Chim Vieät Caønh Nam [ Trôû Veà ] [ Trang chuû ]
PHAÀN I - CAÙC BAØI NOÙI CHUYEÄNNGÖÔØI TRUNG QUOÁC XAÁU XÍ
Dieãn vaên ñoïc taïi Ñaïi hoïc Iowa (Iowa), ngaøy 24-09-1984.
Ñaõ nhieàu naêm nay toâi muoán vieát moät quyeån saùch döôùi teân goïi " Ngöôøi Trung Quoác xaáu xí ". Toâi nhôù quyeån saùch " Ngöôøi Myõ xaáu xí " sau khi vieát xong ñaõ ñöôïc Quoác vuï vieän Myõ duøng laøm taøi lieäu tham khaûo cho saùch löôïc cuûa mình. Ngöôøi Nhaät cuõng coù moät quyeån " Ngöôøi Nhaät xaáu xí ". Taùc giaû laø Ñaïi söù Nhaät taïi AÙc-hen-ti-na. Ngaøi Ñaïi söù naøy (sau khi vieát ra cuoán saùch ñoù) lieàn bò caùch chöùc. Ñaáy coù leõ laø caùi khaùc nhau giöõa Ñoâng phöông vaø Taây phöông. Trung Quoác so saùnh vôùi Nhaät Baûn coù leõ coøn keùm moät baäc. Giaû thöû toâi vieát quyeån saùch naøy, coù nhieàu khaû naêng caùc vò phaûi vaøo taän nhaø lao ñeå ñöa côm cho toâi. Vì theá toâi vaãn khoâng vieát, nhöng luoân luoân toâi tìm moät cô hoäi noùi chuyeän veà vaán ñeà naøy ñeå thænh giaùo caùc caáp, caùc giai taàng trong nöôùc. Theá maø caùi chuyeän baùo caùo baèng mieäng naøy cuõng khoâng phaûi ñôn giaûn. Taïi Ñaøi Baéc, ngöôøi môøi toâi ñeán noùi chuyeän, chæ nghe ñeán ñeà muïc naøy ñaõ voäi boû lôøi môøi. Cho neân suoát ñôøi toâi ñeán nay ñaây laø laàn thöù nhaát toâi ñöôïc noùi veà " ngöôøi Trung Quoác xaáu xí ". Toâi caûm thaáy raát laø höùng thuù. Xin caûm taï quyù vò ñaõ cho toâi cô hoäi naøy.
Coù moät laàn Ñaïi hoïc Ñoâng Haûi taïi Ñaøi Trung môøi toâi ñeán dieãn giaûng. Toâi baùo hoï veà ñeà muïc naøy. Toâi hoûi Hoäi tröôûng Hoäi Sinh vieân xem coù theå gaây ra vaán ñeà gì khoâng. Anh ta baûo : " Taïi sao laïi thaønh vaán ñeà ? " Toâi noùi vôùi anh ta raèng : " Anh ñi thaêm doø nôi oâng Hieäu tröôûng xem sao, bôûi vì caù nhaân toâi voán ñaõ laø ngöôøi coù vaán ñeà, laïi noùi veà moät ñeà muïc coù vaán ñeà nöõa seõ coù theå thaønh naëng ñaáy ". Sau khi noùi chuyeän vôùi Hieäu tröôûng, anh ta goïi ñieän ñeán Ñaøi Baéc cho toâi baûo : " Vaán ñeà thì khoâng coù, nhöng coù theå söûa ñoåi ñeà muïc khoâng ? Hieäu tröôûng baûo caùi tít naøy hôi khoù nghe ". Tieáp ñoù anh ñeà nghò toâi moät ñeà muïc daøi loøng thoøng, vôùi muõ aùo ñaøng hoaøng, roài hoûi toâi coù ñoàng yù khoâng ? Toâi baûo : " Dó nhieân laø khoâng ñoàng yù, nhöng neáu anh nhaát ñònh phaûi söûa thì toát hôn laø cöù söûa ". Ñoù laø laàn ñaàu toâi noùi chuyeän chính thöùc maø coù lieân quan ñeán " ngöôøi Trung Quoác xaáu xí ". Tröôùc khi noùi chuyeän, toâi baûo : " Toâi mong raèng khi toâi noùi seõ thu baêng laïi ñeå sau ñoù toâi coù theå chöõa laïi thaønh moät baøi vaên ". Anh ta khaúng khaùi höùa seõ laøm. Sau khi noùi xong, luùc nghe baêng thaâu laïi thì chæ coù moãi vaøi caâu ñaàu, sau ñoù toaøn baêng traéng !
Naêm nay toâi 65 tuoåi. Ngaøy 7 thaùng 3, hoâm baïn beø ôû Ñaøi Baéc laøm leã sinh nhaät cho toâi, toâi baûo hoï : " Toâi ñaõ soáng 65 naêm, toaøn laø nhöõng naêm thaùng gian nan ". YÙ toâi muoán noùi raèng ñaáy khoâng phaûi laø söï gian nan cuûa rieâng toâi, nhöng cuûa taát caû nhöõng ai ñaõ laøm ngöôøi Trung Quoác. Baïn beø ngoài ñoù ñeàu raát treû tuoåi, ñaëc bieät baïn beø ôû Ñaøi Loan ña soá laø nhöõng ngöôøi lôùn leân trong hoaøn caûnh kinh teá sung tuùc. Cuøng caùc baïn laïi noùi chuyeän gian nan chaéc caùc baïn khoâng thích nghe, laïi coù theå khoâng tin hoaëc khoâng hieåu.
Sôû dó toâi noùi gian nan ñaây khoâng phaûi laø vaán ñeà caù nhaân, laïi khoâng phaûi vaán ñeà chính trò. Caùi vaán ñeà cuûa moïi ngöôøi Hoa naøy laïi vöôït ra ngoaøi phaïm vi caù nhaân vaø chính trò nöõa. Ñaây khoâng phaûi laø gian nan moät caù nhaân ñaõ traûi qua, cuõng khoâng phaûi hoaïn naïn cuûa rieâng theá heä caù nhaân toâi. Neáu chuùng ta khoâng thaáu hieåu ñöôïc caùi hoaïn naïn naøy, khoâng hieåu ñöôïc nhöõng nhaân toá ñoäc haïi cuûa vaên hoùa Trung Quoác thì vónh vieãn chuùng ta khoâng theå ngaên ngöøa ñöôïc söï taùi sinh cuûa noù.
Chín möôi phaàn traêm ngöôøi trong traïi tî naïn Khao-Y-Ñaêng ôû Thaùi Lan laø ngöôøi Hoa bò truïc xuaát töø Vieät Nam, Kampuchia, Laøo (khoâng noùi quoác tòch maø chæ keå huyeát thoáng vaø vaên hoùa). Luùc aáy, coù moät nöõ sinh vieân do moät vieän vaên hoùa Hoa kieàu taïi Ñaøi Loan phaùi ñeán Thaùi Lan gia nhaäp ñoaøn phuïc vuï. Ñeán nôi ñöôïc vaøi hoâm, coâ ta ñaõ khoâng chòu noåi, khoùc loùc roài xin veà. Coâ ta baûo : " Caùi thaûm traïng naøy khoâng ai chòu noåi ! ".
Toâi ñeán Thaùi Lan sau ñoù, thaáy hoaøn caûnh nhöõng ngöôøi tî naïn quaû tình khoâng theå naøo khoâng rôi nöôùc maét ñöôïc. Ví duï ngöôøi Hoa khoâng ñöôïc pheùp coù taøi saûn rieâng, khoâng ñöôïc buoân baùn. Neáu aùo anh raùch, anh traû cho baø cuï beân caïnh nöûa baùt côm ñeå baø cuï vaù aùo cho anh, ñoù cuõng bò xem laø moät haønh vi buoân baùn. Caûnh saùt Thaùi vì vaäy coù theå loät truoàng baø cuï naøy, giaûi ra toøa aùn ñòa phöông ñeå tra hoûi : " Taïi sao maøy laïi laøm chuyeän phaïm phaùp nhö vaäy ? " Ñaáy, chæ ñôn cöû moät söï kieän nhoû trong nhöõng böùc nhuïc ngöôøi tî naïn phaûi chòu. Ngoaøi ñau xoùt vaø phaãn noä, toâi chæ coù moät suy nghó sau : Ngöôøi Trung Quoác ñaõ laøm ñieàu gì aùc ñeå phaûi chòu caùi caûnh ñoái xöû nhö vaäy ?
Naêm tröôùc, hai vôï choàng toâi sang Pa-ri. Töø trong taàu ñieän ngaàm ra, thaáy moät quaày haøng baùn nöõ trang, chuû quaày laø moät phuï nöõ trung nieân neùt maët AÙ ñoâng. Toâi vaø vôï toâi vöøa xem haøng vöøa noùi chuyeän. Boãng nhieân chuû quaày duøng tieáng Hoa giaûi thích cho chuùng toâi. Chuùng toâi caûm thaáy raát thaân thieát beøn hoûi baø aáy : " Taïi sao baø laïi noùi ñöôïc tieáng Hoa ? " Baø baûo : " Toâi laø ngöôøi Hoa, töø Vieät Nam troán sang ". Laïi ñuùng laø ngöôøi ñaõ töø traïi tî naïn Khao-Y-Ñaêng. Baø vöøa noùi vöøa nöùc nôû. Toâi chæ bieát an uûi baø raèng : " Thoâi, ít nhaát laø baây giôø cuõng ñôõ, khoâng bò ñoùi ". Luùc saép söûa chia tay, baø ta thôû daøi noùi : " OÂi ! Laøm ngöôøi Hoa sao maø khoå nhuïc theá ! ". Ñoái vôùi lôøi than thôû naøy suoát ñôøi toâi seõ chaúng bao giôø queân ñöôïc.
Theá kyû thöù XIX, quaàn ñaûo Nam Döông - thôøi nay töùc laø Ñoâng Nam AÙ, (Thaät ra Ñoâng Nam AÙ coøn roäng hôn yù oâng Baù Döông muoán noùi - ND) - coøn laø thuoäc ñòa cuûa Anh vaø Haø Lan, coù moät chuyeân vieân Anh ñoùng ôû Ma-lai-xi-a noùi raèng : " Laøm ngöôøi Trung Quoác ôû theá kyû thöù XIX laø moät tai hoïa ". Bôûi vì oâng naøy ñaõ thaáy coäng ñoàng ngöôøi Hoa soáng ôû quaàn ñaûo Nam Döông gioáng moät luõ lôïn, voâ tri voâ thöùc, töï sinh töï dieät, tuøy thôøi coøn coù theå bò saùt haïi haøng loaït. Theá maø toâi thaáy ngöôøi Hoa ôû theá kyû XX so vôùi ngöôøi Hoa ôû theá kyû XIX tai hoïa cuûa hoï coøn lôùn hôn.
Ñieàu laøm chuùng ta ñau khoå nhaát laø bao mong ñôïi cuûa ngöôøi Hoa töø moät traêm naêm nay cô hoà nhö ñaõ bò tieâu tan toaøn boä. Cöù moãi laàn coù moät mong chôø trôû laïi, höùa heïn nöôùc nhaø moät töông lai saùng suûa hôn, thì keát quaû laïi caøng laøm cho chuùng ta thaát voïng vaø tình hình laïi caøng trôû neân teä haïi hôn. Moät mong chôø khaùc laïi ñeán, ñeå roài laïi ñem veà nhöõng aûo voïng, thaát voïng, nhöõng toài teä lieân mieân voâ taän.
Daân toäc coá nhieân laø tröôøng toàn, sinh meänh cuûa caù nhaân laø höõu haïn. Moät ñôøi ngöôøi coù ñöôïc bao öôùc voïng lôùn ? Coù ñöôïc bao lyù töôûng lôùn, chòu ñöôïc maáy laàn tan vôõ ? Con ñöôøng tröôùc maët saùng suûa theá naøo ? Hay laïi ñen toái ? Thaät khoù noùi cho heát !
Boán naêm tröôùc, luùc toâi dieãn giaûng taïi New York, ñeán ñoaïn " choái tai ", coù moät ngöôøi ñöùng daäy noùi : " OÂng töø Ñaøi Loan ñeán, oâng phaûi noùi cho chuùng toâi nghe veà nhöõng hy voïng, phaûi coå voõ nhaân taâm. Sao laïi ñi ñaû kích chuùng toâi ? ". Con ngöôøi ñöông nhieân caàn ñöôïc khích leä, vaán ñeà laø khích leä roài sau ñoù laøm gì nöõa ? Toâi töø nhoû cuõng töøng ñöôïc khích leä roài. Luùc 5, 6 tuoåi, toâi ñöôïc ngöôøi lôùn noùi vôùi toâi : " Tieàn ñoà cuûa Trung Quoác naèm trong tay theá heä caùc chaùu ñaáy ! " Toâi cho raèng traùch nhieäm cuûa toâi lôùn quaù, chaéc khoâng theå naøo ñaûm ñöông noåi. Sau ñoù toâi laïi noùi vôùi con toâi : " Tieàn ñoà cuûa Trung Quoác naèm trong tay theá heä caùc con ñaáy ! " Baây giôø con toâi laïi noùi vôùi chaùu toâi : " Tieàn ñoà Trung Quoác naèm trong tay theá heä caùc con ñaáy ! "
Moät ñôøi, roài moät ñôøi, bieát bao nhieâu laàn moät ñôøi ? Ñeán ñôøi naøo thì môùi thaät khaù leân ñöôïc ? Taïi Trung Quoác ñaïi luïc roäng lôùn, sau thôøi Phaûn höõu (Phong traøo choáng phe höõu naêm 1958), tieáp theo laïi laø Ñaïi Caùch Maïng Vaên Hoùa long trôøi lôû ñaát. Töø ngaøy loaøi ngöôøi coù lòch söû ñeán nay chöa bao giôø thaáy ñöôïc moät tai hoïa do con ngöôøi laøm ra to lôùn ñeán nhö vaäy. Chaúng noùi ñeán toån thaát sinh maïng, caùi toån thöông lôùn lao nhaát laø söï chaø ñaïp nhaân tính, daày xeùo leân phaåm haïnh cao quyù. Con ngöôøi neáu rôøi boû nhaân tính vaø nhöõng ñöùc haïnh cao quyù thì saùnh vôùi caàm thuù coù khaùc gì ? Möôøi naêm tai vaï lôùn laøm cho bao ngöôøi ñaõ bieán thaønh caàm thuù. Moät daân toäc nhö vaäy, phaåm chaát sa ñoïa tôùi möùc ñoù laøm sao coù ñuû söùc laïi ñöùng leân ñöôïc ? (Mao Traïch Ñoâng tuyeân boá daân Trung Quoác töø ñaây laïi ñöùng leân roài - ND).
Taïi Maõ-lai-aù (Malaysia), nôi ngöôøi Hoa chieám hôn 30%, coù laàn toâi ñi tham quan baûo taøng vieän, beân trong duøng vaên töï Maõ-lai, coù chua caû tieáng Anh, nhöng chaúng coù tieáng Hoa. Noùi theá khoâng phaûi cöù coù tieáng Hoa laø toát, khoâng coù laø khoâng toát, ñoù laø moät vaán ñeà khaùc. Nhöng hieän töôïng naøy noùi leân moät phaàn loøng daï heïp hoøi cuûa ngöôøi Maõ-lai, moät phaàn laïi noùi leân tình traïng thieáu löïc löôïng, ñòa vò vaø khoâng ñöôïc toân troïng cuûa ngöôøi Hoa. Ngöôøi Hoa ôû Thaùi Lan noùi : " Chuùng toâi naém chaéc trong tay maïch maùu cuûa luùa gaïo Thaùi ". Ñaây chæ laø ñieàu töï mình an uûi mình. Chæ caàn moät phaùp leänh ñöôïc ban haønh laø caùc ngöôøi seõ chaúng coøn gì caû !
Baây giôø ngöôøi ta noùi nhieàu veà Höông Caûng [Hoàng-Koâng]. Baát cöù nöôùc naøo, neáu coù ñaát ñai bò nöôùc ngoaøi chieám cöù ñeàu caûm thaáy tuûi nhuïc. Chôø cho ñeán luùc laáy ñöôïc veà chaúng khaùc naøo loøng meï bò maát con. Ai cuõng nhôù chuyeän nöôùc Phaùp luùc phaûi caét hai tænh Alsace vaø Lorraine giao cho Ñöùc ñaõ ñau khoå nhö theá naøo, luùc laáy laïi ñöôïc veà ñaõ sung söôùng ra sao.
Nhöng Höông Caûng cuûa chuùng ta chæ caàn nghe ñeán vieäc traû veà toå quoác laø laäp töùc hoàn bay phaùch laïc. Chuyeän gì maø laï theá ?
Coøn noùi veà Ñaøi Loan, hieän nay nhieàu thanh nieân ngöôøi tænh naøy hoaëc ngöôøi nôi khaùc ôû ñaây ñeàu chuû tröông Ñaøi Loan ñoäc laäp. Toâi nhôù laïi 30 naêm tröôùc ñaây, luùc Nhaät Baûn traû laïi Ñaøi Loan cho Trung Quoác (1945), moïi ngöôøi sung söôùng nhö si cuoàng chaúng khaùc naøo ñöùa con laïc meï laïi tìm ñöôïc ñöôøng veà nhaø. Caùi gì ñaõ xaûy ra sau 30 naêm ñoù ñeå cho ñöùa con kia laïi muoán boû nhaø ra ñi ?
ÔÛ Coäng hoøa Síp, moät beân laø ngöôøi Thoå-Nhó-Kyø, moät beân laø ngöôøi Hi-Laïp, khaùc nhau veà vaên töï, ngoân ngöõ, chuûng toäc, toân giaùo maø coøn coù theå soáng chung ñöôïc. Taïi sao chuùng ta, nhöõng ngöôøi cuøng huyeát thoáng, cuøng maët muõi, cuøng toå tieân, cuøng vaên hoùa, vaên töï, ngoân ngöõ, chæ khaùc nhau coù khu vöïc ñòa lyù maø laïi coù theå xaûy ra hieän töôïng naøy ?
Söï kieän treân khieán cho vieäc " laøm moät ngöôøi Hoa " khoâng nhöõng gian nan maø coøn khoå nhuïc nöõa. Ngay caû ñoái vôùi nhöõng ngöôøi Hoa soáng taïi Myõ cuõng vaäy, naøo caùnh taû, caùnh höõu, trung laäp, ñoäc laäp, thieân taû trung, trung thieân höõu, höõu thieân trung, vaân vaân vaø vaân vaân, chaúng bieát ñöôøng naøo maø moø. Ngöôøi naøy ñoái vôùi keû noï ñeàu mang moái cöøu thuø nhö noù gieát boá mình. Thaät khoâng hieåu laø thöù daân toäc gì ?
Treân theá giôùi khoâng coù nöôùc naøo coù lòch söû laâu ñôøi nhö Trung Quoác, khoâng coù nöôùc naøo coù moät neàn vaên hoùa khoâng ñöùt ñoaïn nhö Trung Quoác, maø caùi vaên hoùa ñoù laïi ñaõ töøng ñaït ñeán moät neàn vaên minh cao ñoä. Ngöôøi Hy-Laïp thôøi nay vôùi ngöôøi Hy-Laïp ngaøy xöa chaúng lieân quan gì vôùi nhau. Ngöôøi Ai-Caäp cuõng vaäy. Nhöng ngöôøi Trung Quoác hoâm nay thì ñuùng laø haäu dueä cuûa ngöôøi Trung Quoác coå ñaïi. Taïi sao moät nöôùc khoång loà nhö vaäy, moät daân toäc to lôùn nhö vaäy ngaøy nay laïi ra noâng noãi xaáu xa aáy ? Chaúng nhöõng bò ngöôøi nöôùc ngoaøi öùc hieáp maø coøn bò ngay daân mình öùc hieáp. Naøo laø vua baïo ngöôïc, quan baïo nguôïc, maø caû daân (quaàn chuùng) cuõng baïo ngöôïc.
ÔÛ nöôùc ngoaøi, coù luùc toâi döøng laïi trong coâng vieân, nhìn treû con ngoaïi quoác, thaáy sao chuùng sung söôùng theá. Trong loøng toâi luùc aáy töï nhieân caûm thaáy theøm thuoàng quaù. Chuùng khoâng phaûi mang gaùnh naëng, con ñöôøng chuùng ñi baèng phaúng, roäng raõi quaù, taâm lyù khoûe maïnh, sung maõn, saûng khoaùi. Con treû Ñaøi Loan chuùng ta ñeán tröôøng hoïc, ñeo kính caän, maët khoù ñaêm ñaêm vì phaûi ñoái phoù vôùi aùp löïc baøi vôû. Meï ngaát ngaõ xuoáng ñaát, con ñeán ñôõ meï daäy, meï keâu roáng leân : " Meï coù cheát cuõng chaúng sao, vieäc gì ñeán con ! Con ñi hoïc baøi ñi ! Ñi hoïc baøi ñi ! "
Vôï toâi luùc daïy hoïc ôû Ñaøi Loan, thænh thoaûng cöù ñeà caäp ñeán ñaïo ñöùc laøm ngöôøi, töùc thì sinh vieân nhao nhao phaûn ñoái : " Chuùng toâi khoâng caàn hoïc laøm ngöôøi, chæ caàn hoïc ñeå öùng phoù vôùi vieäc thi cöû ". Laïi nhìn veà treû con ôû Trung Quoác luïc ñòa, töø nhoû ñaõ phaûi hoïc ñaùnh ñaáu nhau, löøa doái bòp bôïm nhau, laïi luyeän taäp caùch löøa baïn, phaûn ñoàng chí, laïi phaûi hoïc caùch boác pheùt, bòa ñaët. Moät neàn giaùo duïc ñaùng sôï thay! Moät theá heä nöõa nhöõng ñöùa treû naøy lôùn leân seõ nhö theá naøo ?
Toâi soáng ôû Ñaøi Loan hôn 30 naêm, möôøi naêm vieát tieåu thuyeát, möôøi naêm vieát taïp vaên, möôøi naêm ngoài tuø, coøn möôøi naêm tôùi seõ duøng ñeå vieát lòch söû. Moät söï phaân phoái raát quaân bình.
Taïi sao toâi khoâng vieát tieåu thuyeát nöõa ? Toâi caûm thaáy raèng tieåu thuyeát thoâng qua moät soá hình thöùc, nhaân vaät töông ñoái chæ noùi leân söï thaät moät caùch giaùn tieáp. Cho neân toâi môùi quay qua vieát taïp vaên. Toâi muoán duøng taïp vaên nhö moät löôõi göôm ngaén tröïc tieáp ñaâm vaøo tim toäi aùc.
Nhöng roài vieát taïp vaên cuõng gioáng nhö ngoài caïnh moät anh laùi xe. Cöù phaûi luoân nhaéc nhôû anh ta luùc nhaàm ñöôøng, luùc reõ phaûi, luùc reõ traùi, luùc ñöøng vöôït, luùc coù caàu tröôùc maët, luùc bôùt ga, luùc gaëp ngaõ tö, ñeøn xanh, ñeøn ñoû, v.v... khoâng luùc naøo ngöng nhaéc nhôû, ngöng keâu. Nhöng neáu keâu nhieàu laïi coù theå bò ñi tuø. Nhöõng keû coù quyeàn bính ñeàu bieát raèng chæ caàn khoâng coù ngöôøi khaùm phaù ra nhöõng sai laàm cuûa mình laø mình ñöôïc xem nhö khoâng bao giôø sai laàm caû.
ÔÛ trong tuø, luùc traàm tö toâi ñaõ töï hoûi : " Taïi sao toâi ngoài tuø ? Toâi phaïm toäi gì ? ". Ra khoûi nguïc toâi khoâng ngöøng tìm hieåu veà caûnh ngoä cuûa toâi. Phaûi chaêng ñoù laø moät tröôøng hôïp ñaëc bieät ? Ñeán luùc tôùi Iowa (Myõ), chính thöùc cuøng ôû chung vôùi nhöõng taùc gia töø luïc ñòa ñeán, toâi môùi hieåu nhöõng ngöôøi nhö toâi laø Thöôïng Ñeá ñaõ chuû ñònh baét ngoài tuø, duø ôû Ñaøi Loan hay luïc ñòa. Hoï giaûi thích cho toâi raèng : " Tính neát cuûa anh nhö vaäy, laøm sao soáng noåi vôùi Hoàng Veä Binh, laøm sao chòu noåi Caùch Maïng Vaên Hoùa ? Phong traøo Phaûn Höõu seõ ñaùnh anh khoâng coøn manh giaùp ".
Taïi sao moät ngöôøi Trung Quoác chæ hôi baïo gan sô xuaát noùi leân moät ít söï thaät, laïi phaûi chòu soá phaän nhö vaäy ? Toâi gaëp khoâng ít ngöôøi ñaõ ngoài tuø ôû luïc ñòa. Toâi hoûi hoï : " Taïi sao anh bò ngoài tuø? " Hoï ñaùp : " Bôûi vì toâi ñaõ noùi leân moät vaøi söï thaät ! ". Thì ra vaäy. Taïi sao noùi leân vaøi caâu veà söï thaät laïi phaûi chòu moät soá phaän nhö vaäy ? Toâi cho raèng ñaáy khoâng phaûi laø moät vaán ñeà caù nhaân, maø laø moät vaán ñeà cuûa vaên hoùa Trung Quoác.
Maáy hoâm tröôùc, coù moät vò töø Baéc Kinh ñeán, Bí thö ñaûng uûy cuûa Hieäp Hoäi Caùc Taùc Gia Toaøn Quoác. Luùc noùi chuyeän vôùi oâng ta, toâi töùc ñeán ngheïn lôøi. Toâi bieát toâi caõi nhau cuõng khoâng ñeán noãi toài, nhöng laàn aáy toâi ñaõ bò ñaùnh guïc. Tuy nhieân toâi cuõng chaúng traùch anh ta ñöôïc, maø thaäm chí caû caùi ngöôøi ñaëc vuï ñaõ baét toâi ôû Ñaøi Baéc cuõng theá. Bò ñaët vaøo caùi hoaøn caûnh ñoù, ñi vaøo quyõ ñaïo ñoù, ai cuõng ñeàu coù phaûn öùng töông töï vaø caûm thaáy raèng mình laøm ñuùng. Toâi coù theå cuõng vaäy, vì toâi nghó mình laøm ñuùng. Thaäm chí toâi coù theå coøn toài teä hôn theá nöõa. Ngöôøi ta thöôøng noùi : " Mình naém töông lai mình trong tay mình ". Luùc ñaõ luoáng tuoåi, toâi thaáy caâu naøy khoâng oån; söï thöïc, coù leõ chæ naém ñöôïc moät nöûa trong tay mình, coøn moät nöûa laïi ôû trong tay cuûa keû khaùc.
Kieáp ngöôøi treân ñôøi naøy gioáng nhö moät cuïc soûi trong moät maùy nhaøo xi-maêng, sau khi bò nhaøo troän, thaân chaúng töï chuû ñöôïc. Ñieàu aáy khieán toâi caûm thaáy ñoù khoâng phaûi laø moät vaán ñeà cuûa rieâng moät caù nhaân naøo, nhöng laø moät vaán ñeà xaõ hoäi, vaên hoùa.
Luùc cheát, chuùa Gieâ-Su (Jesus) baûo : " Haõy tha thöù cho hoï, hoï ñaõ laøm nhöõng ñieàu maø hoï khoâng heà hieåu ". Luùc treû, ñoïc caâu naøy toâi cho raèng noù chæ laø moät caâu taàm thöôøng. Lôùn leân roài laïi vaãn thaáy noù khoâng coù gì gheâ gôùm caû, nhöng ñeán caùi tuoåi naøy roài toâi môùi phaùt hieän raèng noù raát thaâm thuùy, thaät ñau loøng thay ! Coù khaùc naøo ngöôøi Trung Quoác sôû dó trôû thaønh xaáu xí nhö ngaøy nay bôûi chính vì hoï khoâng heà bieát raèng mình xaáu xí.
Vì Myõ vaø Ñaøi Loan ñaõ caét ñöùt bang giao neân khi vôï choàng chuùng toâi ñi Iowa, kinh phí moät nöûa do Ñaïi hoïc Iowa ñaøi thoï, nöûa coøn laïi do moät tö nhaân teân Buøi Truùc Chöông tieân sinh ñaøi thoï. OÂng Buøi laø chuû tieäm aên Yeán Kinh, moät ngöôøi chöa heà bieát Trung Quoác laø gì. Chuùng toâi cuõng chöa heà gaëp oâng bao giôø neân raát caûm ñoäng khi bieát oâng ñaõ gaùnh vaùc moät nöûa chi phí. Sau naøy, luùc noùi chuyeän, oâng baûo toâi : " Tröôùc khi ñoïc saùch cuûa oâng, toâi vaãn töôûng ngöôøi Trung Quoác laø gheâ gôùm laém, sau khi ñoïc saùch cuûa oâng roài môùi thaáy laø khoâng phaûi vaäy, cho neân toâi caøng muoán gaëp maët ñeå nghe lôøi chæ giaùo ". Khi ñaõ thaáy vaên hoùa Trung Quoác laø coù vaán ñeà, oâng Buøi Truùc Chöông laïi töï hoûi khoâng hieåu phaåm chaát ngöôøi Trung Quoác coù vaán ñeà khoâng ?
Luùc toâi ra nöôùc ngoaøi laàn ñaàu tieân, Giaùo sö Toân Quan Haùn noùi vôùi toâi : " Sau khi trôû veà laïi ñaây, anh ñöøng coù maø noùi vôùi toâi raèng ngöôøi Trung Quoác ôû ñaâu cuõng vaãn laø ngöôøi Trung Quoác nheù ! ". Toâi traû lôøi : " Ñöôïc roài, toâi seõ khoâng noùi ! ". Sau khi trôû veà nöôùc laàn ñoù, luùc oâng hoûi toâi : " Anh thaáy theá naøo ? " Toâi noùi : " OÂng baûo oâng khoâng cho toâi noùi caâu aáy, nhöng toâi vaãn phaûi noùi : ngöôøi Trung Quoác ôû ñaâu cuõng vaãn laø ngöôøi Trung Quoác ! ". OÂng Toân chaéc hy voïng raèng vôùi thôøi gian ngöôøi Trung Quoác seõ thay ñoåi maø khoâng theå naøo nghó ñöôïc raèng chuyeän ñoù ñaõ khoâng heà xaûy ra.
Theá coù phaûi laø phaåm chaát cuûa ngöôøi Trung Quoác ñuùng laø coù vaán ñeà khoâng ? Coù phaûi chaêng Thöôïng Ñeá ñaõ phuù cho chuùng ta moät caùi noäi taâm xaáu xa ?
Thaät tình toâi khoâng nghó raèng phaåm chaát chuùng ta coù vaán ñeà, maø ñaáy cuõng khoâng phaûi laø moät ñieàu an uûi. Ngöôøi Trung Quoác laø moät trong nhöõng daân toäc thoâng minh nhaát. Taïi caùc ñaïi hoïc Myõ, nhöõng ngöôøi ñöùng ñaàu baûng thöôøng laø ngöôøi Trung Quoác. Nhieàu nhaø khoa hoïc lôùn, goàm caû ngöôøi cha ñeû cuûa neàn nguyeân töû Trung Quoác Toân Quan Haùn, ngöôøi ñöôïc giaûi thöôûng Nobel nhö Döông Chaán Ninh, Lyù Chính Ñaïo ñeàu laø nhöõng boä oùc haïng nhaát. Ngöôøi Trung Quoác quaû laø khoâng phaûi loaïi ngöôøi coù phaåm chaát xaáu. Phaåm chaát naøy coù theå ñöa Trung Quoác ñeán ñöôïc moät theá giôùi laønh maïnh vaø haïnh phuùc.
Chuùng ta coù ñuû tö caùch laøm chuyeän ñoù vaø chuùng ta coù lyù do tin raèng Trung Quoác coù theå trôû thaønh moät nöôùc raát toát ñeïp. Chuùng ta khoâng caàn cöù phaûi muoán coù moät quoác gia huøng maïnh. Quoác gia khoâng huøng maïnh thì coù can heä gì ? Chæ caàn sao cho nhaân daân haïnh phuùc roài thì ñi tìm quoác gia huøng maïnh cuõng chöa muoän.
Toâi nghó ngöôøi Trung Quoác chuùng ta coù phaåm chaát cao quyù. Nhöng taïi sao caû traêm naêm roài, caùi phaåm chaát aáy thuûy chung vaãn khoâng laøm cho ngöôøi Trung Quoác thoaùt khoûi khoå naïn ? Nguyeân do vì sao ?
Toâi muoán maïo muoäi ñeà xuaát moät caâu traû lôøi coù tính caùch toång hôïp : Ñoù laø vì vaên hoùa truyeàn thoáng Trung Quoác coù moät loaïi sieâu vi truøng, truyeàn nhieãm, laøm cho con chaùu chuùng ta töø ñôøi naøy sang ñôøi noï khoâng khoûi ñöôïc beänh.
Coù ngöôøi seõ baûo : " Töï mình khoâng xöùng ñaùng, laïi ñi traùch toå tieân ! ". Xeùt cho kyõ caâu noùi naøy coù moät sô hôû lôùn. Trong vôû kòch noåi tieáng "Quaàn ma" (Nhöõng con ma) cuûa Ibsen (Íp-sen) coù keå chuyeän hai vôï choàng maéc beänh giang mai sinh ra moät ñöùa con cuõng bò beänh di truyeàn. Moãi laàn phaùt beänh noù laïi phaûi uoáng thuoác. Coù laàn töùc quaù noù keâu leân : " Con khoâng uoáng thuoác naøy ñaâu ! Con thaø cheát ñi thoâi ! Boá meï ñaõ cho con caùi thaân theå nhö theá naøy aø !? " Tröôøng hôïp naøy thì neân traùch ñöùa beù hay traùch boá meï noù ? Chuùng ta khoâng phaûi traùch boá meï, cuõng khoâng phaûi traùch toå tieân chuùng ta, nhöng nhaát quyeát phaûi traùch caùi thöù vaên hoùa hoï ñaõ truyeàn laïi cho chuùng ta.
Moät nöôùc roäng ngaàn ñoù, moät daân toäc lôùn ngaàn ñoù, chieám ñeán moät phaàn tö daân soá toaøn caàu, laïi laø moät vuøng caùt chaûy cuûa söï ñoùi ngheøo, ngu muoäi, ñaáu toá, taém maùu maø khoâng töï thoaùt ñöôïc. Toâi nhìn caùch cö xöû giöõa con ngöôøi vôùi nhau ôû nhöõng nöôùc khaùc maø laïi caøng theøm. Caùi vaên hoùa truyeàn thoáng kieåu naøo ñeå sinh ra hieän töôïng naøy ? Noù ñaõ khieán cho ngöôøi Trung Quoác chuùng ta mang saün trong mình nhieàu ñaëc tính raát ñaùng sôï !
Moät trong nhöõng ñaëc tính roõ nhaát laø dô baån, hoãn loaïn, oàn aøo. Ñaøi Loan ñaõ töøng coù moät daïo phaûi choáng baån vaø choáng hoãn loaïn, nhöng chæ ñöôïc maáy ngaøy. Caùi beáp cuûa chuùng ta vöøa baån vöøa loän xoän. Nhaø cöûa chuùng ta cuõng vaäy. Coù nhieàu nôi heã ngöôøi Trung Quoác ñeán ôû laø nhöõng ngöôøi khaùc phaûi doïn ñi. Toâi coù moät coâ baïn treû toát nghieäp ñaïi hoïc chính trò. Coâ naøy laáy moät ngöôøi Phaùp roài sang Pa-ri sinh soáng. Raát nhieàu baïn beø ñi du lòch AÂu chaâu ñeàu gheù nhaø coâ truù chaân. Coâ ta baûo vôùi toâi : " Trong toøa nhaø toâi ôû, ngöôøi Phaùp ñeàu doïn ñi caû, baây giôø toaøn ngöôøi AÙ ñoâng nhaûy vaøo ! " (Ngöôøi AÙ ñoâng coù khi chæ ngöôøi chaâu AÙ noùi chung, coù khi laïi chæ ngöôøi Trung Quoác). Toâi nghe noùi vaäy raát buoàn, nhöng khi ñi xem xeùt taän maét môùi thaáy laø choã naøo cuõng ñaày giaáy kem, voû hoäp, giaày deùp böøa baõi, treû con chaïy lung tung, veõ baäy leân töôøng, khoâng khí trong khu boác leân moät muøi aåm moác. Toâi hoûi : " Caùc ngöôøi khoâng theå toå chöùc queùt doïn ñöôïc hay sao ? " Coâ ta ñaùp : " Laøm sao noåi ! "
Khoâng nhöõng ngöôøi nöôùc ngoaøi thaáy chuùng ta laø baån, loaïn, maø qua nhöõng ñieàu hoï nhaéc nhôû chuùng ta cuõng töï thaáy mình laø baån, loaïn.
Coøn nhö noùi ñeán oàn aøo, caùi moàm ngöôøi Trung Quoác thì to khoâng ai bì kòp, vaø trong lónh vöïc naøy ngöôøi Quaûng Ñoâng phaûi chieám giaûi quaùn quaân. ÔÛ beân Myõ coù moät caâu chuyeän tieáu laâm nhö sau : Coù hai ngöôøi Quaûng Ñoâng laëng leõ noùi chuyeän vôùi nhau, ngöôøi Myõ laïi töôûng hoï ñaùnh nhau, beøn goïi ñieän baùo caûnh saùt. Khi caûnh saùt tôùi, hoûi hoï ñang laøm gì, hoï baûo : " Chuùng toâi ñang thì thaàm vôùi nhau ".
Taïi sao tieáng noùi ngöôøi Trung Quoác laïi to ? Bôûi taâm khoâng yeân oån. Cöù töôûng leân cao gioïng, to tieáng laø lyù leõ mình maïnh. Cho neân luùc naøo cuõng chæ coát noùi to, leân gioïng, mong lyù leõ ñeán vôùi mình. Neáu khoâng, taïi sao hoï cöù phaûi gaân coå leân nhö theá ?
Toâi nghó nhöõng ñieåm naøy cuõng ñuû ñeå laøm cho hình aûnh cuûa ngöôøi Trung Quoác bò taøn phaù vaø laøm cho noäi taâm mình khoâng yeân oån. Vì oàn aøo, dô baån, hoãn loaïn dó nhieân coù theå aûnh höôûng tôùi noäi taâm, cuõng nhö saùng suûa, saïch seõ vôùi loän xoän, dô baån laø hai theá giôùi hoaøn toaøn khaùc xa nhau.
Coøn veà vieäc xaâu xeù nhau thì moïi ngöôøi ñeàu cho ñoù laø moät ñaëc tính noåi baät cuûa ngöôøi Trung Quoác. Moät ngöôøi Nhaät ñôn ñoäc troâng chaúng khaùc naøo moät con lôïn, nhöng ba ngöôøi Nhaät hôïp laïi laïi thaønh moät con roàng. Tinh thaàn ñoaøn keát cuûa ngöôøi Nhaät laøm cho hoï trôû thaønh voâ ñòch. Bôûi vaäy trong lónh vöïc quaân söï cuõng nhö thöông maïi ngöôøi Trung Quoác khoâng theå naøo qua maët ñöôïc ngöôøi Nhaät. Ngay taïi Ñaøi Loan, ba ngöôøi Nhaät cuøng buoân baùn thì laàn naøy phieân anh, laàn sau ñeán löôït toâi. Ngöôøi Trung Quoác maø buoân baùn thì tính caùch xaáu xa töùc thì loä ra beân ngoaøi theo kieåu : Neáu anh baùn 50 toâi seõ baùn 40. Anh baùn 30 toâi chæ baùn 20.
Cho neân, coù theå noùi, moãi ngöôøi Trung Quoác ñeàu laø moät con roàng, noùi naêng vanh vaùch, cöù nhö laø ôû beân treân thì chæ caàn thoåi moät caùi laø taét ñöôïc maët trôøi, ôû döôùi thì taøi trò quoác bình thieân haï coù dö. Ngöôøi Trung Quoác ôû moät vò trí ñôn ñoäc nhö trong phoøng nghieân cöùu, trong tröôøng thi - nôi khoâng caàn quan heä vôùi ngöôøi khaùc - thì laïi coù theå phaùt trieån toát. Nhöng neáu ba ngöôøi Trung Quoác hoïp laïi vôùi nhau, ba con roàng naøy laïi bieán thaønh moät con heo, moät con gioøi, hoaëc thaäm chí khoâng baèng caû moät con gioøi nöõa. Bôûi vì ngöôøi Trung Quoác coù bieät taøi ñaáu ñaù laãn nhau.
Choã naøo coù ngöôøi Trung Quoác laø coù ñaáu ñaù, ngöôøi Trung Quoác vónh vieãn khoâng ñoaøn keát ñöôïc, töïa hoà treân thaân theå hoï coù nhöõng teá baøo thieáu ñoaøn keát. Vì vaäy khi ngöôøi nöôùc ngoaøi pheâ phaùn ngöôøi Trung Quoác khoâng bieát ñoaøn keát thì toâi chæ xin thöa : " Anh coù bieát ngöôøi Trung Quoác vì sao khoâng ñoaøn keát khoâng ? Vì Thöôïng ñeá muoán theá. Bôûi vì neáu moät tyû ngöôøi Hoa ñoaøn keát laïi, vaïn ngöôøi moät loøng, anh coù chòu noåi khoâng ? Chính ra Thöôïng Ñeá thöông caùc anh neân môùi daïy cho ngöôøi Hoa maát ñoaøn keát ! " Toâi tuy noùi theá nhöng raát ñau loøng.
Ngöôøi Trung Quoác khoâng chæ khoâng ñoaøn keát, maø moãi ngöôøi laïi coøn coù ñaày ñuû lyù do ñeå coù theå vieát moät quyeån saùch noùi taïi sao hoï laïi khoâng ñoaøn keát. Caùi ñieàu naøy thaáy roõ nhaát taïi nöôùc Myõ vôùi nhöõng hình maãu ngay tröôùc maét. Baát cöù moät xaõ hoäi ngöôøi Hoa naøo ít nhaát cuõng phaûi coù 365 phe phaùi tìm caùch tieâu dieät laãn nhau.
ÔÛ Trung Quoác coù caâu : " Moät hoøa thöôïng gaùnh nöôùc uoáng, hai hoøa thöôïng khieâng nöôùc uoáng, ba hoøa thöôïng khoâng coù nöôùc uoáng ". Ngöôøi ñoâng thì duøng ñeå laøm gì ? Ngöôøi Trung Quoác trong thaâm taâm caên baûn chöa bieát ñöôïc taàm quan troïng cuûa söï hôïp taùc. Nhöng neáu anh baûo hoï chöa bieát, hoï laïi coù theå vieát ngay cho anh xem moät quyeån saùch noùi taïi sao caàn phaûi ñoaøn keát.
Laàn tröôùc (naêm 1981) toâi sang Myõ ôû taïi nhaø moät ngöôøi baïn laøm giaùo sö ñaïi hoïc - anh naøy noùi chuyeän thì ñaâu ra ñaáy; thieân vaên, ñòa lyù; naøo laø laøm sao ñeå cöùu nöôùc... - Ngaøy hoâm sau toâi baûo : " Toâi phaûi ñi ñeán ñaèng anh A moät tyù ! ". Vöøa nghe ñeán teân anh A kia, anh baïn toâi tröøng maét giaän döõ. Toâi laïi baûo : " Anh ñöa toâi ñi moät laùt nheù ! ". Anh ta baûo : " Toâi khoâng ñöa, anh töï ñi cuõng ñöôïc roài ! ".
Hoï cuøng daïy hoïc taïi Myõ, laïi cuøng queâ vôùi nhau maø taïi sao khoâng theå cuøng ñoäi trôøi chung ? Coù theå naøo noùi nhö vaäy laø hôïp lyù ñöôïc ? Bôûi vaäy vieäc ngöôøi Hoa caén xeù nhau laø moät ñaëc tröng nghieâm troïng.
Nhöõng ngöôøi soáng taïi Myõ ñeàu thaáy roõ ñieàu naøy : ñoái xöû vôùi ngöôøi Trung Quoác teä haïi nhaát khoâng phaûi laø ngöôøi nöôùc ngoaøi, maø chính laïi laø ngöôøi Trung Quoác vôùi nhau. Baùn reû ngöôøi Trung Quoác, haêm doïa ngöôøi Trung Quoác laïi cuõng khoâng phaûi laø ngöôøi Myõ maø laø ngöôøi Hoa. Taïi Ma-lai-xi-a coù moät chuyeän theá naøy. Moät oâng baïn toâi laøm ngheà khai thaùc moû khoaùng saûn. Anh ta boãng nhieân bò toá caùo moät chuyeän raát nghieâm troïng. Sau khi tìm hieåu môùi bieát raèng ngöôøi toá caùo mình laïi laø moät baïn thaân cuûa anh ta, moät ngöôøi cuøng queâ, cuøng ñeán Ma-lai-xi-a tha phöông caàu thöïc vôùi nhau. Ngöôøi baïn toâi chaát vaán anh kia : " Taïi sao anh laïi ñi laøm caùi vieäc ñeâ tieän ñoù ? ". Ngöôøi kia baûo : " Cuøng ñi xaây döïng cô ñoà, baây giôø anh giaøu coù, toâi vaãn hai tay traéng. Toâi khoâng toá caùo anh thì toá ai baây giôø ? "
Cho neân keû thuø cuûa ngöôøi Trung Quoác laïi laø ngöôøi Trung Quoác.
Noùi ví duï taïi Myõ, moät nöôùc roäng meânh moâng, con ngöôøi nhö haït caùt trong sa maïc, ai bieát anh laø ngöôøi nhaäp caûnh khoâng hôïp phaùp ? Neáu coù ngöôøi toá caùo anh, thì ñoù laø ai ? Laø ai, neáu khoâng phaûi laø moät ngöôøi Trung Quoác khaùc, khoâng phaûi laø baàu baïn gaàn guõi anh ?
Nhieàu baïn ôû Myõ coøn baûo toâi : " Neáu seáp cuûa anh laø ngöôøi Trung Quoác anh haõy chuù yù ! Ñaëc bieät phaûi coi chöøng ! Khoâng nhöõng anh khoâng ñöôïc giuùp ñôõ maø luùc caàn anh laïi coøn coù theå laø ngöôøi ñaàu tieân bò toáng coå ñi ñeå cho ngöôøi chuû " bieåu thò " tinh thaàn chí coâng voâ tö nöõa ".
Khoâng hieåu vì sao ngöôøi ta laïi so saùnh ngöôøi Trung Quoác vôùi ngöôøi Do Thaùi ñöôïc ? Toâi thöôøng nghe noùi " ngöôøi Trung Quoác vaø ngöôøi Do Thaùi gioáng nhau ôû choã caàn cuø ". Ñieàu naøy phaûi chia laøm hai phaàn :
Phaàn thöù nhaát : caùi ñöùc tính caàn cuø töø maáy nghìn naêm nay cuõng chaúng coøn toàn taïi nöõa, noù ñaõ bò thôøi kyø " Töù nhaân bang " (beø luõ boán teân) phaù tan taïi luïc ñòa roài.
Phaàn thöù hai : chuùng ta coøn gì ñeå coù theå ñem so saùnh vôùi ngöôøi Do Thaùi ñöôïc ? Baùo chí Trung Quoác thöôøng ñaêng : " Quoác hoäi Do Thaùi (Knesset) tranh luaän maõnh lieät, ba ñaïi bieåu laø ba yù kieán traùi ngöôïc nhau ", nhöng coá yù boû soùt moät söï kieän quan troïng laø sau khi hoï ñaõ quyeát ñònh vôùi nhau thì hình thaønh moät phöông höôùng chung. Tuy beân trong quoác hoäi tranh caõi tôi bôøi, beân ngoaøi ñang giao chieán, boán phía ñòch bao vaây, nhöng I-xra-en vaãn toå chöùc baàu cöû.
Ai cuõng bieát caùi yù nghóa cuûa baàu cöû laø vì coù ñaûng ñoái laäp. Khoâng coù ñaûng ñoái laäp thì baàu cöû chæ laø moät troø heà reû tieàn.
Taïi Trung Quoác chuùng ta, heã coù ba ngöôøi seõ cuõng coù ba yù kieán, nhöng caùi khaùc nhau laø : sau khi ñaõ quyeát ñònh xong, ba ngöôøi ñoù vaãn laøm theo ba phöông höôùng khaùc nhau. Gioáng nhö noùi hoâm nay coù ngöôøi ñeà nghò ñi New York, ngöôøi ñeà nghò ñi San Francisco. Bieåu quyeát, quyeát ñònh ñi New York, neáu ôû I-xra-en caû hai ngöôøi seõ cuøng ñi New York, nhöng ôû Trung Quoác thì moät ngöôøi seõ baûo : " Anh ñi New York ñi, toâi coù töï do cuûa toâi, toâi ñi San Francisco ! "
Coù moät laàn coi moät phim Anh, toâi thaáy maáy ñöùa treû caõi nhau xem cuøng leo caây hay bôi loäi. Sau khi ñaõ bieåu quyeát leo caây thì taát caû ñeàu ñi leo caây. Chuyeän naøy ñoái vôùi toâi coù aán töôïng raát saâu saéc. Bôûi vì daân chuû khoâng phaûi laø vaán ñeà hình thöùc, maø laø moät phaàn cuûa söï soáng. Caùi daân chuû cuûa chuùng ta laø daân chuû beà ngoaøi. Trong luùc boû phieáu, caùc quan lôùn cuõng caàn ñöôïc chuïp aûnh vôùi laù phieáu treân tay ra ñieàu ta ñaây cuõng boõ coâng tham gia vaøo caùi cuoäc chôi baàu cöû naøy ñaáy. Daân chuû thaät ra coù laø caùi quaùi gì trong sinh hoaït cuûa hoï ñaâu, chaúng qua chæ laø moät haønh vi ñeå bieåu dieãn !
Ngöôøi Trung Quoác khoâng theå ñoaøn keát, hay caén xeù nhau, nhöõng thoùi xaáu ñoù ñaõ thaâm caên coá ñeá. Khoâng phaûi vì phaåm chaát cuûa hoï khoâng ñuû toát. Nhöng vì con sieâu vi truøng trong vaên hoùa Trung Quoác aáy laøm cho chuùng ta khoâng theå ñeø neùn, khoáng cheá haønh vi cuûa chuùng ta ñöôïc. Bieát roõ raønh raønh laø xaâu xeù nhau, nhöng vaãn xaâu xeù nhau. Neáu noài vôõ thì chaúng ai coù aên, nhöng neáu trôøi suïp thì ngöôøi naøo cao hôn ngöôøi ñoù phaûi choáng ñôõ.
Caùi loaïi trieát hoïc xaâu xeù nhau ñoù laïi ñeû ra nôi chuùng ta moät haønh vi ñaëc thuø khaùc : " Cheát cuõng khoâng chòu nhaän loãi ". Coù ai nghe thaáy ngöôøi Trung Quoác nhaän loãi bao giôø chöa ? Giaû söû anh nghe moät ngöôøi Trung Quoác noùi : " Vieäc naøy toâi ñaõ sai laàm roài ! " Luùc ñoù anh phaûi vì chuùng toâi maø uoáng röôïu chuùc möøng.
Con gaùi toâi hoài beù coù moät laàn bò toâi ñaùnh, nhöng cuoái cuøng hoùa ra laø noù bò oan. Noù khoùc raát döõ, coøn taâm can toâi thì ñau ñôùn. Toâi bieát raèng ñöùa con thô daïi vaø voâ toäi cuûa toâi chæ bieát troâng caäy vaøo boá meï, maø boá meï boãng nhieân trôû maët thì noù phaûi sôï haõi bieát nhöôøng naøo. Toâi oâm con vaøo loøng roài noùi vôùi noù : " Boá xin loãi con. Boá khoâng ñuùng. Boá laøm sai. Boá höùa laàn sau boá khoâng laøm nhö vaäy nöõa. Con gaùi ngoan cuûa boá, con tha thöù cho boá nheù ! " Noù khoùc maõi khoâng thoâi. Caùi söï vieäc naøy qua roài maø loøng toâi vaãn coøn ñau khoå. Nhöng ñoàng thôøi toâi laïi caûm thaáy voâ cuøng kieâu haõnh bôûi toâi ñaõ daùm töï nhaän loãi cuûa mình ñoái vôùi noù.
Ngöôøi Trung Quoác khoâng quen nhaän loãi vaø coù theå ñöa ra haøng vaïn lyù do ñeå che daáu caùi sai traùi cuûa mình. Coù moät caâu tuïc ngöõ : " Ñoùng cöûa suy gaãm loãi laàm " (Beá moân tö quaù). Nghó veà loãi cuûa ai ? Dó nhieân cuûa ñoái phöông.
Luùc toâi ñi daïy hoïc, hoïc sinh haøng tuaàn phaûi vieát tuaàn kyù ñeå kieåm thaûo haønh vi trong tuaàn. Keát quaû kieåm thaûo thöôøng laø : " Hoâm nay toâi bò ngöôøi naøy ngöôøi noï löøa toâi. Caùi ngöôøi löøa toâi aáy ñaõ ñöôïc toâi ñoái xöû môùi toát laøm sao, cuõng bôûi vì toâi quaù trung haäu ! ". Luùc ñoïc ñeán kieåm thaûo cuûa ñoái phöông, laïi cuõng thaáy anh hoïc troø kia noùi mình quaù trung haäu. Moãi ngöôøi trong kieåm thaûo cuûa mình ñeàu laø ngöôøi quaù trung haäu. Theá coøn ai laø ngöôøi khoâng trung haäu ?
Ngöôøi Trung Quoác khoâng theå nhaän loãi, nhöng caùi loãi vaãn coøn ñoù, ñaâu phaûi vì khoâng nhaän maø noù bieán maát.
Ñeå che ñaäy moät loãi cuûa mình ngöôøi Trung Quoác khoâng neà haø söùc löïc taïo neân caøng nhieàu loãi khaùc hoøng chöùng minh raèng caùi ñaàu tieân khoâng phaûi laø loãi. Cho neân coù theå noùi ngöôøi Trung Quoác thích noùi khoaùc, noùi suoâng, noùi doái, noùi laùo, noùi nhöõng lôøi ñoäc ñòa.
Hoï lieân mieân khoa tröông veà daân Trung Quoác, veà toäc Ñaïi Haùn, huyeân thuyeân veà truyeàn thoáng vaên hoùa Trung Quoác, naøo laø coù theå khueách tröông theá giôùi,v.v...Nhöng bôûi vì khoâng theå ñöa ra chöùng côù thöïc teá naøo neân taát caû chæ toaøn laø nhöõng ñieàu boác pheùt.
Toâi chaúng caàn neâu ví duï veà chuyeän noùi khoaùc, laùo toeùt laøm gì. Nhöng veà chuyeän noùi ñoäc cuûa ngöôøi Trung Quoác thì khoâng theå khoâng noùi ñöôïc. Ngay nhö chuyeän phoøng the, ngöôøi phöông Taây voán raát khaùc chuùng ta, hoï thöôøng trìu meán goïi nhau kieåu " Em yeâu, em cöng " [Baù Döông duøng chöõ " ñöôøng maät " vaø " ta linh " ñeå dòch chöõ Honey, Darling cuûa tieáng Anh -ND] thì ngöôøi Trung Quoác goïi nhau laø " keû ñaùng baêm vaèm laøm traêm khuùc " (saùt thieân ñao ñích).
Heã cöù coù dính ñeán laäp tröôøng chính trò hoaëc tranh quyeàn ñoaït lôïi laø nhöõng lôøi noùi ñoäc ñòa seõ ñöôïc tuoân ra voâ haïn ñònh, khieán cho ai naáy nghe thaáy cuõng phaûi töï hoûi : " Taïi sao ngöôøi Trung Quoác laïi ñoäc aùc vaø haï löu ñeán theá ? "
Toâi coù moät ngöôøi baïn vieát tieåu thuyeát kieám hieäp sau boû ngheà ñi buoân baùn. Moät laàn gaëp anh toâi hoûi theá naøo, laøm aên coù phaùt taøi khoâng ?
Anh baûo : " Taøi gì, hieän ñang muoán treo coå töï töû ñaây ! " Toâi hoûi laøm sao maø bò thua loã ? Anh ñaùp : " Anh khoâng hieåu chöù noùi chuyeän vôùi thöông nhaân Trung Quoác caû ngaøy cuõng chaû hieåu hoï muoán gì ! "
Nhieàu ngöôøi nöôùc ngoaøi cuõng noùi vôùi toâi laø giao thieäp vôùi ngöôøi Hoa raát khoù, noùi chuyeän caû ngaøy cuõng chaúng hieåu trong thaâm taâm hoï nghó gì. Toâi baûo : " Caùi ñoù thì coù gì maø kyø quaëc ? Khoâng phaûi chæ ngöôøi Taây phöông caùc anh, maø ngay caû ngöôøi Trung Quoác chuùng toâi cuõng gaëp vaán ñeà ñoù ".
Noùi chuyeän vôùi ngöôøi Trung Quoác anh phaûi bieát quan saùt saéc maët, ñieäu boä, cöû chæ, phaûi bieát quanh co uùp môû. Hoûi ngöôøi naøo " Anh aên côm chöa? ", anh seõ nghe ngöôøi ñoù ñaùp " Toâi aên roài ! " nhöng kì thöïc anh ta chöa aên, cöù ñeå yù nghe thì thaáy buïng anh ta hieän ñang soâi leân suøng suïc.
Laïi noùi ví duï veà chuyeän tuyeån cöû. Neáu laø ngöôøi phöông Taây thì taùc phong nhö sau : " Toâi caûm thaáy toâi coù khaû naêng giöõ chöùc vuï ñoù, xin moïi ngöôøi haõy baàu cho toâi ! ". Coøn ngöôøi Trung Quoác seõ xöû söï nhö Gia Caùt Löôïng luùc Löu Bò tôùi caàu hieàn (tam coá thaûo lö). Nghóa laø neáu ñöôïc môøi, anh ta seõ naêm laàn baûy löôït töø choái, naøo laø " Khoâng ñöôïc ñaâu ! Toâi laøm gì coù ñuû tö caùch ! " Kyø thöïc, neáu anh töôûng thaät maø ñi môøi ngöôøi khaùc thì anh ta seõ haän anh suoát ñôøi.
Chaúng khaùc naøo neáu anh môøi toâi dieãn giaûng, toâi seõ noùi : " Khoâng ñöôïc ñaâu, toâi chaúng quen noùi chuyeän tröôùc coâng chuùng ! " Nhöng neáu anh thaät söï khoâng môøi toâi nöõa, sau naøy neáu nhôõ laïi gaëp nhau ôû Ñaøi Baéc, coù theå toâi seõ phang cho anh moät cuïc gaïch vaøo ñaàu.
Moät daân toäc haønh xöû theo kieåu naøy khoâng bieát ñeán bao giôø môùi coù theå söûa ñoåi ñöôïc laàm loãi cuûa mình ; seõ coøn phaûi duøng möôøi caùi loãi khaùc ñeå khoûa laáp caùi loãi ñaàu tieân, roài laïi
duøng theâm traêm caùi khaùc ñeå che ñaäy möôøi caùi kia thoâi.
Coù laàn toâi ñeán moät tröôøng ñaïi hoïc ôû Ñaøi Trung ñeå thaêm moät vò giaùo sö ngöôøi Anh. Moät anh baïn toâi cuõng daïy cuøng ñaïi hoïc ñoù chôït ñeán. Thaáy toâi, anh noùi : " Toái nay ñeán ñaèng toâi aên côm ". Toâi ñaùp : " Xin loãi, toâi coøn coù heïn ". Anh baûo : " Khoâng ñöôïc, nhaát ñònh phaûi ñeán ". Toâi traû lôøi : " Ñöôïc roài, ta baøn sau ". Anh laïi baûo : " Nhaát ñònh phaûi ñeán ñaáy, xin chaøo ! " Giöõa ngöôøi Trung Quoác vôùi nhau chuùng toâi hieåu roõ taâm lyù cuûa nhau. Nhöng ngöôøi Taây phöông laïi hoaøn toaøn muø tòt.
Ñeán luùc laøm vieäc xong, khoaûng giôø côm toái, toâi baûo : " Thoâi, toâi phaûi veà ñaây ! " Ngöôøi giaùo sö Anh noùi : " EÂ ! vöøa roài chaúng phaûi anh vöøa heïn vôùi anh kia sao ? Anh phaûi tôùi nhaø anh ta chöù ! " Toâi baûo : " Laøm gì coù chuyeän aáy ? ". OÂng giaùo sö noùi : " Anh aáy nhaát ñònh laø ñaõ laøm côm chôø anh ñaáy ! " Ngöôøi nöôùc ngoaøi thaät khoù maø bieát ñöôïc caùi kieåu " taâm khaåu baát ñoàng " naøy cuûa ngöôøi Trung Quoác.
Tình traïng noùi treân khieán ngöôøi Trung Quoác ngay töø thuûa loït loøng ñaõ raát khoán khoå. Bôûi vì moãi ngaøy ñeàu phaûi tìm hieåu yù töù ngöôøi khaùc. Neáu laø baïn beø ñoàng löùa thì coøn ñôõ, nhöng neáu phaûi tieáp caän vôùi nhöõng keû quyeàn theá, quan treân, keû coù tieàn, anh seõ phaûi töøng giaây töøng phuùt khoå coâng tìm hieåu ñeán nôi ñeán choán, xem hoï nghó gì. Caùi vieäc naøy laø moät söï laõng phí tinh thaàn kinh khuûng.
Cho neân coù caâu tuïc ngöõ : " Taïi Trung Quoác laøm vieäc deã, laøm ngöôøi khoù ".
Ngheä thuaät " laøm ngöôøi " thuoäc veà caùi " vaên hoùa thaân meàm " (ñeå deã uoán cong, chui luoàn, nghóa boùng ñeán töø ñoäng vaät thaân meàm). Caùc vò ôû nöôùc ngoaøi laâu naêm veà laïi Trung Quoác chaéc bieát caùi söùc naëng cuûa caâu naøy nhö theá naøo. Laøm vieäc thì deã nhö 2 + 2 = 4, nhöng laøm ngöôøi khoù bôûi vì coù khi 2 + 2 = 5 , hoaëc cuõng coù khi = 1, hay = 853. Anh noùi söï thaät, nhöng ngöôøi ta laïi cho raèng anh coâng kích vaø muoán laät ñoå chính quyeàn. Ñaây laø moät vaán ñeà nghieâm troïng, noù laøm cho chuùng ta khoâng theå naøo thoaùt khoûi söï noùi khoaùc, noùi suoâng, noùi doái, noùi ñoäc.
Caùi baûn lónh gheâ gôùm cuûa toâi laø coù theå nguû trong hoäi nghò. Nguû xong tænh daäy thì hoäi nghò cuõng vöøa keát thuùc. Taïi sao theá ? Vì trong hoäi nghò moïi ngöôøi ñeàu noùi nhöõng chuyeän maø chính baûn thaân hoï khoâng heà tin, nghe hay khoâng nghe ñeàu nhö nhau.
Khoâng chæ ôû Ñaøi Loan môùi nhö vaäy, ôû luïc ñòa coøn nghieâm troïng hôn nhieàu. Naêm nay (1984) trong " Chöông trình caùc taùc gia quoác teá taïi Ñaïi hoïc Iowa " coù moät nöõ taùc gia noåi danh cuûa luïc ñòa teân laø Traàm Dung tham gia. Coâ coù moät taùc phaåm mang teân " Chaân chaân giaû giaû " (Thaät thaät giaû giaû) maø toâi muoán thaønh thaät giôùi thieäu vôùi quyù vò.
Hoaøn caûnh baét chuùng ta noùi laùo, baét chuùng ta khoâng thaønh thaät, nhöng ít nhaát chuùng ta phaûi bieát caùi xaáu laø caùi xaáu. Neáu moät khi caùi xaáu laïi ñöôïc chuùng ta xem laø ñieàu veû vang, hoaëc voâ thöôûng voâ phaït, thì ñoù laø luùc maø caùi " vaên hoùa thaân meàm " cuûa chuùng ta ñang baét ñaàu xuoáng caáp.
Noùi thí duï vieäc aên caép, neáu ñöôïc coi laø chuyeän voâ thöôûng voâ phaït, hoaëc chaúng phaûi chuyeän quang vinh hay khoâng quang vinh, thaäm chí coù theå xem laø chuyeän quang vinh nöõa, thì ñaây laø moät nguy cô, nguy cô maø ngöôøi Trung Quoác chuùng ta ñang phaûi ñoái ñaàu hieän nay.Vì ngöôøi Trung Quoác vaãn lieân tuïc daáu dieám nhöõng loãi laàm cuûa mình, vaãn noùi khoaùc, noùi suoâng, noùi doái, noùi laùo, noùi ñoäc, thaønh thöû taâm linh ngöôøi Trung Quoác hoaøn toaøn bò phong toûa, khoâng môû roäng ñöôïc.
Trung Quoác dieän tích roäng theá, vaên hoùa laâu ñôøi theá, ñöôøng ñöôøng laø moät nöôùc lôùn. Theá maø, thay vì coù moät taám loøng bao la, ngöôøi Trung Quoác laïi coù moät taâm ñòa thaät heïp hoøi.
Caùi taám loøng bao la ñaùng leõ chuùng ta phaûi coù aáy chæ ñoïc thaáy ñöôïc trong saùch vôû, nhìn thaáy ñöôïc treân maøn aûnh. Coù ai bao giôø thaáy moät ngöôøi Trung Quoác coù loøng daï, chí khí saùnh ngang ñöôïc vôùi taàm voùc nöôùc Trung Quoác khoâng ? Neáu chæ caàn bò ai löôøm moät caùi maøø ñaõ coù theå ruùt dao ra roài, thöû hoûi neáu coù ngöôøi khoâng ñoàng yù vôùi mình thì söï theå seõ ra sao?
Ngöôøi Taây phöông coù theå ñaùnh nhau vôõ ñaàu roài vaãn laïi baét tay nhau, nhöng ngöôøi Trung Quoác ñaõ ñaùnh nhau roài thì cöøu haän moät ñôøi, thaäm chí coù khi baùo thuø ñeán ba ñôøi cuõng chöa heát. Taïi sao chuùng ta coù theå thieáu loøng bao dung ñeán nhö vaäy ?
Khoâng coù loøng bao dung, buïng daï heïp hoøi ñöa ñeán hai ñieàu cöïc ñoan vaø maát caân ñoái nhö sau :
Moät ñaèng tuyeät ñoái töï ty, moät ñaèng tuyeät ñoái töï kieâu. Luùc töï ty thì thaønh ra toâi tôù, nghó mình khoâng baèng ñoáng phaân choù. Luùc töï kieâu thì thaønh ra oâng chuû, xem moïi ngöôøi ñeàu laø cöùt choù heát, chaúng ñaùng cho mình ngoù ngaøng ñeán. Rieâng baûn thaân mình laïi khoâng heà bieát töï toân laø gì.
Söï phaân bieät nhaân caùch kieåu ñoù bieán ngöôøi Trung Quoác thaønh moät loaïi ñoäng vaät kyø dò.
Taïi Trung Quoác neáu muoán laøm moät kyø coâng thì raát deã, trong moät choác coù theå xuaát hieän nhöõng thaønh tích laøm moïi ngöôøi kinh dò. Nhöng ngöôøi Trung Quoác laïi khoâng coù khaû naêng ñeå giöõ cho caùi kyø coâng naøy beàn vöõng.
Moät ngöôøi coù ñöôïc moät thaønh töïu nho nhoû ñaõ hoa maét, uø tai, ñöùng khoâng vöõng, vì leân côn soát. Vieát ñöôïc daêm ba baøi vaên laø ñaõ thaønh vaên haøo. Ñoùng ñöôïc hai boä phim ñaõ laø ngoâi sao saùng cuûa neàn ñieän aûnh. Hai naêm coù ñöôïc ít chöùc quyeàn nghieãm nhieân coù theå cho mình laø cöùu tinh cuûa nhaân daân. Qua Myõ hoïc ñöôïc hai naêm ñaõ trôû thaønh moät hoïc giaû chuyeân gia. Maáy thöù ñoù ñeàu laø kieåu töï thoåi phoàng mình.
ÔÛ Ñaøi Loan coù xaûy ra moät tai naïn xe coä nhö sau : Trong xe ca sinh vieân Ñaïi hoïc Sö phaïm vöøa toát nghieäp ñi du lòch, coâ höôùng daãn taùn döông : " Ngöôøi caàm laùi vó ñaïi cuûa chuùng ta laø tay laùi soá moät, vöøa taøi gioûi, vöøa ñeïp trai, vöøa treû tuoåi ". Nghe thaáy theá, anh taøi höùng chí lieàn boû tay laùi ra quay veà phía moïi ngöôøi göông hai tay chaøo ñaùp leã. Tieáp theo ñoù söï theå theá naøo toâi khoâng caàn phaûi keå. Ñaây laø moät caùch töï phoâ tröông, chaéc cho raèng kyõ thuaät laùi xe cuûa mình cao ñeán ñoä
khoâng caàn caàm tay laùi cuõng coù theå laùi ñöôïc xe.
Chaúng khaùc naøo chuyeän 1.000 naêm tröôùc trong moät boä phim :
Hoaøng ñeá La Maõ moät laàn môøi moät ngöôøi ñeán bieåu dieãn bay löôïn. Ñeå bay, ngöôøi naøy cheá ra moät caëp caùnh. Tröôùc khi leo leân thaùp anh giô caëp caùnh cho moïi ngöôøi xem, töùc thì toaøn ñaáu tröôøng tieáng reo hoø hoan hoâ vang doäi nhö saám. Anh boãng khoâng kieàm cheá noåi söï tinh töôùng cuûa mình, caûm thaáy mình quaù vó ñaïi ñeán ñoä coù theå khoâng caàn caùnh cuõng coù theå bay ñöôïc, vì vaäy vöùt caùnh leo leân thang. Vôï anh níu anh baûo : " Khoâng coù caùi ñoù laøm sao anh bay ñöôïc ? Anh töôûng anh laø gì ? ". Anh ta baûo : " Em thì bieát gì ! ". Vôï anh ta ñuoåi theo leân, anh ta xeùo leân tay ngöôøi vôï roài tieáp tuïc leân thang, ñoùng naép thaùp, vôùi veû kieâu huøng anh nhaåy xuoáng.
Chæ nghe phuïp moät phaùt roài khoâng thaáy gì nöõa. Quaàn chuùng noåi khuøng heùt : " Traû tieàn ñeå xem bay löôïn chöù coù phaûi ñeå xem ngaõ cheát ñaâu, baét vôï noù bay ñi ! " Ngöôøi vôï nhìn leân trôøi nhö noùi vôùi linh hoàn cuûa choàng moät caùch theâ thaûm : " Chæ vì anh tinh töôùng môùi ra noâng noãi naøy, töï haïi baûn thaân mình maø haïi caû vôï con nöõa ! ".
Caùi gì ñaõ laøm cho ngöôøi Trung Quoác tinh töôùng moät caùch quaù deã daøng nhö theá ? Bôûi vì ngöôøi Trung Quoác " buïng daï nhoû heïp neân deã ñaày " (khí tieåu dò doanh), kieán thöùc thaáp keùm, loøng daï heïp hoøi, chæ caàn coù moät tyù gì ñoù ñaõ töôûng trôøi ñaát daãu to nhöng khoâng chöùa noåi mình nöõa. Neáu chæ coù vaøi ngöôøi nhö theá, chaéc cuõng khoâng quan troïng gì, nhöng toaøn daân toäc, ñaïi ña soá, hoaëc moät soá lôùn ngöôøi Trung Quoác nhö vaäy seõ hình thaønh moät nguy cô cho daân toäc.
Ngöôøi Trung Quoác töïa hoà khoâng coù töï toân neân ñoái vôùi nhau raát khoù coù ñöôïc moät quan nieäm bình ñaúng. Neáu anh khoâng phaûi laø chuû nhaân cuûa toâi thì toâi laø chuû nhaân cuûa anh. Tình hình naøy ñöa ñeán moät taâm traïng vöøa beá taéc vöøa khoâng theå nhaän sai laàm cuûa mình. Maø sai laàm vaãn tieáp dieãn hoaøi laïi gaây ra moät naõo traïng sôï seät.
Haõy laáy moät ví duï :
Toâi coù moät ngöôøi baïn ôû Ñaøi loan maéc beänh naëng phaûi ñem vaøo nhaø thöông trung taâm, baùc só tieáp bao nhieâu oáng thuoác môùi cöùu soáng ñöôïc. Hai ba hoâm sau ngöôøi nhaø thaáy tieàn nhaø thöông naøy quaù ñaét muoán chuyeån anh sang moät beänh vieän bình daân, ñeán noùi chuyeäân vôùi baùc só ñieàu trò. OÂng naøy nghe theá noåi traän loâi ñình la : " Cöùu soáng oâng aáy chaúng phaûi laø chuyeän deã, baây giôø laïi muoán ñoåi beänh vieän aø ? ". Noùi xong sai ngöôøi ruùt heát caùc oáng thuoác ra laøm beänh nhaân suyùt nöõa toi maïng.
Anh baïn luùc keå vôùi toâi chuyeän naøy trong loøng vaãn coøn ñaày bi haän. Toâi noùi vôùi anh : " Anh cho toâi bieát teân tay baùc só aáy ñi, toâi vieát moät baøi vaïch maët noù ra ". Anh ta giaät baén mình, voäi noùi : " AÁy ! Anh ñöøng boäp choäp, hieáu söï. Neáu bieát theá naøy toâi ñaõ chaúng keå cho anh nghe laøm gì ! ". Nghe theá toâi muoán ñieân leân. Toâi baûo : " Anh sôï caùi gì ? Noù gioûi laém thì cuõng chæ laø baùc só thoâi. Neáu anh bò beänh laïi, anh khoâng goïi noù ñeán thì thoâi chöù chaû nheõ noù laïi cöù ñeán trò beänh cho anh ñeå baùo thuø aø ? Neáu coù chuyeän gì thì toâi ñoái phoù vôùi noù chöù can döï gì anh. Baøi vieát laø do toâi, toâi khoâng sôï thì anh sôï gì ? ".
Baïn toâi baûo : " Anh laø ñoà baït maïng ! ".
Toâi töôûng theá naøo ! Thay vì khen ngôïi söï can ñaûm cuûa toâi thì anh laïi ñi cheâ traùch toâi. Toâi nghó ñaây khoâng phaûi laø vaán ñeà cuûa rieâng mình anh, anh laïi laø baïn raát thaân cuûa toâi, anh cuõng laø ngöôøi raát toát, anh noùi theá chæ vì anh muoán baûo veä toâi, khoâng muoán cho toâi ñi chuoác hoïa vaøo thaân.
Ñaáy chính laø caùi naõo traïng sôï seät, sôï seät ñuû moïi thöù treân ñôøi maø toâi muoán noùi.
Nhôù laïi laàn ñaàu toâi ñi Myõ, ôû New York coù moät vuï aùn, moät ngöôøi Hoa bò baén thoï thöông, hung thuû bò baét, nhöng naïn nhaân laïi khoâng daùm nhaän dieän.
Moïi ngöôøi Trung Quoác ñeàu sôï seät ñeán ñoä khoâng coøn bieát quyeàn lôïi mình laø gì thì laøm sao coøn bieát ñaáu tranh, gìn giöõ noù ñöôïc ? Moãi khi gaëp moät chuyeän gì xaûy ra y nhieân laïi noùi : " Boû qua cho roài ! "
Maáy chöõ " boû qua cho roài " naøy ñaõ gieát haïi khoâng bieát bao nhieâu ngöôøi Trung Quoác vaø ñaõ bieán daân toäc Trung Quoác thaønh moät daân toäc heøn moïn.
Giaû söû toâi laø moät ngöôøi nöôùc ngoaøi hoaëc moät baïo chuùa, ñoái vôùi loaïi daân toäc nhö theá, neáu toâi khoâng ngöôïc ñaõi noù thì trôøi cuõng khoâng dung toâi.
Caùi naõo traïng haõi sôï naøy ñaõ nuoâi döôõng bao nhieâu baïo chuùa, laøm toå aám cho bao nhieâu baïo quan. Vì vaäy baïo chuùa baïo quan ôû Trung Quoác khoâng bao giôø bò tieâu dieät.
Trong truyeàn thoáng vaên hoùa Trung Quoác, caùc vò coù theå xem ôû " Tö trò thoâng giaùm " (Moät pho söû cuûa Tö Maõ Quang toùm heát chuyeän hôn 2.000 naêm ñeå laøm göông cho ngöôøi ñôøi sau), caùi vieäc bo bo giöõ mình ñaõ ñöôïc xem laø kim chæ nam vaø nhaán maïnh naêm laàn baûy löôït. Baïo chuùa, baïo quan cuõng chæ caàn daân chuùng cöù bo bo giöõ mình laø ñöôïc, cho neân ngöôøi Trung Quoác môùi caøng ngaøy caøng khoán ñoán ñeán nhö theá.
Vaên hoùa Trung Quoác cöïc kyø röïc rôõ ôû thôøi Xuaân Thu Chieán Quoác (770 - 221 tröôùc Taây lòch), nhöng töø thôøi kyø naøy veà sau, vaên hoùa Trung Quoác ñaõ bò caùc Nho gia khoáng cheá. Ñeán ñôøi Ñoâng Haùn (25 - 220 sau Taây lòch), chính phuû coù quy ñònh laø taát caû nhöõng phaàn töû trí thöùc khi phaùt ngoân, bieän luaän, vieát vaên ñeàu khoâng theå vöôït qua phaïm vi nhöõng gì ñaõ ñöôïc daäy ôû tröôøng, vieäc naøy goïi laø " sö thöøa " (thöøa höôûng cuûa thaày hoïc). Neáu vöôït quaù chuyeän " sö thöøa " naøy, khoâng nhöõng hoïc thuyeát cuûa mình khoâng ñöôïc coâng nhaän maø coøn laø moät vieäc phaïm phaùp.
Cöù nhö vaäy maø tieáp tuïc xuoáng caùc ñôøi sau laøm cho söùc töôûng töôïng, oùc suy xeùt, tö duy cuûa giôùi trí thöùc bò boùp cheát, xô cöùng hoaøn toaøn, chaúng khaùc naøo laáy moät caùi tuùi nhöïa bòt kín boä naõo laïi, khoâng cho moät caùi gì loït vaøo nöõa.
Theá naøo laø khoâng coøn khaû naêng suy xeùt nöõa ?
Cöù ñoïc baùo Trung Quoác laø phaùt ngaùn. Suy xeùt laø moät caùi gì khoâng phaûi chæ coù moät maët, hai maët, maø nhieàu maët. Toân Quan Haùn thöôøng duøng moät ví duï : Coù moät quaû caàu moät nöûa traéng moät nöûa ñen. Ngöôøi thaáy phía traéêng baûo noù traéng, ngöôøi thaáy maët ñen baûo noù ñen. Caû hai ngöôøi ñeàu khoâng sai, caùi sai laø khoâng nhìn ñöôïc ñeán maët beân kia cuûa noù. Ñeå coù theå nhìn ñöôïc ñeán maët beân kia cuûa noù thì phaûi coù trí töôûng töôïng, khaû naêng suy xeùt. Cho neân luùc tö duy moät vaán ñeà caàn phaûi nghó ñeán nhieàu maët cuûa noù.
Coù moät chuyeän haøi höôùc ngaén cuûa Myõ keå chuyeän moät thaày giaùo toå chöùc thi, ñöa cho sinh vieân moät maùy ño khí aùp vaø baûo duøng noù ñeå ño chieàu cao cuûa moät toøa nhaø, ñöông nhieân yù muoán duøng khí aùp ñeå ño ñoä cao ôû choã cao nhaát vaø choã thaáp nhaát cuûa toøa nhaø. Nhöng coù moät sinh vieân laïi duøng nhieàu phöông phaùp khaùc nhau song tuyeät nhieân khoâng söû duïng " khí aùp ". Thaày giaùo töùc mình beøn ñaùnh tröôït anh naøy. Anh ta khaùng toá leân hoäi ñoàng giaùm khaûo. Hoäi ñoàng giaùm khaûo hoûi thì anh naøy noùi : " Thaày giaùo muoán toâi duøng maùy ño khí aùp ño chieàu cao toøa nhaø, nhöng khoâng baûo söû duïng khí aùp, ñöông nhieân toâi ñöôïc pheùp duøng nhöõng caùch ñôn giaûn hôn ". Hoäi ñoàng hoûi : " Ngoaøi phöông phaùp ñoù coøn coù phöông phaùp naøo nöõa ? " Anh naøy ñaùp : " Coøn raát nhieàu, ví duï toâi coù theå buoäc daây vaøo maùy thoøng xuoáng roài ño chieàu daøi cuûa daây ñeå bieát chieàu cao toøa nhaø ". " Theá coøn phöông phaùp naøo khaùc khoâng ? " " Vaãn coøn nhieàu, ví duï toâi coù theå tìm ngöôøi quaûn lyù nhaø ñöa maùy cho anh aáy ñeå anh aáy cho toâi bieát chieàu cao cuûa toøa nhaø ".
Ngöôøi sinh vieân naøy roõ raøng khoâng coù gì laø ngöôïc ñôøi.
YÙ nghó cuûa anh ta bieåu hieän moät thöù trí töôûng töôïng vaø tö duy thöôøng laøm cho nhöõng boä oùc baõ ñaäu ñieân leân.
Coøn coù moät loaïi " Ngheä thuaät mua döa " nhö chuyeän moät ngöôøi chuû baûo nhaân vieân : " Anh ra cöûa, ñi veà phía Taây, ñeán moät caùi caàu thì coù choã baùn döa haáu, mua cho toâi hai caân döa haáu ". Anh ngöôøi laøm ra cöûa, reõ höôùng Taây, ñi maõi khoâng thaáy caàu, cuõng chaúng thaáy ai baùn döa haáu laïi tay khoâng quay veà. Ngöôøi chuû maéng anh laø ñoà luù laãn, chaúng coù ñaàu oùc gì caû. Anh ta lieàn baûo : " ÔÛ phía Ñoâng môùi coù choã baùn döa ". Ngöôøi chuû noùi : " Theá taïi sao khoâng ñi sang höôùng Ñoâng maø mua ? " Anh ta ñaùp : " OÂng coù baûo toâi ñi veà höôùng Ñoâng ñaâu ? " Ngöôøi chuû laïi chöûi anh ta laø ñoà ngu. Kyø thöïc ngöôøi chuû bieát anh ta laø loaïi ngöôøi chæ bieát phuïc tuøng, khoâng coù naêng löïc suy nghó, hoaøn toaøn coù theå tin caäy ñöôïc. Giaù nhö ngöôøi naøy bieát phía Taây khoâng coù beøn qua phía Ñoâng mua, döa vöøa ngoït vöøa reû, theå naøo luùc veà nhaø ngöôøi chuû cuõng khen : " Anh raát thoâng minh, lanh lôïi ! Laøm ngöôøi phaûi nhö theá chöù ! Toâi raát caàn coù ñöôïc ngöôøi nhö anh ". Nhöng trong thaâm taâm ngöôøi chuû seõ nghó caùi ngöôøi laøm naøy khoâng theå tin caäy ñöôïc, coù theå traùo trôû luùc naøo khoâng bieát. Ñoái vôùi nhöõng keû noâ leä kieåu naøy, chuû nhaân khoâng gieát thì cuõng ñuoåi ñi.
Caùi vaên hoùa thai ngheùn ra nhöõng thöù ngöôøi naøy laøm sao coù theå chuû tröông ñöôïc moät tö duy ñoäc laäp. Vì vaäy ngöôøi Trung Quoác chuùng ta do khoâng ñöôïc huaán luyeän suy nghó ñoäc laäp neân raát sôï suy nghó ñoäc laäp, thieáu naêng löïc thöôûng thöùc vaø ñaùnh giaù, khoâng coù caùi gì laø khoâng ba phaûi, chaúng coù caùi gì laø tieâu chuaån caû. Trung Quoác ra noâng noãi naøy taát phaûi tìm ra nguyeân nhaân trong chính caùi vaên hoùa cuûa noù.
Caùi vaên hoùa naøy trong 4.000 naêm - töø Khoång Khaâu (Khoång Töû) trôû ñi - khoâng coøn coù ñöôïc moät nhaø tö töôûng naøo lôùn nöõa. Nhöõng keû bieát chöõ ñeàu chæ luaån quaån ôû hoïc thuyeát Khoång Khaâu ñaõ giaûng hoaëc moân ñoà oâng giaûng laïi chöù khoâng heà coù yù kieán ñoäc laäp cuûa rieâng mình. Bôûi vì caùi vaên hoùa chuùng ta khoâng cho pheùp laøm nhö vaäy. Cho neân moïi ngöôøi chæ caàu soáng ôû caùi vuõng nöôùc ao tuø aáy thoâi. Caùi ao nöôùc tuø haõm naøy chính laø caùi huõ töông vaên hoùa Trung Quoác, caùi huõ töông thoái laøm cho ngöôøi Trung Quoác trôû neân xaáu xí.
Cuõng chính vì caùi huõ töông saâu khoâng löôøng ñöôïc naøy neân ñoái vôùi bieát bao vaán ñeà ngöôøi Trung Quoác ñeàu khoâng theå duøng tö duy cuûa mình ñeå töï giaûi quyeát, maø phaûi baét chöôùc, phaûi duøng caùi tö duy cuûa keû khaùc.
Nhöng caùi vuõng nöôùc ao tuø naøy, caùi huõ töông naøy daãu coù vöùt möùt ñaøo vaøo roài cuõng seõ bieán thaønh cöùt khoâ.Vì nhöõng thöù ngoaïi lai moät khi vaøo Trung Quoác ñeàu nhanh choùng bieán chaát.
Ngöôøi ta coù daân chuû, chuùng ta cuõng coù daân chuû. Daân chuû cuûa chuùng ta laø " maøy laø daân, tao laø chuû ". Ngöôøi ta coù phaùp cheá, chuùng ta cuõng coù phaùp cheá. Ngöôøi ta coù töï do, ta cuõng coù töï do. Ngöôøi ta coù gì, ta coù naáy. Anh coù choã daønh rieâng cho boä haønh sang ñöôøng, toâi cuõng coù, dó nhieân ! nhöng choã daønh cho boä haønh cuûa chuùng toâi laø choã ñeå duï doã hoï ñeán cho xe caùn cheát.
Ñeå bieán caûi caùi hình töôïng xaáu xí cuûa ngöôøi Trung Quoác, chuùng ta chæ coù theå baét ñaàu töø baây giôø, moãi caù nhaân ñeàu phaûi nghó caùch boài döôõng naêng löïc thöôûng thöùc vaø ñaùnh giaù cuûa baûn thaân mình.
Chuùng ta duø khoâng bieát dieãn kòch, nhöng laïi caàn xem ñöôïc kòch. Ngöôøi bieát ít thì xem ít, ngöôøi bieát thöôûng thöùc nhieàu xem nhieàu. Ngöôøi bieát thöôûng thöùc seõ laø moät söï thaønh töïu khoâng bao giôø coù giôùi haïn.
Nhôù thôøi kyø vöøa ñeán Ñaøi Loan, toâi coù moät ngöôøi baïn. Anh naøy söu taäp raát nhieàu ñóa haùt cuûa Beethoven (Bít-toâ-ven). Anh phaûi coù ñeán baûy, taùm boä ñóa. Toâi naèn nì xin anh cho hoaëc baùn laïi toâi moät boä. Anh töø choái ngay taïi traän. Bôûi vì moãi moät boä ñeàu do moät nhaïc tröôûng vaø moät daøn nhaïc khaùc nhau trình taáu, khoâng boä naøo gioáng boä naøo. Sau khi bieát theá toâi raát laáy laøm hoå theïn, anh quaû tình laø moät ngöôøi bieát thöôûng thöùc.
Laàn tranh cöû Toång thoáng Myõ tröôùc, chuùng ta ñöôïc xem treân ti-vi Ñaøi Loan cuoäc tranh luaän cuûa caùc öùng cöû vieân. Khoâng heà coù vieäc laät taåy caùc bí maät ñôøi tö cuûa ñoái phöông, bôûi vì daân chuùng khoâng öa nhöõng ngöôøi coù trình ñoä tranh cöû nhö vaäy, vaø neáu laøm theá, theå naøo hoï cuõng maát phieáu.
Nhöng caùch laøm cuûa ngöôøi Trung Quoác seõ khoâng nhö vaäy. Khoâng nhöõng chuyeân moân ñi bôùi moùc ñôøi tö cuûa ñoái phöông, hoï laïi coøn bòa ñaët theâm, duøng nhöõng ngoân töø raát aùc ñoäc. Khoâng hieåu caùi loaïi thoå nhöôõng gì ñaõ nuoâi döôõng caùc loaïi coû nhö vaäy, caùi loaïi xaõ hoäi gì maø sinh ra nhöõng thöù ngöôøi nhö theá ?
Neáu ngöôøi daân khoâng töï nuoâi döôõng ñöôïc cho mình caùi trình ñoä phaùn ñoaùn ñaùnh giaù nhöõng laõnh ñaïo cuûa mình thì
chaúng coù lyù do gì ñeå traùch ai caû.
Ñi toân thôø moät keû khoâng theå toân thôø ñöôïc thì coøn traùch ai moät khi keû ñoù cöôõi leân ñaàu leân coå mình ?
Caùi vieäc tung tieàn ra mua cöû tri laø moät vieäc chaúng ra gì, theá maø khi xeáp haøng ñi baàu thaáy ngöôøi thoø tieàn ra mua laù phieáu mình cuõng chìa tay ra hoûi : " Tieàn ñaâu ? "
Caùi loaïi ngöôøi nhö vaäy maø cuõng ñoøi thöïc thi daân chuû hay sao ?
Daân chuû laø moät caùi gì phaûi töï mình giaønh giaät ñöôïc, chaúng ai ban phaùt cho caû.
Baây giôø thöôøng coù keû baûo : " Chính phuû loûng leûo quaù ! ". Ñaây laø moät suy nghó raát ñaùng sôï. Bôûi vì töï do, quyeàn lôïi laø cuûa chuùng ta, khoâng phaûi anh cho thì toâi môùi ñöôïc. Cho duø anh khoâng cho thì toâi cuõng vaãn coù.
Neáu chuùng ta coù khaû naêng thöôûng thöùc thì nhaát ñònh caàn tranh thuû löïa choïn, nghieâm chænh löïa choïn ñoái töôïng, neáu khoâng bieát ñaùnh giaù thì giöõa moät ngöôøi ñeïp vaø ngöôøi maët roã cuõng khoâng theå naøo phaân bieät ñöôïc, coøn ñi traùch ai nöõa ?
Neáu Baù Döông toâi veõ giaû moät tranh Picasso, coù ngöôøi baûo : " Tranh tuyeät thaät ! " vaø traû cho toâi 50 vaïn Myõ kim thì ngöôøi mua tranh giaû ñoù phaûi traùch ai tröôùc ? Ai laø keû coù maét nhö muø, khoâng bieát phaân bieät, thöôûng thöùc ?
Trong nhöõng tình huoáng nhö theá, tranh giaû seõ traøn ngaäp thò tröôøng vì chaúng coøn ai phaân bieät ñöôïc thaät giaû nöõa. Luùc ñoù nhöõng nhaø danh hoïa chæ coù cheát ñoùi maø thoâi. Neáu mua phaûi tranh giaû thì ñöøng neân traùch ngöôøi khaùc, phaûi töï traùch
mình tröôùc.
Chaúng khaùc naøo ñi thueâ moät anh thôï may ñeå chöõa cöûa cho mình, ñeán khi cöûa bò ngöôïc, laïi ñi maéng anh thôï may : " OÂng muø aø ? " Thôï may coù theå seõ traû lôøi : " Khoâng bieát ai muø ! Ai baûo anh ñi thueâ thôï may ñeå chöõa cöûa ?" Caùi chuyeän xöa naøy ñaùng ñeå chuùng ta suy ngaãm. Khoâng bieát thöôûng thöùc thì chaúng khaùc naøo ngöôøi muø.
Coù quaù nhieàu ngöôøi Trung Quoác mang khuoân maët xaáu xí. Chæ coù nhaân taøi Trung Quoác môùi caûi taïo ñöôïc ngöôøi Trung Quoác. Neáu ngöôøi nöôùc ngoaøi coù nghóa vuï giuùp ñôõ chuùng ta thì söï giuùp ñôõ aáy khoâng phaûi laø giuùp ñôõ veà kinh teá maø phaûi veà vaên hoùa. Vì con taøu quoác gia Trung Quoác quaù lôùn, ngöôøi quaù nhieàu, moät khi chìm xuoáng coù theå seõ cuoán theo trong voøng xoaùy nöôùc cuûa noù nhöõng keû khaùc.
Toâi xin taát caû nhöõng ngöôøi baïn Myõ coù maët taïi ñaây hoâm nay, caùc baïn haõy tieáp nhaän hai baøn tay chuùng toâi ñang giô ra !
Coøn moät ñieåm cuoái cuøng.
Toâi coù caûm töôûng laø ngöôøi Trung Quoác quaù ñoâng, möôøi öùc nhöõng caùi moàm ñoù môû to ra thì ngay caû raëng Hy-ma-la-ya cuõng coù theå bò nuoát chöûng. Ñieàu naøy nhaéc nhôû chuùng ta raèng khoå naïn cuûa ngöôøi Trung Quoác raát phöùc taïp, noù keâu goïi söï thöùc tænh cuûa töøng caù nhaân chuùng ta.
Neáu moãi ngöôøi ñeàu trôû thaønh keû bieát thöôûng thöùc, chuùng ta seõ coù theå bieát töï ñaùnh giaù mình, hieåu roõ giaù trò baïn beø, thaáy roõ ñöôïc maët thaät nhöõng nhaân vaät laõnh ñaïo nöôùc nhaø.
Ñoù laø con ñöôøng tröôùc maët chuùng ta phaûi ñi, maø cuõng chaúng coøn con ñöôøng naøo khaùc nöõa.
Xin caûm taï.
[ Trôû Veà ] [ Tieáp theo ]
Ngöôøi Trung Quoác xaáu xíLôøi Ngöôøi dòch - Thaàøy thuoác vaø ngöôøi beänh ôû nöôùc Huõ töông (Töïa cuûa Baù Döông)
PHAÀN I : CAÙC BAØI NOÙI CHUYEÄN: 1. Ngöôøi Trung Quoác xaáu xí / 2. Ngöôøi Trung Quoác vaø caùi vaïi töông - 3. Ñôøi soáng, vaên hoïc vaø lòch söû
PHAÀN II : CAÙC BAØI VIEÁT ( Phoâ baày beänh giaø nua, laåm caåm ) . Caùi Trieát hoïc baét ñaàu baèng kính vaø sôï / . Chæ tröø toâi ra /. Taïi sao khoâng coù theå möu lôïi ñöôïc ? /. Giöõ mình laø thöôïng saùch /. Loaøi ñoäng vaät khoâng bieát cöôøi /. Nöôùc coù leã nghóa /. Ba caâu noùi /. Caùi nöôùc xeáp haøng /. Ruùt cuoäc laø caùi nöôùc gì ? (Ñaùm cöôùi, ñaùm ma, quaùn aên) /.Chaúng keå thò phi, chæ noùi ñeán chính ñaïo /. Phoá Taàu, moät ñoäng quyû nuoát töôi ngöôøi Trung Quoác /. Noùi chuyeän veà ngöôøi Trung Quoác xaáu xí /. Kieâu ngaïo haõo/
. Noi göông Taây phöông nhöng khoâng laøm noâ leä /. Kyø thò chuûng toäc /. Laáy hoå theïn laøm vinh döïPHAÀN III : SOÙNG DÖÕ VOÃ BÔØ : / Caùi vaïi töông, moät bieåu töôïng cuûa caên beänh vaên hoùa Trung Quoác / . Laøm sao söûa chöõa caùi beänh ñeán cheát cuõng khoâng nhaän loãi / . Naêng löïc suy luaän bò truïc traëc / . Nhaåy ra khoûi huõ töông / . Caàn daáu caùi aùc phoâ tröông caùi thieän, ñöøng töï haï mình / . Ngöôøi Trung Quoác heøn haï / . Khoâng hieåu ñöôïc haøi höôùc / . Coù caùi vaên hoùa khoâng coù vaên minh ? / . Khoâng theå boâi nhoï vaên hoùa Trung Quoác / . Vaên hoùa Trung Quoác, boâi nho ïhay ñaùnh phaán ? / . Ngöôøi Trung Quoác vó ñaïi