Chim Vieät Caønh Nam [ Trôû Veà ] [ Trang chuû ]
Cöông Töø Thöùc Truyeän Naêm Quang-thaùi ñôøi Traàn, ôû trong xöù Hoùa-chaâu (Hueá, nguõ quang) coù teân Töø-Thöùc voán doøng-traâm anh. Cha ngöôøi xöa döï böïc coâng khanh, nhôø ôn vua neân maïng tuø thaân, laøm quang Teå-huyeän coi haït Tieân-du. Gaàn mieàn coù moät chuøa teân laø Lam-tích, goùp thaâu caûnh baàu thieân, maãu-ñôn moät ñoùa sen maáy nhaønh, tieáng ñoàn khaép heát gaàn xa, treû giaø naùo-nöùc yeán anh daäp dieàu.
Töø-Thöùc cuõng ra ñi coi cho bieát, tôùi nôi hoa maãu-ñôn, boãng ñaâu xaûy gaëp moät ngöôøi xinh toát lòch-söï quaù chöøng quaù ñoãi, treân trôøi cuõng ít coù, döôùi ñôøi thì haûn khoâng. Thaáy naøng (Giaùng-höông) bò keû giöõ hoa baét caàm, thì thöông môùi ñoøi treû tuøy-nhi maø bieåu noù ñi hoûi vì côù laøm sao laøm vaäy? Ngöôøi ta noùi naøng coi hoa neân bò baét. Töø-Thöùc raèng troïng voïng gì thöù aáy, maø khaùch tieân phaûi tay phaøm nhuûm-nha nhö vaäy. Beøn böôùc tôùi coåi aùo gaám ra cho thaèng canh, maø xin tha cho naøng ñi.
Naøng tieân caùm ôn Töø-Thöùc heát loøng. Roài töø taï trôû veà coõi tieân. Chaøng Töø-Thöùc töø aáy nhöõng thöông nhöõng nhôù luoân luoân, neân buoàn ñi chôi maõi, nhöõng say caûnh vaät thuù vui. Sau treo aán-tín töø chöùc quôøn ñi. Saém thuyeàn tôù thaày ñi löu-linh daïo caûnh chôi, ñuïng hang naøo gheù hang naáy coi; khoûi Xích-bích tôùi Vieân-ñaøo, traûi qua non nöôùc khaép nôi. Ngaøy kia troâng ra cöûa Thaàn-phuø, (7) ngoaøi xa bieån, ôû baéc quaác chaïy qua nam phöông, môùi noùi vôùi naøng Giaùng-höông maø xin veà thaêm queâ ñaëng coù phuù troái vieäc nhaø cho an roài haõy trôû laïi non tieân maø ôû maõn kieáp cuøng nhau. Naøng Giaùng-höông môùi naên næ caàm ôû laïi, maø chaøng Töø-Thöùc raèng-raèng quyeát moät xin veà. Ñem nhau vaøo chaàu chuùa Tieân coi thöû ngöôøi phaùn daïy leõ naøo. Chuùa tieân phaùn raèng chaøng coøn loøng tuïc chöa dôøi, coøn nhôù töôûng söï ñôøi baáy laâu thì thoâi, veà thì cho veà, cho xe tieân ñöa veà. Giaùng-höông môùi trao moät böùc thô phong laøm cuûa ñöa chaøng.
Chaøng Töø-Thöùc caàm thô töø taï ra veà. Tôùi nôi thì ñaõ vaät ñoåi sao dôøi khaùc xöa. Tìm nhaø nhaø chaúng coøn; tìm ngöôøi, ngöôøi nhöõng maët laï caû; khoâng thaáy laáy moät ngöôøi quen, hoûi oâng baø giaø caû, thì noùi khoâng bieát, noùi teân noùi hoï ra cuõng khoâng ai bieát; caùc oâng giaø noùi: töø thuôû nhoû coù nghe noùi teân aáy hoï aáy maø bieát ñaõ maáy ñôøi roài baây-giôø coøn ôû ñaâu maø tìm?
Töø-thöùc ngô ngaùo khoâng bieát laøm sao, muoán trôû laïi non tieân cuøng naøng Giaùng-höông, hay ñaâu söï dôû-dang ra roài; xe maây ñöa mình noù ñaõ ñi maát ñi. Moät mình bô vô ngao ngaùn, môùi môû thô ra maø coi, thì bieát ñaõ ñaønh caùch-bieät, khoâng coøn leõ trôû laïi nöõa ñöôïc. Thôû than than thôû ra ñi, chun vaøo ôû nuùi Huyønh-sôn, ôû aên ñoù laøm sao thì bieät tích khoâng roõ ñaëng.
(Miscellaneùes No 8 Decembre 1888, trang 15-16)
[ Trôû Veà ]