Nhö bò goø boù, doàn eùp trong bao nhieâu laâu, loøng ngöôøi tröôùc laøn gioù môùi nhö ñöôïc môû tung ra. Ngöôøi ta baét ñaàu pheâ phaùn, toû thaùi ñoä tröôùc moïi vaán ñeà, khoâng boû lôõ baát cöù moät cô hoäi naøo. Vôùi söï ra ñôøi oà aït cuûa baùo chí, thaät laø moät dòp toát, moät tröôøng sôû thích hôïp ñeå caùc caây buùt ñua nhau ñaáu trí, baøy toû laäp tröôøng, boäc loä taâm tình ñoái vôùi nhau. Ñaëc tính cuûa vaên hoïc theá heä 1932-1945 laø söï ñoäng ñaït baèng nhöõng cuoäc tranh luaän soâi noåi giöõa caùc phe nhoùm.

Khoâng phaûi tröôùc ñaây khoâng coù nhöõng cuoäc tranh luaän. Thöïc ra, lòch söû vaên hoïc vaãn coøn ghi nhaän nhöõng cuoäc tranh luaän maø toâi goïi laø vuï aùn chöõ Haùn xaûy ra giöõa Nguyeãn Haùo Vónh vaø Phaïm Quyønh, hay vuï aùn truyeän Kieàu buøng noå giöõa Phaïm Quyønh vaø Ngoâ Ñöùc Keá ... Ngaàn aáy thöù, daàu sao, cuõng chæ laø nhöõng thaùi ñoä caù nhaân vôùi caù nhaân, chöù chöa ñöôïc caáu keát thaønh nhöõng maët traän coù chieán tuyeán roõ reät.

Ñaø tieán cuûa vaên pheâ bình, nhö vaäy, laø thaáp keùm thua haún caùc theå vaên khaùc. Phaûi chaêng vì thaùi ñoä nghi kî vaø e deø coù töø ngaøn ñôøi ? caùi taâm lyù ñoù ngay naêm 1933, haõy coøn chöa goät röûa heát ñöôïc. Treân baùo Ñoâng Thanh, soá 16 ra ngaøy 15 thaùng 2 naêm 1933, nhaø hoïc giaû Nguyeãn vaên Toá coù vieát :

"  Nhieàu ngöôøi cho nhaø bình phaåm laø moät keû ñoá kî, töï mình khoâng laøm ñöôïc gì, thaáy ngöôøi laøm saùch ñem loøng ghen gheùt ; khoâng thì cuõng laø ngöôøi xeùt ñoaùn thieân leäch vì tính chaát vaø caùi thò hieáu rieâng cuûa mình noù boù buoäc : heã thaáy caùi gì mình khoâng öa thì nhaát thieát baøi baùc caû. Y kieán aáy coù leõ ñoái vôùi loái "  caûm giaùc pheâ bình "  thì coù phaàn ñuùng, maø ñoái vôùi loái " Khoa hoïc pheâ bình " thì thaät laø sai. Söï hoïc vaán ngaøy nay caøng ngaøy caøng coi nhö caùi keát quaû cuûa coâng phu nhieàu ngöôøi. Ñôøi baây giôø khoâng phaûi laø ñôøi ngöôøi hoïc giaû coù theå töï cao ñöùng ñaëc bieät moät mình maø xöôùng ra nhöõng hoïc thuyeát cao kyø khoâng caàn ñoái chieáu xem coù hôïp vôùi söï thöïc khoâng, mieãn laø phoâ dieãn ra lôøi vaên xaùn laïn thì thoâi. Caùc nhaø laøm saùch nöôùc Phaùp coù trí thoâng hieåu hôn, bieát raèng trong söï hoïc coát nhaát laø phaûi söu taäp laáy nhieàu söï thöïc, nghieân cöùu khaép caùc phöông dieän, roài caùi trieát lyù töï khaéc noù suy dieãn ra. Muoán söu taäp nghieân cöùu nhö vaäy, thì caàn phaûi coù nhieàu ngöôøi gia coâng hoïc taäp ngöôøi noï giaùm ñoác ngöôøi kia, ai sai laàm choã naøo thì chæ trích ra, ai phaùt minh ñieàu gì tuyeân boá leân. Nhö vaäy thì moãi ngöôøi vöøa laø nhaø laøm saùch, vöøa laø nhaø bình phaåm, nhö theá töùc laø moät caùch giuùp cho ñöôøng hoïc vaán moãi ngaøy moät taán tôùi leân ".

Maáy doøng trích treân ñaây cho ta thaáy, ngay ñoái vôùi Nguyeãn Vaên Toá, oâng cuõng chæ chaáp nhaän giaù trò pheâ bình khoa hoïc, aùp duïng vaøo vieäc tìm tra caùc taøi lieäu, chöù thöïc ra pheâ bình ngheä thuaät xeùt cho cuøng chæ laø coâng vieäc cuûa haïng ngöôøi khoâng laøm noåi coâng vieäc saùng taùc vaø pheâ bình, ruùt cuïc, cuõng chæ laø coâng kích cheâ bai caùi maø mình chaúng coù theå thöôûng thöùc noåi, chöù pheâ bình ñaâu coù phaûi laø moät loái theå hieän söï thöôûng thöùc, thoâng ñaït söï thöôûng thöùc vaø caøng khoâng phaûi laø moät nieàm caûm thoâng giöõa hai taâm hoàn hay moät coâng trình saùng taïo.

Nhöng, töông ñoái, töø sau naêm 1932, tình traïng ñoù daàn daàn cuõng coù thay ñoåi. Caùi khoái ngöôøi ñoâng ñaûo baáy laâu töï nhaän laø phaùi taân hoïc vaø dö luaän quoác daân cuõng nhaän nhö vaäy, nay boãng nhieân bò moät löïc löôïng môùi hôn chuïp cho caùi muõ " cöïu hoïc ". Treân Phong Hoaù soá 18 ra ngaøy 20 thaùng 10 naêm 32, Nhaát Linh ñaõ vieát : " Vì theá trong boïn " cöïu hoïc ", coù oâng Phaïm Quyønh ñeà xöôùng thuyeát trung dung giöõ laáy caùi hay cuûa Ñoâng phöông, thu laáy caùi hay cuûa Taây phöông, dung hoaø hai caùi vaên hoaù, gaày döïng laáy moät neàn vaên minh rieâng, caùi moäng töôûng oâng Phaïm Quyønh laø ôû ñaáy. "

Xaõ hoäi vaên hoïc Vieät Nam, khoaûng hai ba naêm ñaàu theá heä 1932, chia haún ra laøm hai khoái roõ reät. Toâi taïm goïi laø khoái A, khoái cuûa taát caû nhöõng ngöôøi thuaàn cöïu hoïc nhö caùc oâng Döông Baù Traïc, Nguyeãn troïng Thuaät, Nguyeãn Höõu Tieán, Huyønh Thuùc Khaùng, Nguyeãn Khaéc Hieáu, Nguyeãn Ñoân Phuïc, Leâ Dö, Phan Khoâi... vaø cuûa moät soá raát ñoâng ñaûo nhöõng ngöôøi baáy laâu vaãn töï xöng ra taân hoïc maø nay bò keát aùn laø cöïu hoïc nhö caùc oâng Traàn Troïng Kim, Nguyeãn vaên Vónh, Phaïm Quyønh... Khoái A, töùc khoái cuûa nhöõng ngöôøi meänh danh laø cöïu hoïc, toaøn theå ñeàu laø nhöõng ngöôøi chuû tröông hay vieát thöôøng xuyeân cho caùc baùo baáy laâu raát ñöôïc dö luaän quí meán, toân troïng nhö laø nhöõng cô quan phoå bieán, tuyeân truyeàn cho vaên hoaù môùi. Ñoù laø tröôøng hôïp caùc baùo nhö Ñoâng Döông Taïp chí (1913), Nam Phong Taïp chí (1917), Höõu Thanh Taïp chí (1921), An Nam Taïp chí (1926), Raïng Ñoâng (1929), Tieáng Daân (1927), Phuï Nöõ Taân vaên (1929), Ñoâng Phöông (1929), Nhöït Taân (1929), Phuï Nuõ Thôøi ñaøm (1930), Tieåu Thuyeát Tuaàn san (1931), Khoa Hoïc Taïp chí (1931), Ñoâng Thanh Taïp chí (1932), Vaên Hoïc taïp chí (1932).

Toâi taïm goïi laø Khoái B, khoái cuûa phe nhoùm Tuaàn baùo Phong Hoaù, töùc Töï Löïc Vaên Ñoaøn. Ñaây laø moät vaên ñoaøn ñaàu tieân coù chuû tröông thuaàn nhaát, lieân tuïc, coù toå chöùc ñaøng hoaøng, chaët cheõ, coù kyû luaät nghieâm nhaët raøng buoäc hoäi vieân, coù cô quan ngoân luaän rieâng bieät, vôùi muïc tieâu ñaõ ñöôïc chæ ñònh minh baïch, coù chöông trình hoaït ñoäng ñöôïc nghieân cöùu kyõ löôõng vaø ñöôïc phaân coâng raát thích ñaùng vôùi taøi naêng cuûa moãi hoäi vieân.

Löïc löôïng cuûa khoái B naøy khoâng coù ñoâng ñaûo gì cho laém, nhöng taát caû ñeàu coù taøi caùn vaø ñöôïc giao nhöõng coâng taùc thuoäc ñuû moïi ngaønh ngheä thuaät : Khaùi Höng, Nhaát Linh vieát nghò luaän raát nhieàu nhöng chuyeân nhaát veà tieåu thuyeát ; Hoaøng Ñaïo, Thaïch Lam coù vieát tieåu thuyeát nhöng hoaït ñoäng chính laø vieát xaõ thuyeát ; Theá Löõ vieát truyeän hay, soaïn kòch cuõng kheùo, pheâ bình coù taøi nhöng laø kieän töôùng trong laøng thô môùi ; Tuù Môõ thì thieân haün veà thô khoâi haøi ; Nguyeãn Gia Trí thì chuyeân giöõ muïc hí hoïa vaø trình baøy tôø baùo.

Taát caû ñeàu treû, coù taøi, laïi ñöôïc chæ huy do nhöõng chöông trình ñaõ hoaïch ñònh kyõ löôõng, thaønh phaàn cuûa löïc löôïng khoái ngöôøi môùi caáp tieáng naøy gaët ñöôïc thaønh coâng ngay töø buoåi ñaàu.

Phaûi chaêng vì theá maø ngay töø luùc môùi thaønh laäp, Töï Löïc Vaên Ñoaøn ñaõ khai chieán quyeát lieät vôùi löïc löôïng khoái cöïu hoïc, hay ít ra bò coi laø cöïu hoïc.

Haàu heát caùc nhaø vaên teân tuoåi cuûa theá heä tröôùc ñeàu bò khoái Phong Hoaù cheá dieãu ; toaøn boä caùc baùo, ngoaïi tröø baùo Phong Hoaù, ñeàu bò khoái Phong Hoaù beâu xaáu.

Noùi caùch khaùc, vaên pheâ bình töø 1932 ñeán cuoái 1934 laø vaên pheâ bình cuûa hai khoái A vaø B, töùc vaên pheâ bình cuûa taát caû caùc nhaø vaên khoâng thuoäc nhoùm Phong Hoaù vôùi caùc nhaø vaên cuûa khoái Phong Hoaù, töùc Töï Löïc Vaên Ñoaøn.

- Thaønh phaàn raát phöùc taïp. Khoâng phaûi nhöõng caây buùt coäng taùc vôùi khoái naøy khoâng coù nhöõng caây buùt môùi, treû, coù tö töôûng caáp tieán, nhöng coù thì coù ñaáy, thöôøng khi laïi laø con soá ñoâng hôn caû beân Phong Hoaù, khoán noãi boïn hoï luùc naøy leû loi, ñoäc laäp, chöa qui tuï thaønh ñoaøn theå : ñoù laø tröôøng hôïp caùc caây buùt nhö Thieáu Sôn, Vuõ Ngoïc Phan, Döông Quaûng Haøm, Tröông Töûu, Leâ Traøng Kieàu, Löu Troïng Lö, Lan Khai, Hoaøi Thanh, Nguyeãn Coâng Hoan, Haûi Trieàu... Caùc oâng khoâng chuyeân muïc cho haún moät tôø baùo naøo, vaø caùc oâng caøng khoâng coù quyeàn löïc gì ñoái vôùi ñöôøng loái cuûa caùc tôø baùo maø caùc oâng coäng taùc.

Ngöôïc laïi, ña soá caùc caây buùt giöõ vai troø laõnh ñaïo, hay chuû bieân cuûa caùc tôø baùo ñeàu laø thuoäc thaønh phaàn cuõ, nghóa laø thuoäc theá heä tröôùc, töùc theá heä 1913-1932, caùi theá heä coøn ñang mô say vieäc xaây döïng moät neàn vaên hoaù dung hôïp ñöôïc caû Ñoâng laãn Taây : ñoù laø tröôøng hôïp caùc oâng Phaïm Quyønh, Nguyeãn vaên Vónh, Hoaøng Ngoïc Phaùch, Ñoâng Hoà, Nguyeãn Höõu Tieán, Nguyeãn vaên Toá, Ngoâ Taát Toá, Nguyeãn troïng Thuaät, Döông Baù Traïc, Leâ Dö, Traàn Troïng Kim, Döông Töï Quaùn, Hoaøng Taêng Bí, Nguyeãn Khaéc Hieáu, Ñoã Thaän, Phan Khoâi, Buøi Kyû, Nguyeãn Coâng Tieãu, Huyønh Thuùc Khaùng...

- Cô quan ngoân luaän cuûa caùc oâng, xeùt veà löôïng, thaät laø ñoâng ñaûo. Coù nhöõng ngöôøi laøm baùo treân döôùi hai möôi naêm, nhö caùc oâng Nguyeãn vaên Vónh, Phaïm Quyønh, Nguyeãn Höõu Tieán, Nguyeãn Ñoân Phuïc, Traàn Troïng Kim ; coù nhöõng tôø baùo xuaát baûn treân döôùi möôøi naêm nhö Trung Baéc Taân Vaên, Nam Phong, An Nam Taïp chí. Nhöng caùi keùm cuûa taát caû caùc tôø baùo naøy laø kyõ thuaät laøm baùo chöa ñöôïc caûi tieán canh taân, töø caùch trình baøy cho ñeán noäi dung baøi vôû, ñeàu coå loã, trònh troïng, ñaøi caùc. Thöïc vaäy, trong khi lôùp ngöôøi treû ñang khao khaùt nhöõng caùi môùi laï thì maáy tôø baùo cuûa khoái A naøy ñeàu chæ ñeå taâm laøm coâng vieäc khaûo coå, vieát nhöõng baøi nghieân cöùu raát xa xoâi, khoâng öùng ñaùp nhöõng khaùt voïng môùi laï cuûa tuoåi treû maø cuõng chaúng phaûi laø nhöõng coâng trình khaùm phaù coù giaù trò gì cho laém. Ñoù laø tröôøng hôïp cuûa Nam Phong Taïp chí coøn keùo daøi theâm hai ba naêm, cuûa An Nam Taïp chí, Raïng Ñoâng,Tieáng Daân, Phuï Nöõ Taân Vaên, Ñoâng Phöông, Nhöït Taân, Phuï Nöõ Thôøi Ñaøm, Tieåu Thuyeát Tuaàn san, Khoa Hoïc Taïp chí, Ñoâng Thanh Taïp chí, Vaên Hoïc Taïp chí ...

- Vaên cuûa khoái A naøy haõy coøn laø loái vaên deành daøng, trònh troïng, ñoïc leân nghe raát keâu maø noäi dung thì hoaëc laø troáng roãng hay coù khi coøn maâu thuaãn, phi lyù laø khaùc.

- Vôùi taát caû ngaàn aáy thöù, laäp tröôøng cuûa khoái A haàu nhö laø muoán soáng yeân oån, hoaø hoaõn vôùi caùi ñang coù. Noùi vaäy chaúng phaûi baûo khoái A naøy khoâng muoán tieán, nhöng chuû tröông cuûa hoï laø tieán hoaù trong traät töï, tieán maø khoâng gaây xaùo troän, khoâng phaù phaùch, khoâng ñoaïn tuyeät, khoâng döùt khoaùt vôùi nhöõng caùi maø caùc oâng cho laø quoác hoàn quoác tuyù...

- Thaønh phaàn cuûa khoái caáp tieán, tuy ít, nhöng thuaàn nhaát, töï ñaët mình vaøo nhöõng kyû luaät chung, coù söï kieåm soaùt chaët cheõ ; ñaøng khaùc, hoï toaøn laø ngöôøi môùi, treû, thöôøng xuaát thaân töø caùc tröôøng Ñaïi Hoïc, hay Cao Ñaúng ôû trong nöôùc hay ngoaïi quoác. Ñoù laø caùc oâng Nhaát Linh, Khaùi Höng, Theá Löõ, Hoaøng Ñaïo, Thaïch Lam, Tuù Môõ ...

- Cô quan ngoân luaän laø tôø baùo Phong Hoaù vaø, sau naøy, laø tôø Ngaøy Nay, ñeàu laø nhöõng tôø baùo, veà maët kyõ thuaät, toå chöùc Toaø Soaïn, ngheä thuaät trình baøy, veà noäi dung baøi vôû... nhaát thieát ñeàu môùi meû, nheï nhaøng, vui töôi, thích thôøi ...

- Laäp tröôøng khoâng coøn phaûi caùi thöù laäp tröôøng hoaø hoaõn nöôùc ñoâi. Hoï muoán tieán vôùi baát cöù giaù naøo, daàu phaûi taøn nhaãn, phaûi ñaäp phaù, phaûi cheùm gieát... Maø thöïc hoï ñaõ taøn nhaãn vôùi taát caû caùi gì maø hoï coi laø cuõ, hoï ñaäp phaù taát caû caùi gì maø hoï cho laø ngaùng trôû böôùc ñi tôùi cuûa hoï, vaø laém khi hoï chaúng ngaïi ñoå maùu ñeå giaät phaàn thaéng lôïi.

- Vaên cuûa hoï raát ñoäc ñaùo, hoï khôûi xuaát moät loái vaên môùi meû, ñôn sô, bình daân, deã hieåu, vui töôi..

Vôùi ngaàn aáy thöù khí giôùi, hoï laäp maët traän vaø tuyeân chieán vôùi taát caû hoïc giôùi ñöông thôøi.

Trong nhöõng muïc hoaëc nhö Möïc Taøu Giaáy Baûn, hoaëc nhö Töø Nhoû ñeán Nhôùnhoaën nhö Baøn Ngang, hoaëc nhö Töø Cao ñeán Thaáp, hoaëc nhö Gioøng nöôùc ngöôïc hoaëc nhö Cuoäc Ñieåm Baùo thaät laø nhöõng nôi duïng voõ thöôøng xuyeân cuûa caùc caây buùt nhö Töù Ly Hoaøng Ñaïo, töùc Nguyeãn Töôøng Long, nhö Nhaát Linh, Nhò Linh, Tam Linh, Töù Linh, töùc Nguyeãn Töôøng Tam, nhö Tuù Môõ, töùc Hoà Troïng Hieáu, nhö Thaïch Lam töùc Nguyeãng Töôøng Laân, nhö Leâ Ta, Theá Löõ, töùc Nguyeãn Thöù Leã... 

Chaúng coù moät soá Phong Hoaù naøo maø chaúng coù moät vaøi nhaø vaên, nhaát laø nhaø vaên thuoäc theá heä tröôùc, bò ñem ra cheá dieãu. Loái pheâ bình cuûa Phong Hoaù, qua caùc muïc noùi treân, veà caùc nhaø vaên ñaøn anh, thöôøng laø loái pheâ bình chaâm choïc, cheá dieãu, thuoäc ñôøi tö hôn laø laäp tröôøng vaên ngheä. Neáu coù luùc naøo boïn hoï ñem laäp tröôøng vaên nghe äcuûa phaùi giaø ra maø moå xeû, thì cuõng chæ laø ñeå cheâ bai laø coå loã, thoaùi hoaù, khoâng hôïp thôøi nöõa. Chöù ít khi hoï ñaùnh thaúng vaøo laäp tröôøng nhö laø laäp tröôøng maø thöôøng thöôøng hoï ñi tìm ôû boïn ñaøn anh cuûa hoï moät ít loái soáng, moät ñoâi thaùi ñoä, moät vaøi cöû chæ hoï cho laø kyø cuïc, theá roài hoï duøng taøi thuaät chaâm bieám, haøi höôùc, cheá dieãu con ngöôøi cuûa ñoái thuû hôn laø chính ngheä thuaät cuûa ñoái thuû.

Ñoái vôùi Phaïm Quyønh vaø Nguyeãn vaên Vónh, ngay töø luùc baét tay vaøo laøm soá Phong Hoaù ñaàu tieân töùc soá 14 ra ngaøy 22-9-1932, trong baøi Phong Dao môùi, Phong Hoaù ñaõ cheá dieãu oâng Vónh beùo nuùng rung rinh vaø oâng Quyønh gaày leåu ñeåu nhö hình coø höông roài keát aùn hai oâng laø phöôøng buoân vaên baùn chöõ maø thaønh giaøu coù. Ñoù chæ laø moät trong haøng traêm thí duï veà vieäc Phong Hoaù cheá dieãu hai oâng Phaïm Quyønh vaø Nguyeãn vaên Vónh.

Nhöng chaúng hieåu sao laïi coù hai nhaân vaät bò Phong Hoaù lieân mieân ñem ra chaúng phaûi ñeå cheá dieãu suoâng maø coøn ñeå chöûi bôùi laûi nhaûi suoát caû moïi soá baùo, ñoù laø tröôøng hôïp caùc oâng Hoaøng Taêng Bí vaø Nguyeãn Khaéc Hieáu.

Phong Hoaù, chaúng haïn, ví vaên cuûa HoaøngTaêng Bí khoù tieâu nhö tröùng vòt (Phong Hoaù soá 29, trang 5), vaø nhìn hoï Hoaøng nhö moät ngöôøi mang beänh nan y " Beänh chæ troâng thaáy caùi ñeïp cuûa Nho Giaùo. Beänh cuûa Cuï Baûng Hoaøng nghe traàm troïng laém, Cuï neân tìm thuoác chöõa ñi thoâi " (Phong Hoaù soá 28, trang 5),

Coøn Taûn Ñaø, tröôùc con maét Phong Hoaù, chi laø moät anh say röôïu, say khöôùt löôùt :

Anh leân gioïng röôïu khuyeân Phong Hoaù
Saëc suïa hoi men khoù ngöûi quaù
                    (Phong Hoaù soá 28 ; trang 5)

Baø Töông Phoá ñöôïc neâu leân nhö laø moät göông ñieån hình veà loái vaên roãng tueách : moät baøi " Gioït leä thu " chæ coù khoâng ñaày boán trang maø coù 61 chöõ vöøa Than oâi ! vöøaOÂi ! vöøa Leä " (Phong Hoaù soá 29).

Dieãn giaû Leâ Dö ñöôïc moâ taû nhö laø moät anh haùt troáng quaân laåm caåm trong baøi " OÂng Leâ Dö, coøn noùi truyeän vaên chöông khoâng phaûi laø caùi baùnh " (Phong Hoaù soá 75).

Nguyeãn Troïng Thuaät laø moät tay cöø khoâi ñaõ töøng chieám giaûi thöôûng vaên chöông vôùi taùc phaåm " Quaû döa ñoû ", vaäy maø nay Phong Hoaù, trong baøi " Nhaø Nho töông lai " (Phong Hoaù soá 108) ñaõ veõ Nguyeãn Troïng Thuaät nhö laø ñoà ngu doát chöa bieát chaám caâu. Töù Ly ñaõ laáy thí duï moät oâng thanh tra baûo moät oâng Xaõ laø con löøa maø aùm chæ oâng Nguyeãn Troïng Thuaät cuõng laø ñoà con löøa.

Nhöng trong caùc baøi chöûi bôùi, cheá dieãu caùc nhaø vaên ôû ngoaøi Phong Hoaù, coù maáy baøi ñaùng chuù yù. Baøi thöù nhaát ñeà laø " Tuoàng coå taân thôøi ", haøi kòch, hai hoài, ñaêng lieàn treân naêm soá Phong Hoaù töø soá 38 ñeán heát soá 42. Nhöõng nhaân vaät ñöôïc ñem ra cheá dieãu goàm coù Hoaøng Taêng Bí, Nguyeãn Khaéc Hieáu, Nguyeãn vaên Vónh, Döông Baù Traïc, Nguyeãn Coâng Tieãu, Nguyeãn Tieán Laõng, Vieät An, Leâ Coâng Ñaéc, Trònh Ñình Rö, Nguyeãn Troïng Thuaät, Nguyeãn vaên Toá, Hy Toáng... 

Baèng aáy nhaân vaät ñöôïc moâ taû nhö ñang thaønh laäp moät saøo huyeät maø Ñaûng chuû laø Hoaøng Taêng Bí vôùi hai teân tham möu heøn nhaùt laø Nguyeãn Khaéc Hieáu vaø Nguyeãn vaên Vónh. Boä ba naøy muoán taán coâng Phong Hoaù maø khoâng daùm beøn baøy caùi troø aåy choù buïi raäm, sai khieán baày laâu la laø nhöõng Döông Baù Traïc, Nguyeãn Coâng Tieãu, Nguyeãn Tieán Laõng, Leâ Coâng Ñaéc, Trònh Ñình Rö, Nguyeãn Troïng Thuaät, Nguyeãn vaên Toá, Hy Toáng. Thaät laø moät cuoäc baøy binh boá traän ñaøng hoaøng, trònh troïng nhöng buoàn moät noãi laø baày laâu la toaøn laø " keû thì chæ bieát laïy nhö coác ñeá, keû thì quen khoùc loùc nhö ri, ngaãm ba quaân tieát loän meà ". Bôûi vaäy cho neân, daàu chöa laâm traän nhieàu anh ñaõ chaïy troán. Keát cuïc quaân cuûa beø luõ Hoaøng Taêng Bí bò ñaïi baïi, bò quaân Phong Hoaù baét troùi heát caû.

Baøi thöù hai laø baøi " Hoäi nghò Vaên hoïc ", Phong Hoaù soá 71, taùc giaû vaãn laø Töù Ly nhö baøi treân. Töù Ly taû phoøng hoäi : " Moät gian phoøng. Moät caùi baøn daøi phuû daï xanh, chung quanh caùc oâng haøn ngoài, tröôùc maët moãi ngöôøi coù moät caëp saùch. AÊn vaän theo loái caùc hoäi vieân vieän Haøn Laâm beân Phaùp, chæ khaùc coù caùi muõ thoå coâng ".

Ñaây laø moät Hoäi nghò Vaên hoïc, ñöôïc toå chöùc baét chöôùc nhö Haøn Laâm Vieän cuûa Phaùp. Ngöôøi ñöùng ra trieäu taäp vaø giöõ chöùc Chuû tòch laø Huyønh Thuùc Khaùng. Hoäi vieân goàm coù caùc oâng Hoaøng Taêng Bí, Phaïm Leâ Boång, Döông Baù Traïc, Phan Khoâi, Nguyeãn Coâng Tieãu, Nguyeãn Khaéc Hieáu, Döông Töï Quaùn, Leâ Cöông Phuïng, Leâ Dö, Truùc Ñyønh, Ñoã Vaên, Tuøng Vaân, Mai Ñaêng Ñeä. Baây giôø caùc oâng hoäi hoïp nhau khoâng phaûi ñeå baøy möu keá dieät Phong Hoaù maø ñeå tranh daønh nhau, ngöôøi naøo cuõng soát saéng hieán cho hoäi caùi tôø baùo ñang ngaáp ngoaûi cuûa mình. Ai noùi thì ngöôøi aáy nghe, cho neân khi oâng Tuøng Vaân laø ngöôøi cuoái cuøng noùi thì " caùc oâng haøn laàn löôït nguû daàn heát ñeán baây giôø vaãn coøn nguû, lay theá naøo cuõng khoâng daäy nöõa ".

Baøi thöù ba ñeà laø " Non Boä Phong Hoaù " Phong Hoaù soá 125, laø moät baøi thô daøi 84 caâu. Tuù Môõ, vôùi nhöõng vaàn thô dí doûm, chöûi xoû haàu khaép maët moïi ngöôøi :

Taûn Ñaø töûu só thaûnh thôi ngoài
Huõ to huõ nhoû baày la lieät.

" Moät hang thaêm thaúm troâng loàng loäng
Bia taïc " Khaâm Thieân deä nhaát ñoäng "
Ñoã Thaän tieân oâng aáy chuû nhaân
Luyeän ñaøn tinh nhaûy vaø ... oâm xoáng.

Goïi loái keå truyeän cuûa Döông Baù Traïc " Rai nhö chaõo raùch ñeán bao chöø ? ".

Goïi Nguyeãn Troïng Thuaät laø moïi : " Nam man Toång Thuaät troàng döa ñoû ".

Ñeå theâm taøi lieäu, caùc baïn coù theå tìm ñoïc nhöõng baøi chöûi Döông Baù Traïc ôû Phong Hoaù soá 120, chöûi Nguyeãn Tieán Laõng, Phong Hoaù soá 105, soá 137 ; chöûi oâng Leâ Dö ôû baùo Taân Thieáu Nieân, Phong Hoaù soá 112 ; chöûi Thaùi Phæ cuûa Ngoï Baùo, Phong Hoaù soá 110, chöûi Nguyeãn Khaéc Hieáu ôû baøi " Ba ngöôøi noùi raèng ", Phong Hoaù soá 115, chöûi Nguyeãn Vyõ cuûa baøi Taäp thô ñaàu, Phong Hoaù soá 127 ; chöûi oâng Vuõ Baèng ôû baøi " Cuøng oâng Tieâu Lieâu Vuõ Baèng ", Phong Hoaù soá 60.

Chaúng nhöõng ñaùnh töøng caù nhaân, maø Phong Hoaù coøn ñaùnh phuû ñaàu haàu khaép löôït caùc tôø baùo ñöông thôøi maø hoï cheâ laø laøm vieäc doát naùt, laø vieát vaên coå loã, laø tö töôûng thoaùi boä... 

Trong baøi " Baùo giôùi vôùi Xaõ Hoäi An Nam " (Phong Hoaù soá 40), Töù Linh cho raèng baùo chí chöa coù aûnh höôûng gì ñoái vôùi xaõ hoäi... 

Toâi taïm keå ra ñaây cho caùc baïn ít baøi tieâu bieåu veà loái Phong Hoaù cheá dieãu, chöûi bôùi caùc baùo : Tuù Môõ chöûi Trung Baéc Taân Vaên trong baøi Phong Dao Môùi (Phong Hoaù soá 64) ; Tuù Môõ chöûi An Nam Taïp chí trong baøi " Vaên teá Phong Hoaù tuaàn baùo vieáng An Nam Taïp chí " (Phong Hoaù soá 56) ; Thaïch Lam, trong baøi " Caùi tuùi khoân "  (Phong Hoaù soá 111), coâng kích Tieåu thuyeát Thöù baûy ; Vieät Sinh chöûi baùo Raïng Ñoâng, nôi baøi Böùc Tranh Vaân Caåu (Phong Hoaù soá 70) ; Töù Ly cuõng chöûi Raïng Ñoâng, nôi baøi baùo Raïng Ñoâng (Phong Hoaù soá 56) ; Thaïch Lam chöûi baùo Nhaät Taân ôû baøi Söï thoâng thaùi cuûa baùo Nhaät Taân(Phong Hoaù soá 105) vaø baøi Ai nguû, ai thöùc (Phong Hoaù soá 104). Baùo Tieáng Daân thì bò Ngoä Khoâng chöûi ôû baøi Baùo Tieáng Daân baù caùo (Phong Hoaù soá 78), bò Leâ Ta chöûi ôû baøi " Luõ moïi, ngöôøi nhaø queâ aên muoái " (Phong Hoaù soá 92), bò Thaïch Lam chöûi ôû hai baøi Caâu chuyeän con voi (Phong Hoaù soá 99) vaø baøi Cuoäc Ñieåm baùo (Phong Hoaù soá 101).

Phan Khoâi vaø Phuï Nöõ Taân vaên bò Töù Ly ñem ra cheá dieãu trong baøi Treû con hay ngöôøi lôùn (Phong Hoaù soá 75). Nhöng xem ra baùo Ñoâng Phöông laø bò cheá dieãu nhieàu nhaát, do Nhaát Linh, trong baøi " Loaøi nhai laïi " (Phong Hoaù soá 51), do Thaïch Lam, nôi baøi Cuoäc ñieåm baùo (Phong Hoaù soá 126 vaø soá 127), do Töù Ly nôi baøi " Thaùi ñoä quaân töû cuûa baùo Ñoâng Phöông " (Phong Hoaù soá 35) vaø baøi Coá leân baùo Ñoâng Phöông (Phong Hoaù soá 35) do Nhaùt Dao Caïo nôi baøi " Hoa giaáy trong loï vaên " (Phong Hoaù soá 124). Phuï nöõ Thôøi ñaøm bò Töù Ly chöûi nôi baøi " Phong Hoaù tôø baùo treû con " (Phong Hoaù soá 74) vaø baøi Phuï nöõ Thôøi ñaøm tieán boä (Phong Hoaù soá 102), bò Tuù Môõ chaâm bieám nôi baøi " Khoùc coâ Phuï Nöõ Thôøi ñaøm " (Phong Hoaù soá 91), baøi " Coâ Phuï Nöõ Thôøi ñaøm lo sôï nöôùc " (Phong Hoaù soá 101), baøi " Coâ Phuï Nöõ Thôøi ñaøm cheát vôø " (Phong Hoaù soá 112). Tieåu thuyeát Tuaàn san bò Nhaát Linh, Nhò Linh chöûi ôû baøi Con Khæ (Phong Hoaù soá 55) vaø baøi Vaên vui (Phong Hoaù soá 55). Baùo Nam Phong cuûa Phaïm Quyønh, ñoåi môùi, bò ñem ra cheá dieãu raát chua cay do Töù Ly trong baøi Quoác hoàn quoác tuyù (Phong Hoaù soá 125) vaø do Tuù Môõ vôùi baøi " Phong Laõng kyø duyeân : Söï tích oâng Nguyeãn Tieán Laõng chim Baø laõo Nam Phong " (Phong Hoaù soá 117). Thaïch Lam cöôøi Khoa hoïc cuûa baùo Khoa Hoïc (Phong Hoaù soá 129). Baùo Ñoâng Thanh bò Nhaát Linh chöûi nôi baøi Nghó laån quaån (Phong Hoaù soá 55), bò Tuù Môõ chöûi ôû baøi Phong dao môùi (Phong Hoaù soá 28). Vaên hoïc Taïp chí bò Nhaát Linh, Nhò Linh chaâm bieám ôû ba baøi " Sôï ta nhaàm " (Phong Hoaù soá 35), " Söï thaät thaø trong laøng baùo " (Phong Hoaù soá 47), " Vaên hoïc quaûng caùo " (Phong Hoaù soá 119), vaø bò  Nhaùt Dao Caïo cheá dieãu trong baøi Hoa giaáy trong loï vaên (Phong Hoaù soá 123). Baùo Nhaät Taân bò caû Theá Löõ, caû Nhaát Linh, caû Thaïch Lam taán coâng nôi baøi Taïp phí heø (Phong Hoaù soá 112), baøi cuøng oâng Ñoã Vaên (Phong Hoaù soá 113), baøi Baát lòch söï (Phong Hoaù soá 131). Baùo Loa thì bò chöûi lieân mieân, nhöng ta coù theå cöû ra ít thí duï nhö nhöõng baøi chöûi raát taøn teä cuûa Töù Ly, " Loa hay vaùy " (Phong Hoaù soá 91), Laïi myõ nhaân gaø (Phong Hoaù soá 114) cuûa Tuù Môõ, Nhaén laõo Boâ caû (Phong Hoaù soá 94). Baùo Annam Nouveau cuûa oâng Vónh bò Töù Ly chöûi xoû nôi baøi " OÂng Nguyeãn vaên Vónh muoán giaät luøi " (Phong Hoaù soá 32). Baùo Taïp chí Vieät bò Töù Ly cheá dieãu nôi baøi " OÂng Hy Toáng vôùi tôø Vieät Nam " (Phong Hoaù soá 116).

Moät ít nhöõng baøi toâi trích ñoïc cho caùc baïn nghe treân ñaây cho caùc baïn thaáy Phong Hoaù ñaõ tung ra chieán tröôøng nhöõng chieán só thôøi danh nhaát cuûa hoï goàm coù caùc oâng Nhaát Linh, Hoaøng Ñaïo, Theá Löõ, Thaïch Lam, Tuù Môõ... ñeå maø haï uy tín caùc caây buùt khoâng thuoäc nhoùm Töï Löïc vaø haàu heát caùc baùo ngoaïi tröø Phong Hoaù cuûa hoï.Thaùi ñoä Phong Hoaù laø thaùi ñoä keû lôùn, laø tieáng noùi laøm ra boä ñaøn anh ñoái vôùi boïn ñaøn em. Phong Hoaù thaät ra chöa coù ñöùng treân laäp tröôøng ngheä thuaät, hay nhaân danh ngheä thuaät ñeå maø pheâ bình ñoàng nghieäp. Traùi laïi, haàu heát caùc baøi ñeàu coù veû beâu xaáu ñoàng nghieäp.

Nhöõng ñoàng nhieäp bò baùo Phong Hoaù coâng kích, beâu xaáu, ñoâng ñaûo voâ cuøng vaø thuoäc ñuû moïi löùa tuoåi, coù ngöôøi thuoäc phaùi cöïu hoïc maø raát laém ngöôøi coøn môùi hôn caû anh em beân Phong Hoaù. Chính vì vaäy maø moät maët traän môùi nhö ñöôïc lieân keát laïi töø naêm 1934-1935 : moät beân laø Phong Hoaù, moät beân laø haàu heát caùc taïp chí khaùc ; moät traän tuyeán ñöôïc giaøn ra, gay go, keùo daøi haøng maáy naêm lieàn giöõa hai khoái. Neáu töø 1932 ñeán 1934 laø traän tuyeán Phong Hoaù giaøn ra ñeå ñaùnh taát caû laøng baùo maø Phong Hoaù coi laø coå loã, thì töø naêm 1934 trôû ñi, moät söï toång phaûn coâng cuûa caùc baùo chí khaùc vöøa môùi ra ñôøi töø naêm 1934, ñaõ lieân hieäp laïi ñeå ñaùnh thaúng vaøo Phong Hoaù. Thöïc ra, ngoaøi Phong Hoaù haàu heát caùc baùo töø naêm 1934 trôû veà tröôùc ñeàu naèm trong tay boïn hoïc giaû khuynh veà dung hoaø. Boïn treû, môùi, vieát cho caùc tôø baùo naøy ñoâng khaù laém, nhöng chöa naém ñöôïc caùc tôø baùo, cho neân vaãn bò nhoùm Phong Hoaù coi thöôøng. Nhöng töø naêm 1934 trôû ñi, Phong Hoaù duø tröôùc kia coù treû maáy, coù duyeân maáy, thì luùc aáy cuõng giaø ñi nhieàu roài. Naêm 1934 vaø caùc naêm sau, nhieàu tôø baùo môùi ra ñôøi, maø phaàn nhieàu ban chuû tröông laïi laø thuoäc thaønh phaàn treû xöa kia ñaõ coäng taùc vôùi caùc tôø baùo töøng bò Phong Hoaù chöûi bôùi, cho neân ngaøy nay hoï voâ tình maø lieân hieäp laïi ñeå taán coâng Phong Hoaù. Phaûi chaêng vì vaäy maø Phong Hoaù saép phaûi cheát ñeå ñaàu thai döôùi moät teân khaùc " Ngaøy Nay " ? ? ?

Maët traän hay khoái thöù ba, maø chuùng ta taïm goïi laø khoái C naøy goàm coù nhöõng baùo nhö Tieåu Thuyeát Thöù Baûy (1934), Loa (1934), Haø noäi baùo (1936), Ích höõu (1936).

Loa laø tôø Tuaàn baùo ra ngaøy thöù Naêm, 15 thaùng hai naêm 1934. Neáu tröôùc ñaây, Phong Hoaù lieân mieân chöûi bôùi caùc baùo, thì baây giôø ñeán löôït Loa thöôøng xuyeân söûa löng Phong Hoaù. Loa coù nhöõng caây buùt pheâ bình nghò luaän teân tuoåi nhö Lan Khai, nhaát laø Tröông Töûu.

Nhöng caùc baøi tranh luaän lieân mieân vôùi Phong Hoaù ñeàu khoâng kyù teân thaät maø thöôøng ñeå moät teân giaû " Tö Huùi " trong muïc " Meùp thôï ngoùi ". Neáu ôû Phong Hoaù, caùc muïc " Töø cao ñeán thaáp ", " Töø beù ñeán nhôùn " luoân luoân daønh ñeå chöûi Loa hay caùc ñoàng nghieäp cuûa Loa, thì caùi muïc " Meùp thôï ngoùi " laø choã ñeå Loa baét loa sang maø chöûi Phong Hoaù. Caùc baïn coù theå tìm ñoïc ôû muïc Meùp thôï ngoùi cuûa Tö Huùi caùc soá 10, 16, 19, 20, 29, 30, 31 hay nhöõng baøi nhö " Sau moät naêm " Kyù Loa, soá 54, hai baøi Vaên teá Phong Hoaù, kyù teân Khai AÙnh, soá 69, caùc baïn seõ thaáy raèng loái pheâ bình maø caùc baùo daønh cho nhau chæ tranh giaønh ñoäc giaû. Neáu Phong Hoaù goïi Loa laø vaùy thì Loa baûo Phong Hoaù chuyeân " doøm doû " vaùy. Baøi " Chính anh chaøng aáy doøm doû... (Loa soá 29) thaät laø haøi höôùc, chua cay vaø xoû laù ñoái vôùi Phong Hoaù.

Sau Loa ít laâu, ñeán löôït Tieåu Thuyeát Thöù Baûy ra ñôøi ngaøy moàng 2 thaùng 6 naêm 1934.

Tieåu Thuyeát Thöù Baûy coù nhöõng caây buùt cöùng caùt chuyeân giöõ muïc Vaên hoïc nhö Nguyeãn Coâng Hoan, Löu Troïng Lö, Haûi Trieàu, Thieáu Sôn, Hoaøi Thanh.

Tieåu Thuyeát Thöù Baûy tieáp tay vôùi Loa trong chieán dòch taán coâng Phong Hoaù. Ngoaøi raát nhieàu baøi ngaén traû lôøi Phong Hoaù, ñaùng chuù yù, laø hai baøi kyù teân Nguyeãn Coâng Hoan vaø moät baøi kyù teân Taân Daân, töùc nhaø xuaát baûn Taân Daân.

Trong baøi Töø Coâ Giaùo Minh ñeán Ñoaïn Tuyeät, soá 92, Nguyeãn Coâng Hoan keát aùn Nhaát Linh laø ngöôøi gian ngoa, " khoâng bieát mình vaø khoâng bieát ngöôøi ".

Trong baøi " Loái trích vaên cuûa Phong Hoaù ", soá 97, Nguyeãn Coâng Hoan minh chöùng söï gian aùc cuûa Phong Hoaù trong loái trích vaên coát yù xuyeân taïc ñeå haï uy theá ñoàng nghieäp.

Trong baøi Phong Hoaù gieøm pha chuùng toâi, Nhaø Taân Daân vieát : " Phong Hoaù caøng ngaøy caøng xuoáng. Tieåu Thuyeát Thöù Baûy caøng ngaøy caøng leân. Ích höõu tôø baùo thöù hai cuûa nhaø Taân Daân môùi xuaát baûn raát ñöôïc hoan ngheânh .

" Ba söï hieån nhieân ai cuõng nhaän thaáy.

" Caùc oâng beân Phong Hoaù lo Tieåu Thuyeát Thöù Baûy vaø Ích höõu Tuaàn baùo " truy " maát heát ñoäc giaû cuûa caùc oâng neân ñoä raøy caùc oâng hoaït ñoäng döõ ". Sau ñaáy, nhaø Taân Daân toá caùo thaùi ñoä Phong Hoaù coá yù gieøm pha ñoàng nghieäp.

Tôø baùo thöù ba, Haø noäi baùo, tuaàn baùo ra ngaøy thöù Tö, soá 1, ra ngaøy 1 thaùng 1 naêm 1936 laø nôi quy tuï nhieàu caây buùt quen thuoäc nhö Phan Khoâi, Phaïm Quyønh, Leä Chi, Leâ Traøng Kieàu, Nguyeãn Coâng Hoan, Tröông Töûu, Leâ Thanh, Vuõ Troïng Phuïng...

Coù leõ khoâng coù tôø baùo naøo choáng ñoái nhoùm Phong Hoaù maïnh meõ cho baèng Haø noäi baùo. Chaúng maáy soá Haø noäi baùo khoâng coù baøi coâng kích Phong Hoaù. Chæ môùi keå ra ñaây nhöõng baøi tieâu bieåu, maïnh meõ hôn, ta ñaõ coù theå ñeám ñöôïc 11 baøi kyù Haø noäi baùo, 2 baøi kyù Thieän Quaû, 3 baøi kyù Vaên Teä, 1 baøi kyù Nguyeãn Coâng Hoan, 4 baøi kyù Leâ Traøng Kieàu... Toâi keå ra ñaây ñeå laøm chöùng nhöõng baøi tieâu bieåu kyù teân Haø noäi baùo :

- Baøi " Moät vieäc toái quan troïng trong laøng vaên " (H.b. soá 6) toá caùo Phong Hoaù ñaõ ñöa ra " lôøi vu caùo heøn haï " ñoái vôùi Nguyeãn Coâng Hoan.

- Baøi Toå ong vôõ (H.b. soá 7) ñaõ mæa mai goïi Phong Hoaù laø baày ong, baày ruoài vôõ toå.

- Baøi " Caùi thaùi ñoä heøn nhaùt cuûa baùo Phong Hoaù " (H.b. soá 9) keát aùn Phong Hoaù traû lôøi ñoàng nghieäp " baèng nhöõng caâu thoâ bæ, baèng moät gioïng heøn nhaùt " khoâng ñöùng treân laäp tröôøng tö töôûng hay ngheä thuaät ñeå pheâ phaùn maø chæ coá yù beâu xaáu caù nhaân cuûa ñoàng nghieäp moät caùch raát voâ lyù nhö vieäc Phong Hoaù chöûi Haø noäi baùo chæ vì oâng Leâ Cöôøng, chuû tröông Haø noäi baùo laø oâng chuû moät nhaø thuoác lôùn, moät nhaø in beà theá.

- Baøi " Böùc thö ngoû göûi oâng Nguyeãn Töôøng Tam ", (H.b. soá 11), taùc giaû vieát : " Ñoái vôùi baïn ñoàng nghieäp cuõng nhö khinh nhöõng haïng ngöôøi khoâng thaønh thöïc, nguy hieåm heøn nhaùt, bao giôø cuõng vì moät caùi lôïi nhoû, moät caùi thuø vaët, maø coù yù gieo cho ngöôøi ta nhöõng moái nghi ngôø aùc haïi ".

- Baøi " Toäi traïng baùo Phong Hoaù " coù nhöõng caâu nhö :

" Nhöõng toäi traïng cuûa Phong Hoaù khoâng phaûi chuùng toâi môùi nhaän thaáy, haàu heát nhöõng ñoäc giaû ngaøy nay laø cuûa Haø noäi baùo, vaø ngaøy tröôùc cuûa Phong Hoaù  ñeàu ñaõ thaáy caû ". Theá roài Haø noäi baùo keå caùc toäi traïng cuûa Phong Hoaù  nhö vieäc cheá dieãu, maï lò ngöôøi daân queâ doát naùt (Lôøi noùi theâm cuûa Haø noäi baùo soá 13), nhö vieäc pheâ bình thieân vò, doát naùt (Baøi Ñoäc giaû löôïm nhöõng caùi doát cuûa Phong Hoaù soá 13).

- Khaùi Höng bò ñaû kích khaù naëng neà trong baøi " Baùo Phong Hoaù vu caùo heøn, oâng Khaùi Höng nguïy bieän " (H.b. soá 13).

- Nhöng khoâng coù soá baùo naøo ñaùnh Phong Hoaù maïnh baèng soá 15 ra ngaøy 15-4-1936 : hai baøi trong moät soá baùo. Trong baøi thöù nhaát ñeà " Toäi traïng baùo Phong Hoaù ", taùc giaû vieát : " Toäi thöù ba cuûa Phong Hoaù. Dìm ñoàng nghieäp... Baát kyø moät tôø baùo naøo môùi ra, cuõng bò Phong Hoaù noùi xoû, noùi xieân, noùi chaâm, noùi choïc, coù khi keùo caû ñaïi ñoäi ra ñeå coâng kích. Hoï coâng kích nhö vaäy ñeå laøm gì ? Coát cho ñoàng nghieäp lui ñi, ñeå baõi coû xanh chæ coøn moät mình hoï aên " (H.b. soá 15).

Baøi thöù hai ñeà " Moät böùc thö cuøng oâng chuû buùt Haø noäi baùo " (H.b. soá 15), moät ñoäc giaû Haø noäi baùo ñaõ haï nhöõng lôøi pheâ bình gay gaét veà Töï Löïc Vaên Ñoaøn : " Chuùng toâi laø moät boïn ñoäc giaû baùo Phong Hoaù , cuõng nhö phaàn nhieàu ñoäc giaû Phong Hoaù tröôùc kia chuùng toâi vaãn töôûng baùo aáy ra ñôøi laø vì xaõ hoäi, laø vì bình daân, vì moät toân chæ cao xa, nhö oâng Nguyeãn Töôøng Tam thöôøng rao treân baùo.

" Nhöng daàn daàn chuùng toâi xeùt ra muïc ñích cuûa boïn oâng Nguyeãn Töôøng Tam chæ vì hieáu danh maø laøm baùo. Muoán ñaït caùi muïc ñích aáy, hoï duøng ñuû caùch ñeâ heøn, caùi chöông trình cuûa hoï goàm coù hai phaàn :

" Tröôùc heát hoï xoi boùi cheá nhaïo thoâ bæ taát caû nhöõng ngöôøi taøi gioûi hôn hoï, hoaëc coù chuùt danh voïng giöõa xaõ hoäi. Laøm nhö theá ñeå quoác daân chaùn gheùt, mæa mai, khinh bæ nhöõng ngöôøi aáy. Sau khi ñaõ ñaùnh ñoå nhöõng ngöôøi coù teân tuoåi hoï lieàn ñem nhau ra maø taâng boác, Khaùi Höng khen Theá Löõ vaø Nhaát Linh, Nhaát Linh khen Khaùi Höng vv... ñeå quoác daân töôûng laàm raèng chæ coù boïn hoï môùi thaät laø thi só, nhaân taøi Vieät Nam.

" Caùi chöông trình cuûa hoï ngaøy nay ñaõ thöïc hieän. Moät phaàn quoác daân ñaõ bò hoï löøa, hoan ngheânh boïn hoï moät caùch quaù ñaùng, coøn nhö nhöõng oâng Nguyeãn Coâng Tieãu, Nguyeãn Khaéc Hieáu, Huyønh Thuùc Khaùng bò xem nhö haïng ngöôøi ñaùng cöôøi nhaát theá giôùi.

" Thaáy theá boïn hoï caøng kieâu caêng töï phuï, khoâng neå kieâng gì ai nöõa. Heã hoï thaáy moät nhaø vaên só naøo coù tieáng taêm, hay moät tôø baùo naøo chaïy hôn hoï, thì hoï tìm caùch " dìm " ngay. Hoâm qua maït saùt Phan Khoâi, Nguyeãn Khaéc Hieáu, Laõng Nhaân, Nguyeãn Lan Khai, Löu Troïng Lö ... Hoâm nay hoï coá laøm maát giaù trò Tröông Töûu, Nguyeãn Vyõ, Hoaøi Thanh, Nguyeãn Coâng Hoan...  Ngaøy mai caùi tính ñoá kî nhoû nhen cuûa hoï ñöa hoï ñeán ñaâu ? "

Trong baøi " Lôøi noùi theâm cuûa Haø noäi baùo " (H.b. soá 56 ngaøy 16-3-1937), taùc giaû vaïch roõ söï taøn nhaãn cuûa Phong Hoaù : Phong Hoaù khoâng nhöõng ñaõ dìm nhöõng ñoàng nfhieäp ñöông soáng maø caû nhöõng ñoàng nghieäp ñaõ cheát roài, Phong Hoaù coù ñeå yeân cho ñaâu ! Laâu laâu Phong Hoaù laïi ñaøo moà nhöõng tôø baùo ñaõ cheát ñeå noùi cho haû giaän... chaúng noùi gì cho laém, thí duï nhö tôø baùo Loa.

" Caùi tin baùo Loa cheát ñoái vôùi Phong Hoaù laø moät tin möøng... Ngaøy ñöôïc tin aáy, Phong Hoaù lieàn veõ ngay leân bìa, moät böùc tranh oâng Buøi Xuaân Hoïc ngoài vaù vaùy vaø khoùc buø lu, buø loa... Caùi tranh aáy keå cuõng buoàn cöôøi thaät, nhöng hôi " maát daïy " moät chuùt ". Ngoaøi loaït baøi khoâng ñeå teân taùc giaû, maø chæ ñeå Haø noäi baùo, ta coøn coù theå keå theâm nhieàu baøi kyù teân taùc giaû.

OÂng Thieän Quaû laø taùc giaû baøi " Toäi thöù nhaát " (H.b. soá 13) vaø baøi " Phong Hoaù vôùi daân queâ " (H.b. soá 15). ÔÛ caû hai baøi, oâng Thieän Quaû ñeàu baøi baùc thaùi ñoä cuûa Phong Hoaù ñoái vôùi daân queâ.

OÂng Vaên Teä laø taùc giaû ba baøi " Traû lôøi cho baùo Phong Hoaù " (H.b. soá 6), " Toäi traïng baùo Phong Hoaù " (H.b. soá 14), " Baùo Phong Hoaù yeâu caàu chính phuû trò " (H.b. soá 15). ÔÛ caû ba baøi, oâng Vaên Teä ghi nhaän raèng baùo Phong Hoaù ngaøy moät xuoáng, moät eá, cho neân baùo Phong Hoaù ngaøy moät phaûi caïnh tranh baát chính baèng caùc thöù cöôøi raát tuïc taèn vaø taøn nhaãn ".

Nhöng trong soá nhöõng nhaø vaên coù teân tuoåi leân tieáng coâng kích Phong Hoaù, ta phaûi keå ñeán Nguyeãn Coâng Hoan vaø Leâ Traøng Kieàu.

Nguyeãn Coâng Hoan (H.b. soá 9 ngaøy 4-3-1936), ñaõ coá vaïch ra cho ñoäc giaû thaáy caùi gian yù cuûa Töï Löïc Vaên Ñoaøn trong khi hoï leân tieáng keát aùn coâ giaùo Minh laø baét chöôùc Ñoaïn Tuyeät.

Vaøo huøa vaø beânh vöïc Nguyeãn Coâng Hoan, Leâ Traøng Kieàu vieát moät thoâi moät hoài ba baøi ñeå baét beû Phong Hoaù vì boïn naøy ñaõ coâng kích Nguyeãn Coâng Hoan. Caùc baïn coù theå ñoïc ba baøi Leâ Traøng Kieàu pheâ bình Töï Löïc Vaên Ñoaøn pheâ bình Nguyeãn Coâng Hoan. (Vì leõ gì Phong Hoaù khoâng traû lôøi, H.b. soá 7, Gioïng heøn nhaùt cuûa baùo Phong Hoaù, (H.b. soá 13). Cuoái cuøng Leâ Traøng Kieàu pheâ bình Theá Löõ pheâ bình Khoùi lan chieàu cuûa Lan Khai. Leâ Traøng Kieàu ñaõ cheâ Theá Löõ pheâ bình Khoùi lam chieàu baèng caùch ñi nhaët nhöõng " haït ñaäu doïn ", nghóa laø xoi boùi nhöõng caùi nhoû nhen khoâng ñaùng keå.

Cuoái cuøng ñeán Ích Höõu laïi môû chieán dòch coâng kích Phong Hoaù hay ñuùng hôn laø Ngaøy Nay.

Nguyeãn Coâng Hoan vieát hai baøi : " Töø Ñoaïn Tuyeät ñeán coâ giaùo Minh " (Ích Höõu soá 2) vaø baøi " Cuøng oâng Khaùi Höng " (Ích Höõu soá 4). ÔÛ caû hai baøi, Nguyeãn Coâng Hoan ñeàu traû lôøi Töï Löïc Vaên Ñoaøn veà vieäc coâng kích taùc phaåm coâ giaùo Minh baèng ñöôøng loái maø Nguyeãn Coâng Hoan cho raèng coù gian yù, muoán dìm ñoàng nghieäp.

Sau khi Nguyeãn Coâng Hoan leân tieáng, thì Laõng Nhaân Phuøng Taát Ñaéc hoïa lôøi beânh vöïc taùc giaû Coâ giaùo Minh vaø cho raèng loái pheâ bình cuûa nhoùm Töï Löïc Vaên Ñoaøn laø thieân leäch moät chieàu.

Ngoaøi ra coøn naêm baøi kyù teân Ích Höõu cuõng ñeàu keå toäi Phong Hoaù hay Ngaøy Nay laø coù daõ taâm gieøm pha, haï beä ñoàng nghieäp nhö caùc baøi " Loái trích vaên cuûa Phong Hoaù " (Ích Höõu soá 6), " Phong Hoaù gieøm pha chuùng toâi " (Ích Höõu soá 6), " Caùi thoùi gieøm pha cuûa boïn Phong Hoaù, Ngaøy Nay " (Ích Höõu soá 56), " Caùi thoùi gieøm pha cuûa boïn Phong Hoaù, Ngaøy Nay, nhieàu baùo ñaõ coâng nhaän " (Ích Höõu soá 57), " Ngaøy Nay nhaän toäi " (Ích Höõu soá 58).

Caùc baøi pheâ bình Phong Hoaù hay Ngaøy Nay ñaïi ñeå cuõng laø keát aùn hai cô quan naøy coù thaùi ñoä gieøm pha ñoàng nghieäp. Trong soá caùc baøi keå treân, coù baøi " Caùi thoùi gieøm pha cuûa boïn Phong Hoaù, Ngaøy Nay, nhieàu baùo ñaõ coâng nhaän " (Ích Höõu soá 57), taùc giaû nhaéc ñeán vaø trích vaên caùc baùo ñaõ coù baøi coâng kích baùo Phong Hoaù, Ngaøy Nay. Taùc giaû coù keå ñeán baùo Loa, soá 10 ra ngaøy 19-4-1934, baùo Ñoâng Phöông hoaït ñoäng soá 2 ra ngaøy 13-1-1937 ; baùo Nhaät Taân soá 36 ra ngaøy 18-4-1934 ; baùo Töông Lai soá 8 ra ngaøy 18-3-1937.

Song song vaø ñoàng thôøi vôùi caû khoái A, töùc khoái meänh danh laø cöïu hoïc, caû khoái B, töùc Töï Löïc Vaên Ñoaøn, caû khoái C, töùc phe môùi ñoái laäp, choáng baùng Töï Löïc Vaên Ñoaøn, coù theå keå ñeán khoái D, töùc phe nhoùm cuûa Haûi Trieàu, Hoà Xanh, Buøi Coâng Tröøng, moät thieåu soá caùc nhaø vaên coù khuynh höôùng duy vaät maùc xít. Vôùi chuû tröông vaên ngheä phaûi phuïc vuï cho giai caáp ñaáu tranh, khuynh höôùng duy vaät ñöùng bieät laäp ra moät phía, choáng ñoái laïi caû ba khoái treân.