyù öùc, laém ñieàu chaøng ñaõ tìm thaáy laøm cho chaøng caûm ñoäng vaø xao xuyeán, cuõng coù ñieàu laøm chaøng kinh hoaûng vaø lo sôï, nhöng coù moät ñieàu chaøng ñaõ khoâng tìm ra ñöôïc, ñaáy laø caùi teân Iris coù yù nghóa gì ñoái vôùi
chaøng.Thuôû aáy trong côn daøy voø vì khoâng theå tìm ra ñöôïc ñieàu ñoù, chaøng trôû veà thaêm laïi queâ cuõ, thaáy laïi nhöõng khu röøng vaø caùc con ñöôøng, nhöõng caàu goã vaø haøng raøo, chaøng ñöùng trong khu vöôøn cuûa thôøi thô daïi cuõ vaø caûm nghe soùng loøng raøo raït, quaù khöù bao truøm chaøng nhö giaác moäng. Buoàn baõ vaø yeân laëng
chaøng rôøi choán cuõ trôû veà phoá. Chaøng caùo beänh vaø ñuoåi khaùch khoâng tieáp moät ai.Nhöng coù moät ngöôøi tìm ñeán. Ñoù laø ngöôøi baïn maø chaøng ñaõ khoâng gaëp nöõa töø ngaøy chaøng xin cöôùi naøng Iris. Ngöôøi aáy ñeán vaø thaáy Anselm ngoài leách theách trong thaûo am teû ngaét cuûa chaøng.
"Daäy ñi !" Ngöôøi baïn noùi, "Iris muoán gaëp anh ñaáy !" Anselm nhoåm baät daäy :
"Iris haû ! Chuyeän gì xaûy ra cho naøng vaäy ? Ñaáy toâi bieát maø, bieát maø !"
Ngöôøi baïn duïc : "", ñi vôùi toâi, Iris saép cheát, naøng bò beänh töø laâu roài".
Hai ngöôøi ñi ñeán Iris, naøng naèm trong giöôøng tónh döôõng, nheï vaø gaày nhö moät ñöùa treû, vaø mæm cöôøi raïng rôõ qua ñoâi maét môû lôùn. Naøng ñöa tay treû thô traéng vaø maûnh cho Anselm naém, baøn tay naèm trong tay chaøng nhö moät boâng hoa, veû maët naøng nhö ñaõ bieán saéc vaø noùi :
"Anselm ôi ! Anh coù giaän em khoâng ? Em ñaõ ñöa cho anh moät söù meänh raát khoù khaên, vaø em bieát anh vaãn trung thaønh vôùi noù. Haõy tieáp tuïc tìm kieám vaø haõy ñi con ñöôøng ñoù cho ñeán khi anh ñeán ñích. Anh ñaõ nghó laø vì em maø ñi con ñöôøng ñoù, nhöng anh ñi chính cho anh ñaáy, anh coù bieát ñieàu ñoù khoâng ?"
"Anh linh caûm ñieàu ñoù" Anselm noùi, "vaø baây giôø thì anh bieát roài. Ñoù laø moät con ñöôøng daøi, Iris aø vaø anh ñaõ toan trôû goùt töø laâu, nhöng anh khoâng coøn con ñöôøng luøi nöõa. Anh khoâng bieát roài anh seõ ra sao."
Naøng nhìn thaúng vaøo ñoâi maét buoàn raàu cuûa Anselm, mæm cöôøi trong saùng vaø an uûi, Anselm cuùi xuoáng treân baøn tay moûng manh vaø khoùc raát laâu ñeán noãi baøn tay naøng ñaãm caû nöôùc maét cuûa chaøng.
"Anh seõ phaûi ra sao, naøng noùi baèng moät gioïng mô hoà nhö moät tia saùng kyû nieäm, anh coù phaûi ra sao, ñieàu ñoù anh phaûi töï hoûi mình. Trong ñôøi anh, anh ñaõ tìm kieám nhieàu roài. Anh ñaõ tìm kieám danh voïng, haïnh phuùc vaø tri thöùc vaø anh ñaõ kieám em, Iris nhoû beù cuûa anh. Taát caû ñieàu ñoù chæ laø nhöõng hình aûnh
ñeïp vaø chuùng lìa boû anh nhö em phaûi lìa boû anh baây giôø. Chính em cuõng ñaõ ôû trong taâm traïng naøy. Luoân luoân em ñaõ tìm kieám vaø luoân luoân chuùng laø nhöõng hình aûnh ñeïp ñaùng yeâu vaø luoân luoân chuùng laïi rôi ruïng vaø heùo taøn. Baây giôø em khoâng bieát moät hình aûnh naøo nöõa, em khoâng tìm kieám gì nöõa, em ñang trôû veà queâ nhaø vaø chæ caàn böôùc moät böôùc nöõa thoâi laø em ôû trong Queâ höông. Anselm ôi, anh cuõng seõ ñi ñeán ñoù vaø seõ khoâng coøn nhöõng veát nhaên treân traùn".Naøng xanh löôùt ñeán noãi Anselm keâu leân tuyeät voïng : "Iris ôi, haõy ñôïi moät chuùt ñöøng voäi ñi ngay. Haõy ñeå laïi cho anh moät daáu gì ñeå em khoûi maát ñi hoaøn toaøn trong anh !"
Iris gaät ñaàu, naøng ñöa tay laáy trong coác thuûy tinh ôû baøn beân vaø ñöa cho Anselm moät ñoùa hoa hueä xanh môùi chôùm nôû.
"Anh haõy giöõ laáy ñoùa hoa cuûa em, hoa Iris, vaø ñöøng queân em, haõy tìm Iris vaø roài anh seõ ñeán vôùi em ñöôïc".
Anselm nöùc nôû ñoùn giöõ ñoùa hoa trong ñoâi tay vaø töø giaõ trong nöôùc maét. Maáy hoâm sau ngöôøi baïn chaøng baén tin, chaøng laïi ñeán vaø giuùp baïn trang hoaøng quan taøi naøng baèng hoa vaø mang naøng veà vôùi ñaát.
Theá roài caû cuoäc ñôøi suïp ñoå sau löng chaøng, chaøng töôûng khoâng theå naøo deät tieáp ñöôïc sôïi daây vaøng kia nöõa. Chaøng thoâi taát caû, rôøi boû thaønh phoá vaø sôû laøm vaø bieät tích treân theá gian. Ñoù ñaây ngöôøi ta thænh thoaûng thaáy chaøng coù laàn xuaát hieän nôi queâ cuõ, ñöùng töïa ngöôøi vaøo haøng raøo khu vöôøn xöa, nhöng
khi moïi ngöôøi hoûi ñeán chaøng vaø nhaän lo laéng cho chaøng thì chaøng laïi boû ñi vaø bieán maát.Chæ coù hoa hueä tím laø vaãn ñaùng yeâu ñoái vôùi chaøng. Chaøng thöôøng cuùi cong ngöôøi treân ñoùa hoa, baát cöù ôû ñaâu khi thaáy hoa vaø khi chaøng ñöa maét nhìn laâu vaøo ñaøi hoa, thì töïa hoà nhö höông thôm vaø linh caûm veà taát caû nhöõng gì quaù khöù vaø vò lai ñang bay laïi gaàn vôùi nhau töø caùi neàn hoa maøu xanh nhaït aáy,
cho ñeán khi chaøng buoàn raàu tieáp tuïc boû ñi, bôûi vì söï toaïi nguyeän veà ñieàu chaøng muoán bieát ñaõ khoâng ñeán. Nhöng luùc ñoù chaúng khaùc gì chaøng ñang rình raäp ôû moät caùnh cöûa heù môû naøo ñoù nghe thaáy söï bí nhieäm ñaùng yeâu nhaát maø chaøng tìm kieám ñang hoâ haáp ñaèng sau caùnh cöûa nhöng khi chaøng cho raèng baây giôø vaø baây giôø ñaây moïi söï phaûi hieän ra vaø thaønh töïu trong chaøng thì caùnh cöûa ñaõ ñoùng saäp laïi vaø ngoïn gioù traàn gian laïi traûi laïnh treân noãi coâ ñôn cuûa chaøng.Trong giaác mô chaøng thaáy meï noùi chuyeän vôùi chaøng, trong bao naêm ñaèng ñaüng chöa bao giôø chaøng caûm thaáy hình daùng vaø neùt maët meï baây giôø laïi gaàn guõi vaø roõ reät ñeán theá. Iris cuõng hieän ra noùi chuyeän vôùi chaøng. Khi chaøng tænh giaác, dö aâm vaãn coøn voïng laïi laøm cho suoát ngaøy hoâm sau chaøng baàn thaàn suy
ngaãm. Chaøng khoâng coøn coù moät nôi coá ñònh naøo, ñi lang thang xa laï treân caùc mieàn queâ, nguû ôû caùc nhaø hoang, nguû ôû trong röøng, aên baùnh mì hay daâu daïi, uoáng röôïu hoaëc söông ñoïng treân caùc buïi caây, chaøng cuõng khoâng bieát ñeán nöõa. Ñoái vôùi nhieàu ngöôøi chaøng laø moät thaèng ñieân, ngöôøi khaùc thì cho chaøng laø
moät teân aûo thuaät, nhieàu keû haõi sôï chaøng, nhieàu ngöôøi cheá nhaïo chaøng, coù laém ngöôøi laïi thöông chaøng. Chaøng hoïc nhöõng ñieàu maø khoâng bao giôø chaøng coù theå : soáng chung vôùi treû con vaø chia xeû nhöõng troø chôi kyø laï cuûa chuùng, nhö noùi chuyeän vôùi moät caønh caây gaõy hay vôùi moät vieân ñaù nhoû. Ñoâng vaø heø löôùt qua beân chaøng, vaø chaøng thì cöù nhìn vaøo nhöõng ñaøi hoa, vaøo suoái vôùi hoà.Ñoâi khi chaøng töï noùi vôùi mình : "Hình aûnh, taát caû chæ laø hình aûnh".
Nhöng taän trong thaâm taâm chaøng ñaõ caûm nhaän ñöôïc moät thöïc theå, thöïc theå naøy khoâng phaûi laø hình aûnh maø chaøng theo doõi, vaø ñoâi khi caùi thöïc theå trong loøng chaøng bieát leân tieáng noùi, gioïng noùi ñaõ laø gioïng noùi cuûa Iris vaø cuûa meï laø nieàm an uûi vaø söï hy voïng.
Coù nhöõng pheùp maøu xaûy ñeán cho chaøng vaø khoâng laøm chaøng ngaïc nhieân. Vaø nhö theá thuôû aáy chaøng ñoäi tuyeát baêng qua moät hoá thaúm ñoâng giaù, nöôùc ñaù moïc leân cöùng boä raâu daøi. Vaø trong tuyeát traéng boãng coù moät caây hoa Iris ñöùng ñôn ñoäc chon voùt maûnh mai, caây ñang ñaâm ra moät choài hoa ñeïp leû loi, chaøng cuùi ngöôøi xuoáng hoa vaø mæm cöôøi, bôûi vì baáy giôø chaøng ñaõ nhaän ra ñieàu maø Iris ñaõ luoân luoân nhaéc nhôû chaøng. Chaøng ñaõ nhaän ra giaác moäng treû thô cuûa chaøng vaø thaáy con ñöôøng maøu xanh nhaït coù nhöõng ñöôøng gaân saùng daãn vaøo trong söï bí nhieäm vaø traùi tim cuûa hoa ôû giöõa nhöõng chieác ñuõa baèng vaøng, vaø chaøng bieát raèng ñaáy ñaõ laø nôi maø chaøng tìm kieám, raèng ôû ñaáy ñaõ laø caùi baûn theå thaät söï chöù khoâng coøn laø hình aûnh nöõa.
Theá roài nhöõng lôøi nhaén nhuû troãi leân vang voïng trong tim chaøng, nhöõng giaác mô ñeán dìu chaøng ñi vaø chaøng böôùc vaøo moät tuùp leàu, trong ñoù coù nhieàu treû con, chuùng ñöa söõa cho chaøng uoáng vaø chaøng chôi ñuøa vôùi chuùng, chuùng keå chaøng nghe nhöõng caâu chuyeän vaø keå raèng, ôû trong röøng nôi nhöõng ngöôøi laøm than ñaõ xaûy ra moät pheùp laï. Raèng ôû ñoù ngöôøi ta thaáy caùnh cöûa caùc linh hoàn môû ra, vaø caùnh cöûa naøy chæ môû töøng ngaøn naêm moät maø thoâi. Chaøng laéng tai nghe vaø gaät ñaàu bieåu ñoàng tình vôùi hình aûnh ñaùng yeâu ñoù, chaøng tieáp tuïc ñi, moät con chim hoùt tröôùc maët chaøng trong buïi lieãu, gioïng hoùt ngoït ngaøo hieám coù nhö gioïng naøng Iris ñaõ quaù coá. Chaøng ñi theo chim, con chim cöù tieáp tuïc bay vaø nhaûy hoùt maõi maõi, qua ngoïn suoái, vaø ñi saâu vaøo caùc khu röøng.
Khi con chim baët tieáng vaø Anselm khoâng nghe cuõng khoâng thaáy chim ñaâu nöõa thì chaøng döøng laïi vaø nhìn quanh mình, chaøng thaáy mình ñang ñöùng trong moät thung luõng saâu trong röøng, moät laïch suoái chaûy nhoû nheï döôùi nhöõng taøng laù caây xanh roäng, ngoaøi ra toaøn theå vaïn vaät ñeàu yeân laëng vaø ñôïi chôø. Nhöng trong loàng ngöïc cuûa chaøng tieáng chim vaãn tieáp tuïc hoùt baèng moät gioïng yeâu thöông vaø thuùc duïc chaøng tieáp tuïc ñi, cho ñeán khi chaøng ñeán ñöùng tröôùc moät böùc töôøng choàng chaát nhöõng ñaù vaø phuû ñaày reâu, ôû giöõa böùc töôøng nöùt ra moät khe hôû chaät heïp daãn vaøo beân trong ngoïn nuùi.
Moät oâng giaø ñang ngoài tröôùc cöûa hang, ñöùng daäy khi thaáy Anselm ñi ñeán vaø la leân : "Haõy lui, ngöôøi kia, haõy lui ñi ! Ñaây laø caùnh cöûa ma, chöa coù keû naøo trôû laïi khi ñi vaøo trong".
Anselm ngaång ñaàu nhìn vaøo trong mieäng hang, chaøng thaáy ôû ñaáy moät con ñöôøng maøu vaøng ñöùng chen nhau, con ñöôøng moøn thoaûi xuoáng höôùng veà beân trong nhö vaøo trong ñaøi moät boâng hoa khoång loà.
Trong loàng ngöïc tieáng chim hoùt laûnh loùt vaø Anselm böôùc qua ngöôøi gaùc coång vaøo saâu trong mieäng hang, ñi qua daõy coät vaøng vaøo taän trong caùi bí nhieäm maøu xanh lô cuûa coát loõi noäi taâm.
Ñaây chính laø Iris, chính laø chaøng ñang thaâm nhaäp vaøo traùi tim Iris, vaø ñaây chính laø ñoùa hoa hueä kieám ôû trong khu vöôøn cuûa meï, chính trong ñaøi hoa xanh tím cuûa noù chaøng ñang böôùc vaøo lô löûng nhö bay löôïn vaø trong khi chaøng yeân laëng tieán ñeán khoaûng u minh baèng vaøng aáy thì ñoät nhieân taát caû nhöõng kyû nieäm, nhöõng tri thöùc ñeàu hieån hieän moät loaït trong chaøng, chaøng sôø thaáy tay mình, baøn tay nhoû vaø meàm, nhöõng tieáng noùi yeâu ñöôøng vang voïng gaàn guõi vaø tin caån trong tai chaøng, vaø chuùng vang voïng nhö theá ñoù, vaø nhöõng coät vaøng oùng aùnh nhö theá aáy, y heät nhö ngaøy xöa taát caû ñaõ vang tieáng vaø chieáu saùng cho chaøng trong nhöõng muøa xuaân cuûa thôøi thô daïi.
Giaác moäng cuûa chaøng cuõng ñaõ quay veà, giaác moäng chaøng ñaõ mô hoài coøn laø chuù beù con : mô raèng chaøng ñang böôùc xuoáng ñaøi hoa vaø sau löng chaøng toaøn theå theá giôùi cuûa caùc aûnh töôïng ñeàu cuøng böôùc theo, chuoài theo vaø chìm saâu vaøo trong söï bí nhieäm naèm sau taát caû caùc kinh haõi.
Nheï nhaøng Anselm baét ñaàu caát tieáng haùt, vaø con ñöôøng chaøng ñi eâm aùi chìm daàn vaøo choán Queâ höông (Heimat).
Hermann Hesse(1). Schxertlilie : hoa hueä maøu tím, thaân hình nhö moät caùi kieám. Iris : teân
Baûn dòch cuûa Thaùi Kim Lan
hoa hueä kieám - coù theå dòch boùng laø Hueä tím.
(2). Kapuziner : moät loaøi thaûo hoa coù maøu ñoû.
(3). Goldlack : moät loaøi hoa chöõ thaäp maøu vaøng - taïm dòch "Hoaøng thaäp"
[ Trôû Veà ]