Chim Vieät Caønh Nam [ Trôû Veà ] [ Trang chuû ]
Phaàn II - CAÙC BAØI VIEÁT
Phoâ baày beänh giaø nua, laåm caåm. Caùi Trieát hoïc baét ñaàu baèng kính vaø sôï / . Chæ tröø toâi ra /. Taïi sao khoâng coù theå möu lôïi ñöôïc ? /. Giöõ mình laø thöôïng saùch /. Loaøi ñoäng vaät khoâng bieát cöôøi /. Nöôùc coù leã nghóa /. Ba caâu noùi /. Caû nöôùc xeáp haøng /. Ruùt cuoäc laø caùi nöôùc gì ? (Ñaùm cöôùi, ñaùm ma, quaùn aên) /.Chaúng keå thò phi, chæ noùi ñeán chính ñaïo /. Phoá Taàu, moät ñoäng quyû nuoát töôi ngöôøi Trung Quoác /. Noùi chuyeän veà ngöôøi Trung Quoác xaáu xí /. Kieâu ngaïo haõo/ . Noi göông Taây phöông nhöng khoâng laøm noâ leä /. Kyø thò chuûng toäc /. Laáy hoå theïn laøm vinh döï
Caùi Trieát hoïc baét ñaàu baèng KÍNH vaø SÔÏNaêm nghìn naêm vaên hoùa truyeàn thoáng cuûa chuùng ta laáy söï suøng baùi laøm neàn taûng, laøm cho caùi quan heä giöõa ngöôøi vaø ngöôøi chæ döïa treân söï kính sôï hôn laø treân tình caûm yeâu thöông.
Vieát ñeán ñaây theá naøo cuõng coù ngöôøi gaøo leân : " Coøn caùi chöõ NHAÂN cuûa chuùng ta thì sao ? "
Neáu noùi ñeán chöõ NHAÂN phaûi phaân bieät roõ hai maët. Moät maët laø neáu baûo coù chöõ nhaân thì taát nhieân laø coù, nhöng chæ coù trong saùch vôû, maø treân haønh ñoäng thì caùi thaønh toá cuûa noù quaù nhoû beù. Sôû dó chuùng ta hôi moät tí laø loâi caùi chöõ " nhaân " naøy ra chæ vì coù theå deã daøng tìm noù trong saùch vôû maø khoù tìm ñöôïc noù trong haønh ñoäng. Maët khaùc, chöõ " nhaân " töïa hoà khoâng phaûi laø " aùi " ; chöõ " aùi " töïa hoà khoâng phaûi laø " nhaân ". " Nhaân " laø phe naém quyeàn, ñoái vôùi thöù daân ôû döôùi coù moät chuùt tình thöông xoùt vaø thoâng caûm neân môùi boá thí, ban phaùt cho ñeå toû ra mình ñoä löôïng, khaûng khaùi - nhö coâ troâng treû ñoái vôùi treû con ôû vöôøn treû.
Söï thöïc laø giöõa ngöôøi vaø ngöôøi ñaày nhöõng " cung kính " vaø " sôï seät ". Coù nhieàu ngöôøi vì kính maø thaønh sôï, chaúng khaùc naøo con ñoái vôùi cha. Coù nhieàu ngöôøi vì sôï thaønh ra kính, gioáng gaùi ñó ñoái vôùi khaùch laøng chôi, nhö ñaïi thaàn ñoái vôùi hoaøng ñeá, tieän daân ñoái vôùi quan laïi, tuø nhaân vôùi cai nguïc.
Anh khoâng thaáy Chu Toaøn Trung tieân sinh laøm caùi tieát muïc gì luùc hoaøng ñeá môû quaàn thaàn ñaïi yeán sao ? (oâng naøy möu phaûn maø teân Toaøn Trung - nhöng khoâng trung- laïi laø teân vua ban) Anh oâng ta laø Chu Duïc tieân Sinh maéng : " Laõo tam, maøy laøm phaûn nhö vaäy khoâng sôï dieät toäc aø ? ", laøm cho moïi ngöôøi cuït höùng boû ra veà. Söû saùch laäp töùc xöng tuïng anh oâng ta laø ñaïi ñaïi trung thaàn, kyø thaät anh oâng ta chæ vì sôï " dieät toäc " maø thoâi. Trong chính söû, caùi loaïi tieát muïc naøy nhieàu laém. Baát cöù söï kieän naøo, neáu loaïi boû caùi phaàn sôï haõi ñi thì nhöõng tình caûm coøn laïi chaû coù yù nghóa gì nöõa.
Trong Hoàng Laâu Moäng, Giaû Baûo Ngoïc tieân sinh vieát cho Laâm Ñaïi Ngoïc nöõ só : " Trong loøng toâi, ngoaøi baø noäi, cha, meï toâi, thì chæ coøn coù coâ thoâi ! " Toâi baây giôø cuõng ñaõ nhieàu tuoåi, toâi nghi caâu noùi naøy laø khoâng thaät. Noùi raèng Giaû Baûo Ngoïc yeâu baø noäi, yeâu meï thì khoâng coù gì laø giaû taïo, chöù noùi yeâu oâng boá thì toâi e raèng vaán ñeà trôû neân raát to taùt. Vì coù duøng kính hieån vi ñeå soi toaøn boä taùc phaåm cuõng khoâng theå tìm thaáy ñöôïc moät tyù veát tích naøo cuûa caùi tình yeâu ñoù, maø chæ toaøn thaáy söï haõi sôï. Chæ nghe boá goïi laø Giaû Baûo Ngoïc ñaõ ruïng rôøi tay chaân. Tình caûm cuûa con ñoái vôùi cha nhö vaäy thì nôi tieàm thöùc chaéc phaûi mong sao cho oâng giaø anh ta cheát phöùt ñi cho roài.
Caùi trieát hoïc khôûi töø kính, sôï laøm cho khoaûng caùch giöõa vua vaø toâi, giöõa quan vaø daân, caøng ngaøy caøng theâm xa caùch. Caùi toân nghieâm cuûa hoaøng ñeá taát phaûi " leân cao ñeán 33 thieân ñöôøng, ñeå lôïp ngoùi cho Ngoïc Hoaøng thöôïng ñeá ". Coøn thaàn daân thaáp heøn taát phaûi " cheát ñeán 18 töøng ñòa nguïc, thay Dieâm vöông ñaøo than ñaù ".
Treân theá giôùi naøy chöa heà coù quoác gia naøo laïi caàn ñeán caùi phong caùch xui xeûo ñeán nhö Trung Quoác vaäy.
Trích töø taäp " Ñaäp tan huõ töông "˜ ™
Caùi tinh tuùy trong nghóa daân chuû laø " Toâi khoâng ñöôïc ngoaïi leä ". Moïi ngöôøi ñeàu khoâng ñöôïc vöôït ñeøn ñoû thì toâi cuõng khoâng ñöôïc. Moïi ngöôøi khoâng ñöôïc tuøy tieän khaïc nhoå thì toâi cuõng vaäy. Moïi ngöôøi taùn thaønh phaùp cheá thì toâi cuõng khoâng theå ñoøi coù ñaëc quyeàn. Caùi gì ñaõ thaønh ñònh cheá roài thì toâi khoâng ñöôïc phaù hoaïi. Nhöng caùi cuûa quyù naøy moät khi vaøo ñeán Trung Quoác roài, thì boãng trôû thaønh : " Rieâng toâi laø ngoaïi leä " (Chæ ngaõ leä ngoaïi).
Toâi choáng vieäc vöôït ñeøn ñoû, nhöng ñoù chæ laø choáng nhöõng ngöôøi khaùc vöôït, coøn rieâng toâi thì tha hoà. Toâi choáng vieäc tuøy tieän nhoå ñôøm, nhöng chæ ñoái vôùi nhöõng ngöôøi khaùc thoâi, coøn toâi thì vaãn coù theå laøm. Toâi taùn thaønh chuyeän moïi ngöôøi ñeàu bình ñaúng tröôùc phaùp luaät, nhöng baûn thaân toâi thì khoâng theå bình ñaúng nhö nhöõng ngöôøi khaùc ñöôïc. Toâi taùn thaønh vieäc xaây döïng phaùp cheá, nhöng chæ mong raèng caùc anh tuaân thuû noù, coøn toâi vì thoâng minh vaø taøi trí cao nhö theá, khoâng theå naøo vaøo caùi troøng ñoù ñöôïc. Toâi ñöôøng ñöôøng moät ñaáng nhö vaäy maø laïi khoâng theå laø moät ngoaïi leä, laïi chòu maát maët thì soáng coøn coù gì thuù vò nöõa.
" Caùi maët " ôû ñaây laø caùi gì vaäy ?
Ngöôøi nöôùc ngoaøi nghieân cöùu maõi maø vaãn khoâng hieåu noåi nghóa. Coù ngöôøi giaûi thích laø " da maët ", yù chæ muoán chuù yù ñeán beà maët ngoaøi maø boû maëc khoâng ñeám xæa ñeán noäi dung thöïc cuûa noù. Ngöôøi thì giaûi thích laø " caùi toân nghieâm ", yù muoán ñaët caùi hö vinh cuûa noù leân treân thöïc chaát.
Rieâng phaàn mình, toâi cho raèng " caùi maët " coù leõ laø moät saûn phaåm cuûa söï suy nhöôïc thaàn kinh vaø cuûa tính ích kyû ñôøi ñôøi beàn vöõng. Vì thaàn kinh suy nhöôïc laøm cho caùi loøng gian caøng theâm hö hoûng, neân choã naøo cuõng phaûi ñem caùi kieâu ngaïo maø buø ñaép cho caùi töï ti.
Vì tính ích kyû quaù beàn vöõng, chæ sôï khoâng chieám ñöôïc lôïi theá, neân luùc naøo cuõng caàu : " ñöôïc rieâng mình laø ngoaïi leä ".
Caùi loøng ích kyû con ngöôøi ai cuõng coù, khoâng nhöõng khoâng theå cheâ traùch laø quaù ñaùng maø coøn coù theå xem nhö moät ñoäng löïc thuùc ñaåy cho xaõ hoäi tieán. Nhöng moät khi noù vöôït quaù möùc ñoä laïi thaønh moät con beänh naëng, chæ ñaùng khieâng ñeán nhaø xaùc chôø cho noù taét thôû thoâi.
OÂi ! Moät keá hoaïch, moät phöông phaùp, moät hoäi nghò, moät quyeát saùch, thaäm chí moät vuï kieän cuõng chæ ñeàu laø caùi côù ñeå cho ñaùm ngöôøi tham döï vaøo nghó ngay raèng : " trong vieäc naøy mình coù lôïi gì khoâng ? " hoaëc " ta seõ kieám chaùc ñöôïc bao nhieâu tieàn ñaây ? ", nhôø noù ta " höôûng ñöôïc nhöõng quyeàn haønh gì ? ", ta seõ " coù ñöôïc traùch nhieäm lôùn hay nhoû ? ".
Moät caâu moät chöõ, nhaát cöû nhaát ñoäng ñeàu loøng voøng treân nhöõng thöù ñoù. Beà treân cuõng vaäy, caáp döôùi cuõng theá. Caû anh vaø toâi cuõng röùa, moïi ngöôøi ñeàu oâm laáy chuùng ñeán cheát cuõng khoâng buoâng.
Trích töø taäp " Ñaäp tan huõ töông "
OÂng Toân Quang Haùn cho raèng " quan nieäm cuõ " vaø caùi " huõ töông " teân tuy khaùc nhau maø thaät ra gioáng nhau. Nhöng toâi nghó hai caùi naøy töïa hoà chæ coù moät phaàn gioáng nhau. Trong quan nieäm cuõ cuõng coù caùi toát, nhöõng haønh ñoäng cuûa noù cuõng coù nhöõng caùi raát xaùn laïn. Chæ coù caùi quan nieäm ñaày gioøi boï cuûa caùi huõ töông, cho duø noù coù môùi hay cuõ, cuõng chæ laø raát sa ñoïa, ñoäc aùc.Trong quan nieäm cuõ coøn ñeán ngaøy nay, ngöôøi ta coi khinh vieäc buoân baùn, cho raèng buoân baùn moät caùch chính ñaùng ñeå kieám tieàn cuõng laø maát theå dieän. Noù khoâng phaûi khoâng dính daùng ñeán chuyeän laøm cho vaên hoùa ñaõ ñi vaøo moät böôùc ngoaët. Vì caùi vaên hoùa chuùng ta voán laø quang minh chính ñaïo, nhöng bò caùi chính theå phong kieán laâu daøi vaø caùc hoïc phaùi Nho gia hôïp löïc xoâ ñaåy cho rôi vaøo trong caùi huõ töông kia. Ban ñaàu coøn keâu khoùc, nhöng sau thaønh gioøi boï roài thì cuõng chaúng keâu ñöôïc nöõa, ngay caû nhöõng tieáng reân ræ roài cuõng thaønh yeân laëng.
Hoïc thuyeát cuûa oâng Maïnh Kha (Maïnh Töû) daïy raèng : " Noùi ñeán lôïi maø laøm gì, chæ coù nhaân nghóa maø thoâi ! " (Haø taát vieát lôïi, duy höõu nhaân nghóa nhi dó). Caùi oâng toå sö khoâng noùi ñeán lôïi naøy, vì ngaøn vaïn con gioøi trong huõ töông maø laøm ra caùi maët naï nhaân nghóa, roõ raøng ñaõ bò beänh tim la naëng; maët muõi ñaõ lôû loeùt, nhöng moät khi ñeo maët naï leân laïi heùt : " Taát caû moïi ngöôøi haõy xem ñaây, maët ta ñeïp ñaáy chöù ?! "
Ngoaøi maët coù veû traán tónh nhöng traïng thaùi taâm lyù beân trong khoâng yeân oån, caùc nhaø Nho ñoái vôùi thöông nhaân ñaày khinh thò, ñoá kî vaø töùc giaän. Heã noùi ñeán thöông nhaân thì hoï laïi goïi laø " gian thöông ".
Dó nhieân gian thöông thì cuõng raát nhieàu, maø trong giôùi vieân chöùc nhaø nöôùc caùi loaïi saâu moït ñoù cuõng chaû thieáu, nhöng chöa bao giôø nghe ai goïi boïn ñoù laø " gian quan " caû, nhieàu laém cuõng chæ coù chöõ " tang quan " (quan tham nhuõng), moät töø maø ta nghe thaáy nhieàu voâ cuøng taän.
Nhöng nhöõng ngöôøi buoân baùn ñaøng hoaøng, hôïp phaùp kieám ñöôïc ít tieàn, aên ôû töông ñoái khaù moät tí töùc thì coù ngay nhöõng keû noùng maët caêm thuø. Coøn " ba naêm laøm tri phuû trong saïch, coù ñöôïc 10 vaïn quan tieàn " (Tam nieân thanh tri phuû, thaäp vaïn tuyeát hoa ngaân) thì caùi cao quyù khoán naïn ñoù laïi coù theå chaáp nhaän ñöôïc, vaø moïi ngöôøi ñeàu giô ngoùn tay caùi leân baûo : " Gioûi thaät ! "
Moät sinh vieân lôùp ñeâm cuûa Hoïc vieän Vaên hoùa Trung Quoác keå vôùi toâi veà giaùo vieân cuûa anh ta laø oâng Phoù Toâng Maäu. OÂng naøy giaûng baøi ñöôïc hoïc sinh raát öa thích, khoâng chæ vì oâng noùi hay maø coøn saâu saéc nöõa.
Hoâm ñoù ñeå chaám döùt moät hoïc kyø, oâng ñaõ ñaùnh phuû ñaàu caùi loaïi hoïc thuyeát cuûa Nho gia thích laûi nhaûi " chæ vì nghóa maø khoâng vì lôïi " (Chính kyø nghò baát möu kyø lôïi). OÂng khuyeán khích sinh vieân cöù duøng nhöõng phöông thöùc hôïp phaùp vaø chính ñaùng maø kieám tieàn. OÂng baûo " Möu lôïi " khoâng phaûi laø moät ñieàu sæ nhuïc, baøn veà lôïi loäc, tieàn baïc khoâng phaûi laø moät ñieàu sæ nhuïc, traùi laïi coøn laø moät ñieàu vinh quang.
Caùi kieåu nhaø Nho, moàm khoâng noùi ñeán lôïi, ñeán tieàn nhöng loøng daï laïi ñaày öù nhöõng quan nieäm queø quaët veà lôïi tieàn, neáu khoâng söûa ñoåi laïi thì xaõ hoäi, cuoäc soáng khoâng theå naøo vöôn leân ñöôïc.
Ngöôøi sinh vieân khi thuaät laïi chuyeän naøy gioïng coøn ñaày toân kính oâng Phoù Toâng Maäu, maø toâi luùc nghe keå chuyeän cuõng vaäy.
Caùi duïc voïng tieàm taøng trong loøng ngöôøi Trung Quoác caàn phaûi xoùa boû kia khoâng phaûi moät sôùm moät chieàu coù theå tieâu tan ñöôïc. Coù caâu raèng : " Khoâng coù gì buoàn baèng khoâng bieát xaáu hoå ". Than oâi ! Vì khoâng bieát xaáu hoå neân caùi loøng ích kyû vaãn muoân ñôøi.
Coøn coù moät loaïi hieän töôïng, maø khoâng bieát ñoäc giaû coù chuù yù khoâng, laø ngöôøi Trung Quoác hay noùi nhaân nghóa, ñaïo ñöùc ôû cöûa moàm. Mieäng löôõi thì khoâng ai baèng, thoâng minh taøi trí, khaû naêng phaùn ñoaùn töôûng chöøng nhaát thieân haï. Nhöng vaán ñeà laø trong muoân vaïn ngöôøi chaúng gaëp ñöôïc ôû loøng ai coù chaát chöùa nhöõng thöù ñoù. Chæ caàn trong muoân ngöôøi coù moät thì taát caû nhöõng thöù mô hoà vôù vaån kia môùi trôû thaønh söï thaät, vaø laøm cho cuoäc ñôøi leân höông ñöôïc.
Trích töø taäp " Ñaäp tan huõ töông "˜ ™
Coù oâng thaùnh noùi : " Bieát maø khoâng laøm, khoâng phaûi bieát thaät " (Tri nhi baát haønh, baát vi chaân tri). Bieát vaø laøm ñeàu quan troïng, khoâng keát hôïp ñöôïc hai caùi ñoù vôùi nhau thì khoâng phaûi thaät laø bieát. Hieåu ñöôïc ñoaøn keát laø söùc maïnh, nhöng trong haønh ñoâïng laïi khoâng chòu ñoaøn keát thì cuõng chöa theå cho laø hieåu ñöôïc.Caên beänh naøy khoâng haún do baûn tính cuûa ngöôøi Trung Quoác,
maø vì moïi ngöôøi aên phaûi baû cuûa boïn Nho gia hoïc phaùi, roài khoâng tieâu hoùa ñöôïc. Thaät ra Khoång Töû treân nguyeân taéc ñeà xöôùng Chuû nghóa caù nhaân hôn laø Chuû nghóa taäp ñoaøn. Khoång Töû thöôøng laûi nhaûi daäy doã caùc moân ñeä, nhöõng " oâng thaùnh baäc hai ", veà caùi goïi laø " giaùo duïc ñaïi chuùng ". Thaät ra caùi giaùo duïc maø oâng ta noùi cuõng chaúng khaùc naøo soá nhöõng haït traân chaâu trong caùc voû trai. Phaàn lôùn nhöõng ñieàu daäy baûo cuûa oâng chæ nhaém vaøo giaùo duïc caù nhaân, khuyeán khích chuû nghóa caù nhaân laø chính.
Lyù töôûng cuûa nhaø Nho cô baûn goàm hai ñieàu :
Moät laø laøm sao cho ñaùm daân thöôøng cuùi maët, cuùp ñuoâi, khoâng daùm ngoù ngaøng gì ñeán chuyeän chính trò, chuyeän quoác gia ñaïi söï, chæ coøn bieát lo cho gia ñình, taøi saûn rieâng, nhö caâu " Ngöôøi khoân giöõ mình " (Minh trieát baûo thaân), hoaëc " Thöùc thôøi môùi laø ngöôøi taøi gioûi " (Thöùc thôøi vuï giaû vi tuaán kieät). Ñaây laø moät caùch laøm cho söùc ñeà khaùng cuûa moät con ngöôøi treân phöông dieän xaõ hoäi caøng ngaøy caøng yeáu ñi.
Lyù töôûng thöù hai laø caàu xin keû naém quyeàn nöông tay ñoái vôùi daân laønh voâ toäi, luùc ñaïp leân ñaàu hoï thì ñaïp nheø nheï moät tí. Neân coù chöõ : " Haønh nhaân chính ", nghóa laø thi haønh chính saùch nhaân ñaïo.
Khoång Töû coù moät ñoaïn vaên noùi caùch traùnh tai hoïa raát
cao sieâu nhö theá naøy :
" Nöôùc bò nguy thì khoâng neân vaøo, nöôùc bò loaïn thì khoâng neân ôû. Luùc thieân haï coù ñaïo lyù thì ta xuaát ñaàu loä dieän, luùc khoâng coù thì ta ôû aån. Nöôùc coù ñaïo lyù maø ngheøo heøn laø nhuïc. Nöôùc voâ ñaïo maø phuù quyù cuõng laø nhuïc " (Nguy bang baát nhaäp, loaïn bang baát cö, thieân haï höõu ñaïo, taéc kieán. Voâ ñaïo, taéc aån. Bang höõu ñaïo, baàn thaû tieän, sæ daõ. Bang voâ ñaïo, haøn thaû quyù yeân, sæ daõ).
Nhöõng ñieàu daïy baûo naøy cuûa thaùnh nhaân thaät laø thoâng minh, raønh maïch : Con ngöôøi soáng phaûi theo chieàu gioù, nhö hoøn bi trôn. Chôø cho ngöôøi khaùc bình thieân haï xong roài thì ta nhaûy ra kieám moät chöùc quan. Luùc daàu soâi löûa boûng thì ta ôû nhaø ñaùnh giaøy cho thaät trôn, vaø göûi vôï con ñeán nhöõng nôi an toaøn nhaát.
Ñaïi khaùi ñeå laøm moät nhaø Nho chính thoáng - coù theå laøm hoäi tröôûng Hoäi Khoång Maïnh ñöôïc - laø kieåu nhö vaäy. Nghóa laø tìm caùi theá lôïi nhaát ñeå thích öùng, ñeå cho baûn thaân ñöôïc an toaøn, " taám thaân nghìn vaøng khoâng ngoài trong caên nhaø saép ñoå " (Thieân kim chi töû, toïa baát thuøy ñöôøng). Nhöõng phaàn töû trí thöùc cho raèng khoâng bao giôø neân ñeán gaàn moät nôi maø moät vieân ngoùi coù theå rôi vaøo ñaàu.
Ñoái vôùi nhöõng thoái naùt chính trò, nhöõng ñau khoå cuûa daân laønh, mình chaúng dính vaøo laøm gì cho meät thaân, coù nhìn thaáy cuõng cöù tai ngô maét laáp cho xong. Vì nhìn thaáy thöôøng khoù traùnh khoûi töùc giaän, töùc giaän thöôøng khoù traùnh khoûi noùi toaùng leân, noùi toaùng leân thöôøng khoù traùnh khoûi bò tai vaï.
Than oâi ! Trong toaøn boä giaùo huaán cuûa nhaø Nho haàu nhö khoâng coù gì khuyeán khích con ngöôøi suy nghó hay ho, raát ít noùi ñeán quyeàn lôïi, nghóa vuï, raát ít khích leä caïnh tranh, maø chæ muoán hoïc troø mình, roài laïi hoïc troø cuûa hoïc troø mình an phaän vôùi hieän traïng maø ung dung töï ñaéc. Caùi gì cuõng coù theå laøm, mieãn laø noù khoâng ñem ñeán cho mình caùi gì nguy hieåm caû.
Taïi sao Khoång Töû ít khen ai ngoaøi Nhan Hoài - caùi anh chaøng hoïc troø ngheøo rôùt muøng tôi ñoù ? OÂng heát söùc taùn döông söï chòu ñöïng ngheøo khoå cuûa anh hoïc troø naøy maø khoâng heà tìm hieåu traùch nhieäm cuûa caùi xaõ hoäi ñaõ laøm cho " oâng thaùnh baäc nhì " naøy thaønh ngheøo khoå ñeán nhö theá. Laïi khoâng heà nghó laøm theá naøo ñeå caûi toå caùi quaàn theå xaõ hoäi ñoù, maø chæ döông ñoâi maét muø quaùng daïy ñôøi raèng : " Ngheøo cuõng haïnh phuùc ñöôïc ! ".
Neáu moãi ngöôøi Trung Quoác ñeàu haïnh phuùc kieåu ñoù, quoác gia daân toäc chaéc chaén phaûi quay veà thôøi kyø ñoà ñaù maø thoâi !
Trích töø taäp " Ñaäp tan huõ töông ".
Vaøi naêm tröôùc coù ngöôøi baûo dieãn vieân ca muùa daân toäc maët chaúng bao giôø cöôøi, oâng baàu hôi ngaïc nhieân, nhöng roài cöôøi ñaùp : - Caùi maøn ñoù goïi laø " Cung nöõ oaùn ", cung nöõ ñöông nhieân maët maøy phaûi saàu khoå chöù ! Nhöng sau ñoù dieãn ñeán maøn " Vui gaëp gôõ ", " Soáng laâu muoân tuoåi " maët maøy caùc naøng vaãn uû doät nhö cuõ, khoâng hieåu oâng baàu kia seõ noùi theá naøo ? Tröôùc kia toâi cuõng töøng nghó raèng coù leõ caùi gioáng da vaøng sinh ra khoâng bieát cöôøi, hoaëc khoâng thích cöôøi. Nhöng ñeán Nhaät Baûn roài toâi môùi thaáy hoï cuõng da vaøng maø laïi bieát cöôøi moät caùch hoan hyû. Ngoaøi coâ laùi xe cöôøi, caùc coâ gaùi ñieàu khieån caùi thang maùy ñôn ñieäu vaø gioáng caùi quan taøi kia cuõng bieát cöôøi; bôûi vaäy toâi môùi giaät mình. Theá laø toâi laïi ñi tìm caùi nguyeân nhaân laøm cho maët ngöôøi Trung Quoác khoâng cöôøi ñöôïc ñoù.
Coù theå 100 naêm nay chieán tranh lieân mieân, khoùc ñaõ quaù nhieàu, gioáng ñònh luaät choïn loïc töï nhieân cuûa caùc nhaø sinh vaät hoïc, ngöôøi Trung Quoác chæ bieát hoïc khoùc maø daàn queân maát cöôøi ñeå ñoái phoù vôùi thôøi cuoäc ñoùi khoù. Boä maët thieáu cöôøi cuûa ngöôøi Trung Quoác laø moät ñe doïa cho söï nghieäp du lòch. Caùi aûnh höôûng xaáu nhaát cuûa noù laø thaùi ñoä cuûa ngöôøi Trung Quoác ñoái vôùi ngöôøi laï. Toâi ñaõ töøng ñi khaép caùc tænh Trung Quoác vaø thaáy raèng, ngoaøi Baéc Kinh, khoâng coù nôi naøo khoâng
coù hieän töôïng " baét naït ngöôøi laï ".
Con ngöôøi laø moät loaïi ñoäng vaät bieát cöôøi. Nhöng nhöõng coâ y taù, nhöõng coâ baùn veù xe ngöôøi Trung Quoác laïi laø moät ngoaïi leä. Veà vieäc naøy hôn 10 naêm nay moïi ngöôøi ñeàu than vaõn nhöng caùi boä phaän quaûn lyù xe buyùt vaø nhaø thöông quaù baän veà vieäc aên tieàn ñeå coù theå chuù yù ñeán noù. Cöù xem tình hình naøy, tröø phi vöùt tieàn vaøo maët hoï, thì ngay caû oâng trôøi cuõng chaúng coù theå caäy moàm hoï ra cho hoï cöôøi ñöôïc.
Thöïc ra göông maët nhöõng coâ baùn haøng baây giôø haàu nhö cuõng coù khaù leân ñoâi chuùt. Ngay luùc anh böôùc vaøo cöûa haøng, gioáng nhö con meøo thaáy con chuoät vaøo oå cuûa mình, ñoâi maét nhoû cuûa caùc coâ nhìn veà phía anh chöùa ñaày nhöõng doø xeùt nhö ñoái vôùi moät ñòch thuû. Caùc coâ baét ñaàu baèng vieäc ñaùnh giaù aùo quaàn cuûa anh, vaø noùi moät caâu gì ñoù kieåu : " AÁy, caùi naøy ñaét laém ñaáy ! " Neáu anh hoûi : " Coøn thöù gì toát hôn nöõa khoâng ? " thì seõ ñöôïc traû lôøi : " Coøn ñaét hôn nöõa ñaáy ! ".
Toâi coù moät ngöôøi baïn, thôøi coøn hoïc Ñaïi hoïc Ngoaïi ngöõ, ñeán moät cöûa tieäm baùn haøng uûy thaùc naèm tröôùc maët Trung Sôn Ñöôøng ôû Ñaøi Baéc. Anh laáy ra moät caùi aùo len giaù tieàn töông ñoái ñaét, 500 ñoàng ñeå ngaém nghía. Ngöôøi chuû tieäm sau khi nhìn kyõ huy hieäu tröôøng hoïc ôû coå aùo anh ñaõ noùi khoâng do döï : " Luùc naøo caäu toát nghieäp Ñaïi hoïc Ngoaïi ngöõ xong, thaønh thoâng dòch vieân löông moãi thaùng ít nhaát laø 500 ñoàng caùi ñaõ. Baây giôø caäu phaûi tieát kieäm chöù ! " Keát quaû ñaõ hoaøn toaøn ngoaøi döï ñoaùn cuûa oâng ta, vì ngöôøi baïn toâi ñaõ mua caùi aùo ñoù.
Khoâng coù gì khoå taâm cho khaùch hôn caùi vieäc sau khi vaøo xem moät vaøi maãu haøng trong tieäm roài caùo töø ñi ra khoâng mua gì. Luùc ñoù töø chuû tieäm cho ñeán ngöôøi baùn haøng, neáu khoâng löôøm nguyùt thì cuõng thì thaàm chöûi ruûa nhö vöøa gaëp troäm cöôùp, thaùi ñoä ñeàu loä roõ beân ngoaøi khoâng heà giaáu dieám.
Theá maø coù ngöôøi baûo : " Coù can heä gì ñaâu ! Boïn hoï thaáy ngöôøi nöôùc ngoaøi vaøo tieäm vaãn töôi cöôøi ñaáy chöù ! ". Nhöng ai cuõng nhaän thaáy raèng sau khi du lòch phaùt trieån, ngöôøi nöôùc ngoaøi vaøo nhieàu, moät vaøi du khaùch ngoaïi quoác ngheøo cuõng baét ñaàu xuaát hieän, luùc aáy caùi thoùi cuõ kia laïi troãi daäy. Vaø caùch ñoái xöû roài cuõng chaúng coù gì khaùc bieät giöõa ngöôøi nöôùc ngoaøi vaø ngöôøi baûn xöù.
" Ngoài taéc-xi coù maùy tính tieàn ôû Ñaøi Loan khoâng caàn cho buoác-boa ! ", neáu coù ñieàu gì ñaùng quaûng caùo ruøm beng ñeå kieám khaùch du lòch thì ñaây laø moät.
Vì vaán ñeà coå ñoäng cho chuyeän ñöøng coù hai giaù khaùc nhau vaãn laø moät chuyeän khoâng trieån khai noåi. Phaøm heã mua ñoà gì ôû Ñaøi Baéc, moïi ngöôøi ai cuõng coù chung moät noãi lo sôï gaëp phaûi giaù caû treân trôøi döôùi ñaát. Luùc traû tieàn thöïc ra mình coù bò löøa hay khoâng ? Caùi ñoù thaät chæ bieát troâng caäy vaøo may ruûi.
Cho neân tröôùc kia toâi coù phaùt minh moät ñònh luaät theá naøy : Ñeå khoûi bò hôù, luùc coù yù ñònh mua toâi baét ñaàu baèng caùch traû moät caùi giaù cô baûn thaät thaáp, maø toâi nghó vôùi giaù ñoù hoï khoâng theå naøo chòu baùn. Nhöng keát quaû laïi vaãn khoâng nhö toâi mong ñôïi.
Hoâm tröôùc toâi ñi tìm mua moät va-li da, thaáy moät caùi ñeà giaù 300 ñoàng, toâi cho raèng noù chæ ñaùng 150 laø cuøng, chæ coù ñieàu caùi hình daïng cuûa noù toâi khoâng thích laém neân chæ traû cho coù leä laø 70 ñoàng. Cöù töôûng nghe caùi giaù aáy, ngöôøi baùn haøng phaûi ñi töï töû chöù laøm sao baùn ñöôïc, khoâng ngôø anh ta hoái haû baûo : " Ñöôïc roài, oâng laáy ñi ! ".
OÂi thoâi ! khoâng bieát laøm sao maø noùi cho ñöôïc veà caùi thieän yù vaø loøng thaønh khaån cuûa ngöôøi Trung Quoác ñoái vôùi nhöõng khaùch laï. Con ñöôøng du lòch ñaâu phaûi chæ ñeå du lòch maø coøn laø con ñöôøng ñeå hoïc laøm ngöôøi nöõa.
Trích töø taäp " Con lôïn ñeïp "˜ ™
Trình ñoä giaùo duïc cuûa moät caù nhaân cuøng phaåm chaát cuûa caû daân toäc hoaøn toaøn theå hieän ra qua nhöõng tieáp xuùc giao teá beà maët cuûa xaõ hoäi. Caùc vò chaéc nhôù taùc phaåm teân laø " Kính hoa duyeân " (Truyeän hoa trong göông). Ñöôøng Ngao ñeán " Nöôùc quaân töû ", ñònh nghóa nöôùc leã nghóa naøo laø " thaùnh nhaân truyeàn laïi ", " duøng leã nhaïc ñeå giaùo hoùa ",v.v...Kyø thöïc chaúng qua oâng chæ caên cöù treân caùi vieäc treû con vaø ngöôøi giaø coù bò löøa khi ñi mua baùn hay khoâng. " Nöôùc quaân töû " laø nôi hoï khoâng bò löøa, vaø moãi laàn gaëp moät nöôùc nhö vaäy oâng laïi quyø xuoáng vaùi. ÔÛ Myõ, chuyeän ngöôøi giaø vaø treû con khoâng bò löøa gaàn nhö laø moät chuyeän ñöông nhieân. Vì khoâng nhöõng giaù tieàn ñeàu ñöôïc quy ñònh maø thaùi ñoä phuïc vuï cuõng khoâng coù choã cheâ. Luùc chuùng toâi ôû Las Vegas vôï toâi coù ñeán moät cöûa hieäu nhoû tìm mua moät caùi aùo khaùch [moät loaïi aùo caùnh daày vaø daøi - jacket]. Trong tieäm coù moät caùi ñeà giaù laø 12 ñoâ. Tieàn ñaõ traû xong, chæ coøn chôø goùi haøng, luùc aáy vôï toâi môùi chôït thaáy döôùi caùnh tay aùo beân phaûi hình nhö coù moät veát ñen beù baèng haït gaïo, lieàn noùi : " AÙi daø, caùi gì theá naøy ? "
Baø giaø baùn haøng caàm leân xem raát kyõ, vaø noùi nhö xin loãi : " Thöïc ra veát baån naøy coù theå giaët saïch, nhöng cuõng coù theå khoâng. Neáu baø vaãn ñoàng yù mua, toâi ñi hoûi chuû tieäm xem coù theå bôùt ñöôïc ít tieàn khoâng ? " Noùi xong laät ñaät leân laàu, roài laïi laät ñaät chaïy xuoáng baûo coù theå bôùt cho vôï toâi 2 ñoâla. Nghe vôï toâi keå laïi chuyeän naøy toâi hôi choaùng vaùng.
Voán bò ngöôøi baùn haøng ngöôïc ñaõi ñaõ thaønh thoùi quen, baây giôø nhö boãng coù moät ngoïn gioù xuaân ñeán laøm rôi möa xuoáng, toâi thaät tình chæ muoán ñeán maø hoân vaøo moàm baø baùn haøng aáy moät caùi.
Neáu chuyeän naøy maø xaûy ra ôû Ñaøi Baéc hay Hoàng Koâng, coù leõ noù seõ laø moät tieát muïc ñaáu suùng giöõa caûnh saùt vaø aên cöôùp. Nhaát ñònh seõ aàm ó leân nhö kieåu naøy : neáu baø khaùch cheát tieät kia daùm caû gan bôùi loâng tìm veát, ngöôøi baùn haøng taát phaûi phuøng mang trôïn maù saán soå ngay :
" Caùi gì ? Noùi theá naøo ? Ñen aø ? Buoàn cöôøi thaät ! Boä ngöôøi ta khoâng coù maét hay sao ? Duø coù ñen nöõa ñi maø ôû döôùi naùch thì coù heà haán gì. Chaúng leõ luùc naøo cuõng cöù dô naùch leân cho ngöôøi ta xem aø ?
Muoán bôùi moùc thì cöù noùi thaúng ra. Ngöôøi mua cuõng coøn khoái keû thaät thaø chaùn ! Baây giôø ñaõ ngaû giaù roài coøn ñònh traû haøng laïi ñaáy chaéc ? Giaûm giaù aø ? Giôøi maø hieåu ñöôïc ! Laàn sau coù ñi mua haøng thì cöù phaûi ñeám tröôùc haàu bao ñi caùi ñaõ. Tieàn khoâng coù maø cöù laøm boä nhö ta ñaây giaàu laém ! Caùi gì ? Coøn khoâng ñuùng aáy aø ?
Ngöôøi ta laø con ngöôøi cuûa moät nöôùc leã nghóa, vaên hoùa truyeàn thoáng 5.000 naêm, ñoái vôùi khaùch nhö ñoái vôùi keû veà nhaø, chaúng leõ khoâng thaáy ñöôïc ñieàu aáy hay sao maø coøn laäu baø laäu baäu nhö kieåu bò ngöôøi ta löøa mình ñaáy !
Cöûa haøng cuûa ngöôøi ta to theá naøy maø cöù troâng mong vaøo maáy ñoàng xu cuûa caùc ngöôøi thì coù maø cheát ñoùi ! Maáy caùi ñoà ngoaïi quoác nhaø queâ, vaên hoùa noâng choeït. Chaúng boõ coâng cho ngöôøi ta ñi keâu caûnh saùt.
Cöù noùi huîch toeït ra ! Mua khoâng noåi chöù gì ? Thoâi ! Queân ñi ! Ñöa ñaây ! ".
Las Vegas laø moät thaønh phoá côø baïc ; 99% ngöôøi ñeán ñaáy laø du khaùch vaø 99% trong soá naøy coù leõ chæ ñeán ñaây thaêm moät hai laàn trong ñôøi hoï. Neáu nhöõng keû baùn haøng ôû ñaây muoán löøa khaùch thì hoï hoaøn toaøn chaúng phaûi lo ngaïi gì ñeán haäu quaû cuûa noù caû.
Theá maø hoï vaãn cöù chaúng khaùc gì nhö nhöõng nôi khaùc treân ñaát Myõ, raát thaân thieát vaø ñöùng ñaén .
Trích töø " Daãm leân ñuoâi noù "
Caùi luùng tuùng lôùn nhaát cuûa ngöôøi Trung Quoác khi môùi ñeán Myõ laø gaëp quaù nhieàu loaïi leã nghi phöùc taïp cuûa ngöôøi Myõ. Ngoaøi ñöôøng nhôõ voâ tình chaïm vai vaøo moät ngöôøi khaùc, duø chaïm thaät nheï cô hoà nhö khoâng chaéc coù chaïm khoâng, laø ngöôøi kia ñeàu noùi : " Xin loãi ! " Neáu nhö ñuïng thaät, da thòt ñoâi beân ñeàu caûm thaáy, thì caùi caâu xin loãi aáy seõ raát laø ai oaùn. Coøn neáu ñuïng maïnh vaøo nhau moät caùi raàm thì caùi caâu xin loãi naøy seõ trôû thaønh lieân hoài, lieân thanh khoù maø choáng ñôõ ñöôïc. Taïi Trung Quoác neáu hai ngöôøi ñuïng nhau treân ñöôøng thì laïi hoaøn toaøn khaùc. Phaûn öùng cuûa ñoâi beân seõ nhanh nhö chôùp, maét long leân, trôïn tröøng nhìn nhau nhö saép bieåu dieãn moät maøn nhaåy cao. Caâu ñaàu tieân duøng ñeå noùi vôùi nhau seõ laø kieåu : " Maét muø aø ? " Ñoái thuû cuõng laäp töùc nhaûy côõn leân phaûn coâng : " AÙi daø ! Ai maø coá yù ! Ñi ñuïng vaøo ngöôøi ta maø laïi coøn khoâng bieát ñieàu ! " Ngöôøi kia laïi gaân coå to tieáng hôn : " Ñuïng vaøo ngöôøi ta maø laïi coøn giaø moàm, khoâng bieát ñöôïc giaùo duïc kieåu gì ? " Ñoái thuû moàm cuõng khoâng keùm : " Ñuïng vaøo thì ñaõ cheát chöa ? Chaéc muoán ngöôøi ta quyø xuoáng laäy mình chaéc ? Baûo ngöôøi ta ñuïng mình aø? Theá mình laïi khoâng ñuïng vaøo ngöôøi khaùc ñaáy ? Chính mình ñi ñuïng vaøo ngöôøi ta maø laïi coøn muoán ñoå vaáy cho ngöôøi ! ". Söï tình ñeán ñaây, ngöôøi coù veû yeáu theá hôn seõ boû ñi, moàm laåm baåm chöûi ruûa, trong khi ñoù caùi ngöôøi coù veû cöùng maïnh hôn dô chaân muùa tay, gioïng ñieäu ñe doïa khieán cho caû ñaùm ñoâng keùo nhau ñeán nhö theå saép xem moät ñaùm ñaùnh loän.
Neáu ñoäc giaû chuù yù, töø luùc ñuïng nhau cho ñeán luùc raõ ñaùm, chuùng ta khoâng heà nghe ñöôïc moät caâu " xin loãi ". Caùi moân " ñeán cheát cuõng khoâng nhaän loãi" raát tinh thoâng naøy cuûa ngöôøi Trung Quoác bieåu hieän khaù ñaày ñuû trong caùi chuyeän va vaøo nhau treân ñöôøng. Ngöôøi Trung Quoác ñaõ maát khaû naêng noùi " xin loãi ! ". Hoï ñeàu gioáng nhö nhöõng hoûa tieãn phun löûa, chæ coù caùi duõng khí döïa treân söùc löïc ñeå hôn thua vôùi nhau maø thoâi.
Moät trong nhöõng ñaëc tröng cuûa vaên minh Taây phöông laø thöøa nhaän vaø toân troïng söï toàn taïi cuûa ngöôøi khaùc, cho neân hoï luoân luoân ñeå yù, caån thaän trong vieäc bieåu loä söï toân troïng ñoù. Ngöôøi ta daãm leân chaân mình, coá nhieân " Xin loãi ! ". Thöïc ra chöa daãm maø chæ suyùt daãm leân thoâi, cuõng " Xin loãi ! ". Ho moät tieáng, coá nhieân laø " Xin loãi ! ". Haét xì hôi moät tieáng nhoû cuõng " Xin loãi! ". Ñang luùc noùi chuyeän maø caàn ñi tieåu tieän, coá nhieân " Xin loãi! ". Ñang ngoài aên maø nhaø beáp bò chaùy phaûi ñi daäp löûa, cuõng " Xin loãi ! "
Du khaùch vaãn thöôøng thaáy caûnh khi anh ñang loay hoay chuïp aûnh, coù ngöôøi voâ yù ñi vaøo giöõa, cuõng voäi vaøng " Xin loãi ! ". Haàu nhö taát caû nhöõng ngöôøi Taây phöông khi hoï thaáy anh dô maùy aûnh leân ñeàu döøng böôùc laïi ngay, ñöùng cöôøi, vaø chôø anh chuïp aûnh xong môùi tieáp tuïc ñi. Neáu ngöôøi chuïp aûnh laø ñoàng baøo Trung Quoác, hoï seõ chaúng coù phaûn öùng gì khi anh traùnh choã cho hoï chuïp. Nhöng neáu ngöôøi chuïp aûnh laø ngöôøi Taây phöông maø anh laøm nhö vaäy thì hoï neáu khoâng noùi " xin loãi " thì cuõng " caûm ôn oâng nhieàu ".
" Caûm ôn " vaø " Xin loãi " ñoái vôùi toâi raát ñaùng sôï. Caû hai thöù cuøng gheâ gôùm nhö nhau. ÔÛ treân theá giôùi naøy khoâng hieåu sao ngöôøi ta laïi coù theå laõng phí nöôùc boït cho hai caùi caâu naøy nhieàu ñeán nhö theá. Toâi voán laø ngöôøi tinh thoâng thaäp baùt ban voõ ngheä, töôûng coù theå traùnh thoaùt ñöôïc söï bao vaây cuûa hai caùi caâu naøy khi ñeán Myõ, nhöng khoâng ngôø laïi khoù ñeán theá. Toâi caøng coá traùnh thì hoï laïi caøng noùi " caûm ôn oâng ".
Anh chôø cho hoï chuïp aûnh xong môùi ñi qua, hoï coá nhieân " caûm ôn " anh. Luùc ñi mua ñoà, ñöa tay laáy haøng hoï cuõng noùi " caûm ôn " vôùi ngöôøi baùn haøng. Taïi Trung Quoác, moät khaùch haøng chaúng bao giôø noùi caûm ôn ñaõ ñaønh, nhöng neáu ngöôøi baùn haøng maø noùi caûm ôn chaéc caùi traàn nhaø theå naøo cuõng phaûi saäp vì caûm ñoäng.
Ñeán ngaân haøng Myõ ruùt tieàn, caùc baø ngoài keùt ñöa tieàn cho anh cuõng caûm ôn. (Anh cöù thöû caùi vieäc naøy ôû caùc ngaân haøng cuûa chuùng ta xem, chaéc chaén anh seõ laäp töùc töông tö Taây phöông ngay). Neáu anh vöôït quaù toác ñoä hoaëc reõ ôû choã caám reõ, caûnh saùt ñöa giaáy phaït cho anh laïi cuõng noùi caûm ôn. Moät ngöôøi baïn toâi, oâng Chu Quang Khaûi, chôû toâi ñi ñoã xe ; ñeán coång moät baõi ñaäu xe phaûi traû tieàn, luùc caàm veù oâng cuõng laïi " caûm ôn ". Toâi thaéc maéc : " Naøy, sao anh ñaõ traû tieàn ñaøng hoaøng chöù oâng ta coù ñeå cho anh ñaäu khoâng maát tieàn ñaâu maø laïi coøn phaûi caûm ôn ? " Anh ta nghó moät luùc laâu roài cuõng khoâng hieåu lyù do taïi sao. Nhöng ñeán laàn thöù hai anh laïi cuõng vaãn " caûm ôn oâng " laøm toâi töùc muoán cheát.
Nhöng caùi " caûm ôn oâng " saâu ñaäm nhaát ñoái vôùi moät ngöôøi giaø ñaàu nhö toâi vaãn laø tröôøng hôïp cuûa caùi cöûa töï ñoäng. Luùc ñi qua caùi thöù cöûa coù loø xo töï ñoäng naøy toâi thöôøng cöù buoâng tay cho noù töï ñoùng laïi. Sau khi ñeán Myõ, ñöông nhieân vaãn cöù laøm nhö vaäy. Baïn beø nhieàu laàn khuyeân can :
" ÔÛ ñaây laø caùi nöôùc man rôï, anh ñöøng ñem thöù vaên hoùa truyeàn thoáng 5.000 naêm qua ñaây nheù. Khi naøo ñi qua cöûa anh nhôù nhìn xem ñaèng sau coù ai khoâng tröôùc khi töø töø buoâng cöûa ra ".
Buoàn cöôøi thaät, toâi qua Myõ ñeå du lòch chöù coù phaûi ñeå laøm thaèng gaùc cöûa cho ngöôøi khaùc ñaâu. Toâi ñaõ töøng ñi qua nhieàu cöûa töï ñoäng hôn anh ta töôûng, caàn gì ñeå cho anh ta phaûi daäy toâi nhö vaäy. Nhöng roài tôùi moät ngaøy, toâi ñaõ hieåu caùi chuyeän anh muoán noùi ñoù.
Laàn aáy, sau khi ñi qua cöûa toâi ñaõ buoâng caùi caùnh cöûa coù loø xo maïnh aáy cho noù tung ra nhö toâi vaãn thöôøng laøm. Sau löng toâi boãng coù moät tieáng keâu lôùn cuûa moät oâng giaø da traéng. Baïn toâi vaø toâi baán caû ngöôøi leân cô hoà muoán quyø xuoáng maø xin tha loãi (Thöïc ra toâi muoán tìm ñöôøng ruùt lui moät caùch eâm thaém, nhöng nhöõng ngöôøi nghe tieáng keâu voäi ñeán cöùu oâng giaø nhieàu quaù laøm toâi khoâng chuoàn ñöôïc).
Cuõng thaät may laø caùnh cöûa ñaäp khoâng laøm chaán thöông gì ñaàu oùc oâng cuï caû. OÂng cuï nhìn maët muõi vaø caùch aên maëc cuûa chuùng toâi, chaéc ñoaùn raèng ñaây laø nhöõng nhaân vaät quan troïng cuûa caùi boä laïc aên thòt ngöôøi ôû Taân Ghi-neâ, neân cuõng chaúng theøm lyù ñeán nöõa.
Sau chuyeän naøy ngöôøi baïn môùi baûo toâi : " Duø anh coù chöa bao giôø anh aên thòt lôïn thì cuõng phaûi xem qua caùch lôïn chaïy, cöù baét chöôùc ngöôøi Taây phöông maø laøm, ñoù laø con ñöôøng yeâu nöôùc chaân chính ñaáy ! "
Trôøi ôi ! thì ra ngöôøi Taây phöông moãi khi ñi qua cöûa ñeàu döøng chaân giöõ cöûa, chôø cho nhöõng khaùch ñi sau noái ñuoâi nhau ñi vaøo tröôùc mình. Hoaëc ít nhaát thì cuõng quay laïi giöõ cöûa cho ñeán khi ngöôøi ñi sau tieáp ñöôïc cöûa roài, môùi töø töø boû tay ra.
Ñuùng laø ñi moät ñaøng hoïc moät saøng khoân. Baây giôø caùi vieäc giöõ cöûa naøy toâi ñaõ thuoäc nhö chaùo. Vaø töø ñaáy trôû ñi toâi lieân tuïc nghe ñöôïc töø cöûa mieäng nhöõng oâng giaø, baø giaø Myõ caùi caâu " caûm ôn oâng " söôùng caû loã tai.
Luùc quay laïi Ñaøi Loan toâi vaãn quen thoùi " toân suøng " Taây phöông naøy. Nhöng chæ ñöôïc ba hoâm thì laïi vaãn chöùng naøo taät naáy. Maø caùi ñoù khoâng phaûi vì yù chí cuûa toâi yeáu ñuoái, nhöng vì moãi laàn döøng laïi cung kính giöõ cöûa, thì caùi oâng baïn da vaøng ôû ñaèng sau nhìn toâi nhö theå moàm anh ta ñang ngaäm cöùt khoâ, khoâng theå naøo nghe ñöôïc moät thanh aâm gì gioáng nhö tieáng " caûm ôn " töø noù caû. Toâi beøn cöù thaû cho cöûa noù tung ra nhö thoùi quen cuõ, maëc keä meï cho noù ñaäp vaøo maët ai thì vaøo, coù ñaäp cheát cuõng ñöôïc !
Toâi nghi raèng ñeå coù theå moùc trong moàm moät ngöôøi Trung Quoác ra caùi caâu " caûm ôn oâng " e raèng neáu khoâng duøng ñeán caùi caøo coû naêm raêng cuûa oâng baïn Chö Baùt Giôùi cuûa chuùng ta thì khoâng theå ñöôïc.
Thaät ra caùi caâu " caûm ôn " vaø caùi caâu " xin loãi " cuûa ngöôøi Myõ cuõng gioáng nhau. Chuùng ñaõ trôû thaønh moät boä phaän cuûa ñôøi soáng daân chuû, töø ñöùa beù vöøa hoïc noùi, meï noù chuøi ñít cho noù, noù cuõng bieát noùi caûm ôn. Caùi ñoù laøm cho noù hôi coù khuynh höôùng " laïm phaùt ".
Caùc ngöôøi chaéc ñaõ töøng xem caûnh aên cöôùp nhaø baêng ôû Myõ. Moät ngöôøi vaïm vôõ, tay caàm suùng luïc, baét ngöôøi ñaøn baø ngoài ôû quaày nheùt ñaày tieàn vaøo trong bò roài ngaû muõ chaøo : " Caûm ôn baø ! " Sau ñoù môùi ruùt lui. Theo toâi, thaø cöù laïm phaùt nhö theá naøy vaãn coøn hôn laø bò cöùt khoâ laøm taéc hoïng maø cheát.
Ñieàu caàn phaûi noùi roõ hôn tyù nöõa veà " xin loãi " vaø " caûm ôn " laø luùc naøo chuùng cuõng ñi lieàn vôùi moät nuï cöôøi, vaø coù theå daãn ñeán moät caâu nhö kieåu : " Toâi coù theå giuùp ñôõ ñöôïc gì khoâng ? "
Toâi laø moät ngöôøi ngaàn naøy tuoåi ñaàu, sinh ra ôû luïc ñòa, hieän soáng ôû Ñaøi Loan, töø thaâm sôn cuøng coác ñeán choán thò thaønh, töø thoân laøng ñeán ñaïi hoïc Taây phöông, töø tieáng ñoïc eâ a cho ñeán thanh aâm nhö saám ñoäng, tieáng " xin loãi " vaø " caûm ôn " duø hieám hoi nhö loâng phöôïng, söøng laân nhöng toâi cuõng ñaõ töøng nghe qua. Chæ coù caâu " Toâi coù theå giuùp ñôõ ñöôïc gì khoâng ? " laø chöa bao giôø toâi ñöôïc nghe töø moät loã moàm ngöôøi Trung Quoác naøo caû. ÔÛ Myõ, nhöõng ngaøy bình thöôøng chuùng toâi ñöôïc baïn beø ñaùnh xe ñöa ñoùn, oai phong laãm lieät veânh veânh vaùo vaùo. Nhöng coù moät laàn toâi vaø vôï toâi ngoài taàu ñieän ngaàm ñi töø khu sang troïng Taân Oa-xinh-tôn tôùi Xpô-ring-phiu ( Springfield ). Xpô-ring-phiu laø beán taàu ñieän cuoái, töø ñoù chuùng toâi phaûi laáy taéc-xi ñi ñeán nhaø ngöôøi baïn môøi chuùng toâi aên côm.
ÔÛ Myõ, löôïng xe taéc-xi neáu so saùnh vôùi tieàn ôû trong tuùi toâi luùc ñoù chaéc coøn ít hôn nöõa. Chuùng toâi thaáy maët trôøi saép laën, voäi vaøng ñoân ñaùo chaïy ñoâng chaïy taây nhö hai con choù laïc nhaø. Moät ngöôøi Myõ treû nhìn thaáy chuùng toâi cuoáng quyùt môùi ñeán tröôùc maët hoûi han : " Toâi coù theå giuùp ñöôïc gì cho oâng baø khoâng ? " " Theá maø coøn hoûi - toâi thaàm nghó - ñuùng laø moät thaèng ngoác ! "
Anh ta beøn boû caùi caëp xuoáng, ñöùng ôû giöõa ñöôøng, maét nhìn boán höôùng tai nghe taùm phöông, cuoái cuøng chaën laïi ñöôïc moät chieác xe. Coù leõ oâng laùi xe taéc-xi ñang treân ñöôøng veà nhaø aên côm toái neân khoâng muoán ñi, anh ta beøn phuïc taïi cöûa kính raát laâu, noùi maõi, sau ñoù ngoaéc chuùng toâi laïi ñeå leân xe. Ñeán luùc chuùng toâi vöøa hoaøn hoàn ñònh hoûi han teân hoï thì anh ta ñaõ boû ñi roài.
Thaät tình neáu khoâng coù anh ta ra tay giuùp ñôõ hoâm aáy, thì cöù caùi ñaø ñoù chuùng toâi chæ coù nöôùc nguû ñeâm taïi nhaø ga xe ñieän ngaàm maø thoâi.
Trích töø " Daãm leân ñuoâi noù "˜ ™
Ngöôøi Myõ laø moät loaïi ngöôøi thích giuùp ñôõ ngöôøi khaùc. Caùi caâu " Toâi coù theå giuùp ñôõ gì ñöôïc khoâng ? " hoaøn toaøn khoâng phaûi laø moät caâu noùi ñöa ñaåy xaõ giao. Tröø ôû New York vaø vaøi thaønh phoá beán caûng khaùc, chæ caàn anh toû ra boái roái, laïc loõng moät tyù laø y nhö raèng coù ngöôøi ñeán hoûi anh caâu ñoù. Neáu anh traû lôøi kieåu ñeåu : " Ñuùng roài, toâi ñang caàn giuùp ñôõ ñaây, anh coù theå cho toâi möôïn 5 tyû ñoâ-la trong voøng 20 naêm khoâng ? " thì chaéc chaén laø khoâng ñöôïc. Nhöng neáu anh chæ laïc ñöôøng thì hoï seõ khoâng quaûn ngaïi maø chæ baûo cho anh kyõ caøng. Neáu chaúng may tieáng Anh cuûa anh cuõng côõ toâi, nghóa laø sau khi noùi heát nöôùc mieáng cuõng chaúng ai hieåu gì thì hoï seõ chaïy ñoâng chaïy taây lo cho anh nhö theå anh laø moät vöông toân coâng töû maø hoï chæ laø keû haàu ngöôøi haï vaäy. Tröôùc khi ñi Myõ vôï toâi bò thöông ôû löng vaãn chöa laønh, luùc ñi phaûi mang theo moät caùi giaù ñôõ löng ñan baèng maây. Caùi giaù naøy ñaõ duøng ôû Ñaøi Loan nöûa naêm nay nhöng khoâng heà laøm ai chuù yù caû. Chæ khi ñeán Myõ roài môùi thaáy hieäu quaû gheâ gôùm cuûa noù. Baát kyø nôi naøo ñeàu coù nhöõng ngöôøi Myõ lôùn tuoåi lo laéng cho caùi löng cuûa nhaø toâi, nhö theå khoâng bieát noù coù theå gaãy ra laøm hai luùc naøo khoâng bieát. Treân maùy bay, xe hoûa, luùc nhaø toâi ñöùng leân hay chæ röôùn mình laø coù ngöôøi ñeán beân töôi cöôøi hoûi : " Toâi coù theå giuùp gì cho baø ñöôïc khoâng ? " Dó nhieân laø khoâng ñöôïc, vì nhaø toâi muoán ñi nhaø xí, maø caùi vieäc naøy ñaâu giaùm nhôø ai giuùp. Chæ toäi vôï toâi cöù phaûi coá gaéng nhòn vì sôï mình toû ra khoâng bieát ñieàu vôùi nhöõng ngöôøi muoán giuùp ñôõ mình.
Caùi quan heä giöõa nhöõng ngöôøi Trung Quoác vôùi nhau khoâng heà coù caùi kieåu naøy, maø hoaøn toaøn ngöôïc laïi. Nhöõng ngöôøi saün saøng giuùp ñôõ keû khaùc vaãn ñöôïc goïi moät caùch vaên hoa laø " keû hieáu söï ". Neáu giöõa ñöôøng thaáy chuyeän baát bình maø ra tay thì nhaát ñònh bò goïi laø " thích lo chuyeän khoâng ñaâu ". Dó nhieân nhöõng haønh ñoäng ñi ra ngoaøi caùi leà thoùi naøy ñeàu bò xem laø haønh vi coù aån yù naøo ñoù. Bôûi vì neáu nhö ôû Ñaøi Baéc giaû söû anh coù guïc xuoáng thöôïng thoå haï taû, toâi coù theå caù vôùi anh moät quan tieàn raèng khoâng ai ñôõ anh daäy.
Moät naêm tröôùc toâi ñi xem xi-neâ ôû Ñaøi Baéc vôùi moät ngöôøi baïn Myõ. Ñang xem dôû phim boãng coù moät oâng cuï töï nhieân töø gheá ngaõ xuoáng suøi boït meùp. Moät luùc sau hai nhaân vieân raïp haùt ñeán khieâng oâng aáy ñi, chaéc laø ñem vaøo nhaø thöông. Nhöng khoâng ngôø khi heát phim chuùng toâi ñi ra môùi thaáy oâng cuï vaãn nguyeân hình nguyeân daïng bò vöùt naèm laên loùc beân cöûa ra vaøo treân neàn ñaát ñaày buøn. OÂng cuï naèm ñoù chaúng khaùc gì ngöôøi moät boä laïc baùn khai naøo ñoù vöøa bò moät boä laïc khaùc baét veà chöù chaû coù veû gì laø " con chaùu cuûa roàng thieâng " caû.
Laøn soùng ngöôøi cöù cuoàn cuoän ñi qua, khoâng moät ai döøng chaân xem söï theå theá naøo. Ngöôøi baïn Myõ cuûa toâi caû kinh thoát leân : " Ngöôøi Trung Quoác cuõng gaàn nhö daân New York, thaät laõnh ñaïm voâ tình ! "
OÂng ta khoâng noùi laõnh ñaïm voâ tình nhö ngöôøi Myõ, ñoù laø caùi choã khoân kheùo cuûa oâng ta, maø laïi noùi " gaàn nhö " ñeå traùnh chaïm vaøo loøng yeâu nöôùc cuûa toâi. Neáu khoâng, toâi coù theå cho raèng oâng ta chaâm bieám, muoán " chia reõ tình caûm giöõa chính phuû vaø nhaân daân ".
OÂng ta laïi ñöa New York ra ñeå so saùnh, vì ñaây laø ñaïi baûn doanh cuûa daân giang hoà töù chieáng töø moïi nöôùc tôùi, vaãn chöa heà queân nguoàn goác cuûa hoï. Ngay caû ngöôøi Myõ khi noùi ñeán New York cuõng quyeát khoâng nhaän ñaáy laø moät thaønh phoá cuûa hoï.
Sinh ra laøm ngöôøi Trung Quoác, ôû treân ñaát Trung Quoác maø muoán giuùp ngöôøi khaùc khoâng phaûi laø moät vieäc deã daøng. Toâi ñaõ noùi traéng vaán ñeà naøy ra trong quyeån " Ngaõ vaøo huõ töông " roài. Moät ngöôøi khoâng coù nhöõng tö töôûng vaø tình caûm cao quyù thì vónh vieãn khoâng theå tin maø cuõng khoâng theå hieåu ñöôïc taïi sao ngöôøi khaùc coù theå coù ñöôïc nhöõng thöù ñoù. " Nhöõng ñöùa hieáu söï ", " Nhöõng keû ñi lo vieäc khoâng ñaâu ", " coù aån yù gì ñoù " laø nhöõng muõi teân ñoäc luùc naøo cuõng giöông saün ñeå baén ngay laäp töùc vaøo ngöôøi coù yù ñònh muoán giuùp mình.
Moät buoåi toái möa, moät ngöôøi quen toâi laøm ngheà laùi taéc-xi, oâng Döông Hy Phong, ñaõ ñoùn leân xe moät coâ gaùi öôùt nhö chuoät loät ñang run leân caàm caäp. Saün coù boä quaàn aùo aám cuûa vôï oâng vöøa laáy töø tieäm giaët veà, oâng ñeà nghò : " Naøy coâ ! Coâ coù theå côûi quaàn aùo öôùt ra thay roài luùc ñeán nhaø traû laïi cho toâi cuõng ñöôïc ! ". Coâ gaùi nghe oâng ta noùi ñeán chuyeän côûi quaàn aùo, laäp töùc maét trôïn tröøng, noùi nhö heùt : " Ñoà daâm duïc ! Maøy muoán tao keâu caûnh saùt khoâng ? " OÂng baïn toâi töùc ñeán noãi ruûa thaàm cho noù bò caûm maïo söng phoåi ñi cho roài.
Moät ngöôøi baïn khaùc cuûa toâi laø nhaø giaùo, moät hoâm treân xe buyùt thaáy moät phuï nöõ (xin loãi laïi laø moät phuï nöõ) caàm moät caùi duø caùn ñaõ rôi ra saép bò ngöôøi ta daãm leân. Anh voäi vaøng nhaët leân chen ra ñeán taän sau xe ñöa cho coâ ta. Nhôø trôøi, coâ naøy laø ngöôøi töông ñoái coù vaên hoùa neân khoâng goïi oâng baïn toâi laø " Ñoà daâm duïc ", nhöng cuõng khoâng heà coù moät tieáng " caûm ôn ", chæ döông ñoâi maét eách leân nhìn, moàm caâm nhö heán.
Than oâi ! Ngöôøi Trung Quoác chuùng ta töïa hoà nhö döøng laïi ôû giai ñoaïn tieán hoùa cuûa ngöôøi röøng, aên loâng ôû loã, treân ngöôøi luùc naøo cuõng khoaùc moät caùi aùo giaùp nhö moät con nhím, chæ ñeå loä ñoâi maét ñaày gheû laïnh vaø nghi ngôø, luùc naøo cuõng daùo daùc nhìn nhö theå taâm hoàn khoâng heà ñöôïc yeân oån.
Toâi xin trôû laïi vaán ñeà caùi giaù ñôõ löng cuûa nhaø toâi. Caùi coâng duïng cuûa noù khoâng chæ ôû choã giuùp cho nhaø toâi gaëp ñöôïc bao nhieâu söï giuùp ñôõ cuûa nhöõng ngöôøi Myõ ôû khaép moïi nôi chuùng toâi ñaët chaân ñeán, maø coøn traùnh cho nhaø toâi vieäc xeáp haøng.
Toâi vaãn cho raèng xeáp haøng laø moät caùi thöôùc ño vaên minh cuûa nhaân loaïi, vaø cöù xem caùi traät töï xeáp haøng ôû moät nöôùc cuõng coù theå bieát ñöôïc trình ñoä vaên minh cuûa nöôùc ñoù.
Toâi chæ môùi ôû beân Myõ coù hai thaùng maø ñaõ muoán ñeà nghò : thay vì goïi " Hôïp chuûng quoác Myõ " thì neân goïi laø " Nöôùc Myõ xeáp haøng ". Vì ôû Myõ teä xeáp haøng khoâng nhöõng trôû thaønh quaù möùc, maø coøn trôû thaønh moät tai naïn nöõa.
Khoâng theå naøo khoâng thaáy toäi nghieäp cho nhöõng ngöôøi Myõ da ñen, da traéng, laõng phí khoâng bieát bao nhieâu thì giôø quyù baùu vaøo vieäc naøy. Leân maùy bay cuõng xeáp haøng. Xuoáng maùy bay cuõng xeáp haøng. Mua tem cuõng xeáp haøng. Traû tieàn, ruùt tieàn cuõng xeáp haøng. Leân xe buyùt cuõng xeáp haøng. Ñi nhaø xí cuõng xeáp haøng. Vaø teä hôn nöõa laø ñeán tieäm aên cuõng phaûi xeáp haøng.
Khoâng phaûi noùi doùc chöù thaät tình toâi coi vieäc xeáp haøng naøy chaúng ra caùi quaùi gì. Maø khoâng phaûi chæ coù mình toâi nhöng taát caû nhöõng ngöôøi Trung Quoác khaùc cuõng vaäy.
Tuy nhieân, phaûi noùi raèng xeáp haøng ôû Myõ vaø ôû Trung Quoác noäi dung vaø hình thöùc ñeàu raát khaùc nhau. Cuõng gioáng kieåu caùi choã qua ñöôøng daønh rieâng cho boä haønh ôû Myõ vaø ôû Trung Quoác vaäy. ÔÛ Trung Quoác xeáp haøng chæ laø moät loaïi hoïc thuyeát, ôû Myõ xeáp haøng laø moät thöù sinh hoaït.
Kieåu xeáp haøng ôû Ñaøi Baéc coù theå xem nhö xeáp haøng moät nöûa. Vì luùc xeáp haøng ñeå leân xe thì xem cuõng ra veû ñaáy, nhöng khi xe vöøa ñeán thì moïi ngöôøi laïi uøa ra maëc söùc tranh daønh, maïnh ñöôïc yeáu thua. Trong choã trôøi long ñaát lôû ñoù, caùc nhaân vaät anh huøng môû ñöôøng maùu, treøo caû leân ñaàu leân coå ngöôøi khaùc ñeå chieám moät choã ngoài tröôùc moïi ngöôøi. Ñaùm taøn binh goàm nhöõng ngöôøi giaø, keû yeáu thì ñaàu buø toùc roái, chaân nam ñaù chaân xieâu, thaát tha thaát theåu leân xe maø khoâng hieåu luùc naõy mình vöøa khoå coâng xeáp haøng ñeå laøm gì. Ñeå cöôùp moät choã ngoài hoaëc vì sôï khoâng chen ñöôïc leân xe cho moät ñoaïn ñöôøng daøi thì coøn hieåu ñöôïc, ñaèng naøy ñoái vôùi xe hoûa, xe ca, choã ñaõ coù ñaùnh soá, khoâng theå naøo bay ñi maát ñöôïc, cuõng khoâng theå sôï ñít ngöôøi khaùc dính vaøo choã cuûa mình ñaõ mua, theá maø khoâng hieåu sao ngöôøi Trung Quoác vaãn coøn phaûi ra söùc chen laán ?
Ngöôøi Myõ coù veû nhö bieát raèng coøn soáng laø coøn phaûi xeáp haøng, neân thaùi ñoä hoï raát thanh thaûn trong khi laøm vieäc ñoù. Ngöôøi Trung Quoác vì quaù ñoâng, khi xeáp haøng thöôøng cöù xít laïi nhau, muõi ngöôøi naøy ñuïng gaùy ngöôøi kia, nhìn töø xa cöù gioáng nhö caùc chieán höõu raát thaân maät, oâm aáp nhau kieåu " AÙo chaïm vaøo nhau nghe hoån heån, daït daøo ngoïc aám thaáy thòt da " (Luõ y töông tieáp vaên suyeãn töùc, maõn hoaøi noaõn ngoïc kieán cô phu). Coøn ngöôøi Myõ khi xeáp haøng coù veû thôø ô, thöa thôùt, gaëp choã cöûa xe ra vaøo hoaëc ñöôøng ñi loái laïi, thì haøng coù theå ñöùt ra troâng quang caûnh raát theâ löông, ngöôøi nhìn thaáy khoâng theå khoâng lo cho vaän meänh nöôùc Myõ.
Luùc ôû New York, toâi ñi vôùi moät ngöôøi baïn ñeán ruùt tieàn ôû moät ngaân haøng noåi tieáng ñoâng khaùch. Toâi thaàm nghó anh naøy nghe tieáng toâi ôû Ñaøi Baéc coù ngheä thuaät chen laán xe buyùt raát cao cöôøng chaéc muoán toâi bieåu dieãn moät maøn cho ngöôøi Myõ xem ñaây. Khi ñeán cöûa, toâi ñaõ thaáy moät haøng daøi phía ngoaøi, nhöng tröôùc moãi quaày laïi chæ coù moät ngöôøi ñang ñöùng noùi chuyeän xì xoà. Toâi möøng quaù, voäi vaøng laùch ñeán ñöùng sau löng moät ngöôøi ôû moät trong nhöõng quaày ñoù. Khoâng ngôø anh baïn toâi lieàn toùm coå toâi loâi ra nhö loâi moät thaèng keû caép. Khoâng nhöõng khoâng xin loãi vì caùi haønh vi loã maõng ñoù, anh baïn toâi coøn noùi moät caùch khoù chòu : " OÂng baïn, oâng laøm kieåu gì vaäy ? " Toâi göôïng gaïo ñaùp : " Laøm gì ñaâu ? Toâi xeáp haøng maø ! Töø luùc ñeán nöôùc anh ñeán giôø hôû moät tyù laø bò xeùt neùt, boä xeáp haøng cuõng laø phaïm phaùp aø ? " Anh ta ñaùp : " Chaúng phaûi laø traùi luaät, nhöng traùi quy taéc ".
Thì ra tröôùc khi phoùng ñöôïc ñeán moãi quaày, moïi ngöôøi phaûi baét ñaàu xeáp haøng ôû caùi haøng phía beân ngoaøi caùi ñaõ. Gioáng nhö khi xeùt hoä chieáu ôû phi tröôøng, chöa ñöôïc goïi ñeán thì khoâng ñöôïc tieán leân. Maø caùi haøng kia ñeám ra cuõng phaûi ñeán naêm saùu möôi ngöôøi ñang chôø ñeán löôït mình ñeå ñi ñeán caùc quaày khi ñöôïc goïi.
OÂi ! Nöôùc Myõ ! Töø laäp quoác ñeán giôø chöa ñöôïc bao laâu maø caùc quy taéc laïi quaù nhieàu ! Leã nghi phieàn phöùc kieåu ñoù khoâng hieåu roài coù aûnh höôûng ñeán só khí, daân taâm khoâng ?
Coøn moät ñieàu ñaùng sôï nhaát laø tröôùc caùi cöûa haøng aên lôùn nhoû cuõng phaûi xeáp haøng, ñieàu naøy quaû laø vöôït leân treân caùi phaïm truø hoïc vaán vó ñaïi cuûa toâi. Töø thôøi Baøn Coå khai thieân laäp ñòa ñeán giôø chöa bao giôø ngöôøi Trung Quoác nghe noùi ñeán vieäc cuõng phaûi xeáp haøng ôû cöûa haøng aên caû.
ÔÛ San Francisco coù laàn chuùng toâi ñeán moät tieäm côm, toâi ñang ñònh xoâng vaøo tìm choã ngoài thì vôï toâi keùo giaät ngöôïc laïi. Hoùa ra ngay caû khi khoâng coù ngöôøi chôø, khaùch vaãn cöù phaûi ñöùng ñoù ñôïi ñeå ngöôøi phuïc vuï daãn vaøo. Neáu khoâng coù ngöôøi ra daãn chaéc cuõng phaûi ñöùng taïi choã maø cheát ñoùi maát !
Caùi aán töôïng maïnh nhaát ñoái vôùi toâi laø ñeâm ôû gaàn thung luõng Grand Canyon (Gôø-ran-ñô Ca-nhi-on) taïi Colorado (Coâ-loâ-ra-ñoâ) trong moät quaùn aên nhoû môùi môû. Vì ñaõ khoâng phaûi deã gì tìm ñöôïc noù maø caùi quaùn naøy laïi ñaëc bieät cho caùi aân hueä lôùn laø mieãn xeáp haøng. Nhöng khaùch vaãn phaûi ñaêng kyù teân hoï taïi quaày tröôùc, roài ñöùng chôø goïi teân. Neân luùc baø phuïc vuï xuaát hieän, moïi con maét mong ñôïi ñeàu ñoå doàn veà phía ñoù, chaúng khaùc naøo Ñöùc Meï Ñoàng Trinh ñaïi töø ñaïi bi cöùu khoå cöùu naïn. Lôøi vaøng ngoïc cuûa baø ta caát leân goïi teân naøy teân noï, gia ñình naøy kia, töùc thì coù söï reo möøng nhö saám ñoäng. Coù caùi taäp tuïc kieåu gì laï nhö theá khoâng ?
ÔÛ Ñaøi Baéc tuyeät ñoái khoâng theå coù caùi caûnh ñoù. Thöïc khaùch nhö moät luõ ngöôøi cheát ñoùi aøo vaøo quaùn côm, duø coù roõ raøng laø quaùn ñaõ ñaày ngöôøi. Nhö ngöôøi vaøo hang coïp, nhìn thaáy baøn naøo baùt ñuõa ngoån ngang laø choã saép aên xong, hoï lieàn ñeán vaây quanh. Thöïc khaùch ñang ngoài aên nhìn thaáy theá traän nhö vaäy cuõng chaúng laáy laøm laï. Hoï bieát nhöõng con maét cuûa boïn cheát ñoùi ñang nhìn moàm hoï moät caùch giaän döõ. Nhöng hoï vaãn ñieàm nhieân khoâng thay ñoåi khí theá vaø saéc maët. Cuoái cuøng, boïn ngöôøi aên xong no neâ boû ñi, nhöôøng choã cho boïn ñoùi vöøa môùi ñeán. Boïn naøy chaúng bao laâu cuõng laïi bò vaây y nhö luùc naãy bôûi moät boïn ñoùi khaùc vöøa môùi ñeán ñang ñöùng döông maét nhìn moàm hoï.
Caûnh töôïng naøy nhö dieãn laïi ñoaïn phim treân ñoàng coû Phi chaâu : moät con choù soùi nghieâng ñaàu nhìn moät con caù saáu ñang ngoaïm con moài cuûa noù.
Ñieàu ñaùng tieác laø raát nhieàu tieäm aên Taàu ôû Myõ cuõng baét ñaàu nhieãm caùi thoùi xaáu xeáp haøng naøy, boû maát caùi vaên hoùa truyeàn thoáng " xem aên " cuûa chuùng ta.
Ai cuõng baûo nöôùc Myõ laø moät nöôùc töï do. Theo yù toâi thì ngöôïc laïi. ÔÛ Myõ ñeå ñöôïc trôû thaønh ngöôøi ñieân anh cuõng phaûi xeáp haøng.
Trích töø " Daãm leân ñuoâi noù "
Caên cöù treân saùch vôû ta ngôõ raèng Trung Quoác laø moät nöôùc coù leã nghóa, nhöng nhìn vaøo haønh vi, thì ngöôïc laïi, chuùng ta chaúng khaùc naøo moät nöôùc man rôï. Ñieàu taâm nguyeän toái cao cuûa toâi laø mong sao Trung Quoác sôùm trôû thaønh moät nöôùc leã nghóa.
Ruùt cuoäc laø caùi nöôùc gì ?Nghe nhö theá, thaáy coù caùi gì ñoù khoâng xuoâi tai, moät anh baïn trôïn maét hoûi : " Theo yù anh thì Trung Quoác laø moät nöôùc leã nghóa giaû taïo aø ? " Toâi baûo : " Toâi khoâng noùi theá ! YÙ cuûa toâi laø Trung Quoác hieän taïi coøn chöa coù ñöôïc tö caùch ñeå laøm moät nöôùc leã nghóa giaû taïo nöõa, vì thaät ra noù coøn laø moät nöôùc daõ man nguyeân thuûy ".
Noùi chöa döùt lôøi toâi ñaõ phaûi voäi vaøng aån caùi gheá ñaåu vaøo ñít anh, vì coù veû nhö anh ñang muoán ngaát xæu. Ngoài treân gheá roài anh baét ñaàu leân côn suyeãn naëng.
Leân côn suyeãn vì loøng yeâu nöôùc nhö anh baïn toâi thì nhieàu voâ cuøng taän, nhöng khaåu voâ baèng chöùng. Baây giôø haõy ñeå toâi ñöa caùc vò ñi tham quan xem caùi man rôï ñoù nhö theá naøo. Xin quyù vò haõy ñöøng ñeå cho caûm tính laøm lu môø oùc phaùn ñoaùn.
Tieát muïc thöù Nhaát : ÑAÙM CÖÔÙI
Ngay caû nhöõng ngoâi sao maøn baïc vôùi bao laàn ly hoân cuõng ñeàu phaûi coâng nhaän : keát hoân laø moät vieäc troïng ñaïi cuûa ñôøi ngöôøi. Neáu khoâng, sao hoï vaãn cöù phaûi laäp ñi laäp laïi caùi chuyeän naøy sau khi ñaõ töø boû noù ? Bôûi vì treân con ñöôøng ñôøi, keát hoân vaãn laø moät böôùc nhaûy voït vaø ñoät phaù.
Moät ngöôøi con trai vaø moät ngöôøi con gaùi giaõ töø hoaøn caûnh, taäp quaùn coá höõu, nhaåy leân moät con thuyeàn khaùc, töø ñoù laøm thaønh moät trung taâm gia ñình rieâng, cuøng cheøo choáng con thuyeàn ñi vaøo moät ñaïi döông môùi laï ñaày höùng thuù.
Ñaáy laø moät söï thay ñoåi quan troïng laém. Vì vaäy, duø nghi thöùc truyeàn thoáng coå loã cuûa Trung Quoác hay nghi thöùc toân giaùo du nhaäp töø phöông Taây, noù vaãn laø moät caùi gì raát trang nghieâm. Trong caùi trang nghieâm vaø hoan laïc naøy moïi ngöôøi ñeàu chuùc möøng cho söï ñoåi thay.
Chaû caàn noùi ñeán thôøi xa xöa, chæ trong nhöõng naêm 40, caùc ñaùm cöôùi ôû nhaø queâ vaãn coøn ñuùng laø möôøi phaàn long troïng. Chaøng reå phaûi ñích thaân ñeán gia ñình nhaø vôï ñeå ñoùn daâu, hoaëc ngoài kieäu, hoaëc ngoài xe. Veà ñeán nhaø choàng, sau ba laäy : vaùi trôøi ñaát, cha meï, vaùi laãn nhau, thì hai ngöôøi môùi thaønh vôï choàng.
ÔÛ nhaø thôø cuõng coù nhöõng yù nghóa töông töï. Giöõa tieáng nhaïc trang nghieâm, chuù reå ñöùng chôø tröôùc thaùnh ñaøn. Coâ daâu naém tay boá, hoaëc anh, töø töø xuaát hieän, roài ñi leân phía thaùnh ñaøn, nôi ñoù ngöôøi boá hoaëc anh môùi trao coâ daâu cho chuù reå. Roài muïc sö, hoaëc linh muïc, nhaân danh thöôïng ñeá tuyeân boá hai ngöôøi thaønh vôï choàng.
Khoâng hieåu baét ñaàu töø thôøi naøo, ñaïi khaùi sau khi nhaø Thanh bò dieät vong khoâng laâu laém, ngöôøi Trung Quoác khoâng coøn thích caùch quyø laïy cuõ, laïi cuõng khoâng öa caùch quaù taây cuûa nhaø thôø, hoï beøn phaùt minh ra moät thöù khoâng gioáng ai, ñeán baây giôø vaãn coøn duøng, goïi laø " ñaùm cöôùi vaên minh ".
Hoân leã khoâng ra hoân leã maø bieán thaønh moät loaïi phöôøng cheøo. Leã ñöôøng cuõng khoâng phaûi leã ñöôøng maø trôû neân moät thöù mieáu ñeàn oàn aøo, naùo nhieät. Moïi ngöôøi ñeán khoâng phaûi ñeå chuùc möøng ñaùm cöôùi, maø ñeå tìm gaëp beø baïn, trao ñoåi xaõ giao vôùi nhöõng ngöôøi soáng trong cuøng moät thaønh phoá maø hai, ba, boán naêm roài chöa gaëp maët nhau. Phoøng cöôùi thaønh ra moät loaïi traø ñình, töûu ñieám.
Ñoä chöøng nghi leã ñaõ xong, töùc thì ñaùm naøy baày maø chöôïc, ñaùm noï tuï taäp haøn huyeân, thaêm hoûi tin töùc, than vaõn cuoäc ñôøi, luaän baøn thôøi cuoäc, ngay caû chöûi ruûa ngöôøi naøy ngöôøi noï cuõng laø chuyeän bình thöôøng. Taát caû laø moät khung caûnh oàn aøo, naùo nhieät, soâi suïc ñeán ñoä khi ngöôøi chuû hoân ñöùng leân muoán noùi vaøi caâu cuõng chaúng ai nghe ai ñöôïc oâng ta noùi gì, maø ngay caû chính oâng ta cuõng khoâng nghe ñöôïc mình noùi gì nöõa.
Ngöôøi mai moái thöôøng thöôøng phaûi loä dieän sôùm thì baây giôø môùi xuaát hieän, cuõng chaúng coøn nhôù teân coâ daâu laø gì, laïi queân luoân caû traùch nhieäm thieâng lieâng trong coâng taùc cuûa mình, baét ñaàu noùi ñuøa, keå chuyeän nhaûm nhí veà vieäc ñoäng phoøng tröôùc maët gia nhaân thaân thuoäc,
Moàm mieäng ngöôøi naøy ñaày nhöõng chuyeän haï löu, ñaït ñeán trình ñoä daâm duïc maø neáu nhöõng ngöôøi bieân taäp tôø baùo Playboy cuûa Myõ coù maët ôû ñoù cuõng phaûi ñi goïi caûnh saùt ñaëc traùch veà thuaàn phong myõ tuïc.
Moïi ngöôøi lôùn nhoû döï nhöõng ñaùm cöôùi nhö vaäy ñeàu bò doàn vaøo moät khoâng khí tuoàng cheøo. Coù theå noùi ñoù laø caùi chôï baùn thöùc aên cuõng khoâng phaûi laø quaù. Ñoái vôùi hai hoï, ñaây laø moät dòp ñeå chòu ñöïng nhöõng ñieàu sæ nhuïc, vaø ñoái vôùi thöôïng ñeá laø luùc ñeå khoùc thöông cho nhaân theá.
Tieát muïc thöù Hai : ÑAÙM MA
Cheát so vôùi cöôùi coøn laø moät chuyeän lôùn hôn. Moät ngöôøi trong ñôøi coù theå keát hoân nhieàu laàn, nhöng chæ coù theå cheát moät laàn. Ñoù laø söï chaám döùt cuûa moät maïng soáng, chaám döùt moät caùch vónh vieãn. Vöùt laïi taát caû caùc thaønh töïu phaán ñaáu ñaày gian khoå cuûa cuoäc ñôøi, boû laïi nhöõng ngöôøi thaân thuoäc yeâu meán nhaát, buoâng xuoâi tay ra veà.
ÔÛ nhaø quaøn - traïm döøng cuoái cuøng treân haønh trình cuoäc soáng, qua traïm naøy ngöôøi ra ñi seõ vónh vieãn döøng laïi trong moä phaàn - baàu khoâng khí cuûa leã tang khoâng nhöõng phaûi trang nghieâm maø coøn phaûi raát bi thöông. Ngöôøi xöa noùi : " nhöõng ngöôøi chòu tang raát laø vui veû " (Tang gia ñaïi duyeät) nghóa laø chæ " vui veû " khi caùc nghi thöùc tang leã vaø choân caát ñeàu ñuùng caùch, chöù khoâng phaûi vui vì ngöôøi ñoù cheát; vaø nhö theá laø toát, laø hay !
Theá maø ngaøy nay trong vieäc ma chay thöôøng hay thaáy moät hieän töôïng môùi : Khaùch tang vaøo ñeán cöûa ñaàu tieân ñeán nghieâng mình tröôùc linh cöõu. Gia thuoäc ngöôøi quaù coá quyø phuïc beân caïch linh cöõu, luùc bi thöông ñeàu coù tieáng khoùc ; nhaát laø meï giaø, con daïi, coâ nhi, quaû phuï tieáng khoùc nghe laïi caøng ñöùt ruoät. Nhöng khi tieáng khoùc cuûa gia ñình ngöôøi cheát vaãn chöa döùt thì oâng khaùch tang naøy ñaõ phoùng ngay laïi choã moät ngöôøi khaùch khaùc, veû heå haû : " AÙi daø ! OÂng baïn, laâu ngaøy quaù khoâng gaëp. Troâng maët anh daïo naøy coù veû phuù oâng ñaáy, chaéc haún queân heát caû baïn beø cuõ roài ! " Ngöôøi kia cuõng vui veû ñaùp laïi : " Toâi ñang ñi tìm anh ñaây ! Toaøn bò nhöõng thöù hieáu hæ ma chay khæ gioù theá naøy noù haønh. Naøo ñi ñi, ta ñi tìm choã taùn gaãu caùi ñaõ ". Vöøa ra ñeán cöûa thì ñaèng tröôùc luø luø moät nhaân vaät tieán vaøo. Hai con ñoäng vaät maùu laïnh kia laät ñaät cong löng xuoáng : " Chaøo ngaøi Boä tröôûng ! Daï ngaøi vaãn maïnh gioûi chöù aï ? " OÂng Boä tröôûng gaät ñaàu cöôøi, vöøa baét tay vöøa ñi vaøo. Hai con ñoäng vaät maùu laïnh kia lieàn thay ñoåi yù ñònh, beøn theo beùn goùt ñaèng sau, maët maøy hôùn hôû.
Theá laø tang khaùch quaây caû laïi, aàm ó leân. Nhaø leã tang boãng choác ñaõ bieán thaønh moät thöù caâu laïc boä xaõ giao. Kyø thöïc, neáu oâng Boä tröôûng kia khoâng ñeán chaêng nöõa thì tang leã cuõng trôû thaønh moät baûn sao cuûa caùi loaïi " ñaùm cöôùi vaên minh " ñaõ noùi treân. Nghóa laø khaùch tang haàu nhö trong loøng chaúng coù moät tyù taâm tình gì goïi laø xoùt xa thöông tieác ngöôøi ñaõ khuaát, baát quaù chæ nhö ngöôøi ñi vaõn caûnh mieáu ñeàn.
Söï thöïc, ngay ôû nôi quaøn xaùc cheát hieån nhieân cuõng ñaõ thaønh choã keát beø, keát ñaûng, laïi ñöông nhieân thaønh choã " xa nhaø gaëp ngöôøi quen " thì neùt maët töï nhieân phaûi töôi cöôøi raïng rôõ. Chaúng traùch ngöôøi Taây phöông traùch ngöôøi Trung Quoác laø quaù laõnh ñaïm vaø taøn khoác.
Than oâi ! Choã quaøn xaùc, nôi coâ nhi quaû phuï ñau loøng, nôi thöôïng ñeá cuõng ñau loøng !
Tieát muïc thöù Ba : QUAÙN AÊN
Quaùn aên Trung Quoác laø moät nôi ñaày nghi leã. Coù theå noùi tinh hoa cuûa nhöõng nghi leã aên uoáng naøy taäp trung toaøn boä trong hai cuoäc chieán baét buoäc. Cuoäc chieán thöù nhaát laø " Cuoäc chieán traùnh choã ngoài ".
Taïi moät baøn tieäc thoâng thöôøng vaãn coù moät chuû toïa - moät loaïi khaùch danh döï - thöôøng laø moät ngöôøi coù chöùc vò hoaëc giaøu sang. Nhöng caùi gheá chuû tòch naøy döôøng nhö laø nôi coù raén ñoäc aån nuùp, neân ngöôøi ñöôïc choïn nhaát ñònh traùnh khoâng chòu ngoài. Thaáy ngöôøi khaùch danh döï nhö vaäy, töùc thì nhöõng ngöôøi khaùch khaùc cuøng vôùi chuû nhaân heø nhau laïi loâi keùo, reo hoø, quaùt thaùo. Coù khi ngöôøi naøy maëc duø suøi caû boït meùp ra vaãn khaêng khaêng khoâng chòu.
Coù keû thì nhanh maét, nhanh tay, aùp duïng kieåu " tieân haï thuû vi cöôøng ", nghóa laø cöù ñaët ñít ngoài ngay xuoáng baát cöù choã naøo ñoù, roài tuyeân boá : " Ñaây laø choã chuû tòch roài ! " Theá laø maáy ngöôøi kia khoâng coøn caùch naøo khaùc ñaønh chòu thua aám öùc ngoài xuoáng. Luùc chuû toïa ñaõ yeân vò, laïi ñeán choã ngoài ôû gheá thöù nhì, thöù ba, thöù tö,... cöù moãi laàn nhö theá laïi hoø heùt naùo ñoäng caû ñeán möôøi hoaëc hai, ba möôi phuùt tröôùc khi buïi baëm laéng xuoáng.
Khoâng caàn keå caùc chuyeän röôøm raø nhö ngöôøi chuùc röôïu, keû tieáp thöùc aên, moät tröôøng hoãn chieán trong baøn tieäc coù theå laøm cho thöïc khaùch ñeàu meät cheát ñi ñöôïc, maø haõy noùi ñeán hoài tan tieäc - moïi ngöôøi ra veà - luùc naøy caùi traän chieán thöù hai môùi boäc phaùt. Ñoù laø " Cuoäc chieán traùnh cöûa ".
Moïi ngöôøi giôø ñaây gioáng moät ñaøn chim caùnh cuït chen chuùc nhau tröôùc cöûa, chaúng khaùc naøo ôû ngoaøi ñöôøng laø caïm baãy nguy hieåm khoân löôøng, chæ caàn böôùc theâm moät böôùc seõ rôi vaøo moàm lang soùi. Theá laø chaúng ai chòu ñi, ngay caû ngöôøi ngoài gheá chuû toïa duø coù bò ñuoåi ra khoûi hoäi cuõng nhaát ñònh khoâng ra tröôùc. Theá laø laïi caõi nhau oûm toûi. Vaø cuoái cuøng maëc duø coá giaãy duïa ngöôøi chuû toïa vaãn bò caû boïn toáng coå ra ngoaøi. Ngöôøi naøy neáu giaø yeáu, khoâng ñöùng vöõng coøn coù theå bò boïn ngöôøi xoâ ñaåy ra kia ñaïp caû leân ñaàu.
Ñaáy chæ laø nhöõng thöù hai naêm roõ möôøi trong soá nhöõng thöù khaùc cuõng taùng ñôûm kinh hoàn khoâng keùm cuûa caùi " vaên minh " Trung Quoác.
Trích töø " Nhöõng con truøng daäy sôùm "
Caùi neùt chính cuûa Chuû nghóa theá lôïi laø khoâng phaân bieät phaûi traùi. Vì phaûi traùi döôùi con maét theá lôïi hoaøn toaøn tuøy thuoäc vaøo theá löïc vaø taøi saûn.
Chaúng keå thò phi, chæ noùi ñeán chính ñaïoCoù ngöôøi baïn keå toâi nghe moät chuyeän ôû queâ anh mieàn Chieát Giang. Baø con anh coù moät ngöôøi trong thôøi kyø khaùng chieán choáng Nhaät in tieàn giaû vuøng ñòch chieám ñeå duøng vaøo vieäc mua vuõ khí ñaïn döôïc cho quaân du kích.
Chaúng may anh naøy bò ñòch baét vaø ñem xöû baén vaøo caùi ñeâm tröôùc khi thaéng lôïi moät hoâm. Khi tin anh bò gieát loan veà laøng, nhöõng keû goïi laø chính nhaân quaân töû khoâng ai khoâng laéc ñaàu than :
" Thaèng beù ñoù thaät laø toát, khoâng hieåu sao khoâng soáng ñaøng hoaøng. Neáu noù chòu ñi con ñöôøng chínhñaïo thì ñaõ khoâng ra noâng noãi aáy ! "
Ñoù laø caùch ñaùnh giaù trong thaâm taâm cuûa ngöôøi Trung Quoác ñoái vôùi moät vò anh huøng choáng giaëc cöùu nöôùc. Maëc duø trong loøng ñaày thöông xoùt, nhöng hoï laïi baûo : " khoâng soáng ñaøng hoaøng ", " khoâng chòu ñi con ñöôøng chính ñaïo ", töùc laø hoaøn toaøn khoâng nhöõng khoâng heà coù moät yù gì kính troïng caû, maø coøn laø moät söï thôø ô, taøn nhaãn nöõa.
Trong caùi " huõ töông " vaên hoùa Trung Quoác, chæ coù phuù quyù, coâng danh, taøi loäc môùi ñöôïc goïi laø " con ñöôøng ngay thaúng ". Coøn nhöõng haønh ñoäng khoâng mang ñeán coâng danh phuù quyù thì toaøn laø nhöõng thöù " khoâng ñaøng hoaøng " vaø khoâng phaûi laø " chính ñaïo ".
Thaät chaúng coøn moät tyù naøo nhaân tính, chaúng coøn tieâu chuaån phaûi traùi gì nöõa. Taát caû hoaøn toaøn ñaûo loän. Söï khaùc bieät giöõa con ngöôøi vaø suùc vaät haàu nhö cuõng khoâng coøn.
Caùi duy nhaát coøn laïi - gheâ gôùm nhaát - laø con maét theá lôïi maø thoâi.
Trích töø taäp " Ñaäp tan huõ töông "
Ña soá ngöôøi Trung Quoác ñeàu coá gaéng " khoâng maát goác ", nghóa laø tích cöïc chia reõ, xaâu xeù nhau. Baát kyø ôû goùc bieån chaân trôøi naøo heã coù ngöôøi Trung Quoác laø coù caén xeù laãn nhau.
Phoá Taøu - moät ñoäng quyû nuoát töôi ngöôøi Trung QuoácNghe noùi taïi nöôùc Myõ coù moät cô quan chuyeân nghieân cöùu nhöõng ñaëc tính naøy ñeå tìm hieåu taïi sao ngöôøi Trung Quoác ñoái vôùi ngöôøi da traéng laïi raát töû teá maø ñoái vôùi ñoàng baøo mình luùc naøo cuõng chæ nhö chöïc muoán gieát laãn nhau.
Töø khi nhöõng bang hoäi ma-phia treû Trung Quoác noåi leân hoaønh haønh trong caùc quaùn côm Taøu, nhieàu quaùn ñaõ phaûi chi nhöõng moùn tieàn lôùn ñeå môøi moät ngöôøi da traéng ñeán gaùc keùt tieàn, nhö kieåu moät loaïi buøa tröø taø. Chaúng bao laâu sau nhöõng baêng ñaûng naøy khoâng thaáy xuaát hieän nöõa. Ñoù laø noùi veà giôùi voâ hoïc.
Coøn giôùi trí thöùc - ñaëc bieät laø soá ngöôøi Trung Quoác coù hoïc vò taïi caùc tröôøng ñaïi hoïc Myõ - gioáng nhö göøng caøng giaø caøng cay- töï nhieân hoï phaûi bieåu hieän caùi ñaëc tính naøy moät caùch taøi ba hôn. Cuøng daïy taïi moät tröôøng ñaïi hoïc, laïi cuøng laø ngöôøi Trung Quoác ñaùng leõ hoï phaûi töông thaân töông trôï, hoøa thuaän vôùi nhau. Nhöng khi chöùng kieán taän maét toâi môùi thaáy ñöôïc laø khoâng phaûi nhö vaäy.
" Nhöõng chuyeân gia veà hoïc " kieâm " hoïc veà chuyeân gia " ñoù neáu thuyeát trình hoaëc giaûng daïy veà vaán ñeà ñoaøn keát thì coù theå hay ho ñeán thöôïng ñeá cuõng coù theå khoùc ñöôïc. Nhöng treân thöïc teá chaúng luùc naøo hoï muoán ñoäi trôøi chung vôùi nhau. Ví duï : giaùo sö A môøi toâi ñi quaùn nhöng quyeát khoâng môøi giaùo sö B tham gia. OÂng giaùo sö C nghe noùi toâi nguû nhaø oâng giaùo sö D, töùc khaéc thanh minh khoâng muoán keát baïn vôùi caùi loaïi ngöôøi truïc lôïi nhö toâi. Toâi rôøi nhaø oâng E, ñònh nhôø oâng aáy chôû giuùp ñeán nhaø oâng F, thì oâng E noùi : " Anh baûo theá naøo ? Gaëp thaèng ñoù aø ? Thoâi , anh ñi boä cho noù khoûe nheù ! ".
Caùc phoá Taàu treân theá giôùi ñaõ thaønh nhöõng ñoäng quyû nuoát töôi ngöôøi Trung Quoác, thaønh nôi chöùa chaáp voâ soá ngöôøi ôû chui khoâng giaáy tôø. ÔÛ ñoù, treû con hoaëc caùc baø giaø nhieàu khi khoâng coù caùch naøo ngoaøi caùch laøm vieäc trong caùc xöôûng quaàn aùo laäu vôùi ñoàng löông khoâng ñuû huùp chaùo caàm hôi, chaúng khaùc gì nhöõng noâ leä da ñen thuôû naøo. Hoï choân vuøi cuoäc ñôøi trong nhöõng xöôûng ñoù maø chaúng ai nghe ñöôïc tieáng keâu than. Duø coù cô hoäi ñeå keâu khoùc nhieàu khi hoï cuõng khoâng daùm. Nhöõng xöôûng may laäu naøy thöôøng chæ nhaém boùc loät ngöôøi Trung Quoác chöù khoâng heà daùm ñuïng ñeán ngöôøi da traéng.
Nhöõng ngöôøi Trung Quoác trong giôùi hoïc ñöôøng vaø guoàng maùy chính phuû cuõng khoâng laø moät ngoaïi leä. Neáu seáp cuûa anh laø ngöôøi Trung Quoác thì anh haõy coi chöøng. Khoâng nhöõng anh coù theå queân caùi vieäc thaêng tieán ñi, maø neáu coù chuyeän thaûi ngöôøi thì anh seõ laø keû ñaàu tieân phaûi cuoán goùi. Bôûi vì seáp anh phaûi chöùng minh cho ngöôøi da traéng caáp treân thaáy anh ta khoâng thieân vò, raát chí coâng voâ tö. Nhöng söï thöïc caùi oùc " tö " cuûa anh ta neáu ñem nheùt vaøo con thoi khoâng gian cuõng khoâng ñuû choã chöùa. Ñeå laøm vöøa loøng oâng chuû da traéng, anh ta khoâng ngaàn ngaïi moå thòt moät ñoàng baøo, böôùc leân caùi thi theå ñoù nhö moät baøn ñaïp maø tieán thaân.
Ngöôøi Trung Quoác vì ñaàu oùc haõi sôï truyeàn kieáp neân seõ vónh vieãn bò löøa bòp, baét naït. Gioáng chuyeän moät phuï nöõ Trung Quoác ôû Myõ keå cho toâi nghe hai naêm roõ möôøi nhöõng ñau khoå cuûa baø trong vuï bò ngöôøi ta löøa tieàn moät voá naëng. Theá maø luùc toâi ñeà nghò ñem chuyeän ñoù vieát leân baùo, thì baø thaát saéc, vöøa khoùc vöøa baûo : " OÂng ôi ! OÂng ôû taän beân Ñaøi Baéc, ñoái vôùi boïn choù saên ñoù thì khoâng coù gì phaûi lo. Nhöng em toâi ñang ôû Xan Phraêng-xítx-coâ. OÂng haïi noù maát. OÂng ñuùng laø caùi thaèng chuyeân gaây ra tai hoïa thoâi ! " Noùi xong baø chuøi nöôùc maét nöôùc muõi leân ngöôøi toâi vaø baét toâi theà neáu vieát gì veà baø thì seõ cheát ñuoái ngay trong caùi coác nöôùc traø.
Than oâi ! Trong theá giôùi naøy chæ coù caùi thieân tính nhu nhöôïc cuûa ngöôøi Trung Quoác môùi khoâng daùm caên cöù treân lyù leõ ñeå ñaáu tranh. Neáu coù moät vaøi ngöôøi daùm laøm vaäy thì nhöõng con gioøi trong huõ töông cho raèng ñaáy laø nhöõng phaàn töû cöïc ñoan khoâng an phaän.
Moïi ngöôøi ñeàu soáng theo caùi kieåu : " Thoâi ! Boû qua ! Boû qua ñi ! Caùi gì ñaõ qua thì cöù ñeå noù qua, quaù khöù thì haõy ñeå cho noù laø quaù khöù ! " Roài chôø ñeán luùc Ngoïc Hoaøng thöôïng ñeá ñoät nhieân môû maét phaùn : " Ngöôøi aùc seõ gaëp quyû aùc ! " Vaø nhö vaäy khaùc naøo ñaët ngang haøng nhöõng anh huøng choáng baïo löïc vôùi loaïi " coân ñoà ", coøn ngöôøi löông thieän laïi ñoàng nghóa vôùi heøn nhaùt vaø deã bò baét naït, thieáu can ñaûm vaø phaåm caùch.
Taïi sao nhöõng baêng ñaûng treû ngöôøi Hoa khoâng daùm ñoäng ñeán caùi ngöôøi da traéng gaùc keùt ôû caùc tieäm côm Taàu ? Bôûi vì hoï quaù bieát raèng aên hieáp moät ngöôøi Trung Quoác thì cuõng deã nhö ñoái vôùi moät con kieán. Y sôï seät nhuùt nhaùt ñeán cheát ñöôïc, ñoái vôùi baát kyø vieäc hung baïo gì cuõng ñeàu quen thoùi cuùi ñaàu nhaãn nhuïc, mieäng caâm nhö heán. Nhöng neáu aên hieáp moät tay da traéng, luaät sö xuaát ñaàu loä dieän, thì khoâng bieát söï theå seõ ra sao ?
Tröôùc khi toâi ñi Myõ, moät ngöôøi baïn ñeán chia tay baûo : " Khi naøo anh trôû laïi Ñaøi Loan toâi hy voïng raèng anh seõ khoâng baûo ngöôøi Trung Quoác ôû ñaâu cuõng laø ngöôøi Trung Quoác nöõa ! " Nhöng giôø ñaây duø coù daèn loøng eùp daï theá naøo ñi nöõa toâi vaãn phaûi baûo : " Ngöôøi Trung Quoác ôû ñaâu cuõng vaãn laø ngöôøi Trung Quoác ". Chao oâi ! Caùi caên beänh thaâm caên coá ñeá laøm cho töông lai cuûa ngöôøi Trung Quoác thaät muø mòt !
Taïi nöôùc Myõ - moät xaõ hoäi ñen traéng laãn loän - ngöôøi Trung Quoác phaûi ñôn ñoäc chieán ñaáu vì thieáu söùc maïnh taäp ñoaøn, daãu coù theå ñaït ñeán moät trình ñoä naøo ñoù nhöng roài cuõng raát bò giôùi haïn. Khoâng nhöõng hoï vónh vieãn khoâng theå naøo so saùnh ñöôïc vôùi ngöôøi Do Thaùi, chæ caàn so saùnh vôùi ngöôøi Nhaät, ngöôøi Ñaïi Haøn laø cuõng thaáy bò thua tôùi caû traêm nghìn naêm aùnh saùng roài. Soá ngöôøi Nhaät di cö sang Myõ so vôùi Hoa kieàu chæ baèng moät nöûa, theá maø hoï baàu leân ñöôïc hai Ñaïi bieåu Quoác hoäi. Toâi coù theå noùi tröôùc raèng : caû traêm naêm nöõa ñaùm di daân Trung Quoác vaãn khoâng theå baàu noåi moät ñaïi dieän cuûa mình.
Ngöôøi tuø tröôûng da ñoû " Thöôïng uùy Giaéc " coù noùi moät ñieàu raát ñau thöông nhö sau : " Nhöõng ngöôøi da traéng caùc anh coù tieâu dieät chuùng toâi ñaâu. Keû tieâu dieät chuùng toâi laø chính chuùng toâi ñoù ! " Khoâng phaûi ngöôøi da traéng baøi xích ngöôøi Trung Quoác taïi Myõ; töï thaân ngöôøi Trung Quoác ñaõ laøm nhö vaäy, khieán cho chính ngöôøi Trung Quoác môùi bò laâm vaøo caûnh khoán khoù.
Trích töø " Daãm leân ñuoâi noù "
Traàn Vaên Hoøa vieát cho Baù Döông :
Noùi chuyeän veà " Ngöôøi Trung Quoác xaáu xí "Caùi baøi baùo " Ngöôøi Trung Quoác xaáu xí " cuûa oâng trong " Töï laäp vaõn baùo " laøm toâi khoâng caàm loøng ñöôïc. Neáu khoâng thoå loä vôùi oâng thì toâi khoâng theå naøo chòu noåi.
Toâi nghó nhöõng yù kieán döôùi ñaây cuûa toâi coù theå giuùp oâng tham khaûo theâm chaêng ?
Veà vieäc oâng noùi raèng " phaûi bieát thöôûng thöùc vaø phaûi coù naêng löïc thöôûng thöùc ", toâi hoaøn toaøn ñoàng yù vôùi oâng. Nhöng tröôùc khi noùi ñeán ngöôøi thöôûng thöùc, vaø naêng löïc thöôûng thöùc, toâi nhaän thaáy ngöôøi Trung Quoác raát buûn xæn trong vaán ñeà ca ngôïi ngöôøi khaùc. Chæ coù baûn thaân mình laø ñaùng khen, coøn nhöõng ngöôøi khaùc ñoái vôùi hoï ñeàu laø cöùt choù heát. Trong tieáng Trung Quoác caùc thaønh ngöõ kieåu : " Trí thöùc hay khinh nhau " (Vaên nhaân töông khinh), " Cuøng ngheà hay ghen nhau " (Ñoàng haønh töông kî), " Cuøng tính thì hay khích baùc nhau " (Ñoàng tính töông xích),v.v...nhieàu khoâng keå xieát. Cho neân neáu moïi ngöôøi ñeàu daùm ca ngôïi, maø ca ngôïi moät caùch coâng khai, thì töï nhieân seõ coù söï thöôûng thöùc vaø ñaùnh giaù.
Ngaïn ngöõ phöông Taây baûo : " Caùi keû ñòch maø loøng daï heïp hoøi laø loaïi keû ñòch ñaùng sôï nhaát ". Ñaëc bieät ngöôøi Trung Quoác thöôøng khoâng chòu ñöôïc ngöôøi khaùc khaù. Ngöôøi khaùc maø khaù, y seõ baûo laøm gì coù chuyeän ñoù. Ngöôøi ta coù thaät söï toát ñi nöõa theå naøo y cuõng phaûi ñi baûo vôùi taát caû moïi ngöôøi raèng khoâng phaûi vaäy.
Vì sao ngöôøi Trung Quoác khoâng thích ca tuïng, thöôûng thöùc ? Toâi nghó ñieàu naøy cuõng coù lieân quan ñeán vieäc oâng baûo : " Ngöôøi Trung Quoác khoâng thích noùi söï thaät "
Ngoaøi chuyeän naøy ra, ngöôøi Trung Quoác coøn khoâng daùm töùc giaän tröôùc maët ngöôøi laï. Vì khoâng daùm coâng khai töùc giaän neân cuõng khoâng daùm coâng khai ca tuïng, khoâng daùm yeâu maø cuõng khoâng daùm gheùt. Toâi cho raèng ngöôøi Trung Quoác coøn coù theâm ñaëc tính laø ít khi bieåu loä söï bieát ôn chaân thaønh. Neáu moät ngöôøi Trung Quoác thaønh coâng, anh ta seõ nghó ñaáy laø keát quaû cuûa söï caàn cuø noã löïc cuûa rieâng mình chöù chaúng lieân quan gì vôùi xaõ hoäi, nhaân quaàn. Chaúng phaûi ôn hueä gì ñoái vôùi caùi cô hoäi ñaõ giuùp anh ta thaønh coâng caû. Vieäc naøy giaûi thích thaùi ñoä voâ traùch nhieäm ñoái vôùi xaõ hoäi cuûa ngöôøi Trung Quoác.
Ngoaøi ra, söï thaønh coâng cuûa ngöôøi Trung Quoác chæ mang laïi huy hoaøng cho moät gia ñình, moät hoï toäc. Nhöõng ngöôøi beân ngoaøi khoâng theå chia xeû ñöôïc caùi vinh döï ñoù. Caùi thaønh coâng cuûa anh laø vieäc rieâng cuûa anh. Caùi thaønh coâng cuûa toâi laø vieäc rieâng cuûa toâi, chaúng coù gì lieân can ñeán ngöôøi ngoaøi, ngöôøi khaùc caû.
Khoâng chòu khen ngôïi, khoâng daùm töùc giaän, thích nhöõng lôøi giaû doái, bòa ñaët, nhöõng thöù naøy coù theå ñeàu do keát quaû cuûa tính " noäi quan " quaù trôùn trong vaên hoùa Trung Quoác. Ngöôøi Trung Quoác döôùi söï hun ñuùc cuûa vaên hoùa Trung Quoác mang moät taâm ñòa cöïc kyø muø môø, taêm toái. Caùi taâm ñòa naøy laøm cho ngöôøi ta khoâng daùm yeâu, gheùt, khoâng daùm bieát ôn vaø hy sinh.
Khoâng ai muoán hy sinh, vì hy sinh töùc taïo neân söï thaønh coâng cho keû khaùc. Nghóa laø " chæ coù lôïi rieâng cho moät ngöôøi naøo ñoù maø khoâng theå coù lôïi cho moïi ngöôøi ". Vì vaäy khoâng nhöõng chaúng ai muoán hy sinh, maø coøn teä hôn nöõa laø töï baûn thaân mình khoâng muoán hy sinh, nhöng laïi muoán ngöôøi khaùc hy sinh cho mình.
Toâi goïi ñoù laø caùi " maëc caûm lieät syõ ".
Bao khoå naïn cuûa ngöôøi Trung Quoác ñeàu töø caùi voøng luaån quaån ñoù maø ra.
˜™
Göûi OÂng Traàn Vaên Hoøa :
Söï phaân tích cuûa oâng laøm toâi raát caûm phuïc. Ñuùng laø nghe ñöôïc moät tieáng khen töø moàm ngöôøi Trung Quoác khen moät ngöôøi Trung Quoác khaùc cuõng khoù nhö ñi leân trôøi.
Dó nhieân khoâng phaûi hoaøn toaøn khoâng coù söï khen ngôïi ngöôøi khaùc nôi ngöôøi Trung Quoác. Nhöng nhöõng söï ngôïi khen ñoù thöôøng mang tính chính trò - khoâng phaûi laø lôøi noùi thoát töø ñaùy loøng. Noù laø caùi thöù " tình hö, yù giaû ". Maø thöïc ra khoâng ai bieát noù muoán noùi gì, chaúng khaùc naøo ñoái vôùi moät con ngöïa laïi khen caùi söøng noù ñeïp.
Ña soá ngöôøi Trung Quoác ñeàu soáng moät cuoäc ñôøi ñaày tình caûm töï ty ñeán ñoä beänh hoaïn, khoâng laøm sao coù khaû naêng thaáy ñöôïc öu ñieåm cuûa ngöôøi khaùc, caøng khoâng theå ñaùnh giaù ñöôïc söï khaùc bieät giöõa mình vaø ngöôøi.
Neáu moät ngöôøi Trung Quoác voâ tình taùn döông moät ngöôøi khaùc, töùc thì phaùt sinh ngay nhöõng tình huoáng sau ñaây :
1- Neáu ngöôøi ñöôïc taùn döông coù tyù ñòa vò, thì seõ nghe ngöôøi ta noùi : " - Sao ? Laïi ñi bôï ñít noù aø ? "
2- Neáu ngöôøi ñoù ñòa vò thaáp keùm, thì : " - Sao ? Laïi mua baùn nhaân taâm aø ? "
3- Ngöôøi ñoù laø hoï haøng hay beø baïn cuûa anh, seõ coù caâu : " - Dó nhieân ! Quan heä cuûa caùc anh laø ñaëc bieät roài ! Ñöông nhieân anh phaûi boác thôm anh ta chöù ! "
4- Ngöôøi ñoù hoaøn toaøn xa laï, töùc khaéc : " - Anh coù bieát ñeách gì veà ngöôøi ta ñaâu ! Neáu bieát roõ chaéc anh cuõng chaúng daùm noùi moø nhö theá ! ".
Duø theá naøo ñi nöõa, taùn döông ngöôøi khaùc laø moät söï khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc. Caùi maø coù theå chaáp nhaän ñöôïc laø chöûi bôùi sau löng.
Ngöôøi Trung Quoác heã cöù tuï taäp laïi moät nôi, neáu khoâng ngoài leâ ñoâi maùch veà chuyeän ngöôøi khaùc thì khoâng theå naøo laø con chaùu cuûa " oâng vua vaøng ", cuûa " roàng thieâng " ñöôïc. Coù caâu : " Ñaïi Haùn thieân thanh ". Thieân thanh laø gì ? Ñoù laø tieáng noùi cuûa ngöôøi Trung Quoác khi tuï taäp laïi vôùi nhau ñeå coâng kích, bôùi moùc ñeán khoâng coøn moät caùi gì veà ñôøi tö cuûa keû khaùc. Kyø thöïc chuyeän naøy khoâng nhaát thieát luùc naøo cuõng haøm chöùa aùc yù nhöng laø moät thöù phaûn öùng töï nhieân cuûa söï phaùt beänh do vi-ruùt Taàu.
Chaéc anh phaûi bieát oâng Choù chöù ? OÂng Choù moãi laàn gaëp maët moät ñoàng loaïi töùc thì ngöûi ngöûi ñít laãn nhau. Heã muøi xoâng leân tôùi naõo thì caû hai ñeàu raát laáy laøm thoûa maõn laém. Caùi ñoäng löïc ñaåy ngöôøi Trung Quoác tuï hoïp laïi vôùi nhau laø caùi nhu caàu pheâ bình keû khaùc. Moät khi coù ngöôøi voã tay baûo anh pheâ bình ñuùng, töùc laø ñaõ ngöûi ñöôïc ñít anh vaø laáy laøm thoûa maõn veà caùi muøi cuûa anh roài, töùc laø hai ngöôøi ñaõ caûm thaáy ñoàng ñieäu vôùi nhau ñaáy.
Nhaø vaên Loã Taán coå ñoäng chuùng ta phaûi daùm thöông, daùm gheùt. Yeâu vaø gheùt laø hai khaû naêng maø vì lo sôï moät caùch beänh hoaïn thaønh ra ngöôøi Trung Quoác ñeàu ñaõ ñaùnh maát caû. Yeâu thì sôï chuùng cöôøi, gheùt thì sôï chuùng thuø. Theá laø yeâu vaø gheùt queän vôùi nhau thaønh moät thöù löïc löôïng gian aùc.
Chính söùc maïnh naøy ñaõ noå buøng leân trong caùi tai hoïa lôùn 10 naêm taïi luïc ñòa qua caùi goïi laø Caùch Maïng Vaên Hoùa. Taát caû nhöõng daõ man, hung baïo, xaûo traù, ñoá kî, taøn nhaãn tieàm taøng trong noäi taâm saâu thaúm, thaâm nhaäp vaøo xöông coát ngöôøi Trung Quoác ñeàu ñaõ ñöôïc bieåu hieän qua noù, laøm cho nhaân caùch ngöôøi Trung Quoác caøng thaáp heøn.
Ñöøng noùi ñeán höôùng thöôïng, ñi leân. Chæ ñeå khoâi phuïc caùi möùc ñoä cuûa nhöõng naêm 30 sôï raèng phaûi maát ñeán naêm möôi naêm nöõa. Bôûi vì xaây döïng baát cöù moät caùi gì thöôøng phaûi maát gaáp naêm laàn thôøi gian duøng ñeå phaù hoaïi noù.
Cöùu vôùt caû moät daân toäc, caùi troïng traùch naøy chuùng ta khoâng theå ñeå trong tay moät vaøi quan chöùc caàm quyeàn, maø moãi ngöôøi Trung Quoác chuùng ta phaûi chia ra maø töï ñaûm ñöông.
Moät quoác daân haïng ba khoâng theå naøo sinh ra ñöôïc moät chính phuû haïng nhaát, cuõng nhö moät chính phuû haïng ba khoâng theå naøo coù ñöôïc moät quoác daân haïng nhaát caû.
Chuùng ta, anh baïn treû vaø toâi - moät ngöôøi ñaõ giaø nua ; chuùng ta phaûi baét ñaàu vieäc aáy. Chuùng ta khoâng theå naøo chæ trong choác laùt maø thay xöông ñoåi thòt. Nhöng neáu thay ñoåi ñöôïc - duø chæ moät teá baøo - thì chuùng ta cuõng phaûi laøm ngay.
Anh coù nghó raèng vieäc ñaáy laø moät vieäc naèm trong taàm tay chuùng ta khoâng ?
Trích töø " Quaûng tröôøng Thoâng giaùm "
Coù moät soá ngöôøi nhö bò maéc caùi beänh laøm cao, heã cöù noùi ñeán nöôùc Myõ thì laïi leân maët soå toeït : " Vaên hoùa cuûa nöôùc Myõ noâng choeït ! " (Coù ngöôøi laïi cho laø loaïi vaên hoùa " chaúng coù neàn taûng gì ! " ; ngöôøi thì cho laø " khoâng coù chieàu saâu ! " ; ñaïi khaùi laø moät thöù laêng nhaêng khoâng ra gì).
Kieâu ngaïo haõoVaên hoùa nöôùc Myõ coù thaät noâng caïn khoâng ? Ñoù laïi laø moät vaán ñeà khaùc. Nhöng cöù giaû söû cho laø noù noâng caïn ñi thì chuùng ta laïi caøng phaûi thaáy xaáu hoå, thay vì leân maët. Chaúng khaùc naøo chuyeän moät anh chaøng doøng doõi thö höông bò phaù saûn, aùo quaàn raùch röôùi, ngoài xoåm trong moät ngoâi mieáu ñoå, soáng nhôø vaøo côm thöøa canh caën maø coøn gaøo leân : " OÂng noäi tao laøm ñeán teå töôùng ! Coøn boá noù baát quaù chæ laø moät teân ñaøo coáng maø thoâi ! ".
Khoâng nhöõng khoâng bieát töï laáy laøm hoå theïn vì sao mình laïi baàn cuøng ñeán theá, laïi coøn döông döông ñaéc yù veà chuyeän ñoái phöông xuaát thaân baàn tieän.
Caùi caâu naøy ñaùng leõ phaûi ñeå cho ngöôøi khaùc noùi veà chuùng ta môùi ñuùng. Nhöng neáu coù ngöôøi noùi nhö vaäy chaéc chaén seõ khoâng khoûi xaûy ra moät vuï ñaáu khaåu kòch lieät. Khi tuyeân boá khoâng khoáng nhö theá thì roõ raøng caùi kieâu ngaïo kia ñaõ che laáp heát söï saùng suoát cuûa mình roài.
Kieâu ngaïo haõo chæ laø moät thöù töï maõn laøm cho hoa maét - Töï mình say söa, töï mình yù daâm, truøm chaên leân ñaàu roài nghó ngôïi baäy baï.
OÂng Khoång Khaâu thuôû xöa ñaõ phí coâng tìm ra bao nhieâu thöù " tích coå " cho ngöôøi sau laáy ñoù laøm göông söûa mình. Ngaøy nay ñoàng baøo Trung Quoác khoâng phaûi toán moät tyù coâng söùc naøo maø vaãn coù moät nöôùc Myõ tröôùc maét ñeå coù theå nhìn vaøo, sôø vaøo, tìm toøi nghieân cöùu, theå nghieäm. Khoâng hieåu vì sao ngöôøi Trung Quoác vaãn coøn ñem caùi loøng kieâu ngaïo haõo cuûa mình ñeå choái boû caùi kieåu maãu soáng ñoù, vieän côù raèng noù laø moät thöù ngoaïi lai töø nghìn daëm ?
Chuùng ta cuõng khoâng theå ca ngôïi nöôùc Myõ laø moät ñoùa hoa ñöôïc. Neáu thaät tình noù ñeïp nhö moät ñoùa hoa thì ngöôøi Myõ ñaõ khoâng phaûi duøng ñeán nhöõng nhaø lao. Nhöng coù moät ñieåm nhaát ñònh coù theå giuùp cho chuùng ta hoïc taäp, ñoù laø loái soáng cuûa ngöôøi Myõ, moät thöù vuõ khí raát lôïi haïi ñeå ngöôøi Myõ choáng nhöõng pheâ bình cuûa caùc löu hoïc sinh ñeán töø baát cöù nöôùc naøo (keå caû nhöõng ngöôøi töø caùi hoá löu huyønh chui leân ).
Chæ caàn hoûi moät caâu : " Anh thaáy nöôùc Myõ laø khoâng ñöôïc, khoâng hay. Vaäy theo anh caùi phöông thöùc sinh hoaït cuûa ngöôøi Myõ thì theá naøo ? " Nhìn moät caùch toång quan ai cuõng phaûi coâng nhaän nöôùc Myõ laø moät xaõ hoäi töï do daân chuû, coù moät neàn coâng lyù raát vöõng maïnh vaø roäng raõi.
Caùi teä haïi nhaát cuûa loøng kieâu haõo laø töï mình xaây leân cho mình moät böùc töôøng. Töï mình coâ laäp mình vaøo trong moät caùi thuøng chöùa nöôùc, uoáng nöôùc vaøo phình caû buïng leân, chaúng khaùc naøo caùi buïng pheä cuûa Baù Döông toâi ñaây, phình leân ñeán noãi khoâng coøn caùch nheùt theâm moät thöù gì nöõa, cuøng laém chæ theâm ñöôïc vaøi khaåu suùng Taây, maáy khaåu caø-noâng vaø daêm chieác taøu boïc theùp. Coøn nhöõng thöù vaên hoùa gheâ gôùm, cô baûn hôn kia - giaùo duïc, ngheä thuaät, leã nghóa, ñaïo lyù caù nhaân, tinh thaàn xöû theá - khoâng nhöõng khoâng theå nheùt theâm vaøo maø chæ caàn nhìn ñeán moät caùi cuõøng ñaõ thaáy noåi da gaø leân roài.
Thaät ra ñeå töï cöùu laáy mình, chuùng ta khoâng nhaát thieát caàn phaûi noi göông nöôùc Myõ, nöôùc Ñöùc, nöôùc Nhaät. Nhöng cuõng khoâng neân queân raèng sau Chieán tranh Theá giôùi Laàn thöù II nöôùc Ñöùc vaø nöôùc Nhaät ñaõ phuïc höng nhanh choùng ñeán ñoä ñaùng sôï. Ngöôøi Trung Quoác khi tìm hieåu veà vaán ñeà chæ thaáy nguyeân nhaân cuûa noù naøo laø ôû Keá hoaïch Marshall Laàn thöù IV, naøo laø Chieán tranh Haøn Quoác, naøo laø cô sôû coâng nghieäp voán vöõng maïnh cuûa hai nöôùc naøy. Nghe ra döôøng nhö taát caûù chæ laø vaán ñeà vaän may maø thoâi.
Than oâi ! Moïi ngöôøi ñeàu queân moät ñieàu laø sau khi baïi traän, hai nöôùc naøy ñaõ trôû thaønh moät thöù quoác gia haïng ba, nhöng daân cuûa hai nöôùc naøy vaãn laø loaïi daân haïng nhaát vôùi caû tieàm löïc vaên hoùa thaâm haäu. Chaúng khaùc naøo moät anh khoång loà ba ñaàu saùu tay, ñuøng moät caùi bò ñaùnh guïc xuoáng ñaát, moät luùc sau töø töø hoài tænh ñöùng daäy phuûi quaàn böôùc ñi, vaãn ñöôøng ñöôøng laø moät haûo haùn.
Coøn caùi anh Trung Quoác bò lao phoåi ñeán thôøi kyø thöù ba kia, nhaát thôøi ñöùng treân vuõ ñaøi theá giôùi döông döông töï ñaéc, nhöng roài moät côn gioù laïnh thoåi ñeán laäp töùc haét hôi ba boán caùi thaät to, muõi daõi roøng roøng. Coù ngöôøi baûo uoáng aùtx-pi-rin ñi, thì laïi baûo ngöôøi ñoù coù tö töôûng quaù khích, laøm lung lay ñaát nöôùc. Keát quaû gioáng moät cuû haønh troàng ngöôïc, hai ngöôøi ñôõ cuõng khoâng naâng leân ñöôïc.
Heã cöù coù ai noùi neân baét chöôùc ngöôøi khaùc laø coù moät chuùt gì ñoù khoâng theå nhòn nhuïc ñöôïc - ñaïi tröôïng phu taát phaûi ñaïp ñaát choáng trôøi, oanh oanh lieät lieät, laøm cho nhöõng ñöùa nhaõi ranh phaûi khaâm phuïc, ghen tò chöù ai laïi ñi baét chöôùc ! Vaán ñeà laø caùi meõ ngoaøi naøy ôû ñôøi Ñöôøng, ñôøi Haùn thì ñích thöïc laø coù. Song thôøi theá ñaõ ñoåi thay roài !
Caùi oâng phöông Taây kia ñaõ noåi leân quaù maïnh, ñaùnh khoâng noåi, chöûi cuõng khoâng thaéng, thoâi thì nhöõng chuyeän cuõ kia cuõng chæ nhö maây khoùi. Hieän taïi phöông phaùp duy nhaát coù theå laøm laø hoïc hoûi hoï. Maø cuõng khoâng coøn con ñöôøng naøo khaùc.
Neáu nhö cöù moät möïc kieâu ngaïo haõo, gioáng moät baø laõo giaø luùc naøo cuõng giô caùi chaân bò boù vöøa kinh vöøa thoái cuûa mình leân khoe naøo laø boù ñeïp, boù kheùo, thì khoâng traùnh ñöôïc seõ ñi vaøo caùi ngoõ cuûa söï dieät vong. Kieâu ngaïo haõo laøm chuùng ta coù caûm töôûng haõo huyeàn laø ngöôøi Trung Quoác khoâng theå naøo bò dieät vong, vin vaøo côù daân toäc Trung Quoác coù thöøa söùc ñoàng hoùa. Baèng chöùng laø chuùng ta ñaõ hai laàn bò maát nöôùc roài, moät laàn veà tay Moâng Coå vaø laàn thöù hai veà tay Maõn Chaâu. Nhöng keát quaû chaúng qua chæ nhö moät con dieàu ñaûo caùnh, keû xaâm löôïc chaû ñaõ cuùp ñuoâi boû chaïy roài ö ? Ñoái vôùi Maõn Chaâu coøn teä haïi hôn, nghóa laø chaúng coøn ñöôøng naøo maø cuùp ñuoâi chaïy nöõa !
Caùi lyù luaän vaø baèng chöùng naøy tuy laøm chuùng ta caøng töï tin hôn, nhöng chuùng hoaøn toaøn khoâng theå baûo ñaûm raèng trong töông lai chuùng ta seõ khoâng coøn coù theå bò maát nöôùc nöõa.
Coù moät ñieàu caàn chuù yù laø baát keå moät quoác gia, duø lôùn theá naøo chaêng nöõa, luùc chöa bò dieät vong vaãn nghó mình seõ khoâng bao giôø bò dieät vong. Maø moät daân toäc tröôùc khi bò tuyeät chuûng, dó nhieân cuõng laø moät daân toäc chöa bao giôø bò tuyeät chuûng. Song, neáu cuoái cuøng chaúng may bò dieät vong, aét cuoái cuøng cuõng bò tuyeät chuûng.
Caùi kieâu ngaïo haõo kia chæ che laáp taàm nhìn, meâ hoaëc con tim, laøm cho khoâng thaáy ñöôïc nhöõng nguy cô ôû beân trong cuõng nhö beân ngoaøi. Luùc nguy cô ñeán thaät thì chæ coù ñaùm daân ñen vaø con chaùu sau naøy laïi phaûi khoùc maø thoâi.
Khi ñeán Peloponnese (Peâ-lo-poâ-ne-dô), ngöôøi Hy-laïp coøn ôû trong tình traïng aên loâng ôû loã, ñít coøn ñoùng khoá, thì daân ôû ñaûo Creâ-tô (Creøte) ñaõ coù moät neàn vaên minh xaùn laïn huy hoaøng, khoâng chæ bieát luyeän theùp maø coøn coù nhöõng thaønh töïu kyõ thuaät cao ñoä khaùc. Nhöng sau ñoù, chæ trong moät khoaûng thôøi gian 200 naêm, ngöôøi Creâ-tô ñaõ bò ngöôøi Hy-laïp chinh phuïc ñeán khoâng
coøn daáu veát gì caû.
Naêm nghìn naêm tröôùc ôû Nam Myõ ñaõ coù nhöõng cung ñieän cuûa ñeá quoác In-ca, hieän taïi vaãn coøn tìm thaáy di tích trong vuøng nuùi hoang cuûa Peâ-ru. Chæ caàn caên cöù vaøo caùc kieán truùc traùng leä ñoù chuùng ta cuõng ñuû thaáy trình ñoä vaên hoùa cuûa hoï cao nhö theá naøo (Vaøo luùc ngöôøi In-ca xaây nhöõng laâu ñaøi naøy thì ngöôøi Trung Quoác chuùng ta coøn laø moät daân toäc daõ man aên loâng ôû loã). Nhöng baây giôø ngöôøi In-ca ôû ñaâu ?
Baù Döông, ngöôøi vieát nhöõng ñieàu naøy, khoâng phaûi laø keû chuyeân moân ñi laøm maát tinh thaàn ngöôøi khaùc. Nhöng chuùng ta caàn thaáy roõ raèng caïnh tranh laø moät thöù raát voâ tình. OÂng trôøi kia khoâng theå vì anh Trung Quoác coù 5.000 naêm vaên hoùa maø phaùi thieân binh xuoáng baûo hoä nhö Ñöôøng Taêng ñöôïc.
Vì vaäy nhaân luùc coøn ñang soáng treân theá gian naøy, chuùng ta caàn phaûi caáp toác reøn luyeän, laøm sao noân ra ñöôïc taát caû nhöõng thöù dô baån trong ruoät, aên vaøo ñöôïc nhöõng thöù coù chaát dinh döôõng toát. Hieän taïi chuùng ta thöông tieác nhöõng quoác gia ñaõ bò tieâu vong trong lòch söû, nhöõng daân toäc ñaõ bò tuyeät chuûng, nhöng ñöøng hy voïng trong töông lai haäu theá seõ laïi thöông xoùt chuùng ta nhö vaäy.
Coù theå toùm laïi trong moät caâu nhö theá naøy chaêng : " Ñöøng ñeå cho ngöôøi ñôøi sau laïi bò ngöôøi ñôøi sau nöõa khoùc ".
Trích töø taäp " Ñaäp tan huõ töông "
Noi göông Taây Phöông nhöng khoâng laøm noâ leä
Trong " Truyeän Phong thaàn ", moät thöù Iliad (I-li-aùt) cuûa Trung Quoác, thì thaàn tieân nhö maây, yeâu quaùi nhö möa, tuy raèng roát cuïc ñeàu quy veà chuyeän taø khoâng theå thaéng chính, nhöng trong quaù trình hai beân ñaáu vôùi nhau coù nhöõng maøn raát gay caán, raát oanh lieät.Trong soá thaàn thaùnh cuûa " Truyeän Phong thaàn ", lôïi haïi nhaát phaûi keå tôùi AÂn Giao vôùi caùi Phieân Thieân AÁn - moät loaïi böûu boái voâ ñòch thieân haï. Chæ caàn oâng ta nieäm thaàn chuù roài hoâ leân moät tieáng töùc thì caùi vuõ khí aáy bay vuùt leân khoâng. Luùc noù haï xuoáng, ñöøng noùi ñeán xöông thòt con ngöôøi, ngay caû ngoïn nuùi Hy-ma-la-ya kia cuõng coù theå bò böûa laøm ñoâi.
Phaûi keå ñeán caùi hay nöõa cuûa noù laø chính ngay Quaûng Thaønh Töû, sö phuï cuûa AÂn Giao, cuõng khoâng coù caùch naøo choáng cöï ñöôïc vuõ khí naøy, neân khi thaáy hoïc troø mình trôû maët, traéng trôïn vöùt böûu boái aáy leân, thì cuõng bay hoàn baït vía, voäi vaøng thaùo chaïy.
Baù Döông toâi ñang luùc ñöôïc yeân thaân, boãng nhieân cuõng bò caùi vuõ khí voâ ñòch naøy giaùng xuoáng, nhöng vì thôøi ñaïi ñaõ ñoåi thay, baây giôø vì hieän ñaïi hoùa neân Phieân Thieân AÁn khoâng coøn goïi laø Phieân Thieân AÁn nöõa maø ñoåi teân ñoåi hoï, goïi laø " Suøng döông, mò ngoaïi " (Toân suøng Taây phöông, nònh noït nöôùc ngoaøi). Chæ caàn bò oâng AÂn Giao hieän ñaïi giaùng cho moät caâu " Suøng döông, mò ngoaïi " naøy thì so vôùi caùi " Phieân Thieân AÁn " 3.000 naêm veà tröôùc coøn naëng hôn caû nghìn caân.
ÔÛ Los Angeles, luùc toâi ñang noùi chuyeän trong buoåi hoäi thaûo, boãng coù thính giaû chuyeån ñeán moät tôø giaáy, treân aáy vieát theá naøy : " Laõo giaø kia ! Khoâng ngôø nhaø ngöôi laïi thôø Taây, nònh ngoaïi nhö vaäy, cöù nhaát thieát cho raèng nöôùc Myõ laø hoaøn myõ, nhöng thöïc ra nöôùc Myõ laïi khoâng phaûi hoaøn myõ nhö ngöôi töôûng ñaâu ! ".
Sau ñoù ít laâu, moät tôø baùo ôû Los Angeles teân laø " Nam Hoa thôøi baùo " coù ñaêng moät baøi cuûa Ñaïc Daân tieân sinh vôùi ñoaïn vieát theá naøy :
" Phaûi kòch lieät pheâ bình caùi quan nieäm " Thôø Taây nònh ngoaïi ". OÂng Baù Döông cuõng gioáng nhö bao nhieâu ngöôøi Trung Quoác khaùc, luùc vöøa môùi ñaët chaân ñeán ñaát Myõ, bò laàm laïc giöõa nhöõng bieåu töôïng xaõ hoäi toát ñeïp cuûa noù, boãng thaáy xaáu hoå vì caùi nhô baån cuûa mình ñaâm ra coù maëc caûm töï ti. Ví thöû oâng Baù Döông cöù ôû ñaây theâm vaøi ba naêm nöõa, toâi tin raèng caùi quan nieäm cuûa oâng aáy veà Myõ taát chaúng coøn gioáng nhö baây giôø ".
Caùi vuõ khí gheâ gôùm " Thôø Taây, nònh ngoaïi " naøy ñaïi khaùi ñaõ ñöôïc hình thaønh trong nhöõng naêm 40 cuûa theá kyû thöù XIX sau Chieán Tranh Nha Phieán (1840) ñeå haïi ngöôøi ñôøi. Muoán hieåu roõ noäi dung cuûa noù ta coù theå ñoïc nhöõng lôøi maït saùt sau ñaây cuûa moät oâng baïn giaø ngöôøi Trung Quoác : -" Nhöõng keû " Suøng döông, mò ngoaïi " nhö caùc ngöôøi [moät caùch noùi raát khaùch saùo ñaáy, coøn khoâng seõ thaúng thöøng goïi laø Haùn gian, boài Taây (döông noâ), ñoà baùn nöôùc (maõi quoác taëc) - BD]. Traêm caâu nghìn chöõ noùi gì ñi nöõa chaúng qua cuõng chæ ñeå ca ngôïi raèng nöôùc Myõ laø toát ñeïp. Neáu noùi caùc nhaø khoa hoïc Myõ gioûi, caùi ñoù coù theå cho laø ñuùng, coøn laïi ñi baûo laø vaên hoùa Myõ hay hôn vaên hoùa Trung Quoác thì khoâng ai ngöûi ñöôïc. Ai daùm noùi raèng chuùng ta laïi phaûi ñi hoïc laøm ngöôøi theo kieåu Myõ ? "
Caùi caùch noùi naøy khoâng phaûi chæ rieâng cuûa oâng baïn giaø ñoù maø coøn laø gioïng ñieäu cuûa quaù nhieàu ngöôøi Trung Quoác khaùc, quaù nhieàu ñeán ñoä noù laøm cho huyeát aùp cuûa toâi taêng leân gheâ gôùm !
Söï kieän naøy ñöa ra aùnh saùng moät vaán ñeà raát quan troïng : Coù moät soá ngöôøi hay ñem hai söï kieän hoaøn toaøn khaùc nhau, hai haønh vi khoâng lieân heä nhaân quaû gì vôùi nhau maø daùn dính vaøo nhau; khoâng duøng ñaàu naõo nhöng duøng nöôùc boït ñeå daùn, ñuùng laø nhöõng kyõ thuaät vieân cao caáp !
" Thôø Taây " vaø " nònh ngoaïi " laø hai thöù caùch nhau caû möôøi vaïn taùm nghìn daëm, chaúng coù gì dính daùng vôùi nhau, nhöng neáu moät khi ñem daùn dính vaøo vôùi nhau, chuùng coù theå duøng laøm coâng cuï ñeå " ñaùnh vôõ ñaàu " vaø coù theå " taëng theâm " cho voâ soá nhöõng tai hoïa khaùc.
Thaät ra keû bò toån thöông nhaát trong chuyeän naøy khoâng phaûi laø nhöõng keû bò chöûi laø " thôø taây, nònh ngoaïi ", maø chính laø nhöõng keû vì sôï bò goïi laø nònh ngoaïi neân khoâng daùm " thôø Taây ", nghóa laø khoâng daùm nhaän raèng mình taùn thöôûng nhöõng ñieàu hay cuûa Taây phöông. Toâi khoâng baûo khoâng coù nhöõng ngöôøi ñích thöïc laø " Suøng döông, mò ngoaïi ". Caùi loaïi ñoäng vaät naøy nhieàu khoâng bieát bao nhieâu roå ñöïng cho heát. Nhöng toâi chæ muoán noùi raèng coøn coù raát nhieàu baïn beø khaùc tuy laø " thôø Taây " nhöng khoâng " nònh ngoaïi " tyù naøo.
Taïi hoäi tröôøng ôû Los Angeles hoâm ñoù, trong choác laùt, vì quaù caêng thaúng maø toâi queân maát caùi thaân phaän laøm khaùch cuûa mình ñi, môùi boäc loä chaân töôùng baèng nhöõng caâu hoûi sau ñaây ñoái vôùi thaân haøo nhaân só trong buoåi hoïp :
Caùc vò hoâm nay ñeán ñaây baèng gì ? Baèng xe oâ-toâ hay xe cuùt-kít ? Neáu duøng xe oâ-toâ töùc laø thôø Taây roài ñoù. Taïi sao treân ñaàu caùc vò khoâng teát ñuoâi sam, hoaëc vaán toùc leân ñænh ñaàu maø laïi reõ ngoâi beân phaûi, beân traùi ? Reõ ngoâi nhö theá chaúng phaûi laø thôø Taây aø ? Taïi sao caùc baø khoâng boù chaân ñi roùn ra roùn reùn maø laïi ñi giaày cao goùt ? Khoâng boù chaân maø ñi giaày cao goùt laø thôø Taây roài. Taïi sao ñaøn oâng khoâng maëc aùo thuïng, aùo caùnh, aùo löông tay roäng maø laïi maëc aâu phuïc ? Maëc aâu phuïc töùc laø thôø Taây vaäy. Sao, caùc vò khoâng huùt thuoác laøo (ñieáu nöôùc) maø laïi huùt thuoác laù thôm ? Huùt thuoác laù cuõng laø thôø Taây. Sao caùc ngöôøi khoâng naáu côm baèng than, cuûi, rôm vaø thoåi löûa ñeå nhoùm beáp maø laïi duøng loø ñieän, beáp ga ? Loø ñieän, beáp ga cuõng laø thôø Taây. Sao caùc ngöôøi khoâng nguû treân caùi khaùng (moät loaïi giöôøng xaây baèng gaïch hoaëc ñaát, ôû döôùi coù beáp löûa vöøa ñeå naáu aên vöøa söôûi aám vaøo muøa ñoâng ôû mieàn Baéc Trung Quoác ) maø laïi nguû treân giöôøng neäm, giöôøng loø xo ? Nguû treân giöôøng loø-xo, giöôøng neäm khoâng phaûi laø thôø Taây hay sao ? Taïi sao khi caùc ngöôøi gaëp seáp cuûa caùc ngöôøi, caùc ngöôøi khoâng quì moïp, ñaäp ñaàu xuoáng ñaát cho keâu leân binh binh, maø laïi chæ baét tay noùi " Hai ! " [ Hi ] ? Baét tay roài chaøo " Hai ! " khoâng phaûi thôø Taây laø gì ? Taïi sao caùc ngöôøi khoâng thaép ñeøn daàu ñeå ñoïc saùch thay vì duøng ñeøn ñieän ? Duøng ñeøn ñieän cuõng laø thôø Taây ñaáy. Vì sao luùc göûi thö laïi khoâng nhôø baïn beø ñi ñöa hoä maø laïi daùn tem boû vaøo thuøng thö ? Daùn tem vaø boû thö vaøo thuøng khoâng phaûi laø thôø Taây aø ? Taïi sao caùc ngöôøi khoâng ñi xem chieáu boùng aûnh baèng da löøa, maø laïi ñi xem xi-neâ ? Xem xi-neâ khoâng phaûi thôø Taây laø gì ? Taïi sao caùc ngöôøi khoâng gaân coå leân maø keâu goïi, la heùt thay vì ñi goïi ñieän thoaïi ? Goïi ñieän töùc laø thôø Taây chöù coøn gì nöõa. Tuy nhieân toâi khoâng tin raèng taát caû caùc oâng, caùc baø laïi ñi nònh ngoaïi.
Sau ñoù, luùc trôû veà Ñaøi Loan, toâi caøng caûm thaáy naëng neà nhö ñeo moät quaû caân, caûm thaáy söï vieäc caàn ñöôïc laøm saùng toû ñeå cho loøng ñöôïc thanh thaûn. Cuoäc duyeät binh lôùn ngaøy Quoác khaùnh Ñaøi Loan (moàng 10 thaùng 10) vöøa qua, chaéc vaãn coøn trong kyù öùc caùc vò nhöõng hình aûnh noùng hoåi, naøo suùng taây, phaùo taây, troáng taây, keøn taây, dao taây, kieám taây, daøn nhaïc taây. Nhöõng thöù aáy phaûi chaêng ñeàu laø nhöõng saûn phaåm thôø Taây, nhöng coù phaûi chaêng vì theá ñeàu laø nònh Taây heát ? Töø nhöõng thöù ñi treân maët ñaát cho ñeán nhöõng thöù bay treân khoâng trung ñeàu laø nhöõng saûn vaät thôø Taây. Coù theå naøo nghi raèng vì coù moät söï caáu keát, nònh bôï nöôùc ngoaøi naøo ñoù chaêng ?
Nhìn vaøo beân trong moät gia ñình, hieän töôïng treân ñuùng laø caøng traàm troïng hôn. Taát caû nhöõng ngöôøi vieát vaên vieát baùo, vieát thö naëc danh ñeå chöûi toâi laø keû laøm haïi ñeán tình caûm toát giöõa " nhaân daân " vaø " nhaø nöôùc " thöôøng vaãn duøng buùt nguyeân töû, buùt maùy, maø khoâng duøng buùt loâng. Duøng buùt nguyeân töû, buùt maùy, roài ñaùnh maùy, sao chuïp, nhöõng ngöôøi naøy noã löïc thôø Taây theá coù nònh ngoaïi khoâng ?
Trong phoøng khaùch, phoøng laøm vieäc, caùc coâng sôû toaøn thaáy nhöõng gheá soâ-pha, gheá baønh maø khoâng thaáy duøng tröôøng kyû. Tuaàn tröôùc toâi ñeán thaêm moät ngöôøi baïn. Anh ta chæ maët toâi quaùt baûo : " Ñoà thôø Taây, nònh ngoaïi ! ". Toâi bò quaùt thaønh thöû môùi ñieân leân, tìm ñöôïc moät caùi buùa ñaõ ñònh ñaäp cho tan naùt caùi nhaø xí beät ôû nhaø anh ta. Vôï anh ta ra naên næ, toâi cuõng coùc caàn, toâi theà khoâng ñoäi trôøi chung vôùi caùi loaïi nhaø xí beät giaät nöôùc " thôø Taây, nònh ngoaïi " naøy.
Toâi maø ñaäp xong caùi nhaø xí thì theá naøo cuõng seõ ñaäp tieáp ñeán caùi voâ tuyeán, caùi ñaøi, caùi tuû laïnh, beáp ga, ñieän thoaïi, ñeøn ñieän,.v.v...Cuoái cuøng, coâ con gaùi cuûa anh ta - nöõ sinh toát nghieäp ñaïi hoïc, bò truùng ñoäc thôø taây raát naëng, chaúng coøn bieát kính laõo, toân hieàn, cuõng khoâng bieát gì laø leã nghóa - beøn goïi caûnh saùt ñeán ñeå ñuoåi toâi ra khoûi nhaø. Theá laø chaám döùt cuoäc xung ñoät ñoù. Neáu khoâng, vôùi caùi buùa cuûa toâi, maø hoï laïi ôû taàng 12, caû gia ñình hoï chöa chaéc coøn choã ñeå ñaët ñít ngoài.
Sau ñoù suy nghó maõi, toâi cuõng khoâng theå naøo hieåu ñöôïc taïi sao con gaùi anh ta laïi coù theå haønh ñoäng nhö moät keû nònh ngoaïi kieåu ñoù ñöôïc. Than oâi ! khoâng theå töôûng töôïng neáu thöôïng ñeá noåi traän loâi ñình, tòch thu taát caû nhöõng thöù maø ngöôøi Trung Quoác tích luõy töø ngaøy thôø Taây ñeán giôø, khoâng bieát seõ coøn laïi ñöôïc gì ?
Anh baïn toâi vôùi caùi Phieân Thieân AÁn chaéc chaén seõ noùi : " Ai baûo chuùng ta ñeå laøm ngöôøi, ñeå xöû theá laïi phaûi ñi hoïc Taây phöông ? "
AÙi daø! Anh naøy ñuùng laø dôù daån, theá maø coøn phaûi hoûi ! Veà maët laøm ngöôøi, xöû theá ñöông nhieân laïi caøng phaûi thôø Taây, hoïc nhöõng caùi öu ñieåm cuûa hoï chöù, nhöng nhö theá khoâng coù nghóa laø phaûi ñi nònh hoï.
Veà phöông dieän chính trò, chuùng ta laïi khoâng phaûi ñaõ thôø Taây ñeán ngaäp ñaàu roài hay sao ? Ñaàu tieân chuùng ta ñaõ vöùt caùi heä thoáng vua quan töø 5.000 naêm ñeå nhaát quyeát hoïc theo loái boû phieáu baàu cöû cuûa hoï. Tieáp theo laø ñaõ cho caùi truyeàn thoáng phong kieán moät caùi ñaù ñít ñeå hoïc theo con ñöôøng chính trò daân chuû.
Veà cheá ñoä kinh teá, chuùng ta cuõng ñaõ boû caùi 5.000 naêm troïng noâng khinh thöông, hoïc theo ngöôøi Taây phöông troïng coâng nghieäp vaø buoân baùn. Nhö vaäy laø ñaõ vöùt ñi caùi nhaân sinh quan 5.000 naêm xem vieäc laøm quan laø con ñöôøng tieán thuû duy nhaát ñeå hoïc ngöôøi Taây phöông caùi keát caáu xaõ hoäi nhieàu taàng lôùp roài coøn gì.
Veà maët vaên hoùa, taát caû nhöõng coâng cuï truyeàn baù ñaïi chuùng, keå caû baùo chí, voâ tuyeán; taát caû caùc ngheä thuaät, saùng taùc, keå caû tieåu thuyeát, thô, kòch noùi, hoäi hoïa, aâm nhaïc coù caùi naøo maø khoâng baét chöôùc Taây phöông ñeán choùng caû maët ? Nhöng taát caû nhöõng thöù naøy coù laøm cho caû nöôùc treân döôùi ñeàu thaønh nhöõng keû nònh hay voïng ngoaïi khoâng ?
Caùi Phieân Thieân AÁn " Suøng döông, mò ngoaïi " naøy ñem duøng cho con ngöôøi, chæ laø moät söï sai laàm veà ngöõ nghóa hoïc, thaät khoâng theå naøo hieåu vaø phaân tích noù ñöôïc.
OÂng Ñaïc Daân baûo : " Neáu toâi ôû laïi Myõ theâm vaøi ba naêm nöõa, caùi loøng tin cuûa toâi chaéc chaén seõ khoâng coøn nhö theá nöõa ". Ñoù laø moät ñieàu coù theå coù maø cuõng coù theå khoâng.
Neáu chuùng ta mong moûi vuõ khí cuûa Trung Quoác ñöôïc tinh vi hôn, taát nhieân caàn phaûi hoïc hoûi phöông Taây. Neáu chuùng ta mong moûi vieäc quaûn lyù coâng thöông nghieäp ñöôïc hieäu quaû hôn, cuõng phaûi hoïc phöông Taây. Neáu chuùng ta muoán xaõ hoäi Trung Quoác ñöôïc vaên minh hôn, taát phaûi hoïc caùi caùch noùi " xin loãi ", " caûm ôn " cuûa ngöôøi phöông Taây. Neáu chuùng ta muoán ngöôøi Trung Quoác xeáp haøng, toân troïng choã qua ñöôøng cuûa boä haønh, ñi qua cöûa loø xo bieát töø töø thaû cöûa ra thì chuùng ta phaûi hoïc taäp ngöôøi phöông Taây.
Neáu chuùng ta muoán ngöôøi Trung Quoác coù theå môû roäng caùi taám loøng nhoû heïp ra, chuùng ta phaûi hoïc taäp cuûa ngöôøi phöông Taây söï vui veû phoùng khoaùng, taám loøng thích giuùp ngöôøi. Neáu chuùng ta muoán ngöôøi Trung Quoác thaân theå cöôøng traùng taát phaûi hoïc taäp ngöôøi Taây phöông duøng thì giôø ñeå vaän ñoäng chöù khoâng phaûi ñeå xaâu xeù laãn nhau.
Taát caû nhöõng thöù naøy coù gì laø nònh ngoaïi ñaâu ? Ñöùng tröôùc ngöôøi Taây phöông, leã ñoä, lòch söï, coù thaät laø chuùng ta khoâng caûm thaáy theïn vì mình thaáp heøn khoâng ? Theá maø chuùng ta chæ bieát phaûn öùng baèng caùch cho ñeán ñít vaãn " khoâng queân caùi goác cuûa mình ", ñeán cuøng vaãn cau maøy, quaéc maét. Saùch coå coù caâu : " Bieát xaáu hoå töùc laø coù can ñaûm ", theá maø cho ñeán cheát cuõng khoâng nhaän caùi sai cuûa mình, chæ bieát kích ñoäng giaän döõ vaø cho raèng nhö vaäy laø vieân maõn, ñaït ñaïo roài. Thaät ra bieát xaáu hoå, khoâng chæ caàn coù can ñaûm maø thoâi, coøn caàn coù caû trí tueä nöõa .
OÂng Ñaïc Daân cho laø " töï theïn vì mình thaáp heøn " seõ daãn ñeán choã " töï haï mình ", nhöng thaät ra hai yù nieäm naøy hoaøn toaøn khoâng coù lieân heä nhaân quaû. " Töï caûm thaáy mình chöa ñöôïc " coá nhieân coù khaû naêng ñöa ñeán choã " töï xem mình khoâng ra gì ", nhöng cuõng coù theå ñöa ñeán choã töï bieát mình vaø vì vaäy coù theå töï söûa mình cho khaù hôn. Tröôøng hôïp Minh Trò Duy Taân cuûa Nhaät-baûn cuõng nhö theá thoâi.
Troùi buoäc con ngöôøi vaøo trong caùi voøng cuûa taâm tình kích ñoäng, caùi ñoù thuoäc veà chieán thuaät phong hoûa lieân hoài cuûa thôøi ñaïi Phieân Thieân AÁn nhöng ñoàng thôøi cuõng laø moät trong nhöõng ñaëc tính cuûa ngöôøi Trung Quoác.
Coù vò giaùo sö ngöôøi Myõ vieát moät quyeån saùch nhan ñeà " Nhaät Baûn laø soá moät ", theá maø khoâng coù moät ngöôøi Myõ naøo töùc giaän baûo raèng oâng ta laø ñoà phaûn quoác hoaëc ñi laøm boài cho nöôùc ngoaøi.
Baù Döông toâi baát quaù chæ vieát moät vaøi thieân phoùng söï döïa treân nhöõng aán töôïng hoaøn toaøn hôøi hôït maø caùi Phieân Thieân AÁn kia ñaõ bay xuoáng chöïc chuïp vaøo ñaàu khoâng bieát bao nhieâu laàn.
Than oâi ! Duø anh coù nhaém vaøo coå toâi maø giaùng xuoáng thì toâi vaãn cöù keâu leân raèng : " Tuyeät ñoái phaûi baét chöôùc phöông Taây, nhöng khoâng laøm noâ leä cho hoï ".
Xin ñoäc giaû löôïng thöù !
Trích töø " Daãm leân ñuoâi noù "
Voán laø moät thöù thaâm thuø huyeát haän giöõa caùc daân toäc, söï kyø thò chuûng toäc treân theá giôùi hieän nay ñang treân ñaø ñöôïc khaéc phuïc bôûi yù thöùc con ngöôøi vaø söï phaùt trieån cuûa nhaân quyeàn.
Kyø thò chuûng toäcNhöng ñoái vôùi ngöôøi Trung Quoác voán thoâng minh tuyeät vôøi - vöøa laøm ra veû ta ñaây raát trònh troïng, vöøa tính toaùn raát chi ly, nhöng chung quy vaãn chæ luaån quaån trong caùi quan nieäm khu vöïc ñaày caûm tính cuûa caùi nöôùc töông kia - thì caùch toát nhaát khoâng gì hôn laø töï than khoùc cho soá phaän haåm hiu cuûa mình. Ngöôøi Trung Quoác cô baûn khoâng coù moät tö caùch gì ñeå coâng kích vaø pheâ bình söï phaân bieät chuûng toäc cuûa ngöôøi Myõ da traéng caû. Maø hieän nay nöôùc Myõ coù leõ laø moät trong nhöõng nöôùc maø söï kyø thò chuûng toäc ñöôïc xem laø ít nhaát treân theá giôùi.
Cöù nhìn thöû chung quanh, nöôùc lôùn nöôùc beù, nöôùc maïnh nöôùc yeáu ñeám khoâng xueå, nhöng e raèng chæ coù nöôùc Myõ laø nöôùc coøn tieáp tuïc chaáp nhaän ngöôøi Trung Quoác nhieàu nhaát. Giaû söû khoâng coù nöôùc Myõ thì khoâng hieåu taát caû nhöõng ngöôøi Trung Quoác ngaøy ñeâm mô töôûng nhö ñieân cuoàng ñeán vieäc rôøi boû nöôùc ñeå di daân khoâng bieát seõ ñi ñaâu ?
Toâi noùi nhö vaäy khoâng coù nghóa laø ngöôøi Myõ da traéng khoâng kyø thò chuûng toäc, hoaëc khoâng kyø thò gì ñoái vôùi ngöôøi Trung Quoác.
Toâi chæ muoán noùi caùi ñaàu oùc kyø thò nôi ngöôøi Trung Quoác, so vôùi kyø thò chuûng toäc, coøn ôû möùc ñoä thaáp keùm hôn, vì noù laø ñaàu oùc kyø thò ñòa phöông. ÔÛ baát cöù moät nöôùc naøo ñaõ ñaït ñeán moät neàn vaên minh cao, caùi ñaàu oùc kyø thò ñòa phöông naøy töï nhieân bieán maát ñeå nhöôøng choã cho lôïi ích cuûa nhöõng ñaûng phaùi chính trò.
Coù bao giôø anh nghe noùi ngöôøi Myõ cuûa tieåu bang Virginia taåy chay ngöôøi cuûa tieåu bang Arizona chöa ? Hoaëc ngöôøi Nhaät ôû ñaûo Honshu (Boån chaâu) taåy chay ngöôøi ôû ñaûo Shikoku (Töù Quoác) khoâng ? Theá maø caùi kyø thò chuûng toäc cuûa ngöôøi Trung Quoác so vôùi caùi kyø thò cuûa ngöôøi Myõ coøn kinh khuûng hôn nhieàu.
Neáu ta ñem keát hôïp laïi vôùi nhau nhöõng yù nieäm raát heïp hoøi kieåu " Con chaùu cuûa Hoaøng Ñeá vaø Thaàn Noâng ", " Ñaïi Haùn oai trôøi ", " Khoâng phaûi laø toäc loaïi cuûa chuùng ta ", " Loøng daï khaùc chuùng ta " thì choã coøn laïi cho ngöôøi caùc daân toäc khaùc soáng seõ chaúng coøn gì !
Coù moät soá ngöôøi Trung Quoác ôû Myõ - ñòa vò xaõ hoäi cuõng chaúng hôn gì nhöõng ngöôøi Myõ da ñen nhöng laïi xem nhöõng ngöôøi naøy khoâng ñaùng moät ñoàng xu - heã cöù nhaéc ngöôøi Myõ da ñen thì laïi laéc ñaàu lia lòa nhö bò ñoäng kinh. Caùi haønh vi khinh thò aáy coù theå laøm cho ngöôøi ta töùc maø cheát ñöôïc. Khoâng ai coù theå töôûng töôïng neáu 11 % cuûa daân Trung Quoác laø da ñen hoaëc da ñoû thì maáy oâng da vaøng kia seõ soát leân ñeán bao nhieâu ñoä ?
Ngöôøi khoâng cuøng moät tænh ñaõ khoâng theå chaáp nhaän, bao dung laãn nhau roài ! Ñoái vôùi ngöôøi khoâng cuøng moät chuûng toäc khoâng bieát söï theå seõ nhö theá naøo ?
Kyø thò chuûng toäc laø moät thöù quan nieäm gheû lôû, noù dai daúng vaø laây lan. Nhöng caùi ñaùng laøm ta ngaïc nhieân, kinh dò laø phöông phaùp nöôùc Myõ duøng xöû lyù caùi loaïi gheû lôû ñoù. Phöông phaùp cuûa hoï coù theå khoâng gioáng Trung Quoác, vì phöông phaùp Trung Quoác laø : " Daáu beänh vì sôï phaûi chöõa " (Huùy taät kî y) vaø " Caùi xaáu trong nhaø khoâng theå ñeå loä ra ngoaøi " (Gia xuù baát khaû ngoaïi döông). Söï thöïc ñoù laø nguyeân taéc chöù khoâng phaûi phöông phaùp.
Phöông phaùp " chaân chính " laø moät ñaèng bò chaûy maùu ôû haäu moân laïi laáy tay che ñít noùi : " Khoâng, toâi coù bò beänh tró haønh haï ñaâu ? Ai baûo toâi coù beänh tró töùc laø coù yù ñoà hoaëc coù loøng daï gì ñoù ! " Coù caùi " yù ñoà " gì ñoù laø moät vuõ khí truyeàn thoáng toaøn naêng. Chæ caàn tung noù ra, nieäm vaøi caâu thaàn chuù laø ñoái phöông phaûi vaét gioø leân coå maø chaïy; ñoàng thôøi caùi buùi tró kia boãng nhieân laønh laïi.
OÀ ! Xin loãi ! Toâi nhôõ moàm ! Khoâng phaûi caùi buùi tró kia boãng nhieân laønh maø töï noù ñang ôû tình traïng coù beänh boãng nhieân bieán thaønh tình traïng khoâng coù beänh gì caû. Con gioøi cuûa huõ töông, caùi con ngöôøi dò daïng, chæ bieát che daáu beänh cuûa mình chöù khoâng muoán chöõa noù.
Nöôùc Myõ laø moät xaõ hoäi laønh maïnh, cöôøng traùng ñeán ñoä noù coù theå töï ñieàu chænh mình. Thay vì laáy tay che ñít thì caùi phaûn öùng cuûa noù laïi laø noùi toaùng leân cho moïi ngöôøi bieát : " Toâi coù beänh tró ñaây ! Moãi ngaøy toâi bò chaûy maát 8.000 ga-loâng maùu [gallon = khoaûng hôn 4 lít]. Toâi muoán bieát giaù cuûa moät chieác quan taøi laø bao nhieâu ? " Taát caû moïi ngöôøi ñeàu bieát thì moïi ngöôøi ñeàu yù thöùc raèng mình coù lieân quan. Sau ñoù tieâm thuoác, uoáng thuoác, moå xeû, bieán gheá goã thaønh gheá xoâ-pha, bieán caùi löng coøng thaønh löng thaúng ñeå coù theå ñöùng thaúng leân ñöôïc.
Taát caû caùc phöông tieän truyeàn thoâng hay vaên hoïc ñeàu phaûi noùi leân caùi kyø thò chuûng toäc naøy, laøm cho moïi ngöôøi ñeàu bieát, laøm cho moïi ngöôøi ñeàu sôï vì thaáy mình coù lieân quan. Moät xaõ hoäi laønh maïnh phaûi döïa treân moät taâm lyù laønh maïnh cuûa ngöôøi daân - ngöôøi daân coù trí tueä bieát toân troïng söï thöïc, coù duõng caûm thöøa nhaän nhöõng sai laàm, coù naêng löïc töï söûa ñoåi.
Kyø thò chuûng toäc laø moät sai laàm. Ñoù laø moät söï thöïc khoâng theå choái caõi. Ngöôøi Myõ coù ñöôïc caùi trí tueä vaø duõng caûm tìm caùch söûa ñoåi vaø giaûi quyeát moät caùch thoûa ñaùng nhöõng loãi laàm. Hoï coù khaû naêng löïa choïn nhöõng quyeát ñònh ñuùng ñaén khieán cho söï kyø thò chuûng toäc daàn daàn bôùt ñi, vaø coù theå moät ngaøy naøo ñoù khoâng coøn nöõa.
Trích töø " Daãm leân ñuoâi noù "
Laáy hoå theïn laøm vinh döï
Döôùi söï uûy thaùc cuûa Cuïc Giaùo duïc tænh Ñaøi Baéc, Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Coâng laäp Ñaøi Loan ñaõ laøm moät cuoäc ñieàu tra xem yù kieán moïi ngöôøi nhö theá naøo veà vieäc tröøng phaït thaân theå. Keát luaän baùo caùo cho bieát : 91% thaày giaùo, 85% gia tröôûng, 80% hoïc sinh ñeàu cho raèng neáu khoâng ñöa ñeán vieäc ñaû thöông thì söï ñaùnh ñoøn laø moät vieäc neân laøm. Cuoäc ñieàu tra naøy cho thaáy caû ngöôøi ñaùnh laãn ngöôøi bò ñaùnh - nhö chuyeän Chaâu Du vaø Hoaøng Caùi ôû traän Xích Bích - hai beân cuøng öng thuaän. Moät beân öng thuaän ñaùnh vaø moät beân chaáp nhaän bò ñaùnh.Taïi Ñaïi hoäi thöôøng nieân cuûa Hoäi Taâm lyù hoïc Trung Quoác vaø cuûa Hoäi Taâm lyù traéc nghieäm Trung Quoác vaán ñeà naøy cuõng ñöôïc ñem ra thaûo luaän. Moät soá ngöôøi döï Ñaïi hoäi thuoäc tröôøng phaùi hieáu chieán ñaõ duøng nhöõng lôøi leõ khoù hieåu ñeå yeâu caàu caûi taïo caùc tröôøng hoïc thaønh nhöõng phoøng tra khaûo thôøi coå ñaïi. Ngay caû baûn thaân Chuû tòch chính phuû Ñaøi Loan, oâng Laâm Döông Caûng - maø vaän meänh cuoäc ñôøi laïi hoaøn toaøn traùi ngöôïc vôùi ñôøi cuûa Baù Döông toâi - ñaõ tuyeân boá vôùi Quoác hoäi Ñaøi Loan raèng luùc nhoû sôû dó oâng ñaõ hoïc haønh ñöôïc vì bò thaøy giaùo ñaùnh cho ñau ñeán noãi phaûi keâu trôøi. OÂng Löu Gia Duïc, giaùo sö Vieän Y hoïc quoác laäp Döông Minh coøn ñöa ra kieán nghò vôùi Boä Giaùo duïc laø ñoái vôùi hoïc sinh coù theå duøng nhöõng hình phaït thaân theå " thích ñaùng ".
Nhöng söï ñoùng goùp hay ho nhaát phaûi laø cuûa baø Döông Thuïc Hueä, phoùng vieân tôø " Töï laäp Vaõn baùo " treân moät muïc ñaëc bieät nhan ñeà : " Yeâu ö ? Ñaùnh ö ? ". Baø ñeà nghò : quan troïng nhaát laø laøm sao vaän duïng cho thích ñaùng, chæ caàn sao cho treû con ñöøng bò laàm laïc, Cuïc Giaùo duïc khoâng caàn quy ñònh moät caùch quaù " cöùng nhaéc ". Trong baøi baùo cuûa baø ta coù moät ñoaïn ñaùng ñeå laïi cho haäu theá nhö sau :
" Moät oâng giaùo noï ôû moät tröôøng Trung hoïc coâng noåi tieáng taïi Ñaøi Baéc coù " caùi roi ñeå ñaùnh hoïc troø " vaø caùi " taøi daïy hoïc " cuøng noåi tieáng nhö nhau. Ngay hoâm ñaàu tieân baét ñaàu daïy hoïc, oâng treo leân töôøng bao nhieâu laø roi maây (chaúng khaùc naøo moät gian phoøng duøng ñeå tra khaûo ngöôøi thôøi xöa -BD). Sau ñoù giao heïn vôùi hoïc troø : " Cöù moãi moät thaønh tích döôùi tieâu chuaån maáy ñieåm laø ñaùnh maáy roi ". Keát quaû laø taát caû hoïc sinh cuûa lôùp oâng naøy ñeàu ñaït thaønh tích raát toát (vaø tyû leä leân lôùp cuõng raát cao). Caùi teân cuûa oâng toaøn tröôøng ai cuõng bieát (Neáu oâng ta treo trong lôùp nhöõng thanh kieám thì khoâng chöøng tieáng taêm cuûa oâng ta coù theå bay ñeán caû Luaân Ñoân nöõa - BD). Taát caû hoïc sinh ñeàu xin ñöôïc vaøo lôùp cuûa oâng (Phaûi coù moät con soá roõ raøng ôû ñaây chöù khoâng theå noùi chung chung ñöôïc - BD). Raát nhieàu hoïc troø sau khi ñaõ toát nghieäp roài coøn tieác nhöõng luùc " xeáp haøng ñeå ñöôïc ñaùnh tay " (nhöõng coâ caäu vöøa qua nhöõng ñôït thi taøn nhaãn ñeå vaøo tröôøng xong coù leõ coøn coù caùi tình caûm naøy, chöù veà sau toâi e raèng laøm gì coøn chuyeän ñoù - BD). Nhö vaäy ñeå thaáy raèng vaán ñeà khoâng phaûi ôû choã söï tröøng phaït thaân theå coù caàn thieát khoâng (Ñoái vôùi nhöõng thaày giaùo muoán noåi tieáng e raèng vieäc naøy möôøi phaàn quan troïng - BD), nhöng ôû choã yù nghóa maø söï tröøng phaït theå xaùc coù theå ñem laïi ñöôïc. "
Caùi ñoaïn vaên naøy (cuûa baø Döông Thuïc Hueä) laø moät trong nhöõng saûn phaåm vaên hoùa ñaëc bieät cuûa caùi huõ töông.
Thaät ra, caùi loaïi saûn phaåm naøy ñaõ xuaát hieän treân thò tröôøng töø thôøi Toáng vaøo naêm 1068. Thôøi aáy, hoaøng ñeá coøn nhoû luùc hoïc nghe thaày giaùo giaûng baøi thì ngoài, thaày giaùo thì laïi ñöùng beân caïnh nhö hoïc troø.
Thöøa töôùng kieâm thaày giaùo cuûa gia ñình laø Vöông An Thaïch vì toân sö troïng ñaïo môùi ñeà nghò cho pheùp thaày giaùo cuõng ñöôïc ngoài.
Tin töùc cuûa ñeà nghò naøy truyeàn ra, caùi vaïi töông kia lieàn baét ñaàu suûi boït. Moät trong nhöõng ñaïi thaàn kieåu gioøi boï töông daàu laø Löõ Hoái beøn keâu toaùng leân nhö bò daãm leân ñuoâi, vaø ñaèng ñaèng saùt khí keát toäi :
- " Vöông An Thaïch voïng töôûng ngoài caïnh vua khi giaûng baøi cho vua, muoán xoùa boû caû caùi toân nghieâm cuûa hoaøng ñeá ñeå ñöa caùi toân nghieâm cuûa thaày hoïc hoaøng gia leân. Quaû laø hoï Vöông khoâng bieát gì veà söï hoøa thuaän treân-döôùi, maø cuõng khoâng bieát gì veà söï phaân bieät vua-toâi ! "
OÂi thoâi ! Ngay töø thôøi coå cuõng ñaõ coù nhöõng oâng giaùo laáy laøm vinh döï ñöôïc ñöùng beân caïnh hoaøng ñeá nhö theá. Chaúng traùch thôøi nay, cuõng coù hoïc sinh " xeáp haøng ñeå ñöôïc khoû tay " vaø laáy ñoù laøm vinh döï.
Toâi laïi nhôù ñeán naêm 1910 - vaøo nhöõng ngaøy môùi thaønh laäp nöôùc Trung Quoác Daân Quoác - coù moät laõo giaø ngöôøi Maõn Thanh baûo hoaøng chaïy ñeán tröôùc huyeän ñöôøng, tuït quaàn ra sai gia nhaân ñaùnh mình moät traän baèng roi. Sau ñoù, döôøng nhö thaáy ngöôøi ñaõ nheï nhoõm, beøn baûo : " Söôùng quaù ! Söôùng quaù ! Ñaõ laâu khoâng ñöôïc thöôûng thöùc caùi muøi vò naøy ! " Kieåu bieåu dieãn naøy so vôùi vieäc thích ñöôïc quaát vaøo tay coøn tieán xa hôn moät baäc.
Chuyeän khoù hieåu laø : taïi sao caùi ñaàu oùc noâ leä ôû Trung Quoác vaãn khoâng theå chaám döùt ñöôïc ? Maëc duø trong vaên hoùa Trung Quoác coù moät soá truyeàn thoáng raát ö taøn khoác nhö boù chaân ñaøn baø, thieán ñaøn oâng, vaø nhuïc hình baây giôø ñeàu ñaõ bò baõi boûû.
Boä Giaùo duïc nghieâm caám hình phaït thaân theå, ñoù laø moät trong nhöõng quyeát ñònh raát ñuùng ñaén. Khoâng töôûng töôïng ñöôïc vaøo nhöõng naêm 80 cuûa theá kyû XX naøy maø coøn coù ngöôøi muoán ñaët laïi vaán ñeà. Vaán ñeà ôû ñaây ñaùng leõ phaûi laø ñoái vôùi ñieàu hoå theïn phaûi bieát hoå theïn, chæ coù nhöõng keû maø ñaàu oùc noâ leä ñaõ thaâm caên coá ñeá môùi coù theå coù ñöôïc caùi taøi laø laáy ñieàu hoå theïn laøm vinh döï.
Moái nguy cô ñích thöïc cuûa daân toäc Trung Quoác vaãn laø coù nhöõng quaùi thai nhö Löõ Hoái, nhö nhöõng ñöùa hoïc troø " thích xeáp haøng ñeå ñöôïc ñaùnh tay ". Neáu nhöõng chuyeän nhuïc nhaõ nhö theá laïi trôû thaønh vinh döï thì treân theá giôùi naøy chaéc chaúng coøn chuyeän gì ñeå laáy laøm vinh döï nöõa.
Nhöõng keû thích bò sæ nhuïc thì hoaëc bò maát caûm tính cuûa con ngöôøi, hoaëc toû ra khoâng bieát; hoaëc khoâng quan taâm ñeán noù; hoaëc ñeå troán traùnh traùch nhieäm hay coù thaâm yù gì khaùc; hoaëc chæ ñôn giaûn vì hoï laø nhöõng keû trôøi sinh ra ñeå laøm noâ leä; hoaëc ñaõ laø noâ leä töø trong baøo thai roài.
Nhöõng ngöôøi chuû tröông ñaùnh ñoøn nhaán maïnh : " thöông cho roi cho voït ". OÂi ! Tình thöông ôi ! Vì ngöôi maø con ngöôøi ñaõ phaïm bieát bao nhieâu toäi loãi moãi ngaøy.
Boá meï vì thöông maø boù chaân con gaùi mình; nghó raèng trong töông lai noù seõ deã laáy choàng. Ñoù cuõng laø tình thöông vaäy. " Vua cha " ñoái vôùi tieän daân thì ñaùnh cho thòt naùt xöông tan, bôûi vì " hình kyø voâ hình " (trong thôøi gian giam giöõ thì khoâng ñöôïc ñaùnh), ñoù cuõng laø tình thöông daân nhö con ñoû.
Cöù thöû hoûi moät caâu :- Thaày giaùo ñoái vôùi hoïc troø, ñaùnh moät roi, ñoù laø tình thöông ? Ñaùnh 10 roi, 100 roi cuõng vaãn laø tình thöông ö ? Treân baùo ñaêng chuyeän thaày giaùo ñaùnh ba baït tai laøm cho hoïc troø bò chaán thöông soï naõo roài cuõng nhaát quyeát baûo ñoù laø vì mình thöông noù.
Laøm sao phaân ñònh ñöôïc ranh giôùi ñaây ? Laøm sao bieát ñöôïc caùi haøm yù cuûa noù ñuùng hay sai ? Trong neàn giaùo duïc baèng tình thöông laøm gì coù tieát muïc " Tu lyù hoïc " (ñaùnh ñaäp hoïc troø) ? Coøn neáu noùi ñeán " thích ñaùng " thì theá naøo laø " thích ñaùng ? " Ai ñònh ñöôïc tieâu chuaån ? Vaø laøm sao bieát
ñöôïc caùi naøo laø hôïp tieâu chuaån ?
- " Chæ coát khoâng gaây thaønh thöông tích laø ñöôïc! ".
Ñoù laø tieâu chuaån ö ?
Treân thöïc teá, baát cöù moät söï tröøng phaït thaân theå naøo cuõng ñeàu ñeå laïi thöông tích. Gioáng nhö baûo : " Cöù ñuùt tay vaøo loø löûa, caøng laâu caøng toát, chöa thaáy thöông tích thì chöa caàn ruùt ra ". Caùi yù nghóa naøy nghe chöøng cuõng thaûm naõo chaúng khaùc naøo aâm thanh cuûa moät baùnh xe xì hôi. Baát cöù ai luùc saép baét ñaàu ra tay ñaùnh thì caùc thôù thòt ñeàu goàng leân, troøng maét long leân. Chæ noäi caùi daùng ñieäu khuûng khieáp naøy - thaàn thaùi vaø aùnh maét hung aùc - duø chöa ñaùnh thaät cuõng ñaõ coù theå laøm cho ngöôøi saép bò ñaùnh toån thöông roài.
Cöù nhö ñöùa hoïc troø ñöùng tröôùc quyeàn uy tuyeät ñoái cuûa ngöôøi thaày, hoaëc ñöùa con tröôùc uy quyeàn tuyeät ñoái cuûa oâng boá, khi ngöôøi boá dô tay leân doïa ñaùnh, ñeàu ñaõ caûm thaáy mình bò haï nhuïc nhö theá naøo. Roõ raøng chaúng coù tình thöông gì ôû ñoù caû ! Chæ coù caùi maàm moáng cuûa söï haän thuø töø caû ñoâi beân, bôûi vì ñoù laø moät thöù laêng nhuïc ñoái vôùi nhaân caùch.
Ñeán luùc naøo hoïc troø khoâng coøn thích xeáp haøng ñeå ñöôïc ñaùnh tay nöõa, luùc aáy caùc em môùi coù theå xoùa boû ñöôïc maëc caûm bò sæ nhuïc, vaø luùc aáy söï tröøng phaït theå xaùc môùi khoâng coøn coù yù nghóa " toát ñeïp " nöõa.
Neáu nhöõng treû em khoâng laøm noåi caùc baøi thi laïi phaûi chòu nhöõng söï traán aùp, baïo löïc thì loøng töï troïng baåm sinh cuûa treû con, caùi linh tính vaø trí töôûng töôïng raát ñaùng quyù cuûa chuùng e raèng seõ bò tieâu tan maát.
Coù ñeán 29% thaày giaùo, sau khi Boä Giaùo duïc nghieâm caám ñaùnh ñoøn hoïc troø, ñaõ caûm thaáy " loøng laïnh nhö tro taøn, chaúng coøn muoán daïy hoïc nöõa ". Nhöõng con ngöôøi vaên hoùa theo ngheà goïi laø " goõ ñaàu treû " naøy neáu khoâng ñöôïc pheùp thi trieån caùi thuû ñoaïn ñaùnh ñoøn hoïc troø quyû khoác thaàn saàu thì hoï caûm thaáy ñaønh phaûi thuùc thuû, khoâng coøn caùch naøo khaùc. Nhö vaäy Boä Giaùo duïc coù leõ toát hôn neân môøi hoï cuoán goùi ra khoûi tröôøng vaø giôùi thieäu hoï ñeán laøm gaùc cöûa cho caùc soøng baïc.
Baù Döông khoâng ñuû söùc ñeå phaûn ñoái 91%, 85%, caû ñeán 80% nhöõng ngöôøi ñoàng yù vieäc ñaùnh ñoøn. Nhöng toâi ñaây coù theå höôùng veà nhöõng ngöôøi hoïc troø bò sæ nhuïc, ñeà nghò moät bí quyeát nhö sau : Neáu hoï ñaùnh caùc em, tuy caùc em khoâng theå ñaùnh laïi ñöôïc ngay baây giôø, nhöng khi lôùn leân nhö moät ngöôøi tröôûng thaønh, thì phaûi quyeát taâm traû moái thuø ñoù. Möôøi naêm chöa coù gì laø muoän caû. Coù nhöõng phaàn töû raát hieáu chieán coù theå maéng caùc em : " Toâi cöù ñaùnh ñaáy ! Möôøi naêm sau roài ta noùi chuyeän ! " Ñoái vôùi caùi loaïi raén vöôøn naøy, caùc em vónh vieãn ñöøng bao giôø queân chuùng, haõy cöù thaät tình heïn chuùng möôøi naêm sau.
Nhöng ñaây chöa phaûi laø yù chính cuûa toâi.
Caùi yù nghóa chính, khieán loøng toâi thaät ñau xoùt, laø : qua laàn ñieàu tra naøy (cuûa Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm coâng laäp Ñaøi Loan) soá ngöôøi thích ñaùnh ñoøn vaø nhöõng ngöôøi thích bò ñaùnh ñaõ chieám moät tyû leä quaù cao.
Phaøm muïc ñích cuûa giaùo duïc laø boài döôõng caùi toân nghieâm vaø vinh döï cuûa nhaân tính. Theá maø ngöôïc laïi, hoâm nay moïi ngöôøi ñeàu ñoàng yù raèng : muïc ñích cuûa giaùo duïc laø tieâu dieät caùi toân nghieâm vaø vinh döï cuûa nhaân tính ñoù.
Coù theå noùi ñaây laø moät trong nhöõng xì-caêng-ñan lôùn cuûa theá kyû XX vaø cuûa vaán ñeà giaùo duïc. Ñieàu ñoù chöùng toû caùi vaïi töông naøy khoâng nhöõng raát saâu maø töông laïi coøn ñaëc nöõa. Cho duø baây giôø chính phuû coù xuaát ñaàu loä dieän giuùp ñôõ ñi nöõa thì moät soá ngöôøi cuõng khoù loøng söûa ñoåi ñöôïc.
Vì theá chuùng ta coù theå noùi raèng : caùi neàn giaùo duïc cuûa chuùng ta quaù ö laø dò hình, ñaõ ñeán choã ñi ngöôïc laïi thieân chöùc cuûa noù.
Caøng nghó ñeán toâi laïi caøng thaáy laïnh xöông soáng.
Trích töø " Daãm leân ñuoâi noù ".
[ Trôû Veà ] [ Tieáp theo ]
Ngöôøi Trung Quoác xaáu xí Lôøi Ngöôøi dòch - Thaàøy thuoác vaø ngöôøi beänh ôû nöôùc Huõ töông (Töïa cuûa Baù Döông)
PHAÀN I : CAÙC BAØI NOÙI CHUYEÄN: 1. Ngöôøi Trung Quoác xaáu xí / 2. Ngöôøi Trung Quoác vaø caùi vaïi töông - 3. Ñôøi soáng, vaên hoïc vaø lòch söû
PHAÀN II : CAÙC BAØI VIEÁT ( Phoâ baày beänh giaø nua, laåm caåm ) / . Caùi Trieát hoïc baét ñaàu baèng kính vaø sôï / . Chæ tröø toâi ra /. Taïi sao khoâng coù theå möu lôïi ñöôïc ? /. Giöõ mình laø thöôïng saùch /. Loaøi ñoäng vaät khoâng bieát cöôøi /. Nöôùc coù leã nghóa /. Ba caâu noùi /. Caû nöôùc xeáp haøng /. Ruùt cuoäc laø caùi nöôùc gì ? (Ñaùm cöôùi, ñaùm ma, quaùn aên) /.Chaúng keå thò phi, chæ noùi ñeán chính ñaïo /. Phoá Taàu, moät ñoäng quyû nuoát töôi ngöôøi Trung Quoác /. Noùi chuyeän veà ngöôøi Trung Quoác xaáu xí /. Kieâu ngaïo haõo/ . Noi göông Taây phöông nhöng khoâng laøm noâ leä /. Kyø thò chuûng toäc /. Laáy hoå theïn laøm vinh döï
PHAÀN III : SOÙNG DÖÕ VOÃ BÔØ : / Caùi vaïi töông, moät bieåu töôïng cuûa caên beänh vaên hoùa Trung Quoác / . Laøm sao söûa chöõa caùi beänh ñeán cheát cuõng khoâng nhaän loãi / . Naêng löïc suy luaän bò truïc traëc / . Nhaåy ra khoûi huõ töông / . Caàn daáu caùi aùc phoâ tröông caùi thieän, ñöøng töï haï mình / . Ngöôøi Trung Quoác heøn haï / . Khoâng hieåu ñöôïc haøi höôùc / . Coù caùi vaên hoùa khoâng coù vaên minh ? / . Khoâng theå boâi nhoï vaên hoùa Trung Quoác / . Vaên hoùa Trung Quoác, boâi nho ïhay ñaùnh phaán ? / . Ngöôøi Trung Quoác vó ñaïi