Chim Vieät Caønh Nam [ Trôû Veà ] [ Trang chuû ]
PHAÀN I - CAÙC BAØI NOÙI CHUYEÄNÑÔØI SOÁNG, VAÊN HOÏC VAØ LÒCH SÖÛ
Dieãn vaên ñoïc taïi Phaân khoa Söû, Ñaïi hoïc Stanford, San Francisco, ngaøy 22-08-1981.
Caùi chuû ñeà toâi ñöôïc giao phoù hoâm nay ñoái vôùi toâi quaù lôùn, toâi caûm thaáy haàu nhö khoâng ñaûm ñöông noåi vaø sôïï khoâng ñuû tö caùch ñeå ñeà caäp ñeán moät chuû ñeà lôùn nhö theá. Toâi chæ tình nguyeän coá gaéng ñoùng goùp caûm töôûng rieâng tö veà nhöõng gì maø 5.000 naêm lòch söû Trung Quoác gôïi yù cho toâi.
Tröôùc khi baét ñaàu, toâi xin noùi ñeán moät caûm töôûng khaùc veà ngöôøi da ñoû chaâu Myõ (chuû nhaân nöôùc Myõ, cö daân nguyeân thuûy vaø chaân chính cuûa chaâu Myõ).
Toâi ñaõ ñöôïc ñi tham quan nhöõng vuøng ñaát hoang pheá cuûa daân da ñoû ôû Myõ. Toâi cuõng ñaõ ñeán thaêm nhöõng khu bieät laäp daønh rieâng cho ngöôøi da ñoû vaø gaëp moät soá ngöôøi da ñoû. Thôøi gian tuy raát ngaén, khoâng noùi ñöôïc nhieàu chuyeän, nhöng aán töôïng ñoái vôùi toâi raát saâu saéc. Toâi khaùm phaù ra raèng caùc saûn phaåm thuû coâng cuûa ngöôøi da ñoû ngaøy nay so vôùi caùc saûn phaåm cuûa ngöôøi da ñoû saùu traêm naêm tröôùc, khoâng noùi veà hình thöùc vaø hoa vaên, chæ noùi veà nhöõng thuû phaùp ñan deät vaø chaát lieäu söû duïng thì khoâng coù gì thay ñoåi. Chæ töø caùi söï kieän nhoû ñoù, toâi suy nghó vaø töï hoûi roài khoâng bieát soá meänh cuûa daân toäc naøy seõ ñi veà ñaâu ?
Chuùng ta khoâng theå töôûng töôïng ñöôïc moät daân toäc lôùn vôùi lòch söû laâu ñôøi nhö theá laïi coù theå ñang thoi thoùp, ngaéc ngoaûi trong caùc khu bieät laäp taïi Myõ hieän nay. Caûnh ngoä cuûa chính nhöõng ngöôøi da ñoû naøy sau khi bò löøa gaït, taøn saùt vaø sæ nhuïc, so vôùi caùi lòch söû bi thöông cuûa ngöôøi Trung Quoác chuùng ta thì neân nghó theá naøo cho phaûi ?
Rieâng toâi coù moät yù nghó vaø noù laøm cho toâi raát chaùn naûn. Ñoù laø vaán ñeà tröôùc maét cuûa ngöôøi da ñoû chaúng phaûi vaán ñeà ñaïo ñöùc hoaëc kinh teá gì caû nhöng ñôn thuaàn laø moät ñe doïa dieät chuûng. Toâi khoâng phaûi laø moät nhaø tieân tri hoaëc töôùng soá, toâi chæ duøng söï suy ñoaùn rieâng tö vaø caên cöù treân nhöõng ñieàu baïn beø cho toâi bieát. Chuùng ta coù theå ñoaùn raèng 100, 500, 1.000 naêm sau, coù theå sôùm hôn hoaëc chaäm hôn, moät ngaøy naøo ñoù ngöôøi da ñoû coù theå hoaøn toaøn bò dieät chuûng. Bôûi vì hoï khoâng tieáp thu ñöôïc vaên minh hieän ñaïi.
Ñöông nhieân tröôùc maét, hoï vaãn coù nhöõng khu vöïc rieâng hoï khoâng xaâm phaïm ngöôøi khaùc, ngöôøi ngoaøi cuõng khoâng xaâm phaïm hoï. Nhöng nhöõng khu naøy laïi laø ñaát cuûa nöôùc Myõ, coù theå noùi laø do nhöõng ngöôøi da traéng ban phaùt cho. Dó nhieân, treân vaán ñeà lyù luaän hoaëc tình caûm chuùng ta coù theå noùi khoâng phaûi laø ban phaùt cho, maø do hoï töï tranh ñaáu môùi coù ñöôïc moät ít ñaát cuõ voán cuûa hoï. Nhöng neáu caùi tình caûm cuûa ta khoâng dính daùng gì ñeán vaên hoïc, thô ca nhöng ñôn thuaàn veà lyù tính thì chuùng ta seõ thaáy raèng vaøi vuøng ñaát rieâng naøy laø do aân hueä cuûa nöôùc Myõ da traéng. Cho neân, neáu coù moät ngaøy naøo ñoù, nöôùc Myõ ñoâng daân hôn caàn laáy laïi nhöõng khu vöïc naøy thì caùi keát cuïc cuûa ngöôøi da ñoû seõ voâ cuøng theâ thaûm.
Phaûi chaêng chuùng ta caàn phaûi coù caùch nhìn nhö theá naøy : Söï huûy dieät cuûa moät daân toäc laø moät ñieàu voâ cuøng lôùn lao, nhöng khoâng phaûi khoâng coù theå xaûy ra ?
Nhöõng luùc toâi nhìn thaáy nhöõng khu hoang pheá cuûa daân da ñoû, vaø caùi söï trì treä veà vaên hoùa cuûa chuùng ta laø trong loøng toâi nhö dao caét; khoâng theå naøo khoâng nghó raèng moät ngaøy naøo ñoù daân toäc Trung Quoác cuõng chaúng khaùc gì daân toäc da ñoû.
Coù moät ngöôøi baïn baûo toâi : " Khoâng theå theá ñöôïc, daân toäc Trung Quoác coù moät lòch söû laâu ñôøi, daân laïi ñoâng nhö theá ". Toâi nghó ñaáy chaúng qua chæ laø moät caùch an uûi veà maët tinh thaàn. Vì ñem 5.000 naêm lòch söû ra ñeå baûo chöùng cho söï baát dieät cuûa moät daân toäc thì khoâng hieåu caên cöù treân cô sôû naøo ? Vuõ truï meânh moâng, 5.000 naêm chæ laø moät khoaûnh khaéc, nhaân loaïi seõ coøn toàn taïi ñeán caû 5.000 öùc naêm nöõa laø ít. So vôùi 5.000 öùc naêm thì 5.000 naêm coù laø bao ! Coøn noùi veà daân soá nhieàu ít, ñoù laø moät ñieàu chaúng quyeát ñònh gì trong vaán ñeà höng vong cuûa moät daân toäc. Thôøi ñaàu, luùc ngöôøi chaâu AÂu ñoå boä leân chaâu Myõ, daân soá ngöôøi da ñoû coøn raát lôùn, lôùn hôn nhieàu so vôùi ngöôøi da traéng.
Caùi yù nghó hoà ñoà naøy laøm toâi raát buoàn vaø thaáy raèng ngöôøi Trung Quoác chuùng ta ñang gaëêp raát nhieàu vaán ñeà. Moät vaán ñeà noåi baät thaät khoù hieåu laø taïi sao ñeán baây giôø ngöôøi Trung Quoác khoâng theå huøng maïnh ? Trong khi chuùng ta thaät ra coù ñuû caùc ñieàu kieän ñeå trôû neân huøng maïnh. Theá thì nhaát ñònh caùc ñieàu kieän caûn trôû söï huøng maïnh cuûa ta phaûi vöôït xa caùc ñieàu kieän giuùp chuùng ta huøng maïnh.
Toâi xin noùi tröôùc toâi nghieân cöùu lòch söû khoâng coù baøi baûn gì caû, cuõng gioáng kieåu luyeän theùp thoâ sô maø ngöôøi Trung Quoác laøm trong " Böôùc nhaûy voït lôùn ", nhöng luyeän raát chuyeân caàn neân baây giôø raát taâm ñaéc, xin ñoùng goùp moät ít suy nghó sau ñaây ñeå moïi ngöôøi tham khaûo.
Toâi baét ñaàu baèng moät caâu chuyeän theá naøy : ÔÛ Myõ coù moät coâng ty phaùi nhaân vieân cuûa mình ñi AÂu chaâu khaûo saùt. Sau maáy thaùng ngöôøi aáy trôû veà laøm baùo caùo daày caû 200 trang cho coâng ty, noùi raèng veà phöông dieän kyõ thuaät cuõng nhö quaûn lyù chaâu AÂu ñeàu laïc haäu kinh khuûng, khoâng theå naøo bì ñöôïc vôùi Myõ.
Khi ban giaùm ñoác ñoïc xong baûn baùo caùo lieàn ra leänh khai tröø nhaân vieân naøy. Toång Giaùm ñoác noùi : " Chuùng toâi göûi anh ñi chaâu AÂu ñeå taän maét khai thaùc nhöõng sôû tröôøng cuûa hoï chöù khoâng phaûi tìm nhöõng sôû ñoaûn cuûa hoï. Chuùng toâi khoâng caàn anh phaùt hieän nhöõng gì mình ñaõ laøm toát roài. Chuùng toâi caàn bieát nhöõng ñieåm hoï maïnh hôn mình vaø thaáy ñöôïc nhöõng khuyeát ñieåm cuûa mình ñeå söûa chöõa. Chuùng toâi khoâng caàn nghe nhöõng lôøi töï ca tuïng, caùi ñoù nghe nhieàu seõ bò ru nguû, laøm cho phaåm chaát saûn phaåm cuûa chuùng ta xuoáng thaáp, coâng ty chaúng maáây luùc maø ñoùng cöûa ".
Caâu chuyeän naøy coù theå xem laø moät chuyeän nguï ngoân vì töø noù chuùng ta ruùt ra ñöôïc moät baøi hoïc lôùn. Caùi chuùng ta caàn hoâm nay khoâng phaûi laø phaùt hieän nhöõng thöù hay ho cuûa mình maø tìm ra nhöõng caùi ngaên chaën söï tieán boä cuûa daân toäc Trung Quoác, cho chuùng ta thaáy ñöôïc nguyeân nhaân ñang caûn trôû söï huøng maïnh cuûa ñaát nöôùc.
Luùc naõy aên côm tröa, coù vaøi ngöôøi baïn quan taâm ñeán vieäc hoïc taäp cuûa con chaùu chuùng ta, söï toán keùm cuûa hoïc phí ñaïi hoïc. Toâi cuõng thaáy ñöôïc raèng ngöôøi Trung Quoác duø khoå sôû ngheøo khoù theá naøo ñi nöõa cuõng ñeàu coá gaéng cho con chaùu mình ñöôïc hoïc haønh. Ñoù laø moät ñieåm maïnh, moät öu ñieåm cuûa daân toäc Trung Quoác, toâi khoâng caàn caùc baïn nhaéc laïi quaù nhieàu nöõa. Caùi toâi muoán noùi hoâm nay laø nhöõng khuyeát ñieåm cuûa daân toäc chuùng ta. Vì chæ noùi öu ñieåm thì khoâng theå töï cöùu ñöôïc mình, muoán töï cöùu ñöôïc mình phaûi bieát noùi leân nhöõng khuyeát ñieåm cuûa mình.
Ñieåm thöù nhaát :
Trung Quoác coù lòch söû 5.000 naêm. Trong 5.000 naêm aáy, löïc löôïng phong kieán chaø ñaïp leân phaåm giaù, nhaân tính con ngöôøi khoâng phaûi ngaøy caøng giaûm thieåu maø ngaøy moät gia taêng.
Thôøi Xuaân Thu Chieán Quoác, vua vaø quan coøn gaàn nhö cuøng ngoài ngang haøng nhau, coù theå noùi naèm cuøng göôøng aên cuøng maâm. Ñeán thôøi Taây Haùn, theá kyû thöù II tröôùc Coâng nguyeân (206 BC-AD 25), Thuùc Toân Thoâng ñaët ra nghi leã trieàu ñình döôùi trieàu hoaøng ñeá Löu Trieät vaøo luùc hoïc phaùi Nho gia ñang naém quyeàn. Nghi thöùc naøy bieán ñeá vöông thaønh moät thöù quyeàn uy, khoâng nhöõng raát trang nghieâm, cung kính maø coøn laøm cho moïi ngöôøi khieáp sôï.
Khi Ñaïi thaàn vaøo trieàu kieán Hoaøng ñeá coù veä só keø keø beân caïnh, baát kyø ai coù thaùi ñoä khoâng hôïp quy caùch, nhö kieåu voâ tình ngaång ñaàu leân nhìn moät caùi cuõng coù theå bò xöû phaït. Nhöõng thay ñoåi naøy laøm cho vua chuùa xa caùch nhaân daân, luùc naøo cuõng giöõ moät khoaûng caùch, nhöng döôùi tröôùng Hoaøng ñeá caùc Ñaïi thaàn vaãn coøn coù choã ngoài.
Ñeán theá kyû thöù X döôùi trieàu Toáng (960- 1279) thì caùi ñòa vò naøy cuõng khoâng coøn nöõa. Vieäc Teå töôùng cuøng ngoài vôùi Hoaøng ñeá ñeå luaän ñaïo ñaõ vónh vieãn maát. Caùi caûi caùch raát nhoû naøy nhöng yù nghóa raát lôùn. Nghóa laø giöõa vua toâi, quan daân khoaûng caùch caøng ngaøy caøng lôùn.
Ñeán theá kyû XIV döôùi trieàu Minh (1368 - 1644), caùi nhaân phaåm coøn bò chaø ñaïp ñeán ñoä khoâng töôûng töôïng ñöôïc. Nhaø vua ñoái vôùi thaàn daân cuûa mình khinh thò nhö cöøu thuø. Trieàu Minh naøy laäp ra caùi quan nieäm " vua cha ". Vua laø cha, Hoaøng ñeá laø boá cuûa taát caû moïi ngöôøi trong nöôùc. Caùi quan nieäâm naøy khi ñöôïc thieát laäp roài laïi sinh ra caùc huû tuïc khaùc khoâng keå xieát. Trong nhöõng thöù aáy, caùi ñaùng sôï nhaát laø " ñình tröôïng ". Töø Teå töôùng ñeán tieåu quan, chæ caàn bò xem laø phaïm phaùp ñeàu coù theå bò noïc ra giöõa cung ñieän, giöõa coâng ñöôøng, hoaëc ngay taïi moät choã coâng coäng, duøng gaäy ñaùnh cho ñeán thòt rôi maùu vaõi. Caùi cheá ñoä " ñình tröôïng " keát hôïp vôùi tö töôûng " vua cha " laøm cho loøng töï troïng cuûa ngöôøi Trung Quoác gaàn nhö maát haún, laøm cho nhaân caùch cuûa hoï haàu nhö khoâng coøn gì . Caùch duy nhaát ñeå giöõ ñöôïc loøng töï troïng laø coá gaéng khoâng keâu la khi bò ñaùnh. Ñeå khoûi keâu la thöôøng nhöõng vieân quan kieân cöôøng ñaõ chaø xaùt maët xuoáng ñaát maïnh ñeán noãi sau ñoù raâu ruïng khoâng coøn sôïi naøo. Thôøi ñoù, phaûn öùng duy nhaát coù theå laøm ñöôïc laø nhö vaäy, khoâng coù caùch phaûn khaùng naøo khaùc.
Chuùng ta thöôøng baûo raèng daân Trung Quoác laø moät daân toäc coù söùc ñoàng hoùa phi thöôøng, vaø cho ñeán ngaøy nay vaãn ñuùng nhö vaäy. Chuùng ta coù theå thaáy bao laàn trong lòch söû, sau khi chieám ñöôïc Trung Quoác, nhöõng daân toäc ngoaïi xaâm cuoái cuøng cuõng ñeàu bò ñoàng hoùa. Sôùm nhaát laø thôøi Baéc Nguïy (368 - 534), Hieáu Vaên Ñeá Thaùc Baït Hoaønh (Hoaèng) sau khi chieám ñöôïc Trung Quoác laïi söû duïng heä thoáng chính trò cuûa Trung Quoác ñeå caûi caùch, canh taân. Trieàu Maõn Thanh cuõng theá. Hai laàn bò xaâm löôïc lôùn nhaát naøy laïi laø hai laàn thaéng lôïi lôùn nhaát cuûa vaên hoùa Trung Quoác.
Nhöng ta phaûi chuù yù ñieàu naøy : Nhöõng keû xaâm löôïc coá nhieân ñeàu haáp thuï vaø keá thöøa vaên hoùa Trung Quoác, nhöng laïi tieáp thu caùi phaàn keùm nhaát cuûa vaên hoùa Trung Quoác, neân keát cuïc cuõng chaúng ra gì. Thay vì trôû neân huøng maïnh thì caû daân toäc hoï laãn daân toäc Trung Quoác laïi caøng suy thoaùi. Ví duï nhö hoaøng ñeá Baéc Nguïy laø Thaùc Baït Hoaønh tuyeân boá caám ngöôøi Tieân Bi (Ty) noùi tieáng Tieân Bi, nhaát loaït ñeàu duøng tieáng Trung Quoác, ngoaøi ra laïi ñoåi teân hoï mình thaønh teân hoï Trung Quoác, aùp duïng cheá ñoä cung ñình phong kieán, cheá ñoä gia theá, quyù toäc Trung Quoác maø hoï khoâng heà coù. Tröôùc kia hoï laø daân du muïc treân caùc thaûo nguyeân, ñaàu oùc khoaùng ñaït. Toân ty traät töï, khoaûng caùch giöõa caùc giai taàng xaõ hoäi khoâng lôùn laém. Nhöõng thöù toát ñeïp ñoù ñeàu bò phaù hoaïi caû.
Thính giaû : - Xin hoûi " ñình tröôïng " laø theá naøo ?
" Ñình tröôïng " laø " ñaùnh ñít ". Ngöôøi bò ñaùnh naèm saáp, boán hoaïn quan giöõ tay chaân buoäc chaët vaøo coïc, sau ñoù duøng bao taûi truøm ñaàu, hai hoaïn quan ñeø ñuøi saùt xuoáng ñaát. Vua ra leänh ñaùnh 100 tröôïng laø ñaùnh 100. Thoâng thöôøng khoâng ñaùnh quaù 100 tröôïng, vì 100 laø cuõng ñuû cheát roài. Boïn tay sai chaáp haønh leänh quan saùt saéc maët vua. Neáu vua chæ gheùt thoâi maø khoâng muoán gieát, thì ñaùnh xong 100 tröôïng, keû bò ñaùnh vaãn coøn coù theå soáng ñöôïc. Nhöng neáu yù oâng con trôøi kia laïi muoán gieát, thì chæ caàn ba boán möôi tröôïng laø ñuû toi maïng.
Noùi chung caùc quan vieân hay ngöôøi coù chöùc phaän khi bò ñaùnh phaûi ñuùt loùt cho boïn hoaïn quan, boïn naøy seõ duøng thuû phaùp ñaùnh keâu raát to, troâng raát ñau, maùu thòt tôi bôøi, nhöng laïi khoâng phaïm vaøo gaân coát, khoâng cheát ngöôøi. Boïn naøy ñeàu ñöôïc huaán luyeän ñeán ñoä coù theå duøng giaáy boïc moät boù rôm, ñaùnh cho rôm beân trong naùt maø tôø giaáy khoâng heà raùch. Ngöôïc laïi hoï coù theå ñaùnh laøm sao khoâng ñeå laïi thöông tích gì treân da thòt maø beân trong gaân coát ñeàu naùt baáy. Cheá ñoä ñaùnh ñoøn naøy laøm nhaân phaåm hoaøn toaøn bò phaù saûn. Theá kyû XIV, XV taïi chaâu AÂu ñaõ laø thôøi Phuïc Höng nhöng taïi Trung Quoác, hôõi oâi ! vaãn coøn laø thôøi kyø ñaùnh ñít.
Xin quay laïi vaán ñeà. Daân Moâng Coå laø moät daân toäc raát kyø quaùi, sau khi ñaõ xaâm nhaäp vaøo Trung Quoác vaãn giöõ moät thaùi ñoä choáng ñoái vaên hoùa Trung Quoác. Trong voøng 180 naêm, luùc ñeán theá naøo thì ra ñi theá aáy, khoâng heà bò nhieãm vaên hoùa Trung Quoác.
Coøn nhaø Thanh, sau khi ñöôïc thaønh laäp laïi thöøa keá caáu truùc xaõ hoäi vaø heä thoáng chính trò cuûa trieàu Minh, thôøi kyø haéc aùm nhaát, laøm cho chính quyeàn môùi ñaõ coù maàm moáng bò ñuïc ruoãng ñeå cuoái cuøng khoâng theå naøo cöùu vaõn ñöôïc nöõa.
Nhaân quyeàn bò cheá ñoä phong kieán, xaõ hoäi phong kieán chaø ñaïp trong moät thôøi gian laâu daøi nhö vaäy cô hoà chaúng coøn gì. Caùi aûnh höôûng cuûa vieäc naøy raát lôùn ñoái vôùi ngöôøi Trung Quoác, noù laøm ngöôøi Trung Quoác khoâng giöõ ñöôïc loøng töï troïng nöõa.
Caùi töï troïng coøn laïi chaúng qua cuõng chæ laø caùi tinh thaàn töï doái mình nhö A Q trong truyeän cuûa Loã Taán. Caùi tinh thaàn ñoù vaø caùi loøng töï troïng chaân chính khaùc nhau moät trôøi moät vöïc. Ví duï toâi ñeán thaêm anh, thaáy anh nhaø cao cöûa roäng, hoïc vaán uyeân baùc, trong loøng toâi kính phuïc, haâm moä anh. Treân ñöôøng veà ñaùng leõ toâi nghó phaûi coá gaéng phaán ñaáu, laøm vieäc, hoïc haønh ñeå coù theå ñöôïc nhö anh. Ñaèng naøy luùc ra khoûi nhaø anh toâi laïi baûo : ÔÛ nhaø ñeïp theá ! Khoâng bieát aên caép hay aên cöôùp ôû ñaâu ra laém tieàn ! Caàu trôøi cho ngaøy mai coù ñaùm chaùy thieâu truïi caùi nhaø noù ñi cho roài !
Taâm lyù daân toäc ta bò öùc cheá laâu ngaøy chæ bieát duøng caùi tinh thaàn ñoù ñeå töï thoûa maõn.
Ñieåm thöù hai :
Trong suoát 5.000 naêm lòch söû, Trung Quoác chæ coù ba thôøi ñaïi hoaøng kim. Thôøi ñaïi ñaàu laø Xuaân Thu Chieán Quoác (770 - 476 tröôùc Coâng nguyeân) - thôøi naøy coù raát nhieàu tröôøng phaùi tö töôûng, nhieàu loái soáng khaùc nhau cuøng xuaát hieän. Thôøi ñaïi thöù hai phaûi laø ñôøi Ñöôøng (618 - 907) - töø Ñöôøng Thaùi toâng Lyù Theá Daân ñeán Ñöôøng Minh Hoaøng Lyù Long Cô khoaûng 100 naêm (650 - 756). Thôøi kyø thöù ba laø 100 naêm ñaàu cuûa nhaø Thanh (1644 - 1911).
Trong 5.000 naêm lòch söû Trung Quoác chæ coù ba thôøi ñaïi hoaøng kim naøy. Coøn hôn 4.000 naêm kia, cô hoà moãi naêm, thaäm chí moãi ngaøy ñeàu coù chieán tranh.
Moät hoïc giaû Taây phöông ñaõ laøm thoáng keâ chöùng minh raèng töø khi nhaân loaïi coù lòch söû ñeán giôø, khoâng naêm naøo khoâng coù chieán tranh. Hieän töôïng naøy ñoái vôùi lòch söû Trung Quoác cuõng chaúng khaùc.
Rieâng toâi cuõng ñaõ laøm qua thoáng keâ, laïi coøn vieát thaønh moät boä sô caûo : " Lòch bieân nieân nhöõng thôøi ñaïi chieán loaïn cuûa söû Trung Quoác " (Trung Quoác söû ñaïi chieán loaïn bieân nieân lòch) cho thaáy ôû Trung Quoác naêm naøo cuõng coù chieán tranh. Nhöng khoâng theå ñem Trung Quoác so saùnh vôùi theá giôùi ñöôïc. Theá giôùi laø moät ñôn vò quaù lôùn so vôùi Trung Quoác, nhaát laø vaøo ñôøi nhaø Minh thì baûn ñoà Trung Quoác chæ baèng thôøi Taàn ôû theá kyû thöù II tröôùc Taây lòch, nghóa laø baèng khoaûng moät nöûa baûn ñoà hieän nay.
Theá maø trong moät baûn ñoà nhoû nhö theá, moãi naêm ñeàu coù chieán tranh ! Chæ caên cöù treân nhöõng chieán tranh lôùn ñöôïc ghi cheùp laïi, caùc chieán söï nhoû khoâng thuoäc phaïm vi thoáng keâ naøy, thì cuõng coù theå thaáy raèng loaïn laïc, chieán tranh ôû Trung Quoác ñaùng sôï voâ cuøng.
Khi moät trieàu vua naøy thay theá moät trieàu vua khaùc, caùi thôøi kyø quaù ñoä ñaày hoãn loaïn coù theå keùo daøi töø 30 ñeán 50 naêm. Töø luùc ñoaït chính quyeàn ñeán luùc oån ñònh, laïi caàn khoaûng 20 naêm nöõa. Roài tieáp ñoù laø caùi voøng luaån quaån baét ñaàu baèng söï thoái naùt cuûa chính quyeàn vöøa ñoaït ñöôïc, caùc löïc löôïng phaûn khaùng laïi troãi daäy, roài keùo ñeán nhöõng hoãn loaïn lôùn. Chieán tranh laïi baét ñaàu, roài caùi voøng trò loaïn, tranh giaønh, cheùm gieát cöù tieáp dieãn.
Coù theå noùi raèng ngöôøi Trung Quoác tröôøng kyø, thaäm chí vónh vieãn, sinh ra vaø lôùn leân trong tham oâ, hoãn loaïn, chieán tranh, gieát choùc, baàn cuøng, cho neân chaúng bao giôø coù caûm giaùc ñöôïc an toaøn, luùc naøo cuõng hoaûng hoát, lo aâu.
Chuùng ta coù lòch söû laâu ñôøi, laïi coù ñaát nöôùc meânh moâng, ñaàu oùc taát phaûi khoaùng ñaït, lôùn lao, côûi môû, töï tin. Theá maø ngöôïc laïi chæ vì baàn cuøng, gieát choùc, ñoá kî moät caùch laâu daøi thaønh ra loøng daï chuùng ta thaønh heïp hoøi.
Chæ caàn ngaøy hoâm nay coù theå qua ñi laø ñöôïc roài, ngaøy mai theá naøo khoâng caàn bieát. Chieán tranh seõ coøn keùo daøi ñeán möùc ñoä naøo, ai maø thaáy tröôùc ñöôïc ! Chieán tranh aûnh höôûng ñeán thuûy lôïi, thuûy lôïi bò phaù huûy roài thì ñeán haïn haùn lôùn, sau haïn haùn laø ñeán naïn chaâu chaáu.
Nhöõng tai hoïa naøy, haïn haùn, ngaäp luït, chaâu chaáu, roài ñaát hoang nghìn daëm. Trong lòch söû, caùi caâu " Ngöôøi aên thòt laãn nhau " khoâng bieát ñaõ xuaát hieän ñeán maáy chuïc laàn hay maáy traêm laàn. Neáu chuùng ta nghó raèng chuùng ta laø moät daân toäc coù vaên minh cao, sao laïi coù theå coù caùi haønh vi daõ man aáy ? Cuõng chæ vì nhöõng tai naïn ñoái vôùi chuùng ta quaù nhieàu, laïi bò tai naïn quaù laâu !
Chaúng caàn noùi quoác gia daân toäc gì caû, chæ noùi töøng caù nhaân, moät con ngöôøi neáu baàn cuøng quaù laâu ngaøy, quaù ö khoå sôû, ngöôøi aáy roài ñoái vôùi baát cöù söï vieäc gì cuõng ñeàu sinh ra caùi taâm lyù nghi ngôø.
Maáy hoâm tröôùc khi ra tuø, moät quan chöùc keâu toâi ra baûo : " Toâi baùo cho anh moät tin möøng, anh saép ñöôïc thaû roài ! ". Toâi noùi : " Toâi chaùn thòt thoû laém roài ! ". Anh ta baûo : " Anh khoâng tin toâi aø ? Toâi noùi doái anh laøm gì ? ". Toâi phaûi yeâu caàu anh ta ñem giaáy ñeán cho toâi xem.
Bôûi vì toâi ñaõ töøng quaù tin, töøng bò gaït quaù nhieàu, moãi laàn nhö vaäy ñeàu thaát voïng. Moät ngöôøi bò naïn quaù laâu coù quyeàn khoâng tin vaøo nhöõng tin töùc toát. Moät daân toäc cuõng vaäy. Bò ñaøy ñoïa laâu ngaøy, moïi ngöôøi cho raèng sang moät trieàu ñaïi môùi coù theå roài seõ nhö theá naøy, theá noï. Keát quaû gaàn nhö khoâng coù moät laàn naøo laø khoâng huït haãng.
Coù ngöôøi hoûi : taïi sao Trung Quoác khoâng coù kieán truùc lôùn maø nöôùc ngoaøi laïi coù ? - AÁy laø vì caùc kieán truùc Trung Quoác thöôøng laøm baèng goã, deã bò muïc. Toâi cho raèng ñoù khoâng phaûi laø caâu traû lôøi ñuùng maø nguyeân nhaân laø vì cöù sau moãi moät
trieàu ñaïi môùi leân laø chuùng laïi bò ñem ñoát ñi.
Nhaø Taàn ñeå laïi nhöõng cung A Phoøng ñeïp nhö theá, nhöng Haïng Vuõ cho raèng ñoù laø moà hoâi nöôùi maét cuûa daân, do chính trò baïo ngöôïc laøm ra, beøn cho moät moài löûa. Chæ maáy hoâm sau, Haïng Vuõ laïi cho xaây moät cung ñieän khaùc. Roài qua maáy hoâm nöõa seõ coù moät keû khaùc pheâ bình cho raèng ñaáy laø baïo chính, laø moà hoâi nöôùc maét nhaân daân, laïi thieâu ruïi ñi. Cöù nhö theá maø ñi ñeán choã maõi maõi ngheøo xô xaùc, khoâng coù caùch naøo môû mang ñöôïc ñaàu oùc, xaây döïng ñöôïc loøng töï toân.
Laïi coù caâu caùch ngoân " Ña naïn höng bang " (nhieàu naïn thì döïng ñöôïc nöôùc). Tröôùc tieân chuùng ta caàn hieåu raèng caùch ngoân thuoäc veà caûm tính, trong moät ñieàu kieän ñaëc bieät naøo ñoù, noù laø chaân lyù, nhöng noù khoâng heà coù tính khoa hoïc. Neáu " naïn " maø quaù nhieàu thì laøm caùch naøo " höng bang " ñöôïc ? Ñoái vôùi caùch ngoân nhaát ñònh caàn coù nhaän thöùc.
Laïi laáy moät ví duï noùi " Ai binh taát thaéng " (Quaân lính ñau buoàn thì seõ thaéng traän), ñieàu naøy coù theå khoâng coù gì laø chaéc chaén. Ai binh chaúng ñaõ töøng thaát baïi ñaày raãy ! Moät ñoäi quaân duø lôùn maø roát cuoäc bò tieâu dieät, luùc ñoù khoâng phaûi thaønhø ai binh thì laø gì ? Gioáng nhö khi Carthage (Caùc-ta-giô ôû Baéc Phi) choáng laïi La-Maõ, ñeán luùc cuoái cuøng cô hoà caû nöôùc ñeàu laø quaân binh, coù theå noùi " vöøa khoùc vöøa ñaùnh ", keát cuïc vaãn bò La-Maõ tieâu dieät. " Ai binh " chöa chaéc ñaõ thaéêng. " Naïn " maø quaù nhieàu chaéc gì ñaõ döïng ñöôïc nöôùc ? Phaûi noùi raèng " naïn " nhieàu ñuùng möùc, ñuùng thôøi may ra môùi coù theå " höng bang " ñöôïc.
Coøn Trung Quoác thì sao ? Döôøng nhö caùi " naïn " laïi quaù nhieàu. Cuõng may laø caùi quaù nhieàu ñoù chöa ñaït ñeán ñoä tieâu dieät caû chuùng ta, nhöng cuõng ñaõ ñeán caùi choã ñuû nhieàu ñeå laøm cho chuùng ta maát caû linh tính.
Ñieåm thöù ba :
Chuùng ta phaùt hieän ñöôïc trong lòch söû Trung Quoác moät hieän töôïng kyø quaùi maø caùc nöôùc khaùc khoâng coù, ñoù laø cheá ñoä khoa cöû, hay goïi taét laø " Quan tröôøng ".
Nhaät Baûn haáp thuï vaên hoùa Trung Quoác moät caùch toaøn dieän. Khoâng caùi gì Trung Quoác coù maø hoï khoâng töøng tieáp nhaän, töø caùi nhoû nhö manh chieáu (Tatami), ñoâi guoác (Geta), ñeán caùi lôùn nhö cheá ñoä, toå chöùc chính trò, v.v.., nhöng chæ coù moät ñieåm maø hoï khoâng tieáp nhaän, maø ñieåm naøy ñaõ giuùp hoï trôû thaønh moät nöôùc huøng cöôøng raát nhanh choùng trong thôøi Minh Trò Duy Taân, ñoù laø cheá ñoä khoa cöû.
Cheá ñoä khoa cöû Trung Quoác cuõng coù nhöõng taùc duïng toát, nhöng laïi ñeû ra " vaán ñeà quan tröôøng ". Quan tröôøng laø moät caùi maïng nheän kyø quaùi, nhìn thì khoâng thaáy, sôø khoâng ñuïng, nhöng luùc bò rôi vaøo roài môùi bieát. Ta khoâng theå duøng chöõ Bureaucrats tieáng Anh ñeå dòch chöõ " quan lieâu " trong tieáng Trung Quoác ñöôïc, bôûi chöõ naøy khoâng loät taû heát ñöôïc caùi ñaëc tröng cuûa noù. Quan lieâu chaúng trung thaønh vôùi quoác gia, laõnh tuï gì caû, chæ taän taâm taän löïc vôùi keû caát nhaéc noù leân laøm quan. Caùc trieàu ñaïi Trung Quoác coù theå thay ñoåi, song quan tröôøng vaãn theá.
Ngöôøi Maõn Thanh sôû dó thoáng trò ñöôïc ngöôøi Taây Taïng, ngöôøi Moâng Coå, ngöôøi Haùn vì bieát nhaém vaøo nhöôïc ñieåm cuûa caùc daân toäc naøy.
Ñoái vôùi ngöôøi Taây Taïng hoï duøng ñaïo Laït-ma, môøi nhöõng taêng löõ laït-ma ñeán Baéc Kinh vaø ñoái xöû vôùi hoï cöïc kyø cung kính.
Ñoái vôùi ngöôøi Moâng Coå thì hoï duøng thuû ñoaïn hoân nhaân, gaû nhöõng coâng chuùa cho nhöõng hoaøng töû Moâng Coå, con caùi lai sinh ra thaønh ra con chaùu cuûa mình, ñem chuùng nuoâi döôõng ôû cung ñình nhaø Thanh. Caùc vöông töû ñoù moät khi lôùn leân khoâng theå naøo phaûn laïi chuù baùc coâ dì cuûa chuùng.
Trong khi ñoù coâng chuùa Maõn Chaâu khoâng bao giôø laáy ngöôøi Haùn. Ngöôøi Maõn Chaâu trò ngöôøi Haùn baèng phöông phaùp khoa cöû. Hoï bieát ngöôøi Trung Quoác coù caùi khuyeát ñieåm laø thích laøm quan. Neáu toâi cho anh caùi hy voïng ñöôïc laøm quan thì anh coù theå ngoan ngoaõn ñem giao ngay heát caû yù thöùc daân toäc laãn phaåm giaù con ngöôøi.
Sôû dó " Quan tröôøng " coù caùi boä maët cuûa caùc xaõ hoäi thaàn bí vì noù mang nhöõng tieâu chuaån cö xöû vaø nhöõng quan nieäm veà giaù trò raát ñaëc thuø.
Noù khoâng trung thaønh vôùi vua, vua thay thì noù vaãn laøm quan. Noù cuõng khoâng sôï maát nöôùc, nöôùc maát, chæ caàn noù vaãn ñöôïc laøm quan thì noù vaãn laøm. Caùi xaõ hoäi aên chôi, phuø hoa laø nôi caùc quan ra oai, töï nhieân hình thaønh moät heä thoáng töông hoã bao che giöõa caùc quan vôùi nhau - moät quan heä voâ cuøng phöùc taïp.
Quyeån saùch " Quan tröôøng hieän hình kyù " laø moät quyeån saùch phaân tích caùi caáu truùc cuûa cheá ñoä quan tröôøng Trung Quoác döôùi caëp maét nghieân cöùu nhöõng vaán ñeà xaõ hoäi. Bôûi vì töø khi quan tröôøng ñöôïc thieát laäp, nhöõng quan heä giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi taïi Trung Quoác caøng trôû neân tinh xaûo. Caùc vò ôû Myõ laâu naêm coù thaáy raèng caùi quan heä giöõa con ngöôøi ôû Myõ so vôùi Trung Quoác thì quaù ñôn thuaàn khoâng ?
ÔÛ Trung Quoác coù moät caâu noùi : " Laøm vieäc thì deã, laøm ngöôøi thì khoù ! ". Laøm ngöôøi laø theá naøo nhæ ? Töùc laø laøm sao cho caùi quan heä giöõa con ngöôøi vôùi nhau ñöôïc toát ñeïp.
Coù moät vôû Kinh kòch (kòch Baéc Kinh) nhan ñeà " Thaåm ñaàu thích thang " (khaùm ñaàu tìm keû gieát oâng Thang) trong ñoù coù moät quan toøa, moät vò boài thaåm vaø moät goùa phuï nhan saéc xinh ñeïp maø choàng vöøa bò möu saùt. Trong phieân toøa ngöôøi ñaøn baø goùa oâm moät ñaàu ngöôøi ñöùng khoùc. Nhieäm vuï cuûa toøa laø phaûi xaùc minh xem ñaáy laø ñaàu cuûa ai. Neáu ñuùng laø ñaàu cuûa choàng baø ta thì vuï aùn xem nhö coù theå keát thuùc. Nhöng neáu laø ñaàu cuûa moät ngöôøi khaùc thì vuï aùn naøy coøn lieân quan ñeán raát nhieàu ngöôøi, vaø coù theå seõ coøn nhieàu ngöôøi khaùc seõ cheát. OÂng boài thaåm coù yù thích ngöôøi ñaøn baø goùa treû ñeïp naøy, vaø baø naøy cuõng ra aùm hieäu cho oâng ta bieát laø baø ta seõ öng thuaän taùi giaù vôùi oâng aáy, neân oâng naøy moät möïc raèng ñaáy laø ñaàu cuûa choàng baø ta. Nhöng sau khi xem chöøng vuï aùn coù veû xong xuoâi, baø goùa beøn toû yù khoâng muoán laáy oâng boài thaåm nöõa. OÂng naøy cuõng laäp töùc quay phaét ra nhaát quyeát baûo caùi ñaàu aáy laïi khoâng phaûi laø cuûa choàng baø ta nöõa. Vôû kòch naøy tieâu bieåu cho caùi phaûn phuùc trong quan heä quan tröôøng cuûa ngöôøi Trung Quoác chuùng ta. Ñaàu thaät, ñaàu giaû cho ñeán phuùt cuoái cuøng cuõng khoâng ai coù theå bieát nhö theá naøo.
Toâi nghó raèng trong chuùng ta nhieàu ngöôøi ñaõ veà laøm vieäc ôû Trung Quoác hoaëc seõ veà laøm vieäc trong töông lai, toâi tin chaéc khoù khaên caùc vò gaëp phaûi thöôøng khoâng dính daùng ñeán baûn thaân coâng vieäc, maø dính ñeán nhöõng ngöôøi cuøng laøm vieäc vôùi caùc vò.
Noùi ví duï anh laøm vieäc ôû moät loø nguyeân töû. Anh coù bieát gì veà nguyeân töû hay khoâng, ñoù laø moät vaán ñeà thuoäc coâng vieäc. Nhöng seõ raày raø to neáu moät hoâm anh caàn moät ñinh oác cho loø phaûn öùng maø ngöôøi quaûn lyù oác vít laïi nghæ vieäc. Anh ta bò oám, ñöông nhieân xin nghæ, anh khoâng theå caám ngöôøi ta oám ñöôïc. Nhöng söï thaät anh ta laïi khoâng heà caûm cuùm gì caû, chæ nghæ ñeå ñi ñaùnh maø chöôïc ? Taïi sao ?
Bôûi vì quan heä giöõa anh vaø ngöôøi aáy khoâng ñöôïc toát ñeïp. Caùi loø nguyeân töû cuûa anh coù hoaït ñoäng ñöôïc hay khoâng, thaäm chí coù bò noå tung ñi nöõa, caùi vieäc aáy ngöôøi ñoù cuõng coùc caàn. Neáu anh baûo nöôùc nhaø bò thieät haïi thì cuõng keä, toâi cöù vieäc quan toâi laøm.
Ñoù laø caùi ñaàu oùc quan tröôøng tích luõy töø maáy nghìn naêm, moät chöùng beänh vaãn coøn duy trì ñeán cuoäc Baéc Phaït cuûa quaân Caùch maïng Quoác daân naêm 1928.
Veà maët quaân söï, trong khi quaân ñoäi ñaùnh deïp caùc söù quaân ôû mieàn Baéc, thì veà maët chính trò caùi chaát ñoäc cuûa quan tröôøng laïi traøn xuoáng mieàn Nam. Tröôùc kia giöõa nhöõng ñoàng chí caùch maïng tình caûm raát trong saùng, nhöng khi ñaõ bò cuoán huùt vaøo giôùi quan tröôøng boãng trôû thaønh phöùc taïp gheâ gôùm, phöùc taïp ñeán ñoä moät ngöôøi laønh maïnh khoâng theå naøo chòu noåi.
Caùi quan heä giöõa con ngöôøi vôùi nhau trôû thaønh moät loaïi keo dính ñeán ñoä heã daùn vaøo roài laø khoâng theå naøo gôõ ra ñöôïc nöõa. Coù ai trong caùc vò thaáy ñieàu ñoù khi veà nöôùc khoâng?
Laáy moät ví duï khi anh veà nöôùc, baïn beø môøi anh ñi aên côm, anh daùm caû gan töø choái thì tình baïn seõ töø ñoù bò soå toeït ngay. Ñoù laø ñaëc tính cuûa quan tröôøng, noù laøm cho quan heä con ngöôøi trôû neân khuùc maéc gheâ gôùm. Taïi sao laïi nhö theá ? Taïi sao anh ta phaûi xöû söï nhö vaäy ? Bôûi vì laøm nhö theá thì caùi ñòa vò cuûa anh ta môùi caøng theâm vöõng chaéc.
Toâi coù moät ngöôøi baïn veà Ñaøi Loan ñöôïc moät ngöôøi chöa heà quen môøi aên côm. Sau khi aên xong, ngöôøi naøy môùi nhôø anh ñem duøm veà Myõ moät moùn ñoà. Ngöôøi naøy laøm ra veû nhôø vaû raát töï nhieân, nhö theå baïn beø vaãn thöôøng giuùp ñôõ nhau chöù khoâng phaûi ñaùnh ñoåi moät böõa côm ñeå laáy chuyeän ñöa ñoà.
Caùi hieän töôïng quan tröôøng laø nhö vaäy, gioáng kieåu anh laøm loø nguyeân töû, caùi loø phaûn öùng haït nhaân naøy raát nguy hieåm khoâng phaûi ai cuõng moù vaøo ñöôïc. Nhöng ngöôøi noï laïi cho raèng ñaõ laø baïn beø vôùi nhau cho anh ta sôø ñeán moät caùi thì ñaõ sao.
Thöôøng thöôøng moät ngöôøi tröôùc khi laøm quan vaø sau khi ñöôïc laøm quan laø hai loaïi ngöôøi khaùc nhau. Thaät ra noùi nhö vaäy khoâng loâ-gíc. Chæ coù theå noùi raèng heã caùi " quan tính " cuûa moät ngöôøi caøng höng thònh thì caùi nhaân tính cuûa ngöôøi ñoù caøng bieán maát ñi. Khoâng coøn nhaân tính nöõa, chæ coøn caùi quan tính luùc laøm quan. Cho ñeán moät ngaøy taát phaûi veà höu, luùc ñoù caùi nhaân tính may ra môùi hoài phuïc.
Söï toàn taïi cuûa quan tröôøng laøm cho caùch laøm vieäc taïi Trung Quoác trôû thaønh raát ñaëc bieät, khieán cho quyõ ñaïo cuûa söï phaùt trieån vaên hoùa ñi leäch höôùng.
Ñieåm thöù tö :
Toâi cho raèng Khoång Khaâu (Khoång Töû) laø moät nhaân vaät vó ñaïi, tri thöùc uyeân baùc, laïi coù moät taám loøng nhaân haäu vaø nhöõng coáng hieán lôùn ñoái vôùi xaõ hoäi. Caùi Nho giaùo do Khoång Khaâu cuøng nhöõng hoïc phaùi Nho gia sau naøy laäp ra ñeàu ñaõ aûnh höôûng ñeán ngöôøi Trung Quoác moät caùch saâu roäng, vaø coøn aûnh höôûng ngay caû ñeán chuùng ta ngaøy nay. Nhöng tinh thaàn nhaø Nho laø moät tinh thaàn baûo thuû, noùi moät caùch nghieâm tuùc hôn thì nhaø Nho khoâng nhöõng raát baûo thuû maø coøn phaûn tieán boä.
Chöõ " Nho " naøy vaøo thôøi Xuaân Thu Chieán Quoác chæ ñöôïc duøng theo nghóa söû duïng trong nghi leã cuùng teá. Moät nhaø Nho laø moät ngöôøi hieåu bieát caùi trình töï cuùng teá. Gaëp luùc quoác gia caàn caùc nghi leã môùi caàn loaïi ngöôøi naøy ñoùng goùp yù kieán. Baûn chaát loaïi ngöôøi naøy voán neä coå. Thôøi ñoù chöa coù leã nhaïc môùi, phaûi duøng leã nhaïc thôøi coå. Ñeå coù mieáng côm nhaø Nho phaûi giöõ gìn sao cho ngheà nghieäp cuûa hoï ñöôïc oån ñònh neân sinh ra thoùi neä coå. Neáu chuùng ta khoâng duøng töø neä coå, suøng baùi nhöõng caùi cuõ, vì cho raèng noù coù nghóa xaáu thì cuõng phaûi baûo laø hoï raát baûo thuû.
Caùi tinh thaàn baûo thuû naøy ôû Trung Quoác ñaõ trôû thaønh moät yù thöùc beàn bæ, laøm cho xaõ hoäi maát heát söùc saùng taïo, maát taäp quaùn töï tìm hieåu, töï pheâ phaùn.
Baïn beø luùc noùi chuyeän veà nöôùc Myõ (xin loãi, toâi cöù muùa buùa tröôùc cöûa Loã Ban, toâi muoán noùi chôi thoâi, xin quyù vò cöù nghe chôi chöù ñöøng tin thaät !), coù ngöôøi noùi veà vieäc ñaøn aùp chuûng toäc, naøo taøn saùt daân da ñoû, ngöôïc ñaõi da ñen, kyø thò da vaøng. Toâi ñaõ töøng ñi tham quan ñaûo Angel (En-giôn), ñaõ ñöôïc nhìn thaáy chöõ vaø nhöõng doøng thô ngöôøi Trung Quoác ñeå laïi noùi leân nhöõng saàu thaûm vaø ñau khoå cuûa ñôøi hoï.
Nhöõng khuyeát ñieåm naøy cuûa nöôùc Myõ coù thaät khoâng ? Dó nhieân laø coù thaät, thaäm chí coøn hôn söï töôûng töôïng cuûa chuùng ta nöõa. Nhöng chuùng ta phaûi löu yù theâm moät vaán ñeà khaùc, ñoù laø ñoái vôùi caùc khuyeát ñieåm kia hoï coù khaû naêng söûa ñoåi khoâng ? Töï hoï coù yù thöùc ñöôïc vaán ñeà khoâng ? Tình hình hieän nay so vôùi tröôùc coù khaù hôn khoâng ? Neáu khoâng thì tieàn ñoà cuûa nöôùc naøy chaéc chaén cuõng khoâng saùng suûa gì. Neáu coù thì chuùng ta phaûi thaáy raèng ñaáy laø moät quoác gia vó ñaïi, coù moät söùc soáng doài daøo.
Tröôùc kia nöôùc Myõ coù " caây treo coå ngöôøi ", baây giôø khoâng coøn nöõa. Xöa kia nöôùc Myõ ñoái vôùi tuø nhaân coù duøng " nhaø lao nöôùc ". Baây giôø khi baéêt bôù ngöôøi, hoï phaûi ñoïc ñieàu thöù 9 cuûa Hieán phaùp cho ngöôøi aáy. Nöôùc Myõ ñaõ coù nhöõng ñieàu sai laïc, nhöng laïi coù naêng löïc söûa sai.
Nhöng daân toäc Trung Quoác chuùng ta laïi hoaøn toaøn khoâng coù naêng löïc naøy. Tình traïng neä coå laâu daøi, khoâng caàu tieán, baûo thuû, ñaõ laøm cho caùi naêng löïc naøy tieâu tan.
Nhìn laïi lòch söû chuùng ta seõ thaáy Thöông Öôûng - moät nhaø tö töôûng ñôøi Taàn - ñaõ duøng luaät phaùp bieán ñoåi nöôùc Taàn nhö theá naøo. Tröôùc ñoù daân chuùng sinh hoaït trong gia ñình, boá meï, con caùi, anh chò em, lôùn nhoû ñeàu naèm chung treân moät giöôøng gaïch lôùn ( caùi khaùng, moät loaïi giöôøng xaây baèng gaïch hoaëc ñaát, ôû döôùi coù beáp löûa vöøa ñeå naáu aên vöøa söôûi aám vaøo muøa ñoâng).
Thöông Öôûng daïy hoï caùch soáng vaên minh baèng caùch baét boá meï, con caùi khoâng ñöôïc nguû chung phoøng, anh trai, em gaùi cuõng vaäy. Ñieàu naøy cho thaáy vaøo thôøi ñoù chuùng ta laø moät quoác gia man rôï vaø laïc haäu ñeán döôøng naøo.
Thöông Öôûng chaúng phaûi ñaõ phaùt minh ra bom nguyeân töû, cuõng khoâng phaûi ñaõ caûi caùch veà maët vaät chaát, nhöng ñaõ duøng phaùp cheá ñeå taïo ra moät cheá ñoä môùi, moät xaõ hoäi môùi, giaùo duïc con ngöôøi veà maët vaên hoùa. Vaø caûi caùch ñoù cuûa oâng cô baûn ñaõ thaønh coâng.
Thöông Öôûng laø ngöôøi cuûa theá kyû thöù IV tröôùc Taây lòch. Hôn 2.000 naêm sau ñoù chöa coù ai ñoät phaù theâm moät laàn nöõa, laøm ñöôïc nhöõng caûi caùch cô baûn nhö vaäy. Cöù moãi laàn coù ngöôøi muoán ñoät phaù, cuoái cuøng ñeàu thaân baïi danh lieät, cöûa nhaø tan naùt, tính maïng khoâng coøn. Chính soá phaän Thöông Öôûng roài cuoái cuøng cuõng bò nguõ maõ phaân thaây. Nho gia hoïc phaùi thöôøng thöôøng vaãn laáy caùi keát cuïc bi thaûm cuûa Thöông Öôûng ñeå raên ñe nhöõng keû muoán caûi caùch vaø uy hieáp söï tieán boä cuûa ngöôøi Trung Quoác.
Trong lòch söû Trung Quoác coøn coù moät nhaø caûi caùch lôùn nöõa laø Vöông An Thaïch, moät ngöôøi maø ñaïo ñöùc, hoïc löïc cuøng söùc laøm vieäc ñeàu khoâng coù choã naøo coù theå cheâ ñöôïc. Nhöng nhöõng caûi caùch cuûa oâng toaøn gaëp traéc trôû lôùn. Tröông Cö Chính cuõng vaäy, oâng cuõng gaëp moät keát cuïc theâ thaûm nhö Thöông Öôûng, luùc vöøa maát thì nhaø bò nieâm phong, con bò boû ñoùi cho cheát. Roài ñeán cuoäc caûi caùch naêm Maäu Tuaát (1898) cuûa Khang Höõu Vi cuõng chaúng khaùc gì, taát caû ñeàu thaát baïi !
Nho gia hoïc phaùi coù moät caùch noùi : " Neáu khoâng coù lôïi möôøi phaàn thì khoâng caàn caûi caùch ! " (Lôïi baát thaäp, baát bieán phaùp). Ñaïi yù muoán noùi raèng neáu lôïi ích khoâng ñaït 100 % thì khoâng neân caûi caùch. Caùi quan nieäm naøy laø moät nguyeân nhaân lôùn nhaát laøm cho daân toäc Trung Quoác chuùng ta khoâng theå tieán boä, khoâng theå huøng maïnh ñöôïc. Vì baát cöù moät caûi caùch naøo cuõng khoâng theå ñem laïi möôøi phaàn möôøi lôïi ích caû. Chæ caàn ñaït lôïi ích laáy naêm phaàn röôõi cuûa möôøi phaàn cuõng laø lôùn laém roài.
Toái hoâm qua coù vaøi vò noùi chuyeän veà vaán ñeà phieân aâm tieáng Haùn, coù ngöôøi ñeà caäp ñeán khuyeát ñieåm naøy, coù ngöôøi noùi ñeán khuyeát ñieåm khaùc, nhöng treân ñôøi naøy thöû hoûi coù caùi caûi caùch naøo maø khoâng coù khuyeát ñieåm ? Caùi thì coù vaán ñeà veà maët tình caûm, caùi thì veà maët lyù luaän. Neáu anh muoán 100 % khoâng coù vaán ñeà thì treân ñôøi naøy laøm gì coù ñöôïc caùi chuyeän quaùi dò ñoù.
Vì tinh thaàn nhaø Nho voán baûo thuû neân coù laàn moät vò hoaøng ñeá trieàu Toáng hoûi Tö Maõ Quang : " Coù nhaát ñònh caàn caûi caùch khoâng ? Ví nhö cöù giöõ ñöôïc luaät phaùp cuûa Tieâu Haø töø trieàu Taây Haùn maø khoâng thay ñoåi gì coù ñöôïc khoâng ? " Tö Maõ Quang ñaùp : " Ñöông nhieân laø ñöôïc, bôûi vì coù quaù nhieàu keû ngoâng cuoàng, boïn hieáu söï cöù muoán söûa ñoåi laêng nhaêng chæ toå taïo dòp may cho ñaïo taëc hoaønh haønh. Neáu khoâng muoán thay ñoåi gì thì nhöõng phong tuïc toát ñeïp töø thôøi Nghieâu Thuaán cuõng coù theå giöõ ñeán ngaøy nay ".
Tö Maõ Quang laø moät kieän töôùng trong giôùi quan tröôøng thôøi baáy giôø. Caùi loaïi saâu moït haïi nöôùc, haïi daân naøy laø moät trôû löïc cöïc lôùn cho söï tieán boä cuûa Trung Quoác.
Luùc vöøa leân Teå töôùng, vieäc ñaàu tieân Tö Maõ Quang laøm laø xoùa saïch toaøn boä nhöõng luaät phaùp môùi cuûa Vöông An Thaïch, goàm caû ñaïo luaät roõ raøng möôøi phaàn hieäu quaû veà caùch tuyeån ngöôøi (Moä dòch phaùp). Toâ Ñoâng Pha vaø con cuûa Phaïm Troïng Yeâm laø Phaïm Thuaàn Nhaân ñeàu ñöùng ra phaûn ñoái. Tö Maõ Quang lieàn trôû maët ngay vôùi hoï.
Ñieàu naøy cho thaáy ôû thôøi ñaïi Baïn Cöôùc Thaïch boïn quan tröôøng chaúng keå thò phi, chaúng nghó ñeán lôïi ích nhaân daân, chaúng trung thaønh gì vôùi nguyeân thuû quoác gia, maø chæ trung thaønh vôùi lôïi ích baûn thaân.
Tö Maõ Quang thaät ra cuõng chaúng phaûi laø moät nhaø chính trò gì caû, baát quaù chæ laø moät teân quan tröôøng dô baån theá thoâi.
Ñieåm thöù naêm :
Vaán ñeà cuoái cuøng toâi muoán noùi laø caùi taùc haïi cuûa naïn daân soá quaù ñoâng. Cöù sau caùc cuoäc noäi chieán, thay ñoåi trieàu ñaïi laø daân soá noå buøng. Theá roài caùi voøng luaån quaån bi thaûm laïi baét ñaàu : chieán tranh, taøn saùt, töû vong.
Coù ngöôøi baûo caùi ñaát Myõ söôùng quaù, möùc soáng cao theá ! Khoâng bieát caùc vò coù chuù yù moät ñieàu laø daân soá Myõ chæ coù 260 trieäu ngöôøi. Giaû söû daân soá Myõ taêng leân moät tyû ngöôøi hoaëc taát caû daân Trung Quoác laïi doïn sang Myõ ôû thì tình hình seõ ra sao ?
Vaán ñeà daân soá laø moät vaán ñeà nguy ngaäp. Neáu Trung Quoác muoán trôû neân giaøu maïnh taát phaûi lieàu maïng giaûm daân soá.
Coù caâu noùi " Nhieàu ngöôøi thì laøm baêng baêng, ít ngöôøi thì aên baùnh mì haáp " (moät loaïi baùnh reû nhaát). Thôøi xöa thì coù theå nhö theá thaät nhöng thôøi nay thì khoâng. Ngöôøi nhieàu quaù chæ toå thaát nghieäp. Moät traêm ngöôøi laøm chaúng baèng moät caùi ñieän naõo (maùy vi tính).
Caâu " Ít ngöôøi thì aên baùnh mì haáp " laø moät chaân lyù ñaõ loãi thôøi. Thu nhaäp gia ñình nuoâi hai, ba ñöùa con thì coøn ñuû ñeå duy trì moät möùc soáng töông ñoái khaù. Nhöng neáu chaúng may khoâng ñeå yù maø coù 200 ñöùa, thì laáy gì maø nuoâi chuùng noù ? Tieàn aên, ôû, tieàn hoïc, tieàn quaàn aùo,... laáy ñaâu ra ?
Trung Quoác ngöôøi quaù ñoâng, ngheøo khoå quaù lôùn, quan tröôøng quaù maïnh, caïnh tranh quaù khaéc nghieät, nhöõng lyù do naøy sinh ra nôi ngöôøi Trung Quoác caùi hieän töôïng baån, loaïn , oàn, xaâu xeù laãn nhau. Ngöôøi Trung Quoác coù caâu " Khí theá hung haêng " (lai theá hung hung) ñeå noùi vieäc chuùng ta khoâng bieát ñoái xöû vôùi nhau moät caùch coù leã ñoä.
Luùc toâi ôû Los Angeles (Los Angeles) coù ngöôøi hoûi toâi caûm töôûng veà nöôùc Myõ. Toâi baûo nöôùc Myõ laø moät nöôùc troïng leã nghóa. Laïi hoûi theá Trung Quoác coù phaûi laø moät nöôùc troïng leã nghóa khoâng ? Toâi cho laø Trung Quoác laø moät nöôùc tuyeät ñoái khoâng troïng leã nghóa. Ngöôøi Trung Quoác thaät thoâ loã, haàu nhö luùc naøo cuõng chuaån bò saün moät ñoøn ñeå ñaùnh phuû ñaàu ñoái phöông.
Caùc vò chaéc chaén coù theå thaáy ngöôøi Trung Quoác raát ít cöôøi. Phaûi chaêng vì quaù nhieàu hoaïn naïn, ñau khoå, saàu naõo quaù laâu laøm cho hoï khoâng theå cöôøi noåi nöõa ? Cho neân toâi môùi thaáy daân Myõ thaät laø raát vui söôùng, ít nhaát ñoù laø nöôùc Myõ maø toâi gaëp, toâi tieáp xuùc. Moät nöôùc raát haïnh phuùc, löông thieän, hay giuùp ñôõ ngöôøi khaùc. So saùnh vôùi ngöôøi Myõ thì ngöôøi Trung Quoác luùc naøo cuõng lo aâu, loøng ñaày nhöõng yù töôûng haän thuø, chæ sôï ngöôøi khaùc laøm cho mình thieät haïi. Trong cuoäc soáng luùc naøo cuõng lo ngay ngaùy, ñoâi maét ñeå töï veä luùc naøo cuõng saün saøng long leân soøng soïc.
Coù ngöôøi noùi ôû Myõ ngöôøi ta kyø thò chuûng toäc. Dó nhieân laø coù, nhöng söï thaät laø khoâng phaûi chæ rieâng ôû Myõ. ÔÛ nöôùc naøo maø khoâng coù kyø thò chuûng toäc ? Nhöng ít nhaát nöôùc Myõ cuõng coøn bao dung chuùng ta, khoâng nhöõng bao dung con ngöôøi maø coøn dung tuùng caû nhöõng caùi baát lòch söï, dô baån, hoãn loaïn, oàn aøo vaø söï xaâu xeù laãn nhau cuûa chuùng ta nöõa.
Ñaáy laø nhöõng ñieàu toâi ñaõ " khaûo saùt " ñöôïc khi ñeán Myõ. Toâi raát taâm ñaéc vaø noùi ra thaønh thöïc khoâng daáu dieám. Coøn nhöõng öu ñieåm cuûa chuùng ta, khoâng caàn nhaéc laïi laøm gì, vì coù noùi ñi noùi laïi noù vaãn coøn ñoù, khoâng noùi noù cuõng chaúng ñi ñaâu maát. Toâi chæ nhaéc ñeán khuyeát ñieåm ñeå chuùng ta coù theå töï phaûn tænh. Nhöõng khuyeát ñieåm naøy voâ cuøng nghieâm troïng. Caùi huõ töông vaên hoùa cuûa chuùng ta chöùa ñöïng bieát bao vaán ñeà phöùc taïp. Phaûi laøm sao baây giôø ?
Toâi xin coù vaøi yù kieán sau ñaây :
Nhöõng vaán ñeà naøy - neáu laø vaán ñeà - thì ñoái vôùi chuùng ta caùi phaûn öùng ñaàu tieân nhö moät con ngöôøi laø phaûi töï mình tìm toøi, suy nghó. Töø maáy nghìn naêm nay, toaøn nhöõng ngöôøi khaùc - thaùnh nhaân, caùc quan lôùn hoaëc nhöõng loaïi ngöôøi nhö theá - ñaõ thay chuùng ta suy nghó. Töï mình, chuùng ta thaáy khoâng caàn suy nghó hoaëc khoâng daùm suy nghó xem neân laøm theá naøo môùi ñuùng. Ngöôøi Trung Quoác töïa hoà cöù nhö keû coù nhu caàu luyeän taäp cho mình thaønh ngöôøi ngoác ñi.
Sau khi baùo chí Ñaøi Baéc ñaêng tin con trai tyû phuù Rockefeller (Roác-cô-pheâ-lô) ñi thaùm hieåm New Guinea (Taân Ghi-ne)â bò thoå daân aên thòt, töùc thì coù nhieàu ngöôøi baûo : " Coù phuùc maø khoâng bieát höôûng, mình maø nhö noù thì ñi Ghi-neâ laøm khæ gì ! "
Khi ôû Phoenix (Pheâ-nic) toâi truù chaân laïi nhaø moät gia ñình Myõ khoaûng naêm, saùu ngaøy. Con gaùi chuû nhaø teân laø Margaret (Ma-ga-reùt), 16 tuoåi ñaõ ñi Honduras (OÂn-ñu-raùt) ñeå daäy cho ngöôøi baûn xöù hieåu ñöôïc caùch giöõ gìn ñoâi maét. Trình ñoä veä sinh ôû nöôùc naøy coøn teä hôn ôû Trung Quoác nöõa, nghóa laø moät nôi raát baån. Theá maø ñuùng luùc toâi ôû ñoù thì coâ ta veà nhaø, keå chuyeän cho meï nghe, maët maøy hôùn hôû baûo raèng sang naêm coâ seõ laïi ñi nöõa, vì coâ thaáy caàn giuùp ñôõ nhöõng ngöôøi ngheøo vaø laïc haäu ôû nôi ñoù. Meï coâ khoâng nhöõng ñoàng yù maø coøn khích leä coâ.
Ngöôøi Trung Quoác chuùng ta coù leõ seõ nghó raèng neáu laø mình chaéc chaúng caàn ñi ñeán caùi nôi khæ ho coø gaùy ñoù laøm gì. Nhöng ngöôøi meï ôû nöôùc Myõ kia laïi ca ngôïi con gaùi mình, cho raèng con gaùi mình coù yù thöùc, coù loøng toát, bieát toû ra coù theå xaû thaân vì ngöôøi khaùc, vaø vì vaäy raát laáy laøm haõnh dieän. Thaät ra ñoái vôùi toâi baø ta cuõng chaúng coù nhu caàu khoe khoang caùi loøng toát cuûa coâ con gaùi laøm gì. Maø toâi cuõng khoâng theå cho coâ ta laøm quan hay tieàn baïc gì caû. Döôùi maét cuûa baø ta chaúng qua toâi cuõng chæ laø thaønh vieân cuûa moät daân toäc laïc haäu maø thoâi. Caùi ñoäng cô trong thaâm taâm ngöôøi meï aáy chæ laø loøng chaân thaønh.
Trong nhöõng hoaøn caûnh töông töï ngöôøi Trung Quoác luùc naøo cuõng seõ quaù thoâng minh. Bôûi toâi nghó raèng treân theá giôùi naøy khoâng daân toäc naøo, keå caû daân toäc Do Thaùi, coù theå thoâng minh nhö kieåu ngöôøi Trung Quoác ñöôïc. Neáu moät ñoái moät, ngöôøi Trung Quoác taát phaûi thaéng. Nhöng neáu töø hai trôû ñi, ngöôøi Trung Quoác khoâng theå naøo khoâng thua, bôûi töïa hoà nhö thieân tính cuûa ngöôøi Trung Quoác laø khoâng ñoaøn keát ñöôïc vôùi nhau. YÙ nghóa cuûa ñoaøn keát laø moãi ngöôøi ñeàu phaûi hy sinh moät phaàn quyeàn vaø lôïi cuûa mình. Ví duï, coù hai vaät hình troøn muoán dính saùt laïi vôùi nhau thì phaûi goït ra thaønh hai hình vuoâng beù hôn moät tyù. Nhöng chaû ai muoán mình bò goït caû, chæ muoán ngöôøi khaùc bò goït thoâi, keát cuïc laøm sao ñoaøn keát ñöôïc ?
Ngöôøi Trung Quoác thoâng minh ñeán möùc naøo ? Ñeán ñoä khi bò ñem ñeán loø saùt sinh, coøn coá coø keø veà giaù caû cuûa mình, neáu kieám theâm ñöôïc vaøi ñoàng thì cheát raát haû heâ.
Caùi kieåu thoâng minh quaù côõ naøy nhaát ñònh seõ thaønh kieåu ích kyû quaù côõ. ÔÛ Trung Quoác ngöôøi naøo maø khoâng suy nghó moät caùch ích kyû, cö xöû moät caùch ích kyû ñeàu bò cheá dieãu laø ngu ngoác.
Ngöôøi Trung Quoác khoâng khoan dung, heã ai coù taâm ñòa toát, roäng löôïng vôùi ngöôøi khaùc, taùn döông ngöôøi khaùc ñeàu bò chöûi laø ñoà ngoác. Coù ngöôøi taùt anh maø anh laïi phaûn khaùng, coù ngöôøi phaïm phaùp maø anh laïi can ngaên thì anh ñuùng laø ngoác. Heã cöù laøm moät vieäc maïo hieåm ñeå sau ñoù khoâng theå laøm quan, hoaëc khoâng theå phaùt taøi, laø moïi ngöôøi ñöông nhieân cho anh laø thaèng ngoác.
Toâi cho raèng ñeå cöùu daân toäc mình, moãi ngöôøi Trung Quoác caàn coù ít nhieàu caùi ngoác ñoù, neáu khoâng roài cuõng seõ daàn moøn suy ñoài nhö daân da ñoû.
Tuïc ngöõ coù caâu : " Ngöôøi khoâng ích kyû thì trôøi tru ñaát dieät " (nhaân baát töï tö, thieân tru ñòa dieät), nghóa laø ai maø khoâng ích kyû thì bò ngöôøi khaùc xem laø khoâng coù caùch gì cöùu chöõa ñöôïc. Chuùng ta khoâng theå naøo töï mình baét ñaàu, khoâng caàn döïa vaøo chính phuû hoaëc ngöôøi khaùc maø vaøo chính baûn thaân mình ñeå laøm moät vaøi ñieàu maø moïi ngöôøi cho laø ngoác ngheách chaêng ?
Ñeå keát luaän, toâi cho raèng chuùng ta ñöøng neân laøm cho caùi quan heä con ngöôøi trôû thaønh phöùc taïp. Phaûi baét ñaàu baèng söï reøn luyeän baûn thaân mình, con caùi mình. Ví duï treû con ôû Myõ ñöôïc meï chuùng daïy caùch thu doïn, lau chuøi baøn aên, vöùt raùc vaøo thuøng sau khi aên xong. Nhöõng thöù giaùo duïc ñoù phaûi baét ñaàu töø baûn thaân, baét ñaàu töø taám beù. Söï huaán luyeän naøy phaûi baét ñaàu nhö moät khôûi ñieåm cuõng nhö moät lòch trình.
Ngöôøi Trung Quoác coù raát nhieàu ñöùc tính, nhöng ñaùng tieác chuùng chæ ôû treân saùch vôû. Baây giôø chuùng ta mong raèng chuùng seõ xuaát hieän treân haønh ñoäng. Haõy thöû xem chuùng ta coù laøm noåi hay khoâng ?
Toâi xin döùt lôøi vì ñaõ laïm duïng quaù nhieàu thì giôø cuûa quyù vò, xin thöù loãi vaø xin chæ giaùo.
?@
Phaàn thaûo luaän
Thính giaû : OÂng vöøa noùi ñeán cheá ñoä phong kieán daøy xeùo nhaân quyeàn, cuï theå trong thôøi nhaø Minh. Thöïc ra tình hình phöông Taây thì coù khaùc gì ? Toâi nghó vaên hoùa hoùa Taây phöông cuõng traûi qua nhöõng thöû thaùch cuûa thôøi ñaïi quaân chuû chuyeân cheá nhö vaäy, nhöng taïi sao hoï laïi coù theå ñeû ra ñöôïc quan nieäm nhaân quyeàn vaø chuû nghóa töï do maø Trung Quoác cho ñeán ngaøy nay vaãn khoâng laøm ñöôïc ?
Baù Döông : Raát tieác toâi khoâng theå traû lôøi vaán ñeà naøy. Cöù cho raèng chuùng ta khoâng theå hieåu ñöôïc vì sao ngöôøi phöông Taây laïi aên baèng dao nóa maø ngöôøi Trung Quoác laïi aên baèng ñuõa. Vaên hoùa phaùt trieån daàn töøng böôùc, hai neàn vaên hoùa naøy töø thuôû xa xöa khoâng coù gì dính daùng vôùi nhau, khoâng coù khaû naêng aûnh höôûng laãn nhau, moãi caùi phaùt trieån theo moâ hình rieâng cuûa noù. Sinh hoaït cuûa töøng caù nhaân vaø vaän meänh cuûa moãi daân toäc thöôøng bò nhöõng yeáu toá raát lôùn hoaëc ñoâi khi raát nhoû laøm chuyeån ñoåi phöông höôùng. Nhöng chuùng ta laïi khoâng hieåu caùi nhaân toá lôùn, nhoû aáy laø caùi gì vaø ôû ñaâu.
Thính giaû : Nhöõng ñieàu oâng vöøa noùi laøm chuùng toâi caûm thaáy buoàn veà caùi thôøi treû tuoåi laïc quan cuûa chuùng toâi. Toâi thuoäc vaøo theá heä nhöõng ngöôøi lôùn leân sau chieán tranh, vaø töø tröôùc ñeán giôø toâi vaãn cho raèng theá heä chuùng toâi töø caùch suy nghó cho ñeán neáp soáng xaõ hoäi ñeàu nhaát nhaát khoâng gioáng theá heä ñaøn anh.
Noùi ví duï, hieän giôø toâi khoâng laøm quan chöùc gì, nhöng bieát ñaâu coù moät ngaøy naøo ñoù toâi laïi chaúng coù moät chöùc vò, ñeå roài chæ coù quan tính maø maát nhaân tính. Nhöng duø coù rôi vaøo tröôøng hôïp ñoù, toâi tin raèng caùi quan tính cuûa toâi so saùnh vôùi quaù khöù vaãn ít hôn moät tyù, maø nhaân tính nhieàu hôn moät tyù. Tuy nhieân hoâm nay oâng noùi vaäy, toâi laïi thaáy khoâng gioáng caùch nghó cuûa toâi.
Baù Döông : Toâi nghó toâi chæ noùi leân söï thöïc lòch söû. Nhöng vì thôøi ñaïi vaø hoaøn caûnh vaãn ñoåi thay, giaùo duïc tieán trieån, coù theå ngaøy nay roài seõ khoâng nhö theá nöõa. Vaû laïi toâi tin töôûng vaøo söï thaønh taâm cuûa anh vaø tin raèng anh seõ laøm ñöôïc chuyeän aáy.
Thính giaû : Toâi vaãn thaáy caùch giaûi thích cuûa oâng khaùc toâi.
Baù Döông : Toâi caàn nhaán maïnh theâm raèng caùi chuyeân cheá chính trò ôû Trung Quoác vôùi caùi chuyeân cheá chính trò cuûa Taây phöông veà noàng ñoä vaø kích thöôùc hoaøn toaøn khoâng gioáng nhau.
Toâi hoïc söû phöông Taây khoâng nhieàu, nhöng neáu ñem so saùnh thì chuyeân cheá Trung Quoác raát cöïc ñoan.
ÔÛ cung ñình phöông Taây chæ quyø moät goái, tröø phi ñoái vôùi thöôïng ñeá thì môùi quyø hai goái. ÔÛ Trung Quoác khoâng nhöõng phaûi quyø caû hai goái maø coøn phaûi khaáu ñaàu, thaäm chí ñaäp ñaàu xuoáng ñaát cho keâu thaønh tieáng (Khaûi höôûng ñaàu).
Cuoái ñôøi nhaø Thanh coù caâu : " Ñaäp ñaàu nhieàu, noùi ít " (Ña khaûi ñaàu, thieåu thuyeát thoaïi). Caùi khaùi nieäm noäi taïi cuøng trình ñoä cuûa chuyeân cheá Trung Quoác e raèng Taây phöông khoâng theå so saùnh noåi.
Toâi ñöôïc thaáy moät böùc tranh sôn daàu veõ Louis XIV (Lu-is XIV) cuûa Phaùp. OÂng naøy ngoài giöõa, caùc ñaïi thaàn vaø hoaøng haäu ngoài chung quanh. Caùi caûnh naøy khoâng theå naøo coù ôû Trung Quoác ñöôïc, caùc ñaïi thaàn ôû Trung Quoác nhaát ñònh phaûi nôm nôùp lo sôï, laám la laám leùt quyø moïp chung quanh.
Thính giaû : Xin oâng cho bieát yù kieán veà chöõ giaûn theå (chöõ Haùn ñôn giaûn hoùa, duøng ôû luïc ñòa, so vôùi chöõ cuõ nhieàu neùt vaãn duøng ôû Ñaøi Loan).
Baù Döông : Toâi taùn thaønh chöõ giaûn theå, laïi caøng taùn thaønh vieäc phaûi phieân aâm tieáng Trung Quoác. Toái hoâm qua nhieàu baïn tuï taäp noùi chuyeän veà vaán ñeà naøy, ñaïi khaùi khoâng ai nhaát trí. Caùi taâm lyù bò beá taéc cuûa nhöõng ngöôøi phaûn ñoái chöõ phieân aâm caàn phaûi ñöôïc giaûi toûa.
Laáy ví duï, luùc goïi ñieän toâi hoûi anh hoï gì ? - Toâi hoï Löu ! Chöõ Löu naøy vieát theá naøo coù leõ treân ñieän thoaïi khoù maø giaûi thích cho roõ raøng ñöôïc. Neáu toâi baûo anh ñi tra töø ñieån, dó nhieân khoâng phaûi tra ñöôïc ngay, tra ñeán laàn thöù hai, thöù ba vaãn khoâng thaáy chaéc phaûi noåi ñieân leân.
Ngaøy xöa chuùng ta traùch cöù coå vaên khoâng coù daáu chaám caâu, khoâng bieát ngaét caâu theá naøo vaø hieåu laøm sao. Coù ai ñoïc qua " Söû ñôøi Nguyeân " chöa ? Teân Moâng Coå nhö môù boøng bong, daøi loøng thoøng khoâng bieát laø maáy ngöôøi. Ngaøy nay tuy ñaõ coù daáu chaám caâu, nhöng nhöõng khuyeát ñieåm lôùn cuûa caùi loaïi chöõ vuoâng naøy laïi caøng loä roõ.
Vaán ñeà ñaàu tieân laø taùch chöõ. Vì tieáng Trung Quoác coù nhieàu töø gheùp, duø bieát heát caùc chöõ ñôn ôû trong caâu cuõng chöa chaéc ñaõ hieåu.
Sau ñoù laø khoâng theå phieân aâm. Loaïi chöõ vuoâng naøy thoâng thöôøng chöõ naøo ñoïc rieâng chöõ ñoù, khoâng theå dính lieàn aâm tieát laïi vôùi nhau, neân phaûi phí raát nhieàu söùc löïc ñeå taäp trung môùi hieåu ñöôïc yù töø nhöõng aâm tieát rôøi raïc ñoù. Ví duï toâi noùi " Toâi töø Maõ-lai-xi-a ñeán " (Ngaõ toøng maõ lai taây aù lai), ôû ñaây chöõ Malaisia phaûi lieân aâm vaø caùch aâm vôùi chöõ lai sau ñoù. Neáu khoâng " Maõ lai " (ngöïa ñeán), " Taây AÙ lai " (Taây AÙ ñeán), vaø neáu coù em beù naøo laïi laáy teân laø Taây AÙ thì caâu noùi naøy laïi thaønh vaán ñeà lôùn.
Ngaøy nay maùy chöõ, ñieän naõo (maùy tính ñieän töû) ñaùnh nhanh bieát bao, toâi chæ sôï raèng caùi thöù chöõ vuoâng naøy khoâng theå naøo baét kòp böôùc tieán. Toâi chæ mô öôùc coù ñöôïc moät caùi maùy ñaùnh chöõ tieáng Trung Quoác ñeå khoûi phaûi ngaøy ngaøy laøm caùi loaïi ñoäng vaät boø leân trang giaáy.
Nhöng phieân aâm tieáng Trung Quoác khoâng phaûi deã, chuû yeáu vì caùi trôû ngaïi taâm lyù nôi chuùng ta, vì chuùng ta cho raèng duøng ABCD laø duøng maãu töï tieáng Anh, chöõ phieân ra laø tieáng Anh. Kyø thöïc khoâng phaûi nhö vaäy. Chuùng ta phaûi hieåu laø chöõ ABCD naøy laø maãu töï Trung vaên. Chöõ phieân ra laø chöõ Hoa, khoâng ñeán noãi coù caûm giaùc nhuïc nhaõ vì bò ñoàng hoùa. Ñuùng vaäy, noù laø tieáng Trung Quoác, tieáng Hoa chöù khoâng phaûi tieáng Anh, tieáng Ñöùc. Neáu duøng ABCD maø laïi thaønh tieáng Anh thì ngöôøi Ñöùc, ngöôøi Phaùp coù theå töùc cheát ñöôïc.
Vaên töï hoaøn toaøn laø coâng cuï, gioáng nhö caùi xe, anh mua noù thì noù laø cuûa anh, ai mua noù thì noù laø cuûa ngöôøi ñoù. Kyø thöïc neáu chuùng ta duøng vaên töï phieân aâm ngay hoâm nay, ngöôøi cheát ñoùi ñaàu tieân seõ laø toâi vì toâi ñang duøng caùi loaïi chöõ vuoâng naøy ñeå kieám côm. Nhöng toâi caûm thaáy sinh meänh cuûa rieâng mình raát ngaén nguûi, nhöõng lyù do chính trò cuõng raát ngaén nguûi, chæ coù vaên hoùa daân toäc laø quan troïng, raát quan troïng. Nhaát laø caùc vò taïi Myõ, caùc vò coù theå thaáy con chaùu ñôøi thöù hai noùi ñöôïc tieáng Trung Quoác maø khoâng vieát ñöôïc. Khoù nhö theá thì laøm sao maø daäy chuùng ?
Cöù nhö chöõ Quoác ( ) [ nöôùc ] vieát theá naøo ? Muoán bieát noù chæ coù caùch hoïc thuoäc loøng, khoâng coù phöông phaùp naøo khaùc. Ngay caû luùc treû con gaøo leân : " Toâi gheùt tieáng Trung Quoác ! " maø chuùng ta vaãn coøn chöa thöùc tænh sao ? Chuùng ta khoâng theå laøm cho nhöõng khoù khaên treân ñöôøng tieán böôùc cuûa Trung Quoác taêng theâm, khoâng theå töï xích tay, cuøm chaân ñöôïc.
Taïi sao laïi phaûi soáng cho quaù khöù, cho toå tieân thay vì soáng cho con chaùu mình ? Neáu chæ vì phieân aâm maø roài khoâng ñoïc ñöôïc saùch coå nöõa thì cuõng chaû sao. Hieän giôø chöa phieân aâm maø anh ñoïc cuõng ñaõ chaúng hieåu roài coøn gì !
Vieäc quaù khöù, vieäc toå tieân, chuùng ta coù theå nhôø moät soá ngöôøi ñeå chuyeân ñi queùt doïn mieáu ñöôøng. Chuùng ta phaûi vì con chaùu, vì theá heä sau naøy, vì töông lai cuûa nöôùc nhaø vaø daân toäc. Moät ngaøy naøo ñoù, neáu tieáng Trung Quoác boãng nhieân trôû thaønh tieáng quoác teá, chaéc chaén noù khoâng theå phoå caäp ñöôïc tröø phi duøng phieân aâm.
Hoâm nay toâi nhai ñi nhai laïi nhöõng khuyeát ñieåm cuûa Trung Quoác chaéc coù ngöôøi nghe bò maát tinh thaàn. Nhöng toâi thaáy raèng caàn nhö vaäy, vì neáu cöù laûi nhaûi khoe khoang nhöõng öu ñieåm, ñöùc haïnh, söï thoâng minh cuûa mình, roài seõ chaúng coøn ai toân troïng mình nöõa, vì chính mình ñaõ khoâng toân troïng mình gì caû.
Caùc baïn neân bieát, nhöõng hoaïn naïn cuûa ngöôøi Trung Quoác, khoâng phaûi laø chæ cuûa rieâng ngöôøi Trung Quoác maø coøn laø cuûa caû theá giôùi. Moät chieác thuyeàn nhoû chìm thì khoâng sao, moät chieác taàu lôùn bò chìm coù theå cuoán theo vaøo voøng xoaùy nöôùc cuûa noù nhöõng chieác thuyeàn nhoû xung quanh.
Taïi sao Nhaät Baûn laïi ñeán xaâm löôïc chuùng ta ?
Chính vì söï yeáu ñuoái cuûa chuùng ta ñaõ duï doã hoï ra tay. Chuùng ta phaûi töï cöùu laáy mình. Ñieàu ñaàu tieân ñeå töï cöùu laø phaûi bieát ñöôïc nhöõng khuyeát ñieåm cuûa mình. Neáu khoâng töï bieát nhöõng khuyeát ñieåm cuûa mình thì chaúng khaùc gì suoát ngaøy chæ nghó ñeán nhöõng chuyeän ñaéc yù, chæ sôï roài cuõng nhö Giaû Baûo Ngoïc (moät nhaân vaät trong Hoàng Laâu Moäng) suoát ngaøy luaån quaån vôùi nhöõng yù töôûng daâm daät.
Thính giaû : Toâi thöôøng nghe ñöôïc hai caâu naøy - " Dó baát bieán öùng vaïn bieán " (Laáy söï khoâng thay ñoåi ñeå öùng phoù vôùi moïi thay ñoåi), vaø caâu " Baùo thieän baát baùo öu " (Ñaùp laïi baèng ñieàu thieän, khoâng ñaùp laïi baèng söï lo buoàn).
Baù Döông : Ñoái vôùi caâu " Dó baát bieán öùng vaïn bieán " thì toâi khoâng daùm coù yù kieán gì, coøn caâu " Baùo thieän baát baùo öu " toâi cho raèng ñaáy chæ laø moät ñaëc tröng cuûa giôùi quan tröôøng.
Thính giaû (ngöôøi Myõ) : Hoâm nay hình nhö oâng chæ noùi veà khuyeát ñieåm cuûa ngöôøi Trung Quoác, toâi muoán xin oâng cuõng noùi veà nhöõng caùi xaáu cuûa ngöôøi Myõ. Qua nhöõng saùch oâng ñoïc, nhöõng vieäc oâng nhìn, oâng thaáy ñöôïc nhöõng ñieàu gì nöôùc Myõ caàn phaûi hoïc hoûi ôû naêm nghìn naêm lòch söû Trung Quoác ?
Baù Döông : Veà nhöõng ñieàu xaáu cuûa nöôùc Myõ, chính ngöôøi Myõ ñaõ noùi leân nhieàu roài, ñoù laø choã toâi raát khaâm phuïc. Vì nöôùc Myõ coù caùi khaû naêng töï caân ñoái, töï phaûn tænh vaø töï ñieàu chænh. Töï mình coù choã sai traùi ñeàu daùm töï noùi ra, töï mình coù theå tieáp thu, ñaùnh giaù. Ñaáy laø nhöõng ñieåm maø ngöôøi Trung Quoác chuùng toâi khoâng coù ñöôïc. Dó nhieân nöôùc Myõ khoâng phaûi möôøi phaàn toaøn myõ, vì treân theá giôùi naøy chöa coù gì nhö vaäy, maø nöôùc Myõ neáu nhö vaäy chæ sôï roài noù seõ xô cöùng maát.
Thính giaû : Luùc ôû ñaïi hoïc toâi coù ñoïc qua vaøi taùc phaåm cuûa oâng, toâi raát thích caùi ngoøi buùt chaâm choïc, cay chua, mæa mai nhöõng ñieàu khoâng hôïp lyù trong xaõ hoäi. Hoâm nay, ñöôïc nghe oâng noùi veà nhöõng khuyeát ñieåm cuûa ngöôøi Trung Quoác, toâi raát caûm ñoäng maø cuõng raát khoå taâm, chaùn naûn, buoàn raàu. Nhöng toâi cho raèng cuõng gioáng nhö moät con beänh, neáu ñaõ bieát mình bò beänh taát phaûi tìm caùch cöùu chöõa, thuoác thang. Toâi khoâng bieát trong caùc taùc phaåm cuûa oâng coù nhöõng gì maùch baûo chuùng toâi laøm chuyeän ñoù ? Ngoaøi ra toâi muoán oâng noùi moät tyù veà tình hình treân vaên ñaøn Ñaøi Loan, giôùi thieäu cho chuùng toâi nhöõng taùc giaû vaø nhöõng taùc phaåm hay.
Baù Döông : Toâi xin noùi veà vaán ñeà thöù hai tröôùc. Traàn AÙnh Chaân, Vöông Thaùp, Tam Mao, Ai Quyønh Quyønh, Traàn Minh Baøn, Döông Thanh toaøn laø nhöõng nhaø vaên haïng nhaát. Toâi khoâng ñoïc ñöôïc nhieàu vì ngoài tuø maét bò yeáu ñi, ñoïc chöõ beù quaù khoâng ñöôïc, maø saùch baùo Ñaøi Loan chöõ quaù beù. Vaán ñeà naøy coù leõ phaûi xin nhaø toâi ñaùp hoä.
Noùi ñeán khuyeát ñieåm, ñeán beänh tình cuûa ngöôøi Trung Quoác, toâi bieát caùc baïn raát buoàn vaø toâi cuõng raát buoàn. Bôûi vì tröôùc kia toâi toaøn nghe noùi ñeán nhöõng vinh quang cuûa Trung Quoác, nhö kieåu Chu Nguyeân Chöông laø moät vò anh huøng daân toäc. Sau naøy toâi môùi khaùm phaù ra raèng khoâng phaûi vaäy. Trong luùc nhöõng ngöôøi khaùc chieán ñaáu vôùi quaân Moâng Coå, thì y ôû taïi haäu phöông môû roäng ñòa baøn cuûa mình, ñaùnh trieät haäu nhöõng ngöôøi khaùc ñeå chieám ñaát, cuoái cuøng cöôùp chính quyeàn, hoaøn toaøn tính toaùn cho yù ñoà rieâng tö, chôø cho moïi ngöôøi khaùc ñaùnh xong quaân Moâng Coå roài y toïa höôûng kyø thaønh.
Phaùt hieän ñöôïc chuyeän naøy toâi raát laáy laøm chaùn naûn. Toâi nghó neáu muoán phuïc höng daân toäc phaûi baét ñaàu baèng vieäc thöøa nhaän caùc khuyeát ñieåm, nhöõng sai traùi cuûa mình. Neáu khoâng thöøa nhaän thì laøm sao caûi caùch ñöôïc ? Khoâng caûi caùch thì laøm sao tieán ñöôïc ? Thôøi tröôùc mình ñaõ khoâng thöøa nhaän vì khoâng bieát phaân bieät phaûi traùi, duø coù thaáy khuyeát ñieåm cuõng khoâng daùm noùi. Neáu coù kieåm thaûo thì chæ toaøn thaáy nhöõng ñieàu hay. Cho neân chuùng ta toaøn bò ngöôøi ta baét naït, luùc thì ngöôøi naøy, luùc ngöôøi noï.
Moãi ngöôøi Trung Quoác phaûi töï xeùt mình tröôùc khi oaùn thaùn, keâu ca, traùch cöù ngöôøi khaùc. Taïi Ñaøi Baéc coù caëp vôï choàng caõi nhau tìm toâi phaân bua. Ngöôøi choàng huøng hoå baûo : - " Vôï toâi khoâng yeâu toâi ". Toâi noùi raèng neáu muoán ngöôøi khaùc yeâu anh, ñieàu kieän ñaàu tieân laø töï anh phaûi laø ngöôøi khaû aùi. Neáu töï mình khoâng khaû aùi laøm sao ngöôøi khaùc coù theå yeâu mình. Neáu mình muoán ngöôøi khaùc toân troïng, thì tröôùc heát phaûi coù caùi ñieàu kieän ñeå ñöôïc toân troïng. Caùi ñieàu kieän naøy khoâng theå cöù chöûi bôùi hoaëc hoâ khaåu hieäu laø coù ñöôïc. Ví thöû nôi naøy laø nôi khoâng theå tuøy tieän khaïc nhoå maø anh cöù khaïc nhoå ; tieåu tieän phaûi vaøo nhaø xí, anh laïi cöù ôû treân ñaïi loä maø laøm, thì hoûi raèng laøm sao ngöôøi ta toân troïng anh ñöôïc ? Vì vaäy, ñeå ñöôïc toân troïng chuùng ta phaûi coù nhöõng ñieàu kieän tieân quyeát, phaûi bieát chuùng ta khaùc ngöôøi ôû ñieåm naøo, phaûi bieát caùi dôû cuûa ta, caùi hay cuûa ngöôøi.
Neáu anh baûo ngöôøi Myõ toát, ngöôøi ta seõ baûo anh laø suøng baùi Taây phöông. Suøng baùi thì ñaõ sao ? Heä tö töôûng cuûa chuùng ta ngaøy nay, veà kinh teá, hoïc thuaät, daân chuû, chính trò, nhaân quyeàn coù caùi naøo laø do cha oâng chuùng ta tryeàn laïi khoâng ? Cheá ñoä xaõ hoäi, hình thaùi yù thöùc, phöông thöùc sinh hoaït ñeàu do töø nöôùc ngoaøi ñeán, coù caùi naøo laø truyeàn thoáng khoâng ? Nhöõng sinh hoaït vaät chaát cuûa chuùng ta nhö xe oâ-toâ, maùy bay, kính maét, caùch caét toùc, caïo raâu, nhaø ôû,v.v... ñeàu chaúng phaûi do ngöôøi Trung Quoác phaùt minh ra. Cho neân toâi thaáy khoâng phaûi laø vaán ñeà suøng baùi maø laø vaán ñeà hoïc taäp. Hieäân nay ôû Ñaøi Baéc ngöôøi ta thích aên gaø ta, maø toâi cuõng raát thích, khoâng ai thích aên gaø taây, khoâng ngon thaønh ra khoâng ai aên caû. Toùm laïi caùi gì hay thì ngöôøi ta thích.
Caùi tinh thaàn ngöôøi Trung Quoác khoâng hieåu theá naøo maø heã cöù toân suøng Taây phöông laø hoï nghó taát yeáu phaûi nònh bôï nöôùc ngoaøi. Khoâng hieåu vì sao laïi ñöa ñeán caùi keát luaän ñoù ? Suøng baùi ôû ñaây chaúng qua laø hoïc nhöõng öu ñieåm cuûa hoï. Ví duï coù moät ngaøy naøo ñoù ngöôøi Myõ ñeàu huùt thuoác phieän töï saùt, chaúng nheõ chuùng ta cuõng laïi baét chöôùc hoï sao ? Chuùng ta phaûi coù caùi tieàn ñeà laø laøm sao cho ngöôøi ta toân troïng mình, phaûi coù khaû naêng töï tìm hieåu mình. Ñoù laø ñieàu kieän toái caàn ñeå daân toäc mình coù theå toàn taïi vaø phaùt trieån.
Traùch tôùi traùch lui roài chung quy cuõng chæ ñi traùch ngöôøi khaùc thì khoâng theå naøo cöùu ñöôïc daân toäc. Daân da ñoû noùi maõi laø ngöôøi da traéng gieát haïi hoï, hoï thuø haän ñeán xöông tuûy, nhöng thuø hoï thì laøm ñöôïc gì ? Phaûi töï mình maïnh leân môùi ñöôïc. Khoâng töï ngoi leân ñöôïc, trong töông lai coù theå coøn bò gieát nhieàu hôn nöõa. Khoâng neân traùch cöù oaùn thaùn ai caû, maø phaûi thaáy ñöôïc caùi sai, khuyeát ñieåm cuûa mình thì môùi coù khaû naêng khaù leân ñöôïc.
Thính giaû : Trong quyeån " Nhöõng con truøng daäy sôùm " oâng leân aùn nhöõng tieåu thuyeát huyeàn aûo, khuyeân moïi ngöôøi khoâng neân xem tieåu thuyeát kieám hieäp. Treân nguyeân taéc toâi hoaøn toaøn ñoàng yù vôùi oâng. Nhöng Ngheâ-Khuoâng laïi baûo : " ÔÛ treân ñôøi neáu khoâng ñoïc taïp vaên cuûa Baù Döông ñaõ laø moät söï maát maùt lôùn, neáu khoâng xem ñöôïc chuyeän kieám hieäp cuûa Kim Dung laïi laø moät söï maát maùt lôùn khaùc nöõa ". Khoâng hieåu oâng nghó gì veà caâu noùi naøy ? Vaán ñeà thöù hai laø nghe noùi luùc ôû Luïc Ñaûo oâng ñoïc raát nhieàu saùch veà töôùng soá. Toâi cho raèng moân töôùng soá laø moät boä phaän cuûa vaên hoùa Trung Quoác raát thaàn bí, oâng nghó sao ?
Baù Döông : Khi toâi vieát quyeån saùch ñoù toâi chöa ñoïc taùc phaåm cuûa Kim Dung, bôûi vì thôøi ñoù tieåu thuyeát cuûa Kim Dung chöa xaâm nhaäp vaøo Ñaøi Loan (töø Hoàng Koâng). Sau khi ñoïc Kim Dung roài thì khoâng theå ñoïc caùc loaïi truyeän kieám hieäp khaùc. Toâi ñoïc qua Vöông Ñoä Lö, Baát Tieâu Sinh vaø raát nhieàu kieám hieäp khaùc. Nhöng sau khi ñoïc Kim Dung roài, thaáy chaúng ai saùnh kòp. Caùi trình ñoä vaên töï, caûnh yù cuûa Kim Dung ñeàu cöïc gioûi, theâm nöõa tieåu thuyeát kieám hieäp cuûa oâng ta löu haønh ôû nöôùc ngoaøi neân yù nghóa laïi caøng lôùn. Noù laøm moïi ngöôøi say meâ, giuùp phoå caäp hoùa tieáng Trung Quoác. OÂng ta vieát quaû laø hay, buùt phaùp thaät taøi tình, ñuùng laø khoâng tieàn khoaùng haäu, toâi raát khaâm phuïc.
Luùc ngoài tuø toâi cuõng ñaõ ñoïc nhieàu saùch töôùng soá. Vì 12 naêm vöøa qua, thôøi cuoäc ñoåi thay, coù khaû naêng toâi khoâng kieám ñöôïc caùch sinh nhai, ñònh ra ngoài leà ñöôøng boác queû. Toâi ñoïc ñöôïc hôn moät naêm. Sau ñoù coù ngöôøi baûo toâi laø moät chính trò phaïm khoâng ñöôïc pheùp laøm thaày boùi, cho neân toâi cuõng boû luoân. Noùi ñeán vaän meänh thì toâi tin laø coù. Caùc baïn treû thöôøng khoâng tin soá meänh, toâi thôøi treû cuõng theá. Taêng Quoác Phieân coù moät laàn noùi vôùi Löu Thöù Thanh raèng : " Ñöøng tin saùch, tin soá meänh ". Löu Thöù Thanh baûo : " Lôøi noùi ñuùng, truyeàn vaïn theá ". Ñôøi ngöôøi coù nhöõng thöù mình khoâng theå khoáng cheá, neáu khoâng duøng soá meänh ñeå giaûi thích thì duøng caùi gì ñeå giaûi thích ñöôïc ? Nhöõng hieän töôïng khoâng theå ñieàu khieån ñöôïc, chuùng ta goïi laø vaän meänh, anh goïi laø " baát vaän meänh " cuõng ñöôïc, mieãn laø ñaët cho noù moät caùi teân. Toái hoâm qua, phi cô cuûa Ñaøi Baéc Vieãn Ñoâng Haøng Khoâng bò noå. Tröôùc ñoù toâi coù hay duøng phi cô töø Ñaøi Baéc ñi Cao Huøng ñeå khaùm maét, nhöng bình thöôøng vaãn chæ ngoài vieát baøi taïi toøa soaïn " Ñaøi Loan thôøi baùo ", coøn chuû baùo laø Ngoâ Cô Phuùc vaø Toång bieân taäp Toâ Ñaêng Cô raát hay ñi ñi veà veà giöõa Cao Huøng vaø Ñaøi Baéc baèng phi cô, neân hieän nay toâi raát lo cho hoï. Ñaáy chæ laø moät daãn chöùng. Anh coù theå cho phi cô bay ñöôïc, nhöng khoâng theå laøm cho phi cô traùnh ñöôïc nhöõng chuyeän xaûy ra ngoaøi yù muoán.
Thính giaû : Hoâm nay laø laàn ñaàu toâi ñöôïc gaëp oâng taïi nöôùc ngoaøi sau nhöõng naêm oâng bò tuø ñaøy. Toâi coù moät chuyeän nhoû muoán hoûi laø sau bao naêm khoå aûi aáy baây giôø ñöùng tröôùc moïi ngöôøi ñaây, caùi taâm tình cuûa oâng nhö theá naøo, oâng coù gì ñeå noùi veà nhöõng gian truaân aáy ?
Baù Döông : Toâi cho raèng rieâng toâi chaúng coù gì thay ñoåi caû. Trong nhaø lao caùi gì phaûi khoùc thì toâi ñaõ khoùc, luùc phaûi cöôøi thì toâi cuõng ñaõ cöôøi. Coù ngöôøi baûo ôû trong tuø thì maët uû maøy eâ, ñoù laø chöa thaät ôû tuø. Neáu 10 naêm maø luùc naøo cuõng saàu naõo thì soáng theá naøo ñöôïc ? Luùc ñöôïc vui thì cöù vui, ñoù laø caùch nhìn cuûa toâi. Nhaát laø ñôøi ngöôøi maø gaëp hoaïn naïn nhö toâi, thaäm chí nghieâm troïng töôûng coù theå bò töû hình, sau bò xöû 12 naêm tuø.
Möôøi hai naêm laø moät khoaûng thôøi gian raát daøi chaû luùc naøo thích öùng ñöôïc. Gia ñình laïi xaûy ra bieán coá, naøo vôï xa choàng, choàng xa vôï, duø heïn bieån theà non luùc naøy ñeàu hoaøn toaøn thay ñoåi.
Ngoaøi ra laïi coøn taùc ñoäng ñeán tình beø baïn, ñoät nhieân raát nhieàu baïn ñaâm ra sôï toâi. Coù nhöõng baïn, bình thöôøng coù theå phoù thaùc taøi saûn tính maïng ñöôïc, baây giôø boãng döng thay ñoåi haún. Coù nhöõng ngöôøi chaúng thaân thieát gì laïi nhôø vaû ñöôïc. Cho neân toâi quan nieäm raèng khoâng theå khaùi quaùt hoùa vaán ñeà naøy ñöôïc, noù tuøy theo moãi tröôøng hôïp rieâng.
Toâi ngoài tuø ñöôïc hai thaùng thì vôï toâi boû toâi, chöa ñöôïc hai naêm sau thì chính thöùc ly hoân. Toâi kyù giaáy ly hoân göûi cho vôï toâi, coâ ta hoûi coøn ñoà ñaïc cuûa anh thì sao ? Toâi hoûi ñoà ñaïc naøo? Ñoà ñaïc trong nhaø voán taát caû laø cuûa toâi. Toâi baûo cho coâ aáy toaøn quyeàn ñònh ñoaït, nhöõng caùi gì thuoäc veà toâi thì cöù vöùt heát ra ñöôøng, vì ôû Ñaøi Loan toâi khoâng coù ngöôøi thaân, chaúng coù choã naøo ñeå caát giöõ.
Toâi nghó ñaáy laø moät tröôøng hôïp caù bieät, chaúng phaûi ngöôøi ñaøn baø naøo cuõng nhö vaäy. Ñaøn oâng cuõng theá, cuõng coù ngöôøi thay loøng ñoåi daï, nhöng khoâng phaûi taát caû ñaøn oâng trong thieân haï naøy ñeàu nhö vaäy.
Baïn beø thì cuõng chaúng khaùc maáy, coù baïn laïi sôï toâi möôïn tieàn, coù ngöôøi thì daäu ñoå bìm leo, chôø ngöôøi ngaõ xuoáng gieáng ñeå neùm ñaù theo, coù ngöôøi chaúng ñoaùi hoaøi ñeán mình nöõa, coù ngöôøi laïi leân aùn kòch lieät, chæ muoán toâi bò xöû baén ñi cho roài.
Caùi naøy cuõng chæ laø vaøi tröôøng hôïp caù bieät vaø cuõng chæ coù daêm ba ngöôøi naøo ñoù nhö vaäy thoâi. Vaãn coøn nhöõng ngöôøi khaùc saün saøng giuùp ñôõ mình. Söï thaät laø nhö vaäy.
Toâi hoaøn toaøn khoâng caûm thaáy bò maát maùt, coù maát chaêng, ñoù laø nhöõng keû khoâng phaûi laø beø baïn.
[ Trôû Veà ] [ Tieáp theo ]
Ngöôøi Trung Quoác xaáu xí Lôøi Ngöôøi dòch - Thaàøy thuoác vaø ngöôøi beänh ôû nöôùc Huõ töông (Töïa cuûa Baù Döông)
PHAÀN I : CAÙC BAØI NOÙI CHUYEÄN: 1. Ngöôøi Trung Quoác xaáu xí / 2. Ngöôøi Trung Quoác vaø caùi vaïi töông - 3. Ñôøi soáng, vaên hoïc vaø lòch söû
PHAÀN II : CAÙC BAØI VIEÁT ( Phoâ baày beänh giaø nua, laåm caåm ) . Caùi Trieát hoïc baét ñaàu baèng kính vaø sôï / . Chæ tröø toâi ra /. Taïi sao khoâng coù theå möu lôïi ñöôïc ? /. Giöõ mình laø thöôïng saùch /. Loaøi ñoäng vaät khoâng bieát cöôøi /. Nöôùc coù leã nghóa /. Ba caâu noùi /. Caùi nöôùc xeáp haøng /. Ruùt cuoäc laø caùi nöôùc gì ? (Ñaùm cöôùi, ñaùm ma, quaùn aên) /.Chaúng keå thò phi, chæ noùi ñeán chính ñaïo /. Phoá Taàu, moät ñoäng quyû nuoát töôi ngöôøi Trung Quoác /. Noùi chuyeän veà ngöôøi Trung Quoác xaáu xí /. Kieâu ngaïo haõo/
. Noi göông Taây phöông nhöng khoâng laøm noâ leä /. Kyø thò chuûng toäc /. Laáy hoå theïn laøm vinh döïPHAÀN III : SOÙNG DÖÕ VOÃ BÔØ : / Caùi vaïi töông, moät bieåu töôïng cuûa caên beänh vaên hoùa Trung Quoác / . Laøm sao söûa chöõa caùi beänh ñeán cheát cuõng khoâng nhaän loãi / . Naêng löïc suy luaän bò truïc traëc / . Nhaåy ra khoûi huõ töông / . Caàn daáu caùi aùc phoâ tröông caùi thieän, ñöøng töï haï mình / . Ngöôøi Trung Quoác heøn haï / . Khoâng hieåu ñöôïc haøi höôùc / . Coù caùi vaên hoùa khoâng coù vaên minh ? / . Khoâng theå boâi nhoï vaên hoùa Trung Quoác / . Vaên hoùa Trung Quoác, boâi nho ïhay ñaùnh phaán ? / . Ngöôøi Trung Quoác vó ñaïi