Chim Vieät Caønh Nam [ Trôû Veà ] [ Trang chuû ]
OÂng giaø keå chuyeän ñôøi xöa:
Vaøi kyû nieäm cuûa moät cöïu sinh vieân tröôøng thuoác Haø Noäi
(2)B.s. Nguyeãn Löu Vieân
[ Phaàn 1 ] - [ Phaàn 2 ]
Toâi ñöôïc vaøo nhoùm ñi taäp söï ôû Khu Ngoaïi thöông tröôùc, neân xin noùi ñeán khu naày tröôùc.
Phaân khoa Ngoaïi thöông (Clinique chirurgicale)
Ñòa ñieåm : Nhaø thöông Phuû Doaõn (Hoâpital du Protectorat) ôû trong thaønh phoá Haø Noäi khoâng xa Hoà Hoaøn Kieám.
Phuï traùch : giaùo sö Meyer May, roài giaùo sö Pierre Huard.
Staff goàm coù 2 tröôûng phoøng beänh lyù (chef de clinique) laø baùc só Vuõ Ñình Tuïng (maát trong thaäp nieân 50 ôû ngoaøi Baéc) vaø baùc só Hoà Ñaéc Di (veà sau khoa tröôûng Y khoa Haø Noäi) ; luùc aáy cuï Di cuõng kieâm chöùc vuï meùdecin reùsident (reùsident ñaây khoâng phaûi laø theo chöông trình residency nhö beân Myõ maø laø "meùdecin qui reùside" ( dans l'hoâpital ) ( baùc só thöôøng truù, coù nhaø ôû trong chu vi beänh vieän ñeå giaûi quyeát taát caû moïi vaán ñeà xaûy ra ngoaøi giôø laøm vieäc, keå caû thöù baûy, chuùa nhöït vaø ngaøy leã ) ; vaø 1 noäi truù (interne) laø anh Toân Thaát Tuøng (veà sau giaùo sö Y khoa Haø Noäi, boä tröôûng Y teá Baéc Vieät, chuû tòch Hoäi Hoàng Thaäp Töï Baéc Vieät ñoùng vai quan troïng trong vieäc trao ñoåi thöông beänh binh vôùi Phaùp ôû Ñieän Bieân Phuû naêm 1954 ), roài anh Phaïm Bieåu Taâm ( veà sau khoa tröôûng Y khoa Saøi Goøn, hieän ôû California).
Thaày Meyer-May hình nhö xuaát thaân (1) laø hoïc troø cuûa Gosset, moät danh sö cuûa Y khoa Ñaïi hoïc Paris chuyeân veà giaûi phaãu buïng (chirurgie abdominale). Thaày ñeå laïi cho toâi hai hình aûnh ñaëc bieät : moät laø luùc thaày ñi round vaø hai laø luùc thaày duyeät laïi hoà sô beänh nhaân vaøo cuoái tuaàn. Thaày ñi round coù veû raát oai veä : Thaày ñaõ cao lôùn "ñeïp trai" luùc naøo cuõng "parisien" dieâm duùa, ñi round thì coù "taû phuø höõu baät" cuï Di moät beân anh Toân thaát Tuøng moät beân, theo sau laø moät ñaøn "ñeä töû" ngoaïi truù vaø sinh vieân. Ñeán giöôøng beänh nhaân do anh Tuøng giôùi thieäu vaø trong khi ngoaïi truù hay sinh vieân ñoïc baûn baùo caùo beänh lyù (observation clinique) thì thaày khaùm beänh nhaân tay vaãn ñeo bao tay (gants) cao su moûng (moät vieäc hieám coù ôû Vieät Nam luùc baáy giôø) naén, boùp, nheï nhaøng maët toû veû aân caàn nieàm nôû , luùc naøo cuõng leã ñoä : "Tournez aø gauche s'il vous plait madame", "Levez-vous s'il vous plait, monsieur" ... Luùc naøo cuõng s'il vous plait lôøi noùi eâm dòu cöû chæ nheï nhaøng vôùi taát caû beänh nhaân giaø treû, giaøu ngheøo, keå caû beänh nhaân queâ muøa maëc vaùy raêng ñen naèm ôû phoøng thí. (Thöïc laø moät taùc phong cao ñeïp, kính troïng beänh nhaân maø luùc aáy döôùi thôøi thöïc daân khoâng phaûi thaày naøo cuõng coù, trong thôøi maø moät teân thöôïng só adjudant queøn cuûa Phaùp ñöôïc cöû laøm "oâng coø","oâng caåm" (chef de police) cuõng coù theå laøm oai baét naït aát cöù Annamite indigeøne naøo giaø, treû, giaøu, ngheøo, lôùn, beù, nhöùt laø queâ muøa doát naùt). Coù khi sau khi khaùm xong thaày an uûi beänh nhaân: "Rassurez-vous madame (monsieur), restez ici nous prendrons soin de vous". Roài, coù khi ra khoûi phoøng beänh nhaân ñi moät ñoãi cho beänh nhaân khoâng coù theå nghe thaáy ñöôïc, thaày quay laïi noùi : "Je lui donne encore un mois aø vivre au maximum parce que ... " vaø thaày giaûi thích taïi sao, v.v... Veà sau naày toâi môùi bieát ñoái vôùi moät beänh nhaân maéc beänh ngaët ngheøo moät baùc só Myõ seõ noùi thaät noùi roõ, noùi heát cho beänh nhaân hieåu roõ tình traïng cuûa mình ñeå maø töï lieäu, coøn moät baùc só Phaùp thì khoâng noùi heát cho beänh nhaân sôï laøm maát tinh thaàn maø chæ noùi heát cho gia ñình ñeå gia ñình ñònh lieäu. Moãi beân ñeàu coù caùi lyù cuûa noù tuøy theo truyeàn thoáng vaø taäp quaùn cuûa moãi xaõ hoäi.
Taäp söï ôû Khu Ngoaïi thöông vôùi thaày Meyer-May " teo nhöùt laø saùng thöù baûy (vì luùc aáy saùng thöù baûy coøn phaûi laøm vieäc, chieàu môùi ñöôïc nghæ goïi laø "semaine anglaise") luùc maø thaày duyeät laïi hoà sô beänh nhaân trong tuaàn: thaày, staff, vaø taát caû noäi, ngoaïi truù vaø sinh vieân ñeàu vaøo trong vaên phoøng cuûa thaày; thaày ngoài ôû baøn giöõa, staff ñöùng hai beân, ngoaïi truù vaø sinh vieân ñöùng ñoái dieän thaønh voøng baùn nguyeät; anh Tuøng ñöa töøng hoà sô, thaày xem qua, neáu coù hình quang tuyeán X (X rays) thì thaày baät ñeøn leân, nhìn vaøo danh saùch sinh vieân ñeå tröôùc maët, goïi teân moät anh roài hoûi: Qu'est ce que c'est ? Je vous donne dix secondes pour faire le diagnostic ... hoaëc neáu khoù thì Je vous donne trente secondes. Thì anh sinh vieân bò goïi phaûi traû lôøi ngay. Thöôøng thöôøng sinh vieân naêm thöù nhöùt thì bò goïi ñeå ñònh caùc beänh gaãy tay gaãy chaân; nhöng mình chaân öôùt chaân raùo ôû PCB môùi leân, danh töø y hoïc coøn chöa quen maø nghe noùi naøo laø "fracture de Pouteau-Colles, fracture de Dupuytren", naøo laø mal de Pott, v.v... neân sôï quaù. Coù leõ vì ñaõ quaù "teo" neân coøn giöõ kyû nieäm saùng thöù baåy vôùi thaày Meyer-May cho tôùi baây giôø. Cuoái heø naêm 1940, saép vaøo nieân khoùa 40-41, moät hoâm thaày Meyer-May bieán maát, khoâng ai bieát, khoâng ai thaáy ôû ñaâu, maõi maáy tuaàn sau, (vì luùc aáy caùch nay nöûa theá kyû vaø ñang Ñeä Nhò Theá Chieán söï lieân laïc vaø thoâng tin raát khoù khaên) môùi nghe tin raèng thaày ñaõ ôû Hong Kong ( maø Hong Kong luùc aáy ñoái vôùi ngöôøi Vieät Nam laø xa bieät muø). Lyù do: Vì Phaùp thua traän, bò Ñöùc Quoác Xaõ chieám ñoùng, chính phuû Vichy phaûi theo chaùnh saùch khuûng boá ngöôøi Do Thaùi cuûa Ñöùc Quoác Xaõ vaø caùc thuoäc ñòa Phaùp cuõng phaûi theo maãu quoác neân thaày Meyer-May, goác Do Thaùi, phaûi tìm ñöôøng taåu thoaùt qua Hong Kong roài qua Myõ. Veà sau, ñeán naêm 1955 thì toâi ñöôïc tin thaày ôû Baltimore vaø laøm giaùo sö moân "Geographic pathology".
Thay theá thaày Meyer-May ñieàu khieån Phaân khu Ngoaïi thöông laø giaùo sö Pierre Huard, giaùo sö moân Cô theå hoïc (Anatomie) vaø moân Giaûi phaãu y hoïc (meùdecine opeùratoire). Thaày Huard laø moät baùc só nhaø binh, hình nhö xuaát thaân töø Val-de-Graâce, laø quaân y vieän danh tieáng nhöùt cuûa Phaùp (nhö Walter Reed cuûa Myõ). Khoâng bieát coù phaûi vì caù tính hay vì moâi tröôøng nhaø binh maø toâi coù caûm töôûng thaày Huard tröïc ngoân hôn, nhöng noùng naûy hôn, deã soát ruoät hôn thaày Meyer-May. Veà chuyeân moân tuy hai thaày ñeàu laø baäc sö thöôïng thaëng veà giaûi phaãu toång quaùt, toâi coù caûm töôûng thaày Meyer-May sôû tröôøng ôû caùi buïng (hoïc troø cuûa Gosset maø) coøn thaày Huard thì sôû tröôøng ôû töù chi, vì giaûi phaãu caét tay cöa chaân thaày laøm mau leï, goïn gaøng veùn kheùo ít coù ai bì kòp.
Kyû nieäm cuûa toâi vôùi thaày Huard coù moät chuyeän buoàn cöôøi laø : moät hoâm toâi ñaùnh thuoác meâ cho thaày moå moät ngöôøi beänh nhaân cuûa toâi, maø luùc aáy thuaät ñaùnh thuoác meâ haõy coøn thoâ sô chöa phaûi laø moät chuyeân khoa coù teân (anesthesiologie) trong ngaønh Y, chöa coù nhöõng maùy moùc toái taân raéc roái cao sieâu nhö baây giôø, maø chæ duøng masque aø ether ñôn sô giaûn dò. Ñuùng theo saùch vôû vaø theo lôøi chæ giaùo cuûa caùc thaày khi thaáy moå saép xong thì phaûi vaën ether xuoáng daàn daàn ñeå khi moå xong thì beänh nhaân tænh daäy sôùm. Hoâm aáy coù leõ gaëp phaûi ngaøy haïn thaùng kî hay sao maø toâi môùi vaën daàn ether xuoáng thì beänh nhaân cöïa mình; thaày Huard löôøm toâi moät caùi vaø döôùi baøn moå chaân mang giaày botte nhaø binh cuûa thaày ñaù vaøo tibia cuûa toâi moät caùi ñau ñieáng ngöôøi, toâi voäi vaõ vaën ether leân lieàn thì beänh nhaân "pheøo" meâ li bì, veà ñeán traïi maáy giôø ñoàng hoà sau môùi tænh laïi. Toâi thuaät chuyeän bò ñaù vaøo tibia cho caùc baïn nghe, boïn noù cöôøi quaù vaø coù moät anh noùi : "Ai baûo maày daïi, tao thì cöù cho noù (töùc laø beänh nhaân) li bì chöøng naøo xong xuoâi heát roài tao môùi thaû ra.". AÂu cuõng laø moät baøi hoïc ñeå khoûi bò ñaù vaøo tibia. Ñeán naêm 1947 khi Phaùp trôû laïi Haø Noäi, tröôøng Y Khoa ñöôïc cheû ra laøm ñoâi, moät phaàn ôû laïi Haø Noäi, moät phaàn vaøo Saøi Goøn thì thaày Huard ôû laïi Haø Noäi vaø laøm khoa tröôûng phaàn naày vôùi danh laø Doyen de la Faculteù Mixte de Meùdecine et de Pharmacie de l'Universiteù de Haø Noäi.
Ñeán naêm 1954, luùc traän Ñieän Bieân Phuû, thaày Huard ñoùng moät vai troø quan troïng veà phía Phaùp trong vieäc trao ñoåi thöông beänh binh giöõa Phaùp vaø Vieät Nam; ñoái dieän vôùi thaày phía beân Vieät Nam laø baùc só Toân Thaát Tuøng; hai thaày troø gaëp nhau moãi ngöôøi moät beân chieán tuyeán.
Sau Hieäp ñònh Geneøve 1954 thaày veà Phaùp ñöôïc boå nhieäm laøm giaùo sö tröôøng Y khoa Ñaïi hoïc Paris.
Ñeán naêm 1983 thì toâi ñöôïc nghe tin thaày cheát moät caùch ñoät ngoät vì tai naïn xe hôi; sau naày toâi môùi bieát roõ laø thaày ñi qua ñöôøng ôû Paris bò moät xe camion (truck) caùn cheát, maëc duø thaày ñang ñi ôû trong passage clouteù daønh cho ngöôøi ñi boä, treân ñöôøng Saint-Jacques vaøo luùc 9 giôø saùng ngaøy 28-4-1983.
Cô theå hoïc (Anatomie).
Nhaéc ñeán thaày Huard laø phaûi noùi ñeán moân Cô theå hoïc laø moân thaày chuyeân daïy ôû tröôøng. Cours vaø thöïc taäp moå xeû xaùc ngöôøi (dissection) ñöôïc toå chöùc ôû Vieän Cô theå hoïc (Institut anatomique) laø moät coâng sôû kieán truùc ñoà soä ôû caùch tröôøng Thuoác ñoä moät caây soá röôõi (1,5 km) veà phía Nam cuøng treân ñöôøng Bobillot vaø gaàn Vieän Pasteur. Vieän Cô theå hoïc coù ñuû phöông tieän öôùp xaùc vaø giöõ xaùc (ôû ngoaøi Baéc luùc aáy khoâng thieáu moùn ñoù) vaø coù nhieàu phoøng roäng lôùn moãi phoøng coù nhieàu baøn daøi baèng gaïch men traéng ñeå cho sinh vieân moå xeû xaùc ñaõ öôùp formol. Giuùp thaày Huard ôû vieän cô theå hoïc coù baùc só Montagneù, baùc só Hoaøng Gia Hôïp (hieän ôû Toronto, Canada), baùc só Ñaøo Huy Haùch vaø moät prosecteur d'anatomie trong soá ñoù toâi coøn nhôù coù anh Nguyeãn An Traïch veà sau vaøo naêm 1945 laø chef cuûa toâi ôû nhaø thöông tænh Traø Vinh, roài cuøng nhau "ra böng" tham gia "Nam boä khaùng chieán" roài anh aáy taäp keát ra Baéc khoâng bieát veà sau ra sao. Nhôù laïi khi ôû PCB môùi leân naêm thöù Nhöùt, töø beù cho tôùi lôùn luùc ñoù chöa thaáy thaây ma bao giôø maø vaøo Vieän Cô theå hoïc thaáy ôû moãi phoøng coù hai daãy baøn gaïch men traéng treân moãi baøn coù moät xaùc xaùm ñen saëc muøi formol naèm ngay chaân, cong tay, thì sôï thaät. Roài vaøo lôùp hoïc Osteùologie thaáy boä xöông ngöôøi treo luûng laúng, treân baøn coù moät ñoáng xöông rôøi, coù soï ngöôøi coøn nguyeân hay ñaõ caét ñoâi, roài nghe baùc só Hôïp vöøa giaûng baøi vöøa chæ, naøo laø acromion, cleùcraâne, grand trochanter, petit trochanter, lung tung nghe ñieác tai nhö vòt nghe saám. Theá roài maø cuõng phaûi "nuoát cho troâi" nhôù cho kyõ, ñeå cuoái tam caù nguyeät thi cho ñaäu kyø thi Osteùologie, neáu khoâng thì "ñi ñoong".
Thöôøng thöôøng hoïc cô theå hoïc thì anh em hay ñoá nhau ñeå nhôù thì toâi coøn nhôù hay ñoá nhau "les trous de la base du craâne" vaø sau khi xong Osteùologie ñeán phaàn Maët vaø Coå thì hay ñoá nhau "les quatorze branches de l'arteøre maxillaire interne" (baây giôø thì queân heát roài). Trong lôùp toâi coù anh Nguyeãn Höõu khoâng bieát anh aáy hoïc caùch naøo maø thuoäc Anatomie nhö chaùo, hoûi ñaâu bieát ñoù, baïn thöôøng goïi anh aáy laø "Testut vivant" vì luùc aáy hoïc Anatomie coù 2 boä saùch laø boä Rouvieøre vaø boä Testut (Testut coøn daày hôn Rouvieøre); ñeán naêm thöù Ba thì anh aáy ñaõ ñaäu prosecteur d'anatomie. Sau khi "toaøn daân khaùng chieán" buøng noå ôû Haø Noäi (19-12-1946) taát caû moïi ngöôøi ra khu khaùng chieán thì anh Höõu ñoùng ôû Ñoàng Quan coøn toâi thì ôû Vaïn Phuùc cuõng treân soâng Ñaùy ôû Haø Ñoâng. Vaøo naêm 1948 thì anh aáy "dzin-teâ" vaøo Haø Noäi tröôùc toâi vaø sau naày laøm giaùo sö Cô theå hoïc cuûa Y khoa Ñaïi hoïc Saøi Goøn roài Y khoa Ñaïi hoïc Brest beân Phaùp (cuõng xöùng ñaùng cho anh "Testut vivant" cuûa lôùp toâi).
Beänh lyù cô theå hoïc (Anatomie pathologique).
Ñaõ noùi ñeán Cô theå hoïc thì phaûi noùi ñeán Beänh lyù cô theå hoïc, vì ôû cuøng chung trong Vieän Cô theå hoïc coøn coù phoøng thí nghieäm Moâ hoïc vaø Beänh lyù cô theå hoïc (Laboratoire d'Histologie et d'Anatomie Pathologique) do giaùo sö Bernard Joyeux phuï traùch, coù anh Toâ Ñình Cöï (hieän ôû California) giuùp vieäc. Thaày Joyeux hình nhö xuaát thaân ôû Dijon, veà sau leân Paris laø hoïc troø cuûa Oberling, moät danh sö veà Anatomie pathologique cuûa Phaùp. Thaày phuï traùch daïy ba moân: Embryologie vaø Histologie cho sinh vieân naêm I vaø II, vaø moân Anatomie pathologique cho sinh vieân naêm thöù ba. Cours cuûa thaày thöôøng thöôøng baét ñaàu 4 giôø chieàu (4:00 pm); khoå nhöùt laø moïi baøi phaûi cheùp laïi trong taäp coù bìa, coù phaân ra chöông, muïc haún hoi, moãi chöông moãi muïc vaø moãi ñoaïn moãi khuùc quan troïng ñeàu phaûi gaïch buùt chì xanh, ñoû cho noåi baät choã ñoù ñeå roài haøng thaùng thaày goùp taäp laïi ñeå kieåm soaùt (quaù hôn hoïc troø high school) cho neân raát maát thì giôø vì ñi cours laáy notes, veà nhaø so notes vôùi nhau, roài vieát laïi saïch seõ trong taäp, veõ hình, toâ maøu, gaïch buùt xanh buùt ñoû, coâng phu laém. Theá maø roài cuõng phaûi xong. Thöïc taäp (travaux pratiques) thì thaày cho chieáu leân maøn aûnh moät soá lames roài ñeå cho mình xem trong microscope; maø caùc microscopes laø loaïi "coå loã só", vaät baûo taøng vieän: coù 1 maét (monoculaire) coù moät oáng thaúng xuoáng phía döôùi coù göông phaûn chieáu aùnh saùng leân. Nhöng thöôøng thöôøng anh em hoïc trong microscope laø "vaäy vaäy" thoâi, chôù thaät söï laø chuù taâm nhìn cho kyõ vôùi "maét traàn" (naked eyes) hình daùng gross cuûa mieáng moâ (tissue) ôû trong caùi lame, ñeå xem vaø nhôù hình daùng cuûa noù, thí duï gioáng con raén thì laø cô quan naøo (histologie) hay beänh gì (anapath), gioáng ñaàu con voi chaúng haïn laø cô quan naøo hay beänh gì, v.v... ñeå roài khi ra thi travaux pratiques ñöôïc phaùt cho moät soá lames thì laáy maét traàn nhìn qua ñaõ ñònh ngay ñöôïc cô quan hay beänh gì roài, coøn ñaët vaøo microscope laø ñeå kieåm soaùt vaø laáy leä. Theá maø roài cuõng phaûi xong.
Kyû nieäm cuûa toâi vôùi thaày Joyeux laø tình thaày troø raát ñaäm ñaø ; vì vaøo naêm 1951, sau khi rôøi Sö ñoaøn 320, boû khaùng chieán trôû vaøo Haø Noäi (goïi laø dzin-teâ) (2) , phaûi thi laïi caùc examens cliniques ñeå ra tröôøng vôùi thaày Huard ôû Haø Noäi, roài bay vaøo Saøi Goøn cho gaàn gia ñình thì toâi gaëp thaày Joyeux cho toâi ñeà taøi luaän aùn y khoa laø "Etude statistique et eùtiologique geùneùrale des cancers du sein chez les Vietnamiens" ... Luùc aáy phoøng thí nghieäm moâ hoïc vaø beänh lyù cô theå hoïc cuûa thaày ñöôïc ñaët ôû töøng treät beân goùc traùi cuûa nhaø thöông Coste (veà sau laø quaân y vieän Chi Laêng) ôû gaàn Sôû Thuù. Thaày giuùp toâi vieát luaän aùn söûa ñi söûa laïi gaàn moät naêm trôøi môùi xong vaø, sau khi toâi trình luaän aùn vaøo thaùng saùu 1952 thì thaày môøi toâi ôû laïi laøm assistant cho thaày; toâi nhaän lôøi vaø nhôø ñoù toâi coù ñöôïc caùi chuyeân moân maø sau naày di cö sang Myõ, khi phaûi laøm laïi 4 naêm residency in pathology ôû Memphis, Tennessee thì ñôõ quaù.
Sau khi Vieät nam ñoäc laäp thì vaøo naêm 1955 thaày Joyeux veà Phaùp, ñöôïc boå nhieäm giaùo sö moân Anatomie pathologique ôû Tröôøng Y Khoa Ñaïi hoïc Grenoble vaø thaày daïy ôû ñoù cho ñeán khi veà höu; thaày qua ñôøi caùch nay 3 naêm, höôûng thoï 88 tuoåi, ñeå laïi vôï (Vieät Nam) vaø 2 con, moät gaùi moät trai, caû hai ñeàu baùc só.
Trôû laïi vieäc taäp söï ôû nhaø thöông thì sau moät luïc caù nguyeät ñaàu taäp söï ôû khu Ngoaïi thöông thì anh em trong nhoùm ñöôïc chuyeån sang taäp söï ôû khu Noäi thöông.
Phaân khoa Noäi thöông (Clinique meùdicale)
Ñòa ñieåm : Beänh vieän Baïch Mai (laø moät beänh vieän ñoà soä nhöùt, theo tieâu chuaån cuûa Vieät Nam luùc aáy) ôû caùch Haø Noäi ñoä 8,5 km veà phía Nam, treân ñöôøng soá 1 (route coloniale no 1 ñi vaøo Nam)
Phuï traùch: giaùo sö Charles Massias, roài giaùo sö Andreù Blondel. Staff goàm coù : ba chef de clinique laø baùc só Nguyeãn Ñình Haøo ( coù di cö vaøo Nam, khoâng bieát hieän ôû ñaâu ) traùch nhieäm veà beänh nhaân ôû traïi, baùc só Phan Huy Quaùt (3) traùch nhieäm phoøng thí nghieäm (laboratoire) veà phaàn maø beân Myõ goïi laø clinical pathology, vaø baùc só Vuõ Coâng Hoeø goïi hoãn laø "Hoeø ñieác" (veà sau giaùo sö Y khoa Haø Noäi) traùch nhieäm veà Cô theå beänh lyù hoïc (cuûa phaân khoa Noäi thöông) ; vaø moät noäi truù (interne) laø anh Traàn vaên Baûng ( veà sau vaøo Saøi Goøn coù giuùp vieäc baùn thôøi gian cho Vieän Pasteur, hieän ôû beân Phaùp), roài anh Mai Só Ñoaøn (maát sôùm vì beänh lao phoåi luùc chöa ra tröôøng), roài anh Ñaëng Vaên Chung (veà sau giaùo sö Y khoa Haø Noäi).
Thaày Massias hình nhö xuaát thaân töø Bordeaux; thaày thaät laø "baùc hoïc" (encyclopeùdique) ñoïc nhieàu, nhôù nhieàu, hieåu nhieàu, bieát nhieàu. Ñaëc bieät laø thaày ñi round treã, xem beänh raát kyõ vaø thích laøm autopsie cho neân hoâm naøo ñi round roài maø coù autopsie, xuoáng nhaø xaùc (morgue) ñeå xem, thì veà raát treã. Thöôøng thöôøng ngaøy thöù saùu, sau khi ñi round thì coù "lecon de clinique" cuûa thaày ôû giaûng ñöôøng (amphitheùaâtre) cuûa beänh vieän; trong tröôøng hôïp naày thì sau khi anh noäi truù hay baùc só Haøo giôùi thieäu beänh nhaân vaø ñoïc baùo caùo beänh lyù (observation clinique) thì thaày giaûng baøi veà beänh aáy. Thaày giaûng raát hay nhöng raát daøi, neân ngaøy thöù saùu, sau khi ôû khu Noäi thöông ra laø gaàn moät giôø tröa (1:00 pm) maø moät giôø röôõi (1:30 pm) phaûi coù maët ôû Vieän cô theå hoïc caùch ñoù 10 km ñeå vaøo cours cuûa thaày Montagneù, hoaëc ñeå moå xaùc ngöôøi (dissection), neáu gaëp muøa ñoâng möa phuøn maø gioù Baéc thoåi xuoáng, thì ñaïp xe ngöôïc gioù "toeù phôû luoân" maø buïng thì ñoùi pheøo. Coù leõ vì vaäy maø hoâm nay coøn nhôù ngaøy thöù saùu vôùi thaày Massias?
Moät hoâm vaøo naêm 1943 thì phaûi, töï nhieân thaáy thaày Massias coù veû buoàn baõ, vaøo Beänh vieän Baïch Mai laáy heát saùch vôû ñoà ñaïc cuûa thaày ñem ñi ; anh em thì thaøo baøn taùn vôùi nhau veà caùi tin "thaày bò cho nghæ vieäc vì lyù do chính trò vì thaày laø franc-macon, maø chính phuû Phaùp Vichy bò Ñöùc Quoác Xaõ eùp phaûi deïp toå chöùc franc-maconnerie neân chính quyeàn Ñoâng Döông phaûi cho thaày nghæ vieäc. Theá laø tröôøng Y khoa maát theâm moät giaùo sö gioûi nöõa (4) .
Thay theá thaày Massias laø thaày Blondel cho ñeán ñaây phuï traùch khu Nhi ñoàng (peùdiatrie) cuõng ôû beänh vieän Baïch Mai. Thaày Blondel xuaát thaân laø moät noäi truù xuaát saéc (interne laureùat des Hoâpitaux de Paris) hoïc troø cuûa Lian laø moät danh sö cuûa Y khoa Ñaïi hoïc Paris, coù tieáng quoác teá veà beänh tim. Ñaëc bieät thaày giaûng daïy raát "goïn". Khoâng coù ñi vaøo chi tieát röôøm raø maø chæ nhaán maïnh vaøo nhöõng ñieåm quan troïng cuûa beänh, cho neân sau moãi cours cuûa thaày laø mình luoân luoân coøn nhôù ñöôïc moät caùi gì, coøn giöõ ñöôïc moät caùi gì vaø coù moät khaùi nieäm roõ reät veà caùi beänh thaày môùi daïy. Ngaùn nhaát vôùi thaày Blondel laø cuoái naêm thi Pathologie Meùdicale; coù moät soá beänh maø thaày thích (anh em goïi laø "beänh tuû") thì ai cuõng thuoäc; nhöng soá beänh aáy ít hôn soá thí sinh neân sau khi hoûi heát "tuû" roài thì thaày ñi laáy moät cuoán saùch pathologie meùdicale, môû vaøo trang muïc luïc (table des matieøres) roài laáy ngoùn tay chæ caøn vaøo gaëp beänh naøo thì thaày hoûi thí sinh beänh ñoù. Cho neân anh em ôû cuoái danh saùch saép theo thöù töï chöõ caùi cuûa teân nhö laø Nguyeãn Thieän Thaønh, Nguyeãn Troïng Thieän, Phan Ñình Tuaân, Nguyeãn Löu Vieân, Nguyeãn Thò Vinh, Traàn Vó thì ... teo laém Vaø xin thuù nhaän raèng luùc aáy coù yù hôi traùch boá meï sao khoâng ñaët teân mình vaàn chöõ A (nhö anh AÁm) chöõ B (nhö anh Bôø) hoaëc chöõ C (nhö anh Cao) coù phaûi khoeû khoâng, ñôõ leân ruoät.
Caâu chuyeän beân leà
Hình nhö (vaø toâi coøn nhaán maïnh ôû chöõ hình nhö, vì ñaây laø moät caâu chuyeän khaåu truyeàn giöõa nhaân vieân tröôøng thuoác vaø sinh vieân vôùi nhau, vaø khoâng bieát coù bò tieåu tghuyeát hoùa hay khoâng, chôù khoâng laøm sao kieåm soaùt ñöôïc) cuoäc ñôøi cuûa thaày Blondel laø caû moät kho "tieåu thuyeát laõng maïn ngheä só giang hoà". Thaày xuaát thaân laø moät hoïc troø xuaát saéc (interne laureùat) cuûa Lian moät danh sö cuûa ñaïi hoïc y khoa Paris noåi tieáng quoác teá hoài thôøi aáy veà beänh tim.
Bình thöôøng ra, ñuùng theo truyeàn thoáng vaø heä thoáng toå chöùc cuûa Phaùp thì neáu thaày Blondel maø "nhö ngöôøi ta" thì chaéc chaén seõ laø giaùo sö ñaïi hoïc y khoa Paris, thay theá vaøo caùi gheá cuûa Lian. Nhöng vì taùnh laõng maïn taâm hoàn ngheä só neân cuoäc ñôøi khaùc haún. Soá laø moät hoâm coù moät tieåu vöông AÁn Ñoä (maharajah) ñau tim qua Phaùp ñeán Paris "thaønh phoá aùnh saùng" tìm thaày chöõa beänh thì ñeán danh sö Lian. Moät hoâm, danh sö vì baän neân gôûi tieåu vöông ñeán hoïc troø gioûi nhaát cuûa mình laø BS Blondel taïm thay theá. Nhöng khoâng bieát loái chöõa beänh cuûa teân hoïc troø naøy hôïp vôùi yù tieåu vöông theá naøo maø tieåu vöông coù yù muoán môøi baùc só treû tuoåi naøy theo vua veà AÁn Ñoä laøm ngöï y trong trieàu ñình. Hình aûnh haáp daãn cuûa AÁn Ñoä huyeàn bí hieän leân trong trí anh baùc só laõng maïn naày neân anh naøy nhaän lôøi ngay, nghó raèng cöù ñi vaøi thaùng cho bieát ñoù bieát ñaây roài veà Paris lo cho töông lai cuõng khoâng muoän. Naøo ngôø ñaâu ñôøi soáng cuûa ngöï y trong trieàu ñình ñöôïc voâ cuøng bieät ñaõi, gan roàng chaû phöôïng cung phi myõ nöõ laïi theâm nhöïa phuø dung haûo haïng trong moät khung caûnh "Moät Ngaøn Leû Moät Ñeâm" neân chaøng baùc só treû tuoåi naøy queân caû Paris hoa leä (vaø hình nhö queân caû vò hoân theâ ??). Cho ñeán moät ngaøy noï, tieåu vöông bò ñaûo chaùnh (5) ... trieàu ñình chaïy taùn loaïn keå caû ngöï y ... Roài ra ñeán haûi caûng ôû bôø bieån thì thay vì xuoáng taøu veà Phaùp Lang Sa, moät laàn nöõa taâm hoàn laõng maïn ngheä só giang hoà phaùt leân neân "nguyeân ngöï y" xuoáng taøu ñi Vieãn Ñoâng cho bieát ñoù bieát ñaây, theo moät haønh trình chaäm raõi Singapour - Saøi Goøn - Haûi Phoøng - Hoàng Koâng. Nhöng ñeán Haûi Phoøng, vì danh ñeán tröôùc ngöôøi, neân ñaõ coù khoa tröôûng Gaillard ñoùn veà Haø Noäi chôi cho bieát tröôøng Y Khoa Ñaïi Hoïc Haø Noäi, hoøn ngoïc vaên hoùa cuûa Phaùp taïi vieãn ñoâng.
Theá roài moät laàn nöõa taâm hoàn ngheä só boäc phaùt leân, thaày Blondel ôû laïi xöù Ñaïi coà Vieät. Hình nhö (theo lôøi anh Ñaëng Vaên Chung thuaät laïi) soáng giaûn dò, nguû treân moät boä vaùn traûi chieác chieáu nhö daân indigeøne, khaép nhaø saùch vôû baùo chí lung tung maø khoâng cho ai xeáp doïn vì thaày noùi "je me retrouve dans mon deùsordre" (ñuùng laø ngheä só). Taâm hoàn ngheä só thöôøng hay ñi ñoâi vôùi xu höôù ng khuynh taû neân hình nhö (laïi hình nhö) thaày Blondel laø moät trong moät soá raát ít Phaùp kieàu ôû Haø Noäi hoan ngheânh Vieät Nam tuyeân boá ñoäc laäp ngaøy 2-9-1945.
Veà sau khoâng ai bieát thaày veà Phaùp hoài naøo ? ôû ñaâu ? ra sao ? hay laø laïi gaëp moät tieåu vöông naøo ? Nhöng cheá ñoä tieåu vöông beân AÁn Ñoä ñaõ bò huûy boû keå töø naêm 1948 roài, coøn ñaâu !
(1) Suoát trong baøi ôû choã "xuaát thaân" cuûa moät soá giaùo sö, toâi phaûi theâm chöõ "hình nhö" laø vì khaùc vôùi beân Myõ, beân Phaùp vaø ôû Vieät Nam, caùc baùc só vaø giaùo sö khoâng treo baèng caáp cuûa mình ôû trong phoøng maïch hay trong vaên phoøng neân khoâng bieát roõ xuaát xöù töø ñaâu maø chæ nghe ñoàn hoaëc nghe ngöôøi thaân caän noùi laïi.B.s. Nguyeãn Löu Vieân
Taäp san Y só - soá 110
thaùng 2-1991
(Coøn tieáp)
(kyø sau : Caùc chuyeân khoa)(2) "Dzin-ter" laø tieáng loùng cuûa nhöõng ngöôøi ñöôïc coäng saûn goïi laø "trí thöùc tieåu tö saûn" (t.t.s. xin ñoïc laø "taïch taïch soeø" phaûn ñoäng " , rôøi boû khaùng chieán ñeå veà Haø Noäi ("theo Taây" ?). Chöõ aáy phaùt xuaát töø loái chôi thaûy ñaùo cuûa treû con nhaø queâ ngoaøi Baéc, khi thaûy vaøo ñuùng loã ôû trung taâm thì chuùng noù reo leân : "Dzin roài" . Boïn trí thöùc t.t.s. phaûn ñoäng naày môùi laáy chöõ ñoù bieán thaønh moät verbe theo loái Phaùp "dzinter" (nhö verbe aimer) ñeå hoâ leân laø "vaøo roài" (vaøo Haø Noäi).
(3) Veà sau thuû töôùngg VNCH döôùi thôøi quoác tröôûng Phan Khaéc Söûu; keït laïi Vieät Nam, bò Vieät Coäng baét caàm tuø vaø cheát trong khaùm Chí Hoøa
(4) Sau Ñeä Nhò Theá Chieán, Ñöùc Quoác Xaõ thua traän. Phaùp ñöùng trong haøng nguõ Ñoàng minh thaéng traän, chaùnh phuû De Gaulle chænh ñoán vaø ñeàn buø laïi nhöõng baát coâng do chính phuû Vichy gaây ra thì thaày Massias ñöôïc phuïc hoài nguyeân chöùc cuõ. Vaø ñeán naêm 1947 khi tröôøng Y khoa Haø Noäi chia ra laøm hai cô sôû, thaày Huard ôû laïi Haø Noäi ñieàu khieån cô sôû trong Nam (section de Saøi-Goøn) vôùi söï coäng taùc cuûa giaùo sö Traàn Quang Ñeä, moät cöïu interne des hoâpitaux de Paris, trong chöùc vuï Assesseur du doyen. Veà sau giaùo sö Traàn Quang Ñeä trôû thaønh vieän tröôûng Vieän Ñaïi Hoïc Saøi Goøn vaø hieän soáng ôû Paris, coøn thaày Massias thì toâi khoâng bieát veà Phaùp bao giôø, ôû ñaâu, coøn hay maát hoài naøo ?
(5) Khoâng phaûi vì quaân phieät hay vì Coäng Saûn maø vì noäi boä hoaøng cung
[ Trôû Veà ]