Chim Vieät Caønh Nam [ Trôû Veà ] [ Trang chuû]
Thöa quí oâng, quí baø,
Nöõ löu vaø vaên hoïc Döôùi töïa ñeà :Nguyeãn Thò Manh Manh
" Coâ Nguyeãn Thò Kieâm noùi veà vaán ñeà Nöõ-löu vaø Vaên-hoïc "
Baùo Phuï nöõ taân vaên naêm thöù tö soá 131, ngaøy 26-5-1932 ñaêng baøi dieãn thuyeát cuûa nöõ só Manh Manh ( bieät hieäu cuûa Nguyeãn Thò Kieâm ) nhö sau:
Thöa caùc chò em.Baùo Phuï nöõ taân vaên soá muøa Xuaân coù döï tính laøm ba vieäc :
1 ) Toå chöùc coâng vieäc Hoäi Duïc-anh.
2) Toå chöùc moät cuoäc Hoäi-chôï Phuï-nöõ.
3) Môû moät Nöõ-löu Hoïc-hoäi.Trong ba ñieàu döï tính ñoù, coù hai ñieàu ñaõ thieät haønh. Hoäi-chôï Phuï-nöõ nay ñaõ môû cöûa. Tieàn thaâu ñöôïc giuùp vaøo cho söï tieán haønh cuûa Hoäi Duïc-anh. Vaø hoài hoâm naøy, veà vaán ñeà duïc anh cuõng ñaõ coù chò em baïn gaùi ra dieãn thuyeát ôû ñaây nöõa.
Vaäy coøn Nöõ-löu Hoïc-hoäi bao giôø môùi ra ñôøi ?
Vieäc ñoù cuõng nhö vieäc treân, khoâng phaûi rieâng cuûa Phuï nöõ Taân vaên maø laø chung cuûa Nöõ-löu Nam-Vieät, thì töôûng cuõng neân nhaân cô hoäi naøy, ñem ra noùi chuyeän vôùi heát thaûy chò em trong nöôùc coù maët ôû ñaây.
Caâu chuyeän ñaõ khoù maø noùi ra laïi khoù hôn. Noùi ra ôû luùc naøo, choã naøo, coøn deã, maø noùi ra ôû luùc naøy, choã naøy, thieät laø khoù quaù.
Taøi sô, trí thieåu vaø lôøi aên noùi vuïng veà nhö toâi, thaät laáy laøm e leä maø böôùc leân dieãn ñaøn vaø cuõng laáy laøm aùy naùy, seõ khoâng khoûi ñeå phuï loøng quí oâng, quí baø vaø heát thaûy caùc chò em.
Noùi chuyeän veà Nöõ-löu Hoïc-hoäi töùc laø muoán noùi chuyeän phuï nöõ vôùi vaên chöông. Neáu cho Nöõ-löu Hoïc-hoäi laø caàn ích thì cuõng phaûi cho ñaøn baø laø coù maät thieát quan heä ñeán vaên chöông nöôùc nhaø.
Söï quan heä ñoù, toâi muoán noùi roõ ôû baøi naøy. Toâi laïi coøn muoán xeùt ra caùi ñòa vò cuûa ñaøn baø trong vaên hoïc coå kieâm, noùi veà caùi coâng duïng cuûa Nöõ-löu ñoái vôùi tinh thaàn trí thöùc cuûa loaøi ngöôøi, giaû thuyeát nhö ñöôïc cuøng chò em trong nöôùc ñöông hoäi hieäp nhau ôû nhaø Nöõ-löu Hoïc-hoäi maø chung vui caâu chuyeän vaên chöông.
Phaøm vaên hoïc nöôùc naøo cuõng ñeàu coù theå chia ra laøm hai phaàn, phaàn khaùch quan vaø phaàn chuû quan (litteùrature objective et litteùrature subjective).
Caùi vaên hoïc khaùch quan thöôøng thieân veà trieát lyù vôùi khoa hoïc. Caùi vaên hoïc chuû quan thöôøng troïng veà myõ thuaät vôùi thi ca. Moät ñaøng nhôø caùi tö töôûng nhôn sanh maø coù, moät ñaøng do ôû caùi tình caûm nhaân loaïi maø ra.
Theo leõ sinh lyù, thì ñaøn baø thöôøng naëng veà phaàn hoàn vaø nheï veà phaàn trí, caûm tình thì saâu maø tö töôûng thì heïp neân trong vaên hoïc thöôøng sôû tröôøng veà loái taû caûnh, ñaïo tình maø ít hay veà loái khaùch quan trieát lyù.
Ñem caëp maét tinh thaàn maø thöôûng thöùc ñeán nhöõng kyø quan, thaéng caûnh cuûa thieân nhieân vuõ truï, ñem khoái tình thaâm thieát maø hoøa theo vôùi nhöõng noãi cay, ñaéng, bi, thöông cuûa nhaân loaïi theá gian, ñoá ai noùi ñöôïc raèng ñaøn baø phaûi thua suùt ñaøn oâng veà choã ñoù.
Ñaõ saün coù caëp maét tinh thaàn aáy, ñaõ coù saün khoái tình thaâm thieát aáy, maø laïi coù vaên taøi ñuû hình dung ñöôïc nhöõng caûnh mình coi, ñuû taû dieãn ñöôïc nhöõng tình mình caûm, thì khoù gì maø chaúng thaønh neân ñöôïc nhöõng coâng trình tuyeät xaûo veà myõ thuaät, vaên chöông.
Thöû ñoïc baøi thi Vònh Ñeøo Ngang cuûa baø Huyeän Thanh-Quan :
Qua ñænh Ñeøo Ngang boùng xeá taø,thì ta phaûi coâng nhaän laø moät baøi thi taû caûnh thieät hay, phaûi coù tinh thaàn myõ thuaät môùi chuïp ñöôïc heát nhöõng caùi caûnh saéc thieân nhieân, maø laïi cuõng phaûi coù taâm hoàn thi só môùi caûm thaáy ñöôïc nhöõng moái kyø tình cao töù.
Coû caây chen ñaù, laù chen hoa.
Lom khom döôùi nuùi tieàu vaøi chuù,
Laùc ñaùc beân soâng rôï maáy nhaø.
Nhôù nöôùc ñau loøng con quoác quoác.
Thöông nhaø moûi mieäng caùi gia gia.
Döøng chaân ngaûnh laïi trôøi, non, nöôùc,
Moät maûnh tình rieâng ta vôùi ta.Laïi thöû ñoïc moät ñoaïn vaên sau naøy trong baøi Gioït leä thu cuûa nöõ só Töông-Phoá ñaõ thaáy ñaêng treân taïp chí Nam phong.
Thu veà ñeïp löùa duyeân Ngaâu,thì ta seõ thaáy thieät laø tình thaâm, gioïng thieát, phi ngoïn buùt ñaøn baø khoâng laáy ñaâu ñöôïc lôøi vaên thoáng thieát nhö theá, vaø neáu khoâng phaûi laø ñaøn baø veà haïng cao ñaúng ( femme supeùrieure ) thì cuõng khoâng laáy ñaâu ñöôïc caùi tình caûm naëng neà nhö kia.
Naêm naêm oâ thöôùc baéc caàu Ngaân-giang
Ñoâi ta aân aùi lôõ laøng,
Giöõa ñöôøng sinh töû ñoaïn tröôøng chia hai.
Anh vui non nöôùc tuyeàn ñaøi,
Coõi traàn höông löûa thöông ai laïnh luøng.
Nhaân gian khuaát neûo non boàng,
Traêm naêm naõo kieáp taám loøng bô vô ...Hoaëc coù keû noùi : baøi vaên taû caûnh chæ laø moät caùi ñoà chôi tæ tæ cuûa khaùch nhaøn cö, maø lôøi thô ñaïo tình nhaém cuõng chaúng ích gì cho nhôn taâm theá ñaïo.
Noùi vaäy thì nhöõng baøi thi taû caûnh cuûa Lamartine sau coù ngöôøi daùm ñem maø so saùnh vôùi nhöõng baøi vaên trieát lyù cuûa Descartes maø nhöõng gioït leä neân thô cuûa Musset sao coù ngöôøi daùm ñeà treân nhöõng thieân huøng vaên ñaïi luaän cuûa Voltaire ?
Khoâng. Neáu caùi oùc ta caàn phaûi laøm baïn vôùi nhöõng caùi tö töôûng cao sieâu thì caùi hoàn ta cuõng caàn phaûi tieâu dao vôùi nhöõng caùi coâng trình myõ thuaät. Neáu caùi phaàn trí thöùc ta caàn phaûi trau gioài cho ñöôïc sung tuùc phong phuù, thì caùi khoái tình caûm ta cuõng caàn phaûi boå döôõng cho ñöôïc thaâm thieát tröù minh.
Vaû, moät gioït nöôùc maét cuûa keû ña tình, moät tieáng thôû daøi cuûa ngöôøi maïng baïc, neáu ta bieát noù töø ñaâu maø coù, laïi thaät roõ trong caùi taâm söï cuûa keû ñoaïn tröôøng thì ñeàu coù theå boå ích ñöôïc nhö maáy thieân khaûo cöùu cuûa nhöõng nhaø trieát hoïc vaäy.
Neáu vaên hoïc khaùch quan coù theå laøm cho ta khoân ngöôøi ra thì caùi vaên hoïc chuû quan laïi khieán ta ñöôïc bieát mình hôn.
Thaáy ngöôøi vui maø xeùt ñeán noãi vui cuûa ta, thaáy ngöôøi buoàn maø xeùt ñeán noãi buoàn cuûa ta, thaáy ngöôøi xoùt xa ñau khoå maø xeùt ñeán nhöõng choã ñau khoå xoùt xa cuûa ta, thì chaúng nhöõng ta ñöôïc vöøa loøng raèng ñaõ coù ngöôøi cuøng moät taâm söï vôùi ta, maø laïi coøn thoûa chí vì ta ñaõ nhôn ñaáy maø töï bieát theâm ñöôïc caùc boån ngaõ cuûa ta nöõa.
Moät nhaø Taây nho coù noùi : " Moãi ngöôøi ta ñeàu coù ñem theo moät cuoán saùch nhôn loaïi ( livre de l'humaniteù ).
Cuoán saùch ñoù ôû ñaøn oâng thöôøng vì caùi khuynh höôùng veà khaùch quan, maø bò boû queân hoaëc ñeå maát. Song ñaøn baø voán naëng veà chuû quan, neân khoâng heà chaúng nhaän thaáy caùi kho taøng quí baùu aáy cuûa mình.
Nhöõng cuûa caûi tích tröõ ôû trong caùi kho taøng ñoù, neáu coù theå phaân phaùt ra baèng ngoïn buùt ñöôøng vaên, thì caùi vaên aáy laø caùi hình aûnh cuûa noãi loøng, khi thöôøng, khi bieán, luùc an, luùc nguy, tuøy theo vôùi söï kích thích cuûa ngoaïi caûnh maø thaêng traàm, maø theo vôùi caùi ca ñieäu cuûa thieân nhieân maø hoïa vaän.
Nhöng neáu khoâng coù vaên taøi ñuû taû dieãn noù ra thì cuõng coù theå gaây laáy aûnh höôûng tôùi nhöõng vaên nhôn tao só, maø hoaëc truyeàn thoï caùi nguoàn thi ca cuûa mình, hoaëc phaùt sanh caùi kho tình caûm cho ngöôøi ñeå giaùn tieáp giuùp vaøo cho vaên hoïc.
Caùi coâng vieäc tröïc tieáp cuûa ñaøn baø, ñoái vôùi vaên hoïc thì töø xöa tôùi nay ta ñaõ thaáy nhieàu, thaáy baø Thò Ñieåm, thaáy baø Thanh-Quan, thaáy baø Seùvigneù, thaáy baø Starl, v.v... moãi baø ñeàu coù theâm chöông, theâm tieát vaøo cho cuoán saùch nhôn loaïi, caøng ngaøy caøng ñöôïc hoaøn toaøn theâm leân, ñöôïc phong phuù theâm ra, cho caùi taâm giôùi minh moâng baùt ngaùt cuûa ngöôøi ñôøi ñaõ phaûi theo veát chôn nhaø thaùm hieåm maø laàn laàn cuõng ñöôïc khaùm phaù nhö caùi theá giôùi höõu hình cuûa ta vaäy.
Coøn coâng vieäc giaùn tieáp ñaøn baø ñoái vôùi vaên hoïc thì trong lòch söû cuõng ñaõ töøng coù noùi : noùi Pascal ñaõ chòu aûnh höôûng cuûa coâ em Jacqueline maø laøm ra taäp Tö töôûng ( Les Penseùes ); laïi noùi Chateaubriand ñaõoõ chòu aûnh höôûng cuûa baø chò Lucile maø laøm ra boä Tinh thaàn ñaïo Cô-ñoác ( Geùnie du Christianisme ).
Coøn naøo laø nhaø baùc hoïc Ernest Renan ñaõ nhôø söï un ñuùc cuûa baø chò Henriette maø laøm ra cuoán saùch Ñôøi Chuùa Gieâ-su ( Vie de Jeùsus ) laø moät coâng trình tuyeät xaûo cuûa tö töôûng loaøi ngöôøi, cuõng laø nhaø vaên haøo. Jean Jacques Rousseau ñaõ nhôn söï caûm hoùa cuûa Warens phu nhôn maø khai ñaïo ra caùi vaên maïch laõng maïn cuûa nöôùc Phaùp ... keå sao cho xieát.
Ta vaãn thöôøng coù caâu Nhi nöõ taïo anh huøng, maø nhöõng vaên nhôn tao só töùc cuõng laø nhöõng anh huøng ôû trong tinh thaàn giôùi vaø tö töôûng giôùi cuûa nhôn loaïi. Nhöõng böïc anh huøng naøy nguyeân baûn chaát ñaõ coù choã khaùc ngöôøi, maø chæ vì traàn ai vaéng maët tri kyû neân thöôøng khi khoâng bieát töï mình phaùt minh ñöôïc nhöõng caùi thieân taøi cuûa mình.
ÔÛ nöôùc Anh, veà theá kyû thöù 19, coù moät nhaø baùc hoïc laø Stuart Mill, thoâng minh sôùm, hoïc vaán nhieàu. Ba tuoåi ñaõ bieát tieáng Hy-laïp. Taùm tuoåi ñaõ thoâng chöõ La-tinh. Möôøi hai tuoåi ñaõ khaûo veà trieát hoïc vaø kinh teá. Möôøi laêm tuoåi ñaõ laõnh hoäi ñöôïc heát thaûy nhöõng trí thöùc cuûa nhôn loaïi coå kim.
Nhöng tôùi naêm hai möôi tuoåi thì ñieân. Söï ñieân naøy, ngöôøi thì cho laø bôûi quaù duøng söùc cuûa tinh thaàn maø keû laïi noùi bôûi thieáu ñoà aên cho tình caûm.
Sau oâng gaëp moät nhaø nöõ só laø Taylor phu nhôn. OÂng thöông baø, roài oâng cöôùi baø. Töø ñoù oâng heát ñieân vaø laøm ra ñöôïc nhieàu saùch raát coù giaù trò tôùi nay coøn nhieàu ngöôøi noùi ñeán.
Sau khi baø Taylor cheát, treân baøi töïa moät cuoán saùch cuûa oâng, oâng coù vieát maáy haøng ñeå kính taëng caùi höông hoàn cuûa baø, xin dòch ra sau ñaây:
" Quyeån saùch naày laø ñeå kính taëng caùi höông hoàn moät ngöôøi vöøa döï phaàn caûm hoùa laïi vöøa giöõ vieäc tröù taùc trong nhöõng choã ñaëc saéc nhöùt ôû caùc coâng trình vaên nghieäp cuûa toâi, töùc laø caùi höông hoàn cuûa ngöôøi vöøa laø nöõ löu (amie) vöøa laø hieàn theâ, maø toâi ñaõ ñöôïc thöøa höôûng, bieát bao nhieâu nhöõng lôøi khuyeán khích phaán khôûi, cuøng nhöõng yù kieán bieåu tình maø toâi ñaõ coi nhö nhöõng phaàn thöôûng ñích ñaùng vaäy. Töø maáy naêm nay nhöõng caùi gì toâi ñaõ vieát ra, töùc vöøa laø ôû coâng toâi, vöøa laø ôû coâng naøng.
" Nhöng quyeån saùch naøy maø toâi ñaõ xuaát baûn ra ñaây, khoâng ñöôïc naøng coi laïi nhö loøng toâi sôû nguyeän, thieät ñaõ khieán cho nhieàu choã quan troïng caàn phaûi phuû chaùnh maø khoâng ñöôïc naøng ôû laïi ñeå phuû chaùnh laïi cho.
" Neáu toâi chæ laáy nöûa phaàn nhöõng caùi tö töôûng quaûng baùc, nhöõng caùi taùnh tình cao sieâu maø naøng ñaõ ñem ñi maát, thì theá giôùi seõ ñöôïc höôûng thoï gaáp maáy möôi chöõ caùi toâi vieát baây giôø, chæ rieâng moät mình ñoäc löïc maø khoâng coù caùi taøi trí ñoäc nhöùt, voâ song cuûa naøng boå cöùu vaøo cho ".
Coi nhö vaäy thì caùi ñòa vò cuûa ñaøn baø ôû trong vaên hoïc cuõng khoâng phaûi laø thaáp thoûi gì, theo nhö nhieàu ngöôøi ñaõ töôûng. Vaø caùi aûnh höôûng cuûa ñaøn baø ñoái vôùi nhöõng baäc vaên nhaân tao só cuõng raát laø naëng neà thaâm thieát, nhôø ñoù maø vaên hoïc phaùt ñaït voâ cuøng.
Tuy nhieân, caùi ñòa vò ñoù thöôøng vaãn coù nhieàu ngöôøi laáy laøm baát maõn vì thaáy noù caùch bieät quaù vôùi caùi ñòa vò cuûa nam giôùi ôû treân vaên ñaøn. Vaø caùi aûnh höôûng kia, laïi coù keû coi laø khoâng danh giaù gì cho phuï nöõ ôû giöõa ñôøi vaên minh khoa hoïc.
Bôûi vaäy maø môùi ñaây coù söï caùch maïng raát ñaùng chuù yù ôû laøng vaên nöõ giôùi laø söï nam hoùa ( masculinisation ) nghóa laø söï ñaøn baø muoán hoùa theo ñaøn oâng. Söï nam hoùa naày laø keát quaû dó nhieân cuûa caùi phong traøo nöõ quyeàn ôû theá giôùi.
Quyeàn lôïi trong xaõ hoäi ñaõ muoán höôûng ngang nhau thì ñòa vò trong vaên hoïc cuõng khoâng ñöôïc caùch vò. Ñaøn oâng cheâ ñaøn baø khoâng sôû tröôøng veà loái khaùch quan nghò luaän, ñaøn baø phaûi toû ra laø coù.
Maø ñaõ muoán toû ra coù tö caùch khoa hoïc, coù tö töôûng trieát hoïc, bieát nghò luaän khaùch quan thì caùi boån ngaõ khaùc theá naøo.
Coù ngöôøi cho söï nam hoùa naày laø khoâng coù lôïi cho vaên hoïc, vì neáu ñaøn baø maø hoùa theo ñaøn oâng caû, thì trong tö töôûng giôùi ( monde intellectuel ) khoâng bieát coù theâm ñöôïc gì khoâng, maø trong tinh thaàn giôùi ( mond moral ) ta ñaõ thaáy söï thieät thoøi, caùi kho trí thöùc cuûa nhaân loaïi khoâng bieát coù taêng leân ñöôïc bao nhieâu, maø caùi nguoàn tình caûm cuûa nhaân loaïi ta ñaønh thaáy ngöng treä.
Rieâng toâi, thì toâi khoâng heà coù bi quan veà söï aáy.
Ñaøn baø muoán nam hoùa thì cöù vieäc nam hoùa, maø ñaâu coù nam hoùa ñöôïc heát, vaø ñaâu coù theå boû haún ñöôïc caùi boån saéc cuûa mình.
Nhaø nöõ khoa hoïc seõ laøm cho khoa hoïc neân thô. Nhaø nöõ vaên hoïc seõ laøm cho tö töôûng theâm ngoä. Nhaø nöõ taùc giaû seõ laøm cho nghóa lyù theâm duyeân. Maø roài moãi theå trong vaên hoïc ( genre litteùraire ) seõ ñeàu coù caùi veû dòu daøng eâm aùi, caùi vò phong phuù, thanh tao cuûa ñaøn baø coù ñieåm chuyeát vaøo cho.
Thöû ñoïc qua vaên hoïc söû nöôùc Phaùp ngaøy nay, ta laïi chaúng thaáy nhöõng nhaø nöõ só nhö Arveøde Barine, Seùveùrine, Made de Searcey, v.v ... keû chuyeân veà söû hoïc, ngöôøi vieát vaên pheâ bình, keû ñöùng laøm chuû baùo ... phaàn nhieàu ñeàu ñöôïc hoaøn toaøn ñaéc theå caû ö ?
Vaû, baây giôø ta môùi thaáy ôû vaên hoïc nöõ löu coù phong traøo nam hoùa, maø töø tröôùc ñeán nay, ôû beân nam giôùi ñaõ coù bao nhieâu söï nöõ hoùa veà vaên chöông ?
OÂng Lamartine vì thöông baïn gaùi maø laøm neân ñöôïc nhöõng baøi thi tuyeät dieäu, oâng Alfred de Musset vì giaän tri aâm maø coù ñöôïc caùi gioïng ñieäu tieâu tao. ÔÛ Haø-tieân coù nhaø vaên só Ñoâng Hoà vieát vaên ñaõ nhieàu maø chæ coù baøi vaên khoùc vôï laø hay hôn heát caû. ÔÛ Haø-noäi coù nhaø thi só Taûn-Ñaø, thöôøng phaûi giaû thieát ra moät ngöôøi tình nhaân khoâng quen bieát ñeå laáy töù laøm thi.
Nay coù caùi phong traøo nam hoùa, khoâng bieát söï nöõ hoùa coøn ñöôïc ôû trong vaên hoïc khoâng. Hai vieäc ñoù xeùt ra khoâng coù gì laø maâu thuaãn caû.
Ñaøn baø muoán hoïc caùi cöùng coûi cuûa ñaøn oâng cuõng chöa bôùt caùi uyeån chuyeån cuûa ñaøn baø. Ñaøn baø muoán coù caùi khaùch quan cuûa ñaøn oâng, thì ñaøn oâng cuõng vaãn möôïn ñöôïc caùi chuû quan cuûa ñaøn baø chôù sao ?
Nay xeùt ñeán söï nam hoùa ñoù ôû trong vaên hoïc nöôùc nhaø thì ta cuõng ñaõ thaáy coù nhieàu caùi hieän töôïng khaû quan.
Thaáy caùc baø chuû thô quaùn hoâ haøo vieäc daân, vieäc nöôùc, caùc baø chuû taân vaên coå ñoäng bình ñaúng, bình quyeàn, caùc coâ nöõ taùc giaû, nöõ trôï buùt, keû keâ cöùu hoïc thuaät, ngöôøi nghò luaän vaên chöông, keû giöõ vieäc khoâi haøi treân baùo chí, ngöôøi chuyeân baøn ñaïo lyù giöõa vaên ñaøn ... nhöùt nhöùt ñeàu nhieät thaønh nam hoùa, coâng nhieân phaûn ñoái haún caùi ñòa vò tröôùc kia ñaøn baø ôû vaên hoïc, maø tö töôûng, hoïc thöùc, giaùo duïc, haønh ñoäng ñeàu muoán nhö baïn nam nhi ñeå möu laáy quyeàn lôïi bình ñaúng ôû xaõ hoäi.
Laáy rieâng veà phöông dieän vaên hoïc maø noùi thì caùi phong traøo naày chính laø moät caùi trieäu chöùng veà söï taán hoùa cuûa nöõ löu ôû treân ñöôøng vaên hoïc.
Söï taán hoùa ñoù ta chöa thaáy ñöôïc maïnh meõ, vì trong xaõ hoäi, ngoaøi nhöõng tröôøng hoïc coâng, tö, theo chöông trình cuûa nhaø nöôùc, thì chöa coù caùi cô quan vaên hoïc naøo cuûa nöõ löu.
Ñoù laø moät söï thieáu soùt maø chuùng ta ñeàu laáy laøm phaøn naøn, vaø chính cuõng laø moät leõ khieán cho chuùng ta troâng ñôïi coù moät vaøi nöõ löu hoïc hoäi môû ra trong xaõ hoäi Vieät-nam.
Ñaõ ñaønh, vieäc vaên hoïc khoâng phaûi laø vieäc chung cuûa heát thaûy moïi ngöôøi, maø heã coù duyeân nôï vôùi vaên chöông thì cuõng khoâng caàn phaûi coù nöõ löu hoïc hoäi maø môùi phaùt trieån ñöôïc caùi thieân taøi thi caûm cuûa mình.
Ñoái vôùi nhöõng caùi thieân taøi xuaát chuùng, nöõ löu hoïc hoäi coù theå khoâng laø caàn thieát; ñoái vôùi nhöõng keû dung tuïc chí ngu, nöõ löu hoïc hoäi coù theå cho laø ñoà thöøa.
Nhöng ñoái vôùi nhöõng ngöôøi nhö chuùng toâi ñaây, ngu maø muoán hoïc cho khoân, doát maø muoán hoïc cho gioûi, khoâng bieát myõ thuaät maø bieát yeâu meán myõ thuaät, khoâng bieát vaên chöông maø bieát caûm meán vaên chöông, thì nöõ löu hoïc hoäi thieät laø caàn ích cho chuùng toâi laém.
Theo nhö lôøi tuyeân ngoân trong soá muøa Xuaân cuûa Phuï nöõ taân vaên thì hoïc hoäi seõ do moät boïn phuï nöõ laäp ra vaø ñöùng chuû tröông. Ñaïi ñeå daïy nhau baèng caùch noùi chuyeän, ai cuõng coù theå nghe maø hieåu ñöôïc heát, aáy laø hoïc ñoù. Chæ caàn coù caên phoá roäng, baøn gheá cho nhieàu, tuaàn leã maáy laàn, môøi nhöõng tay thoâng thaùi ñeán giaûng veà nhöõng vaán ñeà caàn yeáu cho chò em nghe, baát luaän sang heøn, ai muoán hoïc ñeàu coù theå ghi teân vaøo maø nghe giaûng.
" AÁy chaúng qua laø moät phöông phaùp caáp cöùu cho naïn ñoùi khoù veà söï hoïc maø laø moät phöông phaùp ñaõ kieán hieäu ñöôïc ôû nhieàu nöôùc ".
ÔÛ caùc nöôùc thì toâi khoâng bieát, chôù ôû nöôùc Phaùp hieän coù caùi Universiteù des Annales do baø Yvonne Sarcey chuû tröông moãi tuaàn ñeàu coù môøi nhöõng nhaø vaên haøo thi só, hoaëc nhöõng vò baùc hoïc haøn laâm tôùi dieãn thuyeát veà vaên chöông, lòch söû, myõ thuaät, thi ca, hoaëc noùi chuyeän veà luaân lyù, giaùo duïc, xaõ hoäi, kinh teá.
Moãi laàn dieãn thuyeát, nöõ thính giaû ñeán döï raát ñoâng. Coâ hoïc sinh sau khi ra khoûi cöûa tröôøng, chò thô kyù sau khi ñaõ rôøi bieät vieäc sôû, baø noäi trôï sau khi ñaõ raûnh chuyeän gia ñình, khaùch khueâ phoøng sau khi ñaõ xeáp ñoà may vaù ... ai cuõng vui loøng ñeán nghe dieãn thuyeát ñeå hoïc theâm laáy moät vaøi caùi laï, caùi hay maø tu boå vaøo cho trí thöùc cho mình, vaø ñeå tieáp höôûng laáy moät caùi caûm giaùc veà myõ thuaät, vaên chöông ñaëng soáng qua moät vaøi chuïc phuùt caùi ñôøi tinh thaàn giöõa theá tuïc.
Caùi nöõ löu hoïc hoäi ôû nöôùc ta maø Phuï nöõ taân vaên ñang ñöôïc döï tính ñaây, lieäu seõ coù ñöôïc caùi keát quaû ñoù khoâng ?
Leõ phaûi thì phaûi chôø cho noù ra ñôøi, ta môùi neân noùi tôùi keát quaû.
Nhöng neáu caùc chò em trong nöôùc ñaõ cuøng toâi nhaän thaáy caùi ñòa vò cuûa mình ôû trong vaên hoïc thì taát phaûi muoán cho caùi ñòa vò ñoù caøng ngaøy caøng cao, caùi coâng duïng ñoù caøng ngaøy caøng lôùn maø vui loøng troâng cho noù coù nöõ löu hoïc hoäi ra ñôøi.
Kinh Phaät coù caâu " Töï giaùc nhi giaùc tha " nghóa laø töï saùng mình ñeå saùng ngöôøi.
Ngöôøi ñaøn baø cuõng coù caùi tinh thaàn caàn phaûi töï giaùc ñeå chieáu saùng ra ôû chung quanh mình, cho gia ñình ñöôïc eâm ñeàm phong phuù, cho xaõ hoäi ñöôïc röïc rôõ quang minh.
Caùi tinh thaàn ñoù ta muoán coù thì ta laïi caøng tha thieát mong cho nöõ löu hoïc hoäi sôùm ra ñôøi.
Vaäy, tôùi ñaây, xin cho chuùng toâi ñöôïc taïm bieät vôùi heát thaûy chò em ñaõ haï coá nghe toâi töø naõy ñeán giôø, cuøng nhau heïn hoø seõ laïi coøn ñöôïc gaëp gôõ ôû treân gheá nhaø hoïc hoäi.
( Phuï nöõ taân vaên soá 131 ngaûy 26-5-1932 )
[ Trôû Veà ]