Chim Vieät Caønh Nam [ Trôû Veà ] [ Trang chuû ]
|
* NHÖÕNG VUÏ AÙN VAÊN HOÏC THEÁ HEÄ 1932 Thanh Laõng A - Ñaëc
tính chung theá heä 1932
|
Phong Hoaù cuûa Töï Löïc Vaên Ñoaøn beânh thô môùi maø beânh raát gaêng, raát taän tình nhöng khoâng ñoàng yù cho raèng heã caùi gì khoâng phaûi thô cuõ ñeàu laø thô môùi caû. Buoåi ñaàu caùc oâng chöa toû thaùi ñoä gì vôùi caùc loaïi thô raát dôû maø ngöôøi ta toân xöng noù laø thô môùi. Nhöng töø giöõa naêm 1935 - coù leõ luùc naøy thô môùi ñaõ coù cô sôû roài - thì caùc oâng leân tieáng loaïi boû nhöõng thô maø theo yù caùc oâng, khoâng ñaùng laø thô môùi hay cho duø coù laø thô môùi, thì cuõng laø thô môùi haïng beùt, raát dôû chaúng keùm gì thô cuõ. Nhò Linh coâng kích nhaø thô môùi Ñoã Ñình VöôïngNgaøy 18-1-1935, Phong Hoaù soá 133, Nhò Linh coâng kích vaø pheâ bình Ñoã ÑìnhVöôïng baèng moät gioïng maùt meû. OÂng Vöôïng dieãn thuyeát ca ngôïi thô môùi, nhung Nhò Linh phaøn naøn raèng giaù oâng ñöøng ñi nghe oâng Vöôïng thì coøn bieát thô laø gì, vaø thô môùi ra sao, chöù " luùc toâi ra veà khoâng coøn hieåu thô vaø thô môùi laø caùi quaùi gì nöõa, tuy dieãn giaû ñaõ chòu khoù tra cöùu, khaûo saùt, luïc loïi trong ñuû caùc saùch coå, kim, taây, taàu, An nam, naøo cuûa Boileau, naøo cuûa Hoà Thích, naøo cuûa Nguyeãn Du, naøo cuûa caùc thi só coå ñieån, laõng maïn ". Ngaøy 25-3-1935, P.H. soá 142 Thaïch Lam vieát baøi " Thô môùi " ñeå coâng kích moät soá ñoâng caùc tôø baùo coù ñaêng thô môùi, caùc saùch coù xuaát baûn thô môùi. Theo Thaïch Lam, thô boïn hoï chaúng cuõ maø cuõng chaúng môùi. Caùc baøi thô ñoù coù naêm ñaëc tính sau ñaây : " - Caùi ñaëc tính
thöù nhaát - vaø cuõng laï luøng
nhaát - laø nhöõng baøi ñoù
khoâng phaûi laø thô.
Thaïch Lam chöûi thô môùi cuûa Phan Vaên KyøCuõng Thaïch Lam, ngaøy 3-5-1935, (P.H. soá 147) ñaõ chöûi thô môùi cuûa oâng Phaïm Vaên Kyø. Thaïch Lam ví ñieäu thô cuûa oâng Kyø nhö ñaùm chaùy nhaø. " Ñaáy laø moät caûnh thöông taâm laém ; nhöõng " khoå chuû " thaáy thaàn hoaû ñeán thieâu nhaø khoùc vang nhö ri. Coøn nhöõng tieáng " hì huïc " cuûa vaïn ngöôøi khoâng teân ñoù, coù leõ laø tieáng cuûa nhöõng ngöôøi ñeán chöõa chaùy... " Keå khoâng coù haïnh phuùc thì nhöõng ngöôøi bò chaùy nhaø khoâng coù haïnh phuùc thaät ! Nhaát laø hoï bò ñoát chaùy trong nhöõng caùi nhaø nhö nhöõng caùi " haàm than " nöõa.Cuûa vaïn ngöôøi khoâng haïnh phuùc, " Caùi tieáng maïnh nhö saám ñoù laø tieáng tre nöùa noå ñaáy. Ta thaáy nhaø thi só noùi ñeán thaønh phoá : OÂ hay, theá thì xe cöùu hoaû, voøi roàng töôùi nöôùc ñaâu ? A, ñaây roài ! Thi só thaät laø ngöôøi caån thaän :Roài caâu thô ngöôi, thi só, " Nghóa laø caùi voøi roàng cuûa thaønh phoá khoâng ñuû. Phaûi caàn ñeán tieáng cuûa nhaø thi só :Ñoá ai ngaên ñöôïc tieáng aáy, " Chæ coøn laïi tro taøn, löûa buïi, moät ñoáng than luûng cuûng nhöõng voâi, nhöõng gaïch, nhöõng maûnh tre, maûnh nöùa, laù goài...Roài tieáng cuûa ngöôøi thi só " Thô cuûa thi só Phaïm Vaên Kyø aâu cuõng theá. AÂm ñieäu thì reùo raét nhö tieáng tre noå, tieáng vaùch suïp, tieáng nhaø chaùy. " Coøn vaàn thô thì luûng ca luûng cuûng nhö moät ñoáng than ñaày voâi, nhöõng gaïch, nhöõng tre, maûnh nöùa, laù goài... " Maø ñoïc xong baøi thô " Ngöôi, thi só " cuûa oâng ta, ta coù caùi caûm giaùc thoaùt döôïc moät vieäc nguy nan nhö khoå chuû thoaùt tai naïn chaùy nhaø. " Leâ Ta pheâ bình thô môùi cuûa Ñöùc VaênÑeán Leâ Ta oâng ñaõ beânh thô môùi bao nhieâu thì oâng laïi chöûi ngöôøi laøm thô môùi baáy nhieâu. Phaûi chaêng boïn laøm thô môùi naøy khoâng thuoäc phe Phong Hoaù ? Khoâng daùm quyeát, nhöng ngöôøi ta coù theå ngôø raèng theá. Ngaøy 14-12-1934 (P.H. soá 128), Leâ Ta pheâ bình ñeå cheâ bai cuoán Mô Maøng cuûa Ñöùc Vaên laø thöù thô " vaên keâu vaø roãng laø moùn sôû thích cuûa nhöõng nhaø vaên môùi maø chaúng bieát mình noùi gì, " khinh mieät taäp " Tình em " cuûa Nhueä Thuyû coù caùi " bieät taøi laø thô vaên oâng vieát baèng nhöõng caâu vaên vaø yù töôûng ngöôøi khaùc ". Leâ Ta pheâ bình thô môùi cuûa Nguyeãn VyõVeà thô cuûa Nguyeãn Vyõ, Leâ Ta coù hai baøi pheâ bình moät baøi ñaêng Phong Hoaù soá 127 (7-12-1934), vaø moät baøi ñaêng soá 129 (28-12-1934). ÔÛ baøi thöù nhaát, Leâ Ta nhaéc laïi lôøi pheâ bình cuûa Nhaát Linh veà Nguyeãn Vyõ,vaø nhaân ñaáy chöûi maùt Nguyeãn Vyõ : " Nhaø " thi só " Nguyeãn Vyõ, taùc giaû taäp thô ñaàu laø moät nhaø coù nhieàu taøi, tình caûm nhieàu, maø loøng töï aùi laïi nhieàu hôn. Cho neân khi oâng ra maét quoác daân, maét ñaày leä, caây buùt caàm tay, oâng khoâng muoán cho ai khinh oâng caû. AÁy theá maø Nhaát Linh laïi baûo taäp thô ñaàu cuûa ngöôøi teân laø ñuoâi kia khoâng coù ruoät ! Muoán khoûi maát loøng " thi só " toâi phaûi noùi chöõa hoä Nhaát Linh : thô oâng Vyõ coù ruoät ñoù chöù, chaû tin cöù giôû cuoán saùch cuûa oâng ra maø xem : Chæ tieác caùi ruoät aáy ñaëc quaù, maø khoán moät noãi laø ngöôøi ta laïi khoâng bieát noù ñöïng nhöõng caùi gì ! " Sang ñeán baøi thöù hai, Leâ Ta phuõ phaøng vôùi Nguyeãn Vyõ hôn, ñaõ ví thô Nguyeãn Vyõ nhö thô cuûa con sen, thô cuûa vuù giaø : " OÂng Nguyeãn Vyõ laø moät nhaø hoïc roäng. Baøn veà thô ca, oâng ñaõ cho chuùng ta bieát nhieàu ñieàu môùi laï : oâng hieåu roõ heát ñöôïc caùc aâm ñieäu thô, khuoân pheùp thô, myõ thuaät cuûa thô, tuy oâng khoâng hieåu thô laø caùi gì, vaø tuy oâng thaáy mình laø thi só. " OÂng laïi kheùo noùi nöõa. Kheùo noùi laém, kheùo noùi quaù ! OÂng beânh vöïc oâng moät caùch raát coù duyeân, raát chu ñaùo, maø oâng phaûn ñoái oâng laïi chu ñaùo gaáp ñoâi. " Taäp thô ñaàu " cuûa oâng laø moät taäp thô coù khuynh höôùng veà caûi caùch, nhöng ngöôøi laøm " Taäp thô ñaàu " laïi sôï caûi caùch, hay caûi caùch baèng loái rieâng cuûa oâng. OÂng boû caùi goâng cuøm bieàn ngaãu vôùi pheùp haïn cheá phaù, thöøa, luaän, keát cuûa luaät thô Taøu, ñeå mang caùi goâng cuøm môùi cuûa luaät thô Taây. " Thô cuûa oâng Vyõ thieáu caùi chi chi kia, chöù " chaân " (pieds) thì ñuû laém. Xin ñoïc thöû ít caâu sau naøy : " Soi ñeán kính hieån vi cuõng khoâng thaáy thieáu moät chaân naøo. Thô oâng quaû thöïc khoâng phaûi thô queâ. Nhöng quaû thöïc laø ngoâ ngheâ.Nhöõng caëp maét xinh ñeïp, maø ta thaáy thoaùng qua " Ñem so saùnh thô oâng Vyõ vôùi hai baøi thô " Ñoàng Hoà " cuûa toâi oâng khoâng baèng loøng laø phaûi, vì noù khoâng ñuû chaân, nhöng giaù ñem so saùnh vôùi baøi " Son neâ " sau naøy cuûa coâ N.T.G. thì haún oâng öng yù laém : Toâi laáy heát can ñaûm ñeå ñoïc ñi ñoïc laïi, luùc thì nhaåm thaåm, luùc thì caát gioïng ngaâm nga, maø buoàn thay cho toâi, toâi nghe noù vaãn laøm sao aáy.TAËNG VUÙ GIAØ CUÛA TAHôõi vuù giaø cuûa ta ôi ; Hôõi vuù giaø cuûa ta ôi ! " Nhöng ñoái vôùi taùc giaû thì noù coù nhieàu thi vò laém, noù coù moät thöù thi vò ngaàm, cuõng nhö ngöôøi ñaøn baø xaáu soá ôû trong phong dao coù duyeân thaàm vì ñöôïc choàng yeâu quyù : " OÂng Vyõ coù quyeàn yeâu thô cuûa oâng laém.Loã muõi em taùm gaùnh loâng " Am hieåu aâm luaät, bieát noùi ñeán nhöõng chöõ traät töï, quy taéc, bieát cheâ söï hoãn ñoän, hoà ñoà, laïi bieát gheùt nhöõng caùi ngôù ngaån ngaây ngoâ, maø vieát ra nhöõng thô nhö treân kia, thì vieát laøm gì ? ". Ngaøy 12-1-1935 (P.H. soá 132), Leâ Ta, trong baøi " Cuoäc ñieåm...maáy Naøng Thô ", ñaõ goïi thô cuûa Töø Boä Höùa laø " moät ñöùa con xam xaùm : Vaäy maãu thaân cuûa noù haún laø moät naøng taây ñen " ; baûo " Naøng thô cuûa Nguyeãn Vyõ khoâng hay noùi tieáng Vieät Nam, ngöôøi cay nghieät chaët cheõ töøng doøng, töøng chöõ, neân ñöùa con cuûa naøng khoâng thieáu moät chaân, moät tay naøo heát. Nhöng noù phaûi caùi ngaån ngô cuõng nhö naøng " ; Veà thô Ñöùc Vaên, Leâ Ta vieát : " OÂng Ñöùc Vaên thì vôù phaûi con meï queâ muøa, dôû hôi, soáng söôïng. Chò chaøng naøy chæ bieát coù thô vaên nhö haïng Phaïm Coâng, Cuùc Hoa ôû mieäng boïn haùt xaåm. Cuõng coù khi taâm hoàn xuùc ñoäng, " naøng " caát thöù gioïng leänh vôõ cuûa ngöôøi nhaø queâ vuøng beå maø ngaâm raèng : " Bôûi vì naøng vöøa ngôù ngaån laïi vöøa ngoïng. "Taùch noøng hôø höõng maáy noøng Veà thô cuûa Nhueä Thuyû, thì Leâ Ta vieát : " OÂng Nhueä Thuyû thì keát duyeân vôùi moät chò coù hoï gaàn vôùi naøng Ñoâng Thi. Nghóa laø moät ngöôøi xaáu vaø hay baét chöôùc veû ñeïp cuûa Taây Thi. Thaáy Taây Thi nhaên thì naøng cuõng nhaên. Nhöng Taây Thi nhaên thì theâm duyeân, maø naøng nhaên thì ngöôøi ta cheát khieáp ". Coøn naøng thô cuûa Lan Sôn thì oâi thoâi mæa mai laøm sao ! " Naøng thô cuûa oâng Lan Sôn laø moät ngöôøi hay voøi. Toâi thaáy luùc naøo naøng ta cuõng leõo ñeõo ñi laûi nhaûi theo sau thi só, tay caàm caùi muøi soa öôùt ñaãm, maët thì meáu xeách meáu xaùc. Chaúng bieát coù bò thi só baït tai cho caùi naøo khoâng ". Ñeán naøng thô cuûa Huy Thoâng thì theo Leâ Ta noù thuoäc vaøo loaïi " taêng gia saûn xuaát " : " Naøng thô cuûa Huy Thoâng laø moät naøng thô coù nhieàu tình caûm, nhieàu tö töôûng hay. Naøng laïi laø ngöôøi " maén " ta seõ thaáy naøng sinh saûn ñöôïc ñoâng ñaøn. Vaäy naøng coù theå töï an uûi naøng raèng hoûng ñöùa naøy, coøn ñöùa khaùc. Noùi theá khoâng phaûi coù yù baûo taäp " yeâu ñöông " - ñöùa con ñaàu loøng cuûa naøng thô Huy Thoâng laø moät taäp thô dôû caû. Nhöõng yù töôûng maïnh meõ, nhöõng tình töù khoâng thöôøng, nhöõng hình saéc loäng laãy hay dòu daøng vôùi nhöõng veû ñeïp trong treûo, ngaây thô, mong manh, toâi thaáy ñaày daãy trong taäp saùch treân moät traêm trang giaáy toát. " Ngöôøi thieáu nieân thi só cuûa toâi bieát caûm xuùc vì caùi veû huøng vó, meânh moâng cuûa beå caû, bieát mong göûi laïi tieáng loøng " thì thaàm lôøi nöôùc maây kieàu dieãm " theo tieáng soùng, bieát cuøng tieáng soùng ca ngôïi " loøng kieâu caêng khoâng bôø beán " vôùi " noãi buoàn gôùm gheâ, nieàm ngao ngaùn cuûa moät traùi tim ñau ñôùn bôûi ñieân cuoàng ". " Huy Thoâng bieát ghi caùi veû mô hoà cuûa : " Ngaøn lieãu nôi xa trong söông hoàng chìm ñaém ". " Bieát thoåi khuùc tieâu eâm aùi ñeå buoàn ca nhöõng lôøi töï tình cuûa ngöôøi tieâu baát töû thieát tha khuyeân nhuû chaøng muïc ñoàng. Nhöõng noãi nieàm aâu yeám, noàng naøn vaø loøng yeâu ñöông ñaèm thaém cuûa moät traùi tim sôùm ñaém ñuoái vì tình, oâng Huy Thoâng bieát ñem thaû vaøo tieáng roäng raõi cuûa gioù treân beå baïc vaø thu vaøo trong voû heán nhoû ñeå ngöôøi yeâu nghe. " Nhöng bao caùi hay caùi ñeïp kia, tieác thay chæ laø nhöõng haït trai loùng laùnh laãn vaøo trong ñoáng ñaù soûi suø sì. Neáu ví thô oâng laø baùt cheø thì ngöôøi aên cheø laø chuùng ta ñeán thaønh moùm heát ". Nhöng caùch ñaáy naêm thaùng, töùc ñeán 24-5-1935, nôi Phong Hoaù soá 150, Leâ Ta laïi coù moät baøi pheâ bình thô môùi cuûa Huy Thoâng. Laàn naøy, tuy coù coøn cheâ maùt Huy Thoâng, nhöng Leâ Ta ñaõ daønh nhieàu chaân tình cho Huy Thoâng. Phaûi chaêng Huy Thoâng ñaõ coäng taùc vôùi Phong Hoaù. Ñaây lôøi Leâ Ta : " Gôùm ! Laøm gì maø aàm ó leân theá nhæ ? Truyeän tình töï laø truyeän kín ñaùo môùi phaûi chöù, laø nhöõng truyeän moät ngöôøi yeâu noùi cho moät ngöôøi yeâu nghe. " Noùi ôû phoøng rieâng, beân bôø nöôùc, ôû nôi aâm u, nôi taêm toái hay trong aùnh traêng khuya. " Noùi baèng caùi gioïng næ non, eâm aám, dòu daøng hay kheâ naëc, hay khaøn khaøn nhö oáng bô ræ, hay naëng neà nhö tieáng vòt ñöïc, hay oàm oäp nhö tieáng eãnh öông... " Nhöng maø ngöôøi ta noùi nhoû. " Noùi nhoû ñeå cho nhöõng lôøi ôû caùi mieäng ña tình loït ñöôïc vaøo caùi tai ña tình, " Theá thoâi ! Chöù ngöôøi ta khoâng gaøo töôùng leân cho baát cöù hoøn ñaù naøo vôùi baát kyø moät " nhaân vaät " naøo cuõng nghe thaáy ñöôïc. " OÂng baïn Suoái Ñaøo cuûa toâi laïi khoâng nghó theá. " Bôûi oâng laø suoái. Laø suoái, neân oâng roùc raùch, keå laïi heát caû caùc tieáng caây, tieáng gioù, ñieàu hay truyeän dôû, vaø thieân tình söû raát ñaùng caûm ñoäng cuûa coâ Taàn Ngoïc vôùi oâng Huy Thoâng. OÂng Huy Thoâng, " nhaø thi só ñaõ bao nhieâu ngöôøi bieát tieáng vaø meán taøi... ", oâng Huy Thoâng môùi 17 tuoåi ñaõ ñoå tuù taøi trieát hoïc. Coù leõ töø xöa ñeán nay chöa töøng thaáy ai thoâng minh ñeán böïc aáy ", oâng Huy Thoâng laø moät nhaø ñeïp trai vaø " coù veû moät nhaø thoâng thaùi vôùi traùn roäng vaø maùi toùc bôøm sôm ". " Ñoù laø lôøi trong böùc thö coâ Taàn Ngoïc maø caùi suoái beùp xeùp kia moät hoâm ñaõ nghe thaáy. Roài baây giôø ñi hoïc laïi cho chuùng ta cuøng nghe (Trong Vaên Hoïc taïp chí ñoåi môùi soá 1). " Suoái Ñaøo laïi cho chuùng ta nghe nhöõng lôøi tha thieát hôn, chaân thaät hôn trong nhöõng böùc tình thö noàng naøn cuûa moät vò nöõ lang môùi meû voâ cuøng - laø coâ Taàn Ngoïc - Coâ yeâu oâng Huy Thoâng laém. Coâ muoán gaëp oâng Huy Thoâng sau buoåi chieáu boùng ôû Palace laém. Coâ muoán cho oâng Huy Thoâng khoâng " loï " laém. Coâ cuõng muoán cho oâng Huy Thoâng " laøm maáy baøi thô ñaêng ôû baùo Phong Hoaù ñeå taëng " coâ laém...Trôøi ! Bieát bao nhieâu lôøi caûm ñoäng, laøm teâ taùi loøng oâng Huy Thoâng ñeïp trai laém cuûa toâi ! " Caû moät truyeän tình cuûa moät taøi töû vôùi moät giai nhaân. Moät truyeän tình rieâng, nghóa laø chaúng coù ích gì cho ai heát thaûy. " Vaäy maø Suoái Ñaøo keå laïi töôøng taän, raát chu ñaùo, raát coù duyeân nöõa. Ngöôøi thoùc maùch ñeán theá laø cuøng. " Coù leõ laø vì Suoái Ñaøo quaù yeâu Huy Thoâng neân khoâng heà bieát gì laø giöõ gìn, laø deø daët nöõa. OÂng naøy quaù yeâu oâng noï vaø muoán quaûng caùo cho söï ñeïp trai vaø söï... " ña tình " cuûa taùc giaû taäp " Yeâu ñöông ". Coù bieát ñaâu raèng truyeän thoùc maùch cuûa Suoái Ñaøo seõ laøm cho oâng Huy Thoâng vaø coâ Taàn Ngoïc khoâng baèng loøng. " Toâi bieát oâng Huy Thoâng laø ngöôøi raát khieâm toán khoâng bao giôø öa ngöôøi ta noùi ñeán taøi cuûa oâng laém, hay coù ai noùi thì khoâng bao giôø oâng ñem khoe ai...OÂng Huy Thoâng phaûi ñaâu laø ngöôøi chuoäng söï phoâ tröông treân maët baùo. Khoâng, ngöôøi thi só cuûa toâi öa ca trong laàu vaéng, vaø chæ muoán ñeå cho thieân haï thaáy coù khuùc nhaïc reùo raét cuûa mình thoâi. " Coâ Taàn Ngoïc cuõng vaäy. Coâ khoâng muoán cho ai bieát truyeän rieâng cuûa coâ. Tình yeâu ñoái vôùi coâ laø thöù tình kín ñaùo, maàu nhieäm. Coâ yeâu oâng Huy Thoâng vì Huy Thoâng " ñeïp trai coù taøi " chöù coù phaûi vì ñeå ñöôïc ngöôøi ta laøm thô taëng coâ treân baùo ñaâu. Khi coâ xuùi oâng Huy Thoâng raèng :" Soá Phong Hoaù sau theá naøo cuõng coù moät baøi thô taëng toâi (coâ Taàn Ngoïc) ñaáy " coù phaûi laø vì hieáu danh ñaâu ? Ñoù chæ laø moät taám tình yeâu thieát tha, chaân thöïc, noàng naøn vaø kín ñaùo...nhaát laø kín ñaùo. " OÂng Suoái Ñaøo thöïc khoâng bieát yù töù moät chuùt naøo heát. Nhöõng ñieàu kín ñaùo nhö theá maø ñem noùi toaïc caû ra ! " Laøm nhö oâng Huy Thoâng cuõng muoán ñem vieäc rieâng cuûa oâng ra coâng boá. " Laøm nhö oâng Huy Thoâng ñaõ thaáy mình baát töû vaø thaáy thieân tình söû kia ñaùng löu laïi haäu theá. " Laøm nhö oâng Huy Thoâng mong moûi cho ngöôøi ta ca tuïng caùi taøi thi só, caùi taøi hoïc, caùi ñeïp nhö thaàn tieân... " OÂng Huy Thoâng cuûa toâi ñoïc baøi cuûa Suoái Ñaøo chaéc baây giôø ñang noåi giaän ". Cuoäc caùch maïng veà thô ñaõ buøng ra ôû Phuï Nöõ Taân Vaên vôùi baøi " Moät loái thô môùi trình chaùnh giöõa laøng thô " ngaøy 10-3-1932, Phuï Nöõ Taân Vaên soá 122. Sau ñoù im baët cho ñeán soá 153 ra vaøo thaùng 6 naêm 1932, Löu Troïng Lö, döôùi teân giaû coâ Lieân Höông, môùi leân tieáng höôûng öùng Phan Khoâi. Roài hình nhö vieân ñaù thöù hai cuûa coâ Lieân Höông aáy cuõng khoâng gaây ñöôïc tieáng ñoäng naøo treân caùi hoà vaên hoïc Phuï Nöõ. Tôø baùo ñaàu tieân höôûng öùng noàng nhieät laø Phong Hoaù cuûa Töï Löïc Vaên Ñoaøn, chöù khoâng phaûi baùo Phuï Nöõ Taân Vaên cuûa Phan Khoâi, vì suoát naêm 1932 Phuï Nöõ Taân Vaên khoâng coù moät baøi naøo ñeà caäp theâm veà vaán ñeà thô môùi. Chöa hieåu nöûa naêm ñaàu 1933 theá naøo, vì caùc thö vieän maø toâi tra cöùu thì thieáu nhöõng soá töø Janvier 1933 ñeán Juin 1933. |
An Ñieåm pheâ bình thô môùi treân Phuï Nöõ Taân VaênNhöng töø Juillet 1933, thì treân Phuï Nöõ Taân Vaên thaáy coù nhieàu baøi ñeà caäp ñeán thô môùi. Ngaøy 6-7-1933 (P.N.T.V. soá 207) An Ñieãm, vieát baøi " Loái thô môùi ". Theo An Ñieãm thì treân Phuï Nöõ Taân Vaên ñaõ coù phong traøo thô môùi roài vaø noù ñaõ aûnh höôûng maïnh ñeán vaên giôùi caû trong vaø ngoaøi Phuï Nöõ Taân Vaên : " Thieät, " loái thô môùi " laø moät caùi khuynh höôùng ñöông phaùt trieån trong vaên giôùi Annam. " Khoâng nhöõng laø thô loái " Manh Manh " ñaêng ôû P.N.T.V. ñöôïc nhieàu ñoäc giaû hieåu yù nghóa, tình töù, maø hoan ngheânh ; vaø nhieàu thieáu nieân thi só baét ñaàu boû thieân kieán maø saán böôùc vaøo con ñöôøng môùi laï, ñaët caûm tình tö töôûng vaøo khuoân môùi, khaùc haún phaïm vi Ñöôøng thi. " Hình nhö nhieàu giôùi thi só khaùc ôû ngoaøi cô quan PNTV cuõng höôûng öùng maø daïn dó ñaët cho thi caûm cuûa mình vaøo khuoân môùi, khaùc naøo thi nhau maø thaùch söï mai mæa cuûa huû tuïc ". Sau ñoù, An Ñieãm tuyeân boá P.N.T.V. muoán giöõ vai troø laõnh ñaïo phong traøo thô môùi : " Phuï Nöõ Taân Vaên muoán laøm moät cô quan tieàn quaân cho neân trong söï söûa ñoåi khuoân khoå cuûa thô ta, cuõng nhö trong moïi vaán ñeà kinh teá xaõ hoäi, thoaùt ra ngoaøi thieân kieán, maø daïn dó goïi baïn laøm thô ñi vaøo con ñöôøng môùi – con ñöôøng môùi hôïp vôùi söï sanh toàn môùi. " Khuynh höôùng trong vaøi giôùi thi só xöù ta ñaõ thay ñoåi, theá laø baïn laøm thô khoâng phaûi laõnh ñaïm ñoái vôùi keû thanh nieân thi só cuûa baùo Phuï Nöõ Taân Vaên. " Öôùc gì caùc baïn seõ tieán mau cho ñeán ngaøy ñaùnh vôõ ñöôïc thaønh trì giam haõm laøm sæ hoå tình töù cuûa nhaø myõ thuaät laø luaät nhaø Ñöôøng ; " hoàn thô " trong xöù ta seõ coù cô tôùi gaàn caùi thieät teá hôn " . Thaïch Lam pheâ bình thô môùi cuûa Hoà Vaên HaûoNgaøy 20-7-1933, P.N.T.V. soá 208, Thaïch Lam, trong baøi " Loái thô môùi " ñaõ giôùi thieäu baøi thô " Con nhaø thaát nghieäp " cuûa Hoà Vaên Haûo : " Thanh nieân thi só Hoà Vaên Haûo ra maét baïn ñoïc baùo laàn naøy laø laàn thöù hai. Hai laàn thaùch söï mæa mai cuûa huû tuïc, söï aùp cheá cuûa kyû luaät nhaø Ñöôøng ; hai laàn toû ra moät söï tieán boä lôùn. " Laàn ñaàu trong " P.N. " kyø soá 205, ra ngaøy 22 Juin vöøa roài thi só Hoà " Töï tình vôùi traêng ". . . . . . " Hoâm nay xem baøi thô sau naøy, caùc baïn seõ coù dòp cuøng chuùng toâi nhaän moät söï tieán boä lôùn ". Ñoù laø moät trong nhöõng baøi thô môùi cuûa khoaûng giöõa naêm 1933 nghóa laø moät naêm sau baøi Tình Giaø (10-3-1932).CON NHAØ THAÁT NGHIEÄP" Ngoïn ñeøn leo leùt, Coâ Nguyeãn Thò Kieâm beânh thô môùiThô môùi tuy phaùt xuaát töø Nam Kyø vôùi Phan Khoâi, laø ngöôøi Trung, nhöng dö luaän hoïc giôùi Nam kyø luùc aáy cuõng phaân taùn laém. Nguyeãn Vaên Hanh phaûn ñoái choáng thô môùi bao nhieâu thì coâ Nguyeãn Thò Kieâm, buùt hieäu Nguyeãn Thò Manh Manh soát saéng beânh vöïc thô môùi baáy nhieâu. Ngaøy 26 Juillet 1933, coâ Nguyeãn Thò Kieâm dieãn thuyeát beânh vöïc thô môùi taïi hoäi Khuyeán hoïc Saigon. Theo Phuï Nöõ Taân Vaên soá 211 ra ngaøy 10-8-1933, soá ñaêng baøi dieãn thuyeát cuûa coâ Nguyeãn Thò Kieâm thì coâ Kieâm noùi truyeän laâu trong tieáng röôõi ñoàng hoà " maø vì öùng khaåu maø dieãn " cho neân baùo Phuï Nöõ Taân Vaên chæ thuaät laïi ñöôïc nhöõng ñoaïn coát yeáu. Vì baøi dieãn thuyeát naøy gaây xuùc ñoäng maïnh trong thi giôùi mieàn Nam, neân ta caàn bieát qua veà baøi dieãn vaên naøy. Ñaây caùc baïn nghe coâ Nguyeãn Thò Kieâm noùi truyeän veà thô môùi : " Tröôùc khi noùi veà vaán ñeà thô môùi toâi xin thöû giaûi thô laø gì. Thô laø moät danh töø ñeå chæ chung caùc vaän vaên. Laøm thô laø gì ? Laøm thô töùc laø löïa moät vaän vaên trong caùc thöù vaän vaên, hay laø ñaët ra moät vaän vaên ñeå phoâ taû taùnh tình, yù töôûng cuûa mình, nhöõng quan nieäm cuûa mình ñoái vôùi söï ñôøi, vôùi vuõ truï, nhöõng caûnh vaät, nhöõng hieän töôïng cuûa söï soáng. " Thi só An nam hoài naøo tôùi baây giôø thöôøng duøng ba loái thô : thô Ñöôøng luaät ; luïc baùt ; song thaát luïc baùt. Khoâng keå thô Ñöôøng luaät, laø thô cuûa ngöôøi Taøu, ta chæ coù hai loái thô sau, coøn bao nhieâu loái khaùc chæ cho chung veà ñieäu ca (nhö haùt saåm, haùt nhaø troø vaân vaân...). Phaàn nhieàu thô Ñöôøng luaät laø thô taû tình caûm veà thaân theá cuûa taùc giaû, coøn thô luïc baùt vaø song thaát luïc baùt thì hay thieân veà loái taû caûnh, thuaät truyeän (Style narratif). " Thô Ñöôøng luaät laø moät loái thô raát boù buoäc veà töøng caâu töøng chöõ, chaët chòa veà luaät bình traéc, veà pheùp ñoái caâu, ñoái chöõ. Vì khuoân khoå luaät pheùp phieàn phöùc neân ngöôøi laøm thô Ñöôøng luaät phaûi ôû trong moät phaïm vi eo heïp luùng tuùng, heã caûm höùng ra baøi naøo thì caâu vaên nhö nhaùi laïi maáy traêm baøi khaùc ; coøn yù töôûng thì döôøng nhö ñaõ coù nhieàu ngöôøi " phaùt minh " ra tröôùc roài. Baèng muoán boû heát maáy " saùo cuõ ", dieãn nhöõng tö töôûng môùi meû thì khoâng truùng khuoân khoå. Ta coù theå noùi raèng thô Ñöôøng luaät khoâng duøng ñöôïc nöõa, vì bao nhieâu caùi ñeà hay, bao nhieâu caùi yù töôûng saâu, ñeàu ñaõ coù moät haïng thi só taøi ñôøi xöa, phoâ taû heát roài, ngöôøi sau ñaây vì caùi voøng nieâm luaät aáy, phaûi laäp laïi caâu cuõ yù xöa maø thoâi, thaønh ra lôøi vaên khoâng thích haïp vôùi söï ñôøi baây giôø maø yù töôûng thì khoâng taû ra heát ñöôïc. " Hai loái sau, luïc baùt vaø song thaát luïc baùt thì giaûn dò hôn : caùch ñaët caâu ñònh vaàn cuõng khoâng caàn phaûi ñoái, phaûi haïn caâu. Tuy vaäy, veà noäi dung cuûa noù, yù töôûng ít bò kheùp hôn thô Ñöôøng luaät, song caùi hình thöùc cuõng coøn eùp ta phaûi laäp nhöõng saùo cuõ. " Muoán cho tình töù khoâng vì khuoân khoå maø bò " ñeït " maát thì raát caàn phaûi coù moät loái thô khaùc, do leà loái nguyeân taéc roäng raõi hôn. Thô naøy khaùc hôn loái xöa neân goïi laø thô môùi. " Naêm ngoaùi, trong baùo Phuï Nöõ Taân Vaên, oâng Phan Khoâi " trình trong laøng thô " moät loái thô môùi, nhöng oâng cuõng keå raèng, möôøi naêm tröôùc, coù moät thieáu nieân thi só ôû Haø Noäi coù saùng kieán naøy ñaàu nhöùt. Chöa thaáy ñöôïc baøi thô môùi ñaàu nhöùt, toâi chæ ñoïc baøi thô " Tình giaø " cuûa oâng Phan Khoâi. " Hai möôi boán naêm xöa, moät ñeâm vöøa gioù laïi vöøa möa, döôùi ngoïn ñeøn môø, trong gian nhaø nhoû, hai caùi ñaàu xanh keà nhau than thôû vv... " " Baøi thô naøy ít ngöôøi thích. Ngöôøi ta cho noù laø daøi laém vaø khoâng coù nguyeân taéc. Thaät, veà hình thöùc thì baøi " Tình giaø " khoâng ñöôïc goïn, nhöng veà noäi dung, tình töù giaõi ra moät caùch roõ raøng, deã hieåu maø thaät thaø. Chæ ñoïc qua laø nghe khaùc haún loái thô xöa, coù veû thieát thöïc vaø caûm hoaù ñöôïc ngöôøi ñoïc. Chính oâng Khoâi ñaõ noùi ñoù laø moät loái thô laøm thöû (un essai) coát ñem tình töù coù thaät trong taâm hoàn mình maø toû ra baèng nhöõng caâu thô coù vaän chôù chaúng buoäc nieâm luaät, haïn caâu chi heát. " " Sau oâng Phan Khoâi chaúng bao laâu, baùo Phuï Nöõ Taõn Vaên coù ñaêng baøi höôûng öùng loái thô môùi cuûa coâ Lieân Höông (Trung Kyø) vaø moät baøi thô môùi cuûa oâng Löu Troïng Lö sau ñaây : " Toâi chaéc laø baøi " Treân ñöôøng ñôøi " ñöôïc nhieàu ngöôøi thích hôn baøi " Tình giaø ". Caâu vaên baøi sau nghe thaâm traàm, coù nhòp coù vaàn hôn, song neân ñeå yù raèng yù nghóa cuûa baøi naøy khoâng roõ reät hôn baøi tröôùc maø laïi coù hôi môø aùm. Nhöng phaûi bieát raèng baøi naøy ruùt trong moät tieåu thuyeát (Hai caùi thôøi ñaïi) chôù chaúng phaûi moät baøi thô rieâng, vaäy muoán hieåu nghóa cuûa noù phaûi bieát chuyeän trong tieåu thuyeát hay laø hieåu sô baøi aáy noùi veà khuùc naøo trong tieåu thuyeát. Theo yù toâi laø ngöôøi chöa ñoïc quyeån tieåu thuyeát kia, ñoïc baøi " Treân ñöôøng ñôøi ", ñònh phoûng raèng taùc giaû (oâng Löu Troïng Lö) muoán taû thaân coâ ñoäc, ñau khoå, cuûa moät ngöôøi treân ñöôøng ñôøi coù khaùc naøo moät boùng ngöôøi aâm thaàm ñi moät mình trong caùi ñeâm toái. . . . . . .TREÂN ÑÖÔØNG ÑÔØI :Laàn böôùc tieáng gieo thaàm, boùng ai kia luûi thuûi? . . . . . . . . . " Baøi " Treân ñöôøng ñôøi " khoâng goïi ñöôïc laø moät baøi vì noù vaén laém, sau naày khoù laøm maãu ñeå toû tö töôûng khaùc, chæ keâu laø moät khuùc trong moät baøi (une strophe). Baây giôø muoán laøm ra moät baøi moät ñieäu thì neân theâm moät khuùc nöõa töông töï maãu khuùc treân roài hai khuùc sau chæ coù boán caâu hay ba caâu tuøy yù, nhö vaäy hình thöùc ñieäu naøy roõ reät, chaéc chaén, coù hôi gioáng ñieäu sonnet cuûa thô Phaùp. (Ñoïc moät sonnet Phaùp). Ñaây laø toâi baøy moät yù kieán cho caùc thi só (une proposition) chôù khoâng phaûi noùi oâng Löu Troïng Lö baét chöôùc theo thô Phaùp maø caùc ngaøi hoøng la leân : " Boû thô Taøu laïi vôù thô Taây ! " Sau baøi " Treân ñöôøng ñôøi " coøn coù moät loái thô môùi. Taùc giaû Kyù Thanh Taâm (khoâng bieát cuûa oâng hay laø baø naøo) gôûi ñaêng baùo P.N.T.V. " Toâi thöû ñoïc baøi naøy, töïa laø " Vaéng khaùch thô ". Hình thöùc baøi naøy chia roõ ra ba phaàn : phaàn ñaàu : Xuaân naêm ngoaùi, phaàn thöù nhì : ly bieät, phaàn thöù ba : Xuaân naêm nay : yù töôûng roõ reät deã hieåu. Neân ñeå yù raèng baøi noùi veà söï buoàn (ly bieät, nhôù thöông) maø caâu vaên laïi goïn gaøng, phe phaåy nhö nhaûy nhoùt (style sautillant) vì taïi caâu vaên vaén, chaám pheát nhieàu. Thaønh ra ñoïc baøi " Vaéng khaùch thô " xong, ngöôøi ñoïc seõ la :" caùi baøi ngoä nghónh quaù ! " chôù khoâng coù caûm töôûng buoàn. Ñaây, ta thaáy roõ caùi hình thöùc baøi vaên coù quan heä lôùn ñoái vôùi noäi dung. " Ñoù laø ba baøi thô môùi ñaàu heát maø ít coù ai ñeå yù tôùi. Baây giôø toâi seõ baøn ñeán thô môùi sau naøy, cuûa toâi vaø baïn höôûng öùng nhö Hoà Vaên Haûo, Khaéc Minh vaân vaân laø boïn ngöôøi laøm ñaïi naùo trong laøng thô. " Ñaàu naêm ngoaùi, trong soá baùo muøa xuaân cuûa Phuï Nöõ Taân Vaên, coù baøi thô môùi ñaàu nhöùt cuûa toâi, töïa laø " Vieáng phoøng vaéng " (Ñoïc baøi thô) taû nhöõng tö töôûng cuûa ngöôøi khaùch, ñeán moät phoøng xöa, phoøng cuûa ngöôøi baïn yeâu ñaõ quaù coá. Baøi naøy thaáy roõ reät 7 strophes, moãi strophe gioáng nhau, strophe ñaàu vaø trong strophe choùt hôi ñoàng chöõ maø khaùc yù. Khuùc ñaàu vaø khuùc choùt : " Moät khuùc coù 6 caâu. Caâu thöù 1 vaø 5, 6, thì moãi caâu coù boán chöõ, caâu 2, 3, 4 moãi caâu coù 3 chöõ. Vaän thì caâu 1, 2, 3, 6 aên nhòp vôùi nhau ; 4, 5 vaàn vôùi nhau. Khuùc ñaàu laø nhaäp ñeà lieàn, laïi laø caùi giaøn caûnh : Ngöôøi khaùch ñeán vieáng phoøng vaéng, ngoài trong phoøng. Cöûa phoøng môû he heù, luoàng gioù laïnh taït vaøo laøm cho khaùch ruùng ñoäng ; töôûng ngaøy xöa phaát phöôûng ; loøng laïi boài hoài. Khuùc thöù 2, 3, 4, 5, 6 taû nhöõng tö töôûng cuûa khaùch. Do theo maáy tö töôûng aáy, ta coù theå thaáy caùi phoøng khoâng.Gioù loït phoøng khoâng Gioù loït phoøng khoâng " Khuùc choùt laø caùi keát luaän cuûa maáy tö töôûng noï, laø caùi taâm hoàn (eùtat d'aâme) cuûa ngöôøi khaùch sau khi oân truyeän xöa nhôù ngöôøi xöa...Tình xöa phaát phöôûng, aám dòu coõi loøng.Traûi ñaõ maáy traêng " Sau baøi naøy, toâi cuõng theo ñieäu naøy maø vieát moät baøi khaùc, töïa laø " Thô göûi cho em Vaân " (ñoïc vaø caét nghóa baøi sau...). Coøn ñaây laø laø moät ñieäu khaùc. Ñieäu naøy toâi coù laøm hai baøi " Canh taøn " vaø " Moäng du " (ñoïc hai baøi aáy). Toâi xin cheùp moät baøi ra ñaây ñeå tieän chæ caùch ñaët. Baøi naøy coù 4 khuùc, moãi khuùc 4 caâu, moãi caâu 5 chöõ. Khaùc laø caâu thöù 2 vaø 4 cuûa khuùc tröôùc ñem voâ khuùc keá laøm ra caâu thöù 1 vaø 3. Toâi nguï yù ñaët ñieäu naøy theo baøi (... Soir) cuûa thi só Phaùp Charles Baudelaire. (Ñoïc baøi aáy) coù maáy caâu laäp ñi laäp laïi. Khoâng phaøi laø tuùng vaän hay laø chæ ñeå eâm tai, maø thaät laø caùi duïng yù ñeå taû caùi buoàn, moät caùi yù tuôûng ñang vaán vít theo maõi.CANH TAØNEm ôi, nghe loùng nghe " Trong moät ñieäu khaùc, toâi cuõng duøng loái laäp ñi laäp laïi caâu vaên, nhöng caùi duïng yù laïi khaùc vaø vaán ñeà baøi cuõng khaùc xa baøi naøy. AÁy laø baøi " Hai coâ thieáu nöõ " (ñoïc baøi aáy). " Baøi naøy cuõng coù nhieàu khuùc. Moãi ñoaïn coù 4 caâu, caâu 1 vaø 3 coù 7 chöõ, caâu 2 vaø 4 coù 8 chöõ. Caâu 1 vaø 9 laø caâu laäp laïi. Caùi ñeà laø " Hai coâ thieáu nöõ " thì baøi naøy chæ thuaät chuyeän hai coâ thieáu nöõ, taùc giaû khoâng ñeå mình voâ trong ñoù, khoâng noùi caûm töôûng cuûa mình, cuõng khoâng pheâ bình caâu chuyeän ; ñeå cho maëc yù ngöôøi ñoïc phaùn ñoaùn. " Maáy caâu laäp laïi vöøa laø caùi giaây lieân laïc (lien de transition) trong baøi vöøa laø caùi ñieäu rieâng cuûa baøi. Coù nhieàu ngöôøi cho raèng laäp laïi caâu vaên laø ñôõ kieám vaàn vaø deã laøm laém, keùo daøi bao nhieâu cuõng ñöôïc, laøm maáy chuïc baøi nhö vaäy cuõng ñöôïc. Tha hoà cho maáy oâng cöù laøm ! Nhöng laäp laïi caâu vaên nhö trong baøi " Canh taøn " vaø baøi " Hai coâ thieáu nöõ " maø khoâng kheùo laäp, cho aên nhaäp vôùi caâu treân caâu döôùi, thì maáy caâu laäp ñi laäp laïi seõ laøm " ngheït " baøi thô, lui khoâng lui, tôùi khoâng tôùi, khaùc naøo ngöôøi dui laø chaøng " Vaân Tieân coõng meï " voâ khoâng voâ maø ra khoâng ra. Toâi noùi nhö vaày laø coù moät baøi thô ngoä nghónh, gioïng khoâi haøi, khoâng bieát taùc giaû laø ai, hình nhö cuûa Coå Nguyeät Nguyeân thì phaûi.Hai coâ thieáu nöõ ñi ra ñoàng ; " Toâi cuõng coù duøng loái song thaát luïc baùt, roài xen moät loái vaän khaùc vaøo, ñeå thaønh ra moät loái thô môùi nhö trong baøi " Sa ñaøn " (ñoïc vaø chæ nguyeân taéc baøi aáy).Vaân Tieân coõng meï trôû ra, " Gaàn ñaây ngöôøi mình coù dòch vaên Phaùp nhieàu laém. Dòch ra baèng loái baùt cuù, töù cuù cuõng coù, loái luïc baùt, song thaát luïc baùt cuõng coù. Song hai loái sau thöôøng duøng hôn vì theo hình thöùc, deã phoâ taû yù töôûng cuûa taùc giaû hôn hai loái noï. Dòch caùc thô Taây baèng loái song thaát luïc baùt toâi chaúng noùigì, ñeán nhö dòch maáy baøi thô cuûa thi só Phaùp Paul Verlaine laø moät loái thô ñaëc bieät quaù maø dòch baèng loái luïc baùt thì khoâng truùng yù taùc giaû. OÂng Verlaine muoán cho thô ñaët laøm sao maø ñoïc nghe nhö tieáng ñôøn. Theá neân oâng coù moät loái vaên rieâng. Nhöng vaäy, khoâng phaûi thô aáy khoâng coù nghóa. Ñoïc nghe eâm aùi maø laïi cho ngöôøi " thaáy " ñöôïc thöôûng thöùc ñöôïc caûm giaùc khaùc. " Toâi xin ñoïc hai baøi thô cuûa oâng, hai baøi naøy coù nhieàu dòch giaû (ñoïc baøi La lune blanche vaø Chanson d’automne). Roài baây giôø toâi ñoïc maáy dòch vaên. Ñaây laø baøi " Khuùc ca hay " (La bonne chanson hay laø La lune blanche) cuûa oâng Phaïm Ñình Nguyeân dòch " Khuùc ca hay " theo loái luïc baùt, lôøi vaên hay, yù töôûng truùng, nhöng loái luïc baùt khaùc vôùi loái vaên rieâng cuûa Verlaine quaù thaønh ra khoâng taû heát caùi hay. Baây giôø toâi ñoïc baøi " Vaàng traêng baïc " cuûa oâng Ñaøo Thanh Phöôùc cuõng dòch baøi La lune blanche maø dòch baèng loái thô môùi. Toâi cuõng xin ñoïc hai baøi dòch " Chanson d’automne " cuûa hai oâng Ñaøo Thanh Phöôùc vaø Döông Quang, baèng moät loái thô môùi, yù töôûng truùng maø caâu vaên doài daøo coù leõ ñaït ñöôïc yù muoán cuûa taùc giaû. Naõy giôø toâi noùi ñeán dòch vaên taây laø coù yù toû raèng vôùi loái thô môùi ngöôøi ta seõ dòch ñöôïc nhieàu baøi hay. " Tröôùc khi döùt caâu chuyeän thô môùi, toâi xin baøn ñeán vaøi baøi thô môùi cuûa thi só Hoà Vaên Haûo. Tieác raèng toâi khoâng ñuû thôøi giôø ñeå noùi ñeán caùc baïn höôûng öùng khaùc nhö Khaéc Minh vaân vaân ... Baøi thô cuûa Hoà Vaên Haûo laø " Töï tình vôùi traêng " (ñoïc vaø chæ nguyeân taéc baøi aáy) caâu vaên thaät eâm ñeàm maø roõ reät, ngöôøi xem baøi naøy coù theå veõ ra moät caûnh. " Tieác laø yù töôûng baøi naøy coù hôi cuõ, taùc giaû cheâ coõi ñôøi laø " beå khoå traàm luaân " khoâng thieát gì ñeán ñôøi, muoán leân ôû cung traêng cho eâm tònh.Maøn trôøi ai veùn, " Nhöng baøi sau thì laïi khaùc haún. AÁy laø baøi " Con nhaø thaát nghieäp " maø ngöôøi ta cho laø chaúng phaûi thô. Chæ vì chaúng phaûi than thaân traùch phaän, taû caûnh hoa taøn, nguyeät xeá, suoái chaûy chim ngaâm maø laø moät caûnh thieát thöïc, moät caûnh khoå coù thöïc trong ñôøi : ngöôøi thaát nghieäp. " Coù leõ trong thô vaên, ngöôøi cu li ôø traàn quaàn vaãn laø moät ñoäng vaät khoâng coù gì laõng maïn chaêng ? Coù leõ caùi bi kòch moät ngöôøi ngheøo khoå phaûi ñi aên troäm " huït ", chuùng ta hay ñöôïc la " aên troäm " ! roài anh chaïy troán, kòch aáy khoâng coù gì laï, ñaùng ñeå yù chaêng ? (ñoïc baøi " Con nhaø thaát nghieäp " vaø pheâ bình). " Keát luaän toâi xin nhaéc raèng chuùng toâi chaúng heà noùi mình ñaët ra nhöõng " thô môùi " hoaøn toaøn xuaát saéc bao giôø, chæ mong raèng loái thô môùi ñöôïc nhieàu ngöôøi deå yù ñeán vaø noù coù theå trôû neân moät loái thô thoâng duïng ñeå taû moät caùch thieát thöïc roõ raøng nhöõng thi caûm cuûa caùc nhaø thi só hieän thôøi. " |
Phuï Nöõ Taân Vaên beânh thô môùiCoâ Nguyeãn Thò Kieâm dieãn thuyeát ngaøy 26 Juillet 1933. Baøi dieãn thuyeát cuûa coâ tuy maõi sau naøy môùi ñaêng leân Phuï Nöõ Taân Vaên soá 211 (10-8-1933) ñoaïn ñaàu vaø ñoaïn sau maõi ñeán soá 213 (24-8-1933) môùi ñaêng heát, baøi dieãn thuyeát aáy ñaõ ñöôïc baùo Phuï Nöõ töôøng thuaät ngay töø soá 210 vaø lieân tieáp caùc soá sau. Nôi soá 210 (3-8-1933), nghóa laø moät tuaàn sau khi coâ Kieâm ñoïc dieãn vaên, baøi xaõ thuyeát cuûa trang nhaát töïa laø " Ñaùp laïi moät cuoäc buùt chieán " taùc giaû kyù Phuï Nöõ Taân Vaên ñaõ cöïc taùn döông coâ Kieâm nhö laø ngöôøi ñaàu tieân daùm can ñaûm daïn dó ñi " haún vaøo con ñöôøng môùi, khoâng quaûn söï mæa mai cuûa nhieàu ngöôøi thuû cöïu " (P.N.T.V. soá 210) : " Coâ Nguyeãn Thò Kieâm ñaõ dieãn thuyeát ôû hoäi Khuyeán hoïc Saigon veà loái thô môùi. " Taát caû baïn ñoäc giaû coù xem qua cuoäc buùt chieán to taùt cuûa vaøi tôø baùo ñoái vôùi thô môùi ñaêng ôû Phuï Nöõ Taân Vaên seõ nhaän ñöôïc yù nghóa cuoäc dieãn thuyeát naøy. " Vaøi naêm nay, ñaønh raèng vaãn coù nhieàu ngöôøi baûo phaûi boû nhöõng khuoân khoå cuõ trong thi ca An nam, vì noù khoâng coøn thích haïp vôùi tình töù vaø tö töôûng cuûa thi só ñôøi nay, laø ñôøi ñieån khí. " Coù ngöôøi cuõng ñaõ baét chöôùc loái taây hay laø töï yù baøy ra loái môùi ñeå laøm thöû moät hai baøi thô. " Nhöng, thaät ra, chöa coù thi só naøo daïn dó böôùc haún vaøo con ñöôøng môùi, khoâng quaûn söï mai mæa cuûa " nhieàu ngöôøi thuû cöïu ". " Khoâng ai coù theå caõi raèng coâ Nguyeãn thò Manh Manh ñaõ ñem thi caûm thaät maø ñaët vaøo khuoân khoå môùi, toû ra laø moät taân nhaân vaät chòu aûnh höôûng tröïc tieáp cuûa thô Taây. " Ngöôøi naøo chòu boû thieân kieán khoâng keå nhöõng lôøi cheá dieãu quaù deã daøng cuûa vaøi oâng tuùng " caâu chuyeän haèng ngaøy " ; ngöôøi naøo coù huaán luyeän veà vaên thô, ngöôøi naøo chòu khoù suy nghó trong khi ñoïc, taát nhaän ñöôïc thi caûm trong nhöõng baøi thô môùi cuûa coâ Nguyeãn, vaø ñaõ töï hieåu raèng : tinh töù môùi caàn dieãn ra trong thô môùi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . " Coâ Nguyeãn ñaõ toû ra quan nieäm môùi ñoái vôùi thô vaàn ; coâ laïi laø ngöôøi coù thi caûm cho neân söï saùng kieán cuûa coâ coù aûnh höôûng vaø nhôn ñoù maø sinh baát tieän cho coâ. Ta cöù xem cuoäc buùt chieán to lôùn vaø phi thöôøng veà thô loái môùi thì ñuû bieát. " Ngöôøi thi só cuûa baùo P.N.T.V. ñoái phoù vôùi söùc phaûn ñoäng ra theå naøo ? " Coâ ñaõ ñaêng daøn dieãn thuyeát ñeå ñaùp laïi nhöõng lôøi chæ trích ; coâ ñaõ toû ra nghò löïc phaán ñaáu moät caùch roõ reät. " Thaùi ñoä cuûa baïn nöõ löu naày seõ coù aûnh höôûng hay cho vaän ñoäng phuï nöõ ; baïn ñaøn baø coù theå töï phuï vì coâ Nguyeãn ñaõ daïn dó phaán ñaáu nhö theá ! chuùng toâi xin chò em löu yù tôùi thaùi ñoä cuûa baïn nöõ bieân taäp chæ laø vì cô vaän ñoäng phuï nöõ ; chuùng toâi neâu muïc naøy ôû muïc xaõ thuyeát laø vì caùi aûnh höôûng cuûa noù ñoái vôùi traøo löu phuï nöõ, chôù khoâng phaûi vì nhaø dieãn thuyeát laø baïn cuûa chuùng toâi ñaâu. " Chò em ñoïc baùo taát ñaõ nhaän chuû taâm cuûa chuùng toâi "...(Phuï Nöõ Taân Vaên soá 210, 3-8-1933). Caùc baïn neân ghi nhaän kyõ löôõng ñoaïn vaên treân ñaây. Noù khoâng phaûi cuûa moät nhaø vaên naøo nhaän ñònh veà coâ Kieâm, veà thô môùi, veà cuoäc tranh luaän giöõa thô cuõ thô môùi, maø noù laø baøi xaõ thuyeát, baøi laäp tröôøng cuûa baùo Phuï Nöõ, töùc laø noù naèm ôû trong chính saùch, naèm trong ñöôøng loái cuûa Phuï Nöõ Taân Vaên. Huaán Minh ca ngôïi thô môùi cuûa coâ KieâmRoài cuõng trong soá 210 naøy, sau baøi laäp tröôøng keå treân ñaây, coøn coù moät baøi töôøng thuaät cuûa Huaán Minh töïa laø " Coâ Nguyeãn Thò Kieâm dieãn thuyeát taïi hoäi Khuyeán Hoïc veà LOÁI THÔ MÔÙI ". Ñaây laø moät baøi töôøng thuaät raát coù yù nghóa, bôûi noù hôïp vôùi ñieàu maø Ngoä Khoâng ñaõ töôøng thuaät ôû Phong Hoaù nghóa laø noù toá caùo söï haêng say cuûa vaên giôùi ñoái vôùi vaán ñeà. Trong baøi töôøng thuaät naøy Huaán Minh ñaõ ghi nhaän baûy ñieåm baèng baûy töïa ñeà in chöõ to : 1. Töïa ñeà thöù
nhaát " Cuoäc dieãn thuyeát
veà loái thô môùi ".
Huaán Minh ghi :" Moät tuaàn leã nay, ñi
ñeán ñaâu cuõng nghe baøn baïc
veà " loái thô môùi " cuûa coâ
Nguyeãn Thò Manh Manh, vaø cuoäc dieãn
thuyeát veà loái naøy.
" Cuoäc dieãn thuyeát naøy laø moät lôøi thanh minh ; noù môû ra trong vaên hoïc xöù naøy moät tröông môùi ; noù coù hai ñaëc saéc. Moät laàn ñaàu, ôû xöù naøy coù cuoäc tranh bieät kòch lieät veà thô, veà khuoân khoå cuõ vaø môùi, laàn naøy laø laàn thöù nhöùt, moät thieáu nieân nöõ só ñöùng ôû tröôùc choã ñoâng ngöôøi laøm aùn moät boïn vaên só thuû cöïu ". 2. Töïa ñeà hai " Ñoâng nhöùt caùc buoåi hoäi ". Huaán Minh ghi :" Buoåi dieãn thuyeát toái hoâm thöù tö 26 Juillet vöøa roài ñöôïc ñoâng ngöôøi nghe nhöùt... " Taân Vieät vaø boïn cuûa oâng ngoài raûi raùc caùc nôi, töùc laø ñaïi bieåu cho söùc phaûn ñoäng. Trong thi giôùi cuõng nhö trong caùc phaïm vi khaùc vaãn coù laém keû baûo thuû ". Ñieàu ghi nhaän oâng Taân Vieät vaø boïn oâng keùo nhau ñi ñeå phaù coâ Kieâm laø ñieåm caùc baïn neân ghi chuù. 3. Töïa ñeà ba " Thô haêm doïa ", Huaán Minh ghi :" Coâ Nguyeãn Thò Kieâm tôùi hoäi quaùn ! Ngöôøi trong hoäi trao laïi cho coâ moät xaáp daøy nhöõng thô haêm doïa ". Ñieàu ghi chuù naøy laïi caøng laø moät ñieåm ñoäc ñaùo, toá caùo vaán ñeà gay go ñeán möùc ñoä naøo. 4. Töïa ñeà boán " Töø hai möôi laêm naêm nay ! ", Huaán Minh ghi :" 8 giôø röôõi ! oâng hoäi tröôûng hoäi Khuyeán hoïc, ñoác tô Traàn Vaên Ñoân, ñöùng ra giôùi thieäu nöõ dieãn giaû. - " Hoäi Khuyeán hoïc coù ñaõ hai möôi laêm naêm nay : laàn naøy laø laàn thöù nhöùt, moät ngöôøi phuï nöõ ñaêng ñaøn ! " 5. Töïa ñeà naêm " Dieãn giaû noùi moät tieáng röôõi ñoàng hoà ", Huaán Minh ghi :" Coâ Nguyeãn noùi veà loái thô môùi. Coâ baùc nhöõng lôøi nghò luaän voâ giaù trò cuûa oâng Taân Vieät vaø coâ Tònh Ñeá, vaân vaân, baûo raèng nhöõng thô coâ cho ñaêng treân baùo P.N.T.V. khoâng nieâm luaät. Coâ giaûi thích chöõ thô... " Coâ giaûi roõ raøng vì sao maø phaûi boû khuoân khoå cuõ, khoâng phaûi vì phaïm vi 8 caâu 56 chöõ khoâng theå giuùp cho thi só dieãn taû caùi thieät teá ngaøy nay, baøy roõ vaán ñeà söï soáng, cho ñeán nhöõng loái cuõ maø hôi roäng hôn laø loái luïc baùt vaø song thaát luïc baùt cuõng khoâng theå laøm khuoân cho tình töù môùi ñöôïc.-Lôøi quaû quyeát naøy quaû ñuùng söï thaät ! " . . . . . . . . . . . . 6. Töïa ñeà saùu " Thaùi ñoä cuûa ngöôøi phaûn ñoái ", Huaán Minh ghi :" Tuy nhöõng nhaø phaûn ñoái coâ Nguyeãn ñaõ cao rao laø seõ xin ñöùng leân phaûn ñoái coâ taïi hoäi quaùn, maø hoï vaãn ngoài im...Dieãn ñöôïc moät tieáng ñoàng hoà thì chöøng möôi ngöôøi trong boïn phaûn ñoái aáy ruùt veà eâm. " 7. Töïa ñeà baûy : " Caûm giaùc ", Huaán Minh ghi :" Tröø nhöõng keû taät ñoá, coøn thì ai cuõng nhaän raèng buoåi dieãn thuyeát hoâm thöù tö roài coù aûnh höôûng toát trong moïi ñöôøng. " Daàu sao, loái thô môùi ñaõ chieám ñöôïc quyeàn soáng coøn trong vaên hoïc An Nam. " Heát thaûy baïn nam nöõ thaáy coâ Nguyeãn nhaän chôn traùch cöù cuûa mình vaø coå ñoäng cho cuoäc bieán ñoåi trong thi giôùi nhö vaäy – Coù ngöôøi ñaõ goïi laø moät cuoäc caùch maïng trong laøng thô, - ñeàu höng khôûi trong loøng. " Vaên só An nam phaàn ñoâng raát laõnh ñaïm vôùi moïi söï bieán ñoåi, nhôø cöû ñoäng cöông quyeát cuûa coâ Nguyeãn kích thích maø seõ ñoåi thaùi ñoä cuûa mình ". (P.N.T.V. soá 210, 3-8-1933) Chuû nhieäm Phuï Nöõ Taân Vaên ca ngôïi thô môùiCuõng trong P.N.T.V. soá 210, sau baøi cuûa Huaán Minh, chính baø chuû nhieäm Nguyeãn Ñöùc Nhuaän cuõng coù baøi " Nghe coâ Nguyeãn Thò Kieâm dieãn thuyeát ". Caùc baïn coù theå ghi maáy doøng tieâu bieåu hôn sau ñaây :" Moät ngöôøi thieáu nöõ ñöùng tröôùc gaàn ba traêm thính giaû nam nöõ maø giaûng veà thô, vaên chöông, caét nghóa chöùc vuï cuûa thô laø theá naøo, thænh thoaûng caàm maáy tôø ñeå ñoïc nhöõng lôøi chæ trích cuûa baïn ñoàng nghieäp maø thaùi ñoä raát töï nhieân, raát vöõng vaøng ! " Caùi quang caûnh aáy laøm cho lôøi noùi cuûa baùc só Traàn theâm coù yù nghóa. " Hoäi Khuyeán hoïc ra ñôøi hai möôi laêm naêm nay, môùi coù laàn dieãn thuyeát naøy dieãn giaû laø moät ngöôøi thieáu nöõ ! Moät ngöôøi thieáu nöõ coù tö töôûng, coù vaên taøi. Moät ngöôøi thieáu nöõ ñaõ daùm baûo raèng phaûi boû nhöõng khuoân khoå cuõ cuûa thô ta, phaûi ngaâm vònh trong khuoân khoå môùi ! " Moät ngöôøi thieáu nöõ choáng laïi bao nhieâu nhaø thuû cöïu trong thi giôùi maø noùi raèng caàn phaûi taû söï thaät ñôøi nay trong khuoân khoå roäng hôn khuoân khoå Ñöôøng thi. " Moät ngöôøi thieáu nöõ daùm ca tuïng nhöõng thô raát môùi nhö laø baøi " Con nhaø thaát nghieäp " cuûa thi só Hoà Vaên Haûo, laøm cho boïn coâng kích thô môùi khoù chòu phaûi keùo nhau ra veà ! " Quang caûnh hay thay ! " Toâi öôùc ao caùc ngaøi phaûn ñoái loái thô môùi cöù tha hoà phaûn ñoái, nhöng giöõ pheùp lòch söï ñoái vôùi moät nöõ ñoàng nghieäp ñaõ daïn dó ñi vaøo con ñöôøng môùi laï. . . . . . . . . . . . . " Neáu caùc oâng chòu nhaän nhö vaäy roài ñem söï tranh luaän veà loái thô môùi leân trình ñoä cao, chôù khoâng noùi pha löûng veà " baøi thô con coùc " moät caùch voâ vò, thì caùc oâng seõ ñöôïc ngöôøi nghòch neå vì ". Sau cuøng, cuõng ôû P.N.T.V. soá 210, coøn coù baøi " Loái thô môùi " cuûa Thanh Lan (kyù teân T.L.) giôùi thieäu baøi thô " Tình thaâm " cuûa Hoà Vaên Haûo. Thanh Lan nhaän ñònh caùi gì ôû xaõ hoäi ta cuõng ñang ñoåi môùi. Maø theo taùc giaû, veà söï ñoåi môùi cuûa vaên vaàn, coù ngöôøi chæ muoán ñoåi môùi veà noäi dung coøn giöõ y nguyeân hình thöùc cuõ. Thanh Lan khoâng chòu theá :" Nhöõng söï bieán ñoåi kòch lieät trong xaõ hoäi An Nam veà kinh teá vaø chaùnh trò ñaõ coù vang boùng trong vaên chöông An Nam. " Veà vaên xuoâi, loái vaên ñoái töøng caâu töøng veá, luoäm thuoäm loøng thoøng, daàn daàn thoái boä ñeå nhöôøng choã cho loái vaên môùi, hôïp vôùi ñôøi môùi naøy hôn. " Veà vaên vaàn, tuy raèng thô cuûa caùc thi só Nguyeãn Thò Manh Manh, Hoà Vaên Haûo, Khaéc Minh vaø caùc baïn khaùc nöõa ñaêng ôû Phuï Nöõ Taân Vaên vaãn coøn ñöông bò chæ trích döõ, nhöng soá ñoäc giaû ñaõ ñoåi thò hieáu maø caûm bieát caùi thi vò cuûa loái naøy moãi ngaøy moãi ñoâng. " Keû baûo thuû thaáy mænh coù moøi thaát baïi, thì ñoåi chieán saùch. Baáy giôø hoï baûo raèng : " Ñaõ ñaønh laø thi só phaûi dieãn caùi thieät teá môùi trong xaõ hoäi, nhöng can chi laïi phaûi boû loái thô Ñöôøng luaät laø loái thô ñaõ töøng nhôø nhöõng baøi thô tuyeät buùt cuûa bao nhieâu thi só ñôøi xöa maø noåi danh ? Can chi maø ñoåi caùi hình thöùc ? Chæ vuï taát ôû hình thöùc chaúng laø noâng noåi laém ru ? Chi baèng ta lo veà noäi dung, nghóa laø cöù dieãn ñaït tö töôûng vaø caûm tình môùi trong khuoân khoå cuõ. " Toâi xin ñaùp ngay vôùi ngöôøi phaûn ñoäng : - Hình thöùc vaø noäi dung quan heä cuøng nhau maät thieát laém. " Caùi aùo ñaø khoâng ñuû toû laø keû tu haønh chaân chính (l’habit ne fait pas le moine) ; nhöng maø caùi aùo ñaø (hình thöùc) cuõng ñaõ toû ra moät caùi tinh thaàn (noäi dung) ñaëc bieät. Vì, quaû nhieân, ngöôøi maëc aùo ñaø coù taâm lyù khaùc vôùi ngöôøi vaän y phuïc thöôøng. Daàu khoâng phaûi laø thaày tu chaân chaùnh chaêng nöõa ngöôøi vaän aùo ñaø vaãn khoâng phaûi taâm lyù nhö ngöôøi thoâng thöôøng. " Noùi thieát thöïc hôn veà vaán ñeà thô môùi, thi só naøo coù tình töù môùi maø chòu dieãn ñaït trong khuoân taùm caâu naêm möôi saùu chöõ, thì seõ thaáy keát quaû naày. " Tình töù thaät cuûa mình khoâng thaáy phaùt bieåu ra ñöôïc, maø chæ thaáy mình noùi nhöõng lôøi mình khoâng muoán noùi. Caùi khuoân khoå cuõ giam mình trong moät hoaøn caûnh khoâng thaät ". Taùc giaû L.Ñ ca ngôïi thô môùiNgaøy 7 thaùng 9 naêm 1933 (P.N.T.V. soá 215), moät taùc giaû khaùc, kyù teân L.Ñ. ñaõ vieát baøi " Neân baøn veà loái thô môùi ". Baøi " Neân baøn veà loái thô môùi " ñaõ ñöôïc baùo Phuï Nöõ Taân Vaên giôùi thieäu nhö theá naøy : " Boån baùo ñaêng baøi sau naøy cuûa oâng L.Ñ. ñeå môû ñöôøng tranh luaän veà loái " thô môùi " trong taäp baùo naøy. Phuï Nöõ Taân Vaên khoâng theå laøm cô quan cho ñaûng phaùi chaùnh trò hay laø vaên hoïc naøo heát ; treân tôø baùo chuùng toâi coù theå ñaêng baøi taû ra nhöõng khuynh höôùng khaùc nhau ñeå cho coâng chuùng tranh bieän roài töï keát luaän laáy ". B.B. Baøi naøy, tröôùc heát, thuaät laïi neàn hoïc cuûa Vieät Nam töø ñaàu, laø moät neàn hoïc leä thuoäc hoaøn toaøn vaøo Trung Hoa cho neân caùc kyõ thuaät laøm thô vieát vaên, nhaát thieát ñeàu baét chöôùc Taøu : " Nöôùc ta töø xöa ñeán nay vaãn laø moät nöôùc coù moät neàn vaên hieán ; song xeùt ra cho duøng vaên cho ñuùng, vaên hieán aáy phaàn nhieàu chuyeân chuù vaøo caùc haïng nhaø nho. " Coøn veà maët quoác aâm vaãn coøn keùm suùt nhieàu laém, keùm suùt veà hình thöùc maø veà phöông dieän tinh thaàn cuõng quaù eo ngheøo. " Ngaøy nay haùn hoïc ñaõ saép ñieâu taøn, e coù ngaøy phaûi tuyeät dieät. Vaäy thì caàn nhöùt laø ta phaûi kieám moät loái hoïc thuaät môùi ñeå thay vaøo. Ñoù laø leõ coá nhieân ai ai cuõng ñeàu coâng nhaän ; nhöng trong nöôùc hieän thôøi coù hai neàn vaên hoïc. Thöù nhaát : Phaùp vaên ; thöù nhì : Quoác vaên. Phaùp vaên caàn phaûi hoïc ñaõ ñaønh roài, song hoïc ñeå maø laøm moät caùi lôïi khí ñeå haáp thuï laáy tinh thaàn AÂu Myõ haàu truyeàn baù trong daân gian, chôù khoâng theå laáy ñoù maø thay cho Quoác vaên ñöôïc. " Vaäy thì ñieàu caàn thieát hôn heát laø ta neân laáy quoác vaên laøm moät moân hoïc phoå thoâng. Daân ta laø An Nam, laïi hoïc noùi, hoïc vieát tieáng An Nam, haù chaúng phaûi laø moät ñieàu tieän lôïi laém ru. Theá maø töø xöa ñeán nay coù maáy ai cho raèng toâi hoïc quoác vaên ôû tröôøng naøy...tröôøng kia ra chaêng ? Haún laø khoâng ! Ta ñònh laáy Quoác vaên laø moân hoïc phoâ thoâng, maø hoài naøo ñeán giôø khoâng coù tröôøng, khoâng coù cô quan cho ñuùng daén thì ngöôøi thöùc giaû phoûng ai laïi chaúng ñem loøng lo nghó . " Ngöôøi nho hoïc thi ngoài cheãnh cheä, run ñuøi, taám taét khen thaàm vaên oâng Lyù, oâng Ñoã laø hay. Coøn haïng taân hoïc khen Phaùp vaên, laø cao thaâm uyeân baùc, khen thô oâng Victor Hugo laø kheùo, khen vaên oâng Lamartine laø naõo nuoät thaâm traàm. Nhhuõng haïng coù hoïc thì tuyø theo sôû thích cuûa mình maø öa chuoäng, khoâng maáy ai chòu ngoùng ngaøng ñeán Quoác vaên ; thaønh thöû töø xöa ñeán nay, caùi tình ñoái vôùi Quoác vaên thaät laø nguoäi laïnh lôït laït. Vaãn bieát raèng Quoác vaên ñaõ phaùt hieän töø hoài ñôøi naøo kia, cuõng coù ngöôøi quan taâm ñeán, nhöng ñoù laø phaàn ít. Neáu khoâng coù thì sao laïi coù cuoán Kim Vaân Kieàu, cuoán Taàn Cung Oaùn, cuoán Chinh Phuï Ngaâm, cuoán Luïc Vaân Tieân laø maáy boä vaên chöông kieät taùc nhö theá. Song xeùt cho kyõ thì caùc nhaø vaên só hoài xöa laøm ra nhöõng aùng vaên aáy vì moät côn ngaãu höùng, hoaëc laø ñem taû laáy caùi taâm söï cuûa mình noù uaån khuùc trong loøng chôù chöa phaûi laø vì vaán ñeà Quoác vaên môùi saûn xuaát ra maáy taäp vaên kia vaäy. " Caùc nhaø nho kia heã moãi khi caûm höùng thì laøm toaøn laø thô baèng Haùn vaên, maáy oâng cho raèng noâm na laø maùch queù. Bôûi theá coù maáy ai ngoù ngaøng ñeán vaän maïng, ñeán tieàn ñoà Quoác vaên laøm chi. Coù leõ vì duyeân côù aáy maø laøm cho laém ñieàu trôû ngaïi veà Quoác vaên, söï taán boä veà Quoác vaên cuõng phaûi daàn daø cheånh maûng. Hieän nay chuùng ta ñaõ bieát raèng Quoác vaên laø eo heïp, neân chæ laät ñaät tu boå, trau doài laïi cho toát ; xaây töôøng ñaáp moùng cho neàn Quoác vaên ñöôïc röïc rôõ theâm nhieàu. Keû lo tìm kieám nhieàu tieáng môùi, ngöôøi laïi lo baày boá nhieàu loái thô. Noùi toùm laïi ai ai cuõng ñeàu lo söûa ñoåi " caùi kho höông hoaû " cuûa mình cho hoaøn toaøn thieän myõ, haàu chaúng hoå raèng ngöôøi nöôùc ta laø moät gioáng daân hieáu hoïc, vaên chöông nöôùc ta chaúng keùm chi ngöôøi. " Nay thöû hoûi yù kieán baøy ra " thô môùi " phaùt hieän vaøo thôøi kyø naøo ? " Ngöôøi nöôùc ta thuôû xöa phaàn ñoâng chuyeân veà haùn hoïc. Cöù theo saùch cuõ tra cöùu ra thì nöôùc ta bieát chöõ Haùn töï ñôøi Hoàng Baøng, nghóa laø luùc ban sô môùi khai quoác thì trong nöôùc ta ñaõ coù chöõ Haùn. Tieàn nhaân cuûa chuùng ta hoïc haùn vaên taát phaûi duøng chöõ, daët caâu theo Haùn. Trôû veà sau, daàn daàn Haùn maït, caûi Ñöôøng laø luùc chöõ Haùn thaïnh haønh môùi bieán cheá vaø phaân ra naøo laø : nguõ ngoân coá theå, nguõ ngoân caän theå, nguõ ngoân baøi luaät, nguõ ngoân luaät, nguõ ngoân tuyeät cuù ; thaát ngoân coå theå, thaát ngoân caän theå, thaát ngoân luaät, thaát ngoân baøi luaät, thaát ngoân tuyeät cuù vv... song theå caùch thô töø cuõng chöa phaûi laø vaøo tình traïng quaù gaét gao. Trôû veà sau, töø ñôøi Trung Höng trong nöôùc ta saáp xuoáng chuyeân duøng loái thô thaâUØt ngoân luaät, trong moät baøi thô phaûi coù caâu : phaù ñeà, nhaäp ñeà, thöôïng traïng, haï traïng, thuôïng luaän, haï luaän, thöôïng keát, haï keát, boù buoäc baùch xuùc thaùi quaù, xöa nay khoâng coù theá bao giôø. " Veà sau, caùc nhaø nho naøo laø vaên nhaân thi só, heã moãi côn khieån höùng thì möôïn loái ñoù maø laøm, theùt roài ñôøi naøy sang ñôøi kia thaønh di truyeàn ra moät taùnh quen, noùi traéng ra thaønh moät " caùi taät " laø ñuùng hôn, khoâng theá naøo tröø boû daëng. " Ñeán sau - khoâng bieát vaøo thôøi kyø naøo ? - Hoaëc giaû vì loái thô aáy caâu ñaõ ngaén, laïi coù haïn ; phaàn nieâm luaät quaù gaét gao, trang nghieâm, hieåm hoùc, sao laø " bình ", sao laø " traéc ", laïi coøn " aâm vaän ", haõm ngöôøi laøm thô phaûi theo laáy ñoù. Thaønh thöû caùi yù kieán cuûa mình khoâng theå naøo ñem taû ra cho heát noäi trong " naêm möôi saùu " chöõ aáy. Phaûi caân nhaéc tæ mæ töøng caâu, töøng chöõ, thaät laø trong oùc luùng tuùng, böïc boäi voâ cuøng nhöõng ngöôøi laøm thô ñeàu bieát - vì theá maø ngoøi buùt khoâng ñaëng moät tí töï do, vaø caâu vaên cuõng keùm maát ñoâi phaàn linh hoaït. " Thaät vaäy, coù nhieàu khi toâi taäp laøm thô treân naày, heã bò " bí " moät caùi, xuaát moà hoâi hoät chaúng chôi ! Caøo tai, gaõi coå ; choïn tieáng naøy, löïa tieáng kia maõi roài troïn moät ngaøy thô ñaâu chaúng thaáy, chæ thaáy trí oùc noù daät dôø choùng maët, maø daàu coù ñaëng ñi nöõa ñoïc baøi thô nghe cuõng " xaúng leø ". Vì sao ? Vì trong baøi thô coù nhieàu chöõ toâi khoâng muoán ñeå maø buoäc loøng toâi phaûi ñeå. Tröôùc söï böùc baùch cuûa theå caùch Taøu, chaúng phaûi baây giôø môùi coù ngöôøi nghó ra thô môùi, maø ñaõ coù ngöôøi nghó ra thô môùi töø thuûa naøo roài kia : ñoù laø hai theå luïc baùt vaø song thaát luïc baùt. " Thieát nghó, vì duyeân côù aáy môùi coù ngöôøi phaùt minh ra hai loái thô môùi - ngaøy nay ñaõ cuõ roài - chính laø thô luïc baùt, vaø song thaát luïc baùt kia vaäy. AÁy ñoù, vaán ñeà thô môùi naøy sanh ra trong oùc tieàn nhaân ta laâu roài ; chôù khoâng phaûi ñeán nay môùi coù chuùng ta laø tröôùc nhöùt. Song ñoù chaúng qua laø maáy tay thi só ñaïi taøi saùng kieán ra moät luùc maø thoâi. Trôû veà sau caùi tình aáy töôûng ñaâu laø phaûi tieâu dieät maát, vì ngöôøi ta ñoái vôùi noù moät caùch hôø höõng lô laø ; khaùc naøo moät luoàng gioù vöøa thoåi lai rai, moät ñoám löûa con con trong ñoáng cuûi ". Laàn thöù hai, vaên só ta, theo oâng L.Ñ., ñaõ laïi nghó ra thô môùi, ñoù laø oâng Traàn Tuaán Khaûi vôùi ñieäu " Anh khoaù ". " Veà thôøi kyø gaàn ñaây thaáy trong quyeån " Duyeân nôï phuø sinh " cuûa oâng AÙ Nam Traàn Tuaán Khaûi coù moät baøi thô môùi töïa laø :" Tieãn chaân anh khoaù xuoáng taøu ". " AÁy caùi ñieäu thô môùi cuûa oâng Traàn laø nhö theá.Anh Khoaù ôi em tieãn chaân anh xuoáng taän beán taøu (1) " OÂng kheùo saùng kieán duøng ñieäu thô luïc baùt theâm tieáng theâm ñieäu vaøo thaønh ra baøi thô, khoâng coù haïn caâu, haïn chöõ, deã ñaït ñöôïc yù töù vaø phoâ baøy ra roõ raøng tình tieát. Khi ñoïc leân laïi nghe raát eâm tai, deã caûm hoaù ñöôïc loøng ngöôøi, vì caâu vaên thaät laø naõo nuøng uyeån chuyeån laém. Caùc nhaø laøm thô môùi sau oâng Traàn Tuaán Khaûi, cuõng theo oâng L.Ñ., hình nhö cuõng chæ laø theo ñaø tieán hoaù chung maø gaây thaønh phong traøo raàm roä hôn chöù khoâng coù gì laø laï luøng hay laäp dò. " Veà sau phong traøo " thô môùi " soâi noåi, khoâng khaùc naøo luoàng gioù lai rai kia hoaù thaønh luoàng gioâng lôùn, ñoám löûa con con kia böøng chaùy. Löûa caøng cao, gioâng caøng lôùn : bao nhieâu ngöôøi tænh giaác ñeàu ñoái vôùi vaán ñeà thô môùi moät caùi tình caûm raát noàng naøn ". Sau ñaáy, oâng L.Ñ. keå teân vaø khen moät soá nhaø thô môùi nhö Phan Khoâi, Löu Troïng Lö, Hoaøng Xuaân Moäng, Nguyeãn Thò Kieâm : " Ñeán ñaây coù leõ laø thôøi kyø giaûi quyeát. Naøo laø baøi " Tình giaø " cuûa oâng Phan Khoâi, " Treân ñöôøng ñôøi " cuûa oâng Löu Troïng Lö, " Treân con ñöôøng cuõ " cuûa oâng Hoaøng Xuaân Moäng vaân vaân... Laïi coâ Nguyeãn Thò Kieâm laø moät nhaø taân nöõ löu, soát saéng ñöùng leân dieãn thuyeát taïi nhaø hoäi Khuyeán hoïc ñeå baøn veà loái thô môùi ; thì thaät laø hay laéuøm, toát laém. " Toâi xin bieåu ñoàng tình cuøng coâ, vaø toâi coøn troâng mong, khuyeán khích sau naøy seõ coøn nhieàu coâ Nguyeãn Thò Kieâm nöõa. " Toâi laáy laøm tieác khoâng ñaëng leân muïc kích vaø nghe maáy lôøi cuûa coâ phun chaâu nhaû ngoïc, song xem trong baùo chöông thì cuõng ñuû bieát raèng lôøi cuûa coâ laø chaùnh ñaùng. " Moät ñoaïn coâ bình luaän baøi thô " Tình giaø " cuûa oâng Phan Khoâi coù caâu " Baøi thô naøy ít coù ngöôøi thích. Ngöôøi ta cho noù laø daøi laém vaø khoâng coù nguyeân taéc. Thaät, veà hình thöùc thì baøi Tình giaø khoâng ñöôïc goïn... ". Coâ cho noù khoâng coù nguyeân taéc vaø khoâng ñöôïc goïn toâi xin ñoàng yù cuøng coâ ; coøn coâ baûo noù laø " daøi laém " thì toâi cho raèng traùi. " YUØ kieán phaùt minh ra thô môùi laø ñeå traùnh loái thô Ñöôøng vì caâu noù quaù ngaén khoâng theá naøo ñaït heát yù. Ñaõ cho ñoù laø phieàn phöùc, raáp toan kieám moät con ñöôøng môùi meû roäng raõi, theânh thang ñeå maëc söùc ngoøi buùt vaãy vuøng, tình töù hoaït baùt, maø coâ coøn caâu neä " daøi laém " toâi e traùi chaêng ? Theá thì ta cöù theo loái cuõ, cöù taùm caâu baûy chöõ, hoaëc 5 chöõ 3 vaàn caøng toát hôn, haø taát phaûi baøy ra loái môùi ? " Mong raèng coâ suy xeùt vaø bieát giuøm cho, vì chính coâ cuõng coù noùi :" Muoán cho tình töù khoâng vì khuoân khoå maø bò " ñeït " maát, thì raát caàn phaûi coù moät loái thô khaùc, do leà loái nguyeân taéc roäng raõi hôn. Thô naøy khaùc hôn loái xöa neân goïi laø thô môùi ". Nhöng L.Ñ. mong raèng thô môùi, tuy hình thöùc coù töï do hôn thô cuõ, nhöng cuõng phaûi ñaët ra theå caùch cho noù ñaøng hoaøng, chöù khoâng theå ñeå cho ai naáy muoán töï do sao cuõng ñöôïc : " Coøn veà nguyeân taéc moät baøi thô thì caàn phaûi coù : Nhöõng nhaø phaùt minh thô môùi cuõng neân bieát raèng thô môùi laø ñeå cho ta ñaëng töï do ; song caùi töï do aáy coù möïc thöôùc, coù chuaån baèng, coù qui taéc. Lôøi thô phaûi ôû trong moät caùi phaïm vi nhöùt ñònh. Neáu keû laøm thô muoán vuôït ra ngoaøi leà loái aáy, thì toâi töôûng raèng baøi thô khoâng phaûi laø vaän vaên maø laø " taûn vaên " laø phaûi. " Ngoaøi caùi nguyeân taéc aáy thô laïi phaûi coù aâm höôûng veùo von. Khi ñoïc baøi thô nghe ra nhö khuùc ñôøn eâm aùi : khi khoan, khi nhaët, luùc boång, luùc traàm ; ngöôøi xem thô tö töôûng raèng ñöùng vaøo caûnh ngaøy heø hoaëc ñeâm thu, nghe deá ngaâm ve hoùt. Ñoù laø keå sô qua phöông dieän beà ngoaøi baøi thô laïi phaûi coù yù töù saâu xa, lôøi leõ huøng hoàn, caâu vaên chaùnh ñaùng. Thô coù hoàn maø khoâng coù xaùc thì chöa phaûi laø thô toaøn ; maø coù xaùc laïi khoâng coù hoàn thì khaùc chi ñoaù hoa töôi khoâng höông nhuïy ; chæ ñaùng cho ta vaát boû ñi maø thoâi ! " Toâi noùi nghe ra hôi laïc ñeà, nhöng muoán luaän caùi ñaëc tính veà hình thöùc, veà tinh thaàn baøi thô ra theå naøo, cuøng coâ Nguyeãn neân môùi doâng daøi nhö theá. Töôûng laïi baø con cuõng chaúng ñem loøng coá chaáp. Baây giôø toâi noùi laïi chaùnh ñeà " thô môùi !". Sau ñaáy oâng L.Ñ. ñeà nghò ñaët cho thô môùi moät caùi teân rieâng, chöù chaúng nheõ cöù goïi noù maõi laø thô môùi sao cho tieän. Baây giôø laø môùi, chöù sau naøy, giaêm baûy chuïc naêm, moät traêm naêm, cuõng cöù goïi laø thô môùi thì khoâng khoûi voâ nghóa. " Thô môùi laø gì ? Ñaõ coù ngöôøi noùi ñeán roài ! Keâu raèng " thô môùi " chæ laø moät caùi teân keâu ñôõ, taïm moät luùc vaäy thoâi. Veà sau, traûi qua naêm naày thaùng kia loái " thô môùi " maø ta ñang keâu ñaây cuõng phaûi cuõ. Chöøng aáy khoâng leõ ta cöù goïi hoaøi " thô môùi ". " Thô môùi " hay laø ta cöù ñeå teân ñoù, roài daäm theâm nhö vaày :" Thô môùi maø xöa " chaêng ? Vaäy thì moãi loái " thô môùi " buoäc phaûi coù moät caùi teân rieâng, ñeå sau naøy khoûi laãn loän. " Vaán ñeà ñaët teân thô môùi laø moät vaán ñeà caàn neân baøn ñeán vaø giaûi quyeát ngay moãi khi coù moät loái " thô môùi " xuaát hieän. Song cuõng khoâng phaûi laø deã ! " Ít nöõa phaûi coù nhieàu ngöôøi hieäp yù kieán laïi ñaëng coâng ñoàng ; keû ña ngöôøi giaûm bao giôø toät leõ môùi thoâi. Laøm nhö vaäy moät loái thô ñoái vôùi caùi teân cuûa noù môùi xöùng. Khi keâu ñeán " teân " noù thì ngöôøi ñoïc coù theå hieåu ngay tính caùch rieâng cuûa noù ra sao ? Tyû nhö thô " Luïc baùt " thì hieåu thô aáy laø thô caâu treân 6 chöõ caâu döôùi 8 chöõ ; thô " Song thaát luïc baùt " thì töï hieåu raèng : hai caâu 7 chöõ, keá ñoù moät caâu 6 moät caâu 8... " Thaáy ñoù thì ñuû bieát söï ñaët teân cho thô môùi töôûng cuõng khoâng phaûi laø voâ ích ; nhöng hieän thôøi noù cuõng laém noãi khoù khaên, vì moãi loái thô môùi coøn phaûi ñeå cho ñoäc giaû löïa choïn cho xaùc ñaùng roài môùi coâng nhaän ". Nhöng baøn thì baøn chöù thöïc ra chính taùc giaû cuõng khoâng bieát ñeà nghò ñöôïc caùi teân gì cho oån, thaønh ra taùc giaû ñaønh phoù cho thôøi gian thoâi : " Bao giôø loái thô ñaõ ñaêng " nhaäp tòch " roài, thì chöøng ñoù caùi teân cuûa noù cuõng coù leõ phaûi xuaát hieän ra. " Chính toâi ñem hieán cho baø con moät loái thô môùi, maø baøi cuûa toâi cuõng laø moät loái thô " voâ danh ". Suy nghó hoaøi, ñònh cho noù moät caùi teân nhöng khoâng bieát teân chi ?... " AÁy môùi bieát " baøy ra moät loái thô " coù leõ deã hôn " ñaët teân moät loái thô " nhieàu laém. " Hieän thôøi phong traøo " thô môùi " loâi cuoán bao nhieâu ngöôøi coù nhieät huyeát vôùi quoác vaên ñeàu quan taâm chuù yù ñeán roài, saép söûa laøm cho caùi laâu ñaøi quoác vaên cöïc ñeïp theâm leân. Baûn ñoà (plan) ñaõ veõ, coøn chôø coù nhaân coâng thì khôûi caát ". Taùc giaû L.Ñ. chaúng phaûi phaûi laø ngöôøi ñöùng ngoaøi maø baøn suoâng. OÂng baøn roài oâng cuõng haêng haùi goùp coâng söùc. OÂng cuõng ñaõ laøm moät baøi thô môùi ñeå goùp maët vôùi laøng thô môùi : " Thaáy caùi nhaø aáy laø moät caùi nhaø chung, sau naøy chuùng toâi seõ troâng mong nhôø caäy vaøo noù nhieàu laém neân khoâng daùm laøm lô. Ñaõ bieát bao nhieâu ngöôøi lo taïo taùc chuùng toâi tuy raèng baát taøi, khoâng daùm döông leân laø " tay thôï " leân töôøng ñaáp moùng döïng coät, ra keøo chuùng toâi laøm khoâng noåi, song chaúng leõ ñieàm nhieân ö ? Hoaëc laø ñeå chuùng toâi tieáp phuï coâng vaøo oâm gaïch, chôû caùt, troän hoà töôûng cuõng neân. " Moät ngaøy kia caùi laàu cao, maùt meû aáy gaày döïng hoaøn thaønh roài, chuùng toâi böôùc ñeán ôû môùi laø khoâng theïn vaø töï nghe trong mình voâ cuøng thô thôùi vui veû laï thöôøng. " Vì vaäy chuùng toâi cuõng xin ñem sau ñaây " Moät loái thô môùi trình chính giöõa laøng thô " ñeå cho vaên nhaân, thi baù lieäu löôïng chaám giuøm. Baøi thô aáy nhö vaày : Ñeán ngaøy 15-9-1933 (P.N.T.V. soá 216) Löu Troïng Lö laïi cho ñaêng laïi baøi " Moät caùi khuynh höôùng môùi veà thi ca ", baøi maø oâng ñaõ vieát vaø cho in trong taäp tieåu thuyeát " Ngöôøi sôn nhaân " xuaát baûn vaøo thaùng 5 naêm 1933.Löu Troïng Lö ca ngôïi thô môùiAi chaúng baûo raèng duyeân ñoâi ta laø duyeân ñaàm aám ?NHAÉN AI Nguyeãn Thò Kieâm ca ngôïi thô môùiNgaøy 14 thaùng 12 naêm 1933 (P.N.T.V. soá 228), coâ Nguyeãn Thò Kieâm laïi göûi moät böùc thö ngoû, töïa ñeà laø " Böùc thö göûi cho taát caû ai öa hay laø gheùt loái thô môùi ". Chính böùc thö laø moät baøi thô môùi khaù daøi kyù teân Nguyeãn Thò Manh Manh, nhöng baøi thô naøy ñöôïc giôùi thieäu baèng nhöõng doøng vaên xuoâi sau ñaây kyù teân Nguyeãn Thò Kieâm : " Tôø phuï truông vaên chöông cuûa Ñuoác Nhaø Nam ngaøy 3,4-12-33 vöøa roài, coù moät baøi cuûa oâng Hoaøng Taâm giôû ra caâu chuyeän thô môùi, thô cuõ maø caõi nöõa. Trong baøi oâng aáy coù noùi ñeán toâi, noùi raèng toâi ñaõ thaát traän, ñeán ñoãi phaûi gôûi thô môùi ñaêng trong baùo Phuï Nöõ thôøi ñaøm ! oâng Hoaøng Taâm laàm ñaáy, Nguyeãn Thò Kim ôû Phuï Nöõ thôøi ñaøm vôùi Nguyeãn Thò Kieâm vieát cho Phuï Nöõ Taân Vaên laø hai ngöôøi, chôù khoâng phaûi moät : Ñeán chuyeän oâng cho toâi " ruùt côø " laïi laø moät vieäc sai nöõa. Laâu nay trong baùo Phuï Nöõ Taân Vaên khoâng coù ñaêng thô môùi chæ vì khoâng troáng giaáy maø thoâi. Ngöôøi ta vaãn gôûi thô môùi ñeán cho chuùng toâi nhieàu laém vaø chính toâi cuõng coù laøm nhieàu baøi. Vì coù nhieàu vaán ñeà ñaùng quan taâm hôn laø thô neân chuùng toâi hoaõn laïi chöa coù dòp ñaêng leân baùo. Nay oâng coù nhaéc ñeán, söûa soaïn aên möøng cuoäc thaéng traän cuûa oâng, toâi xin soaïn moät baøi thô môùi cuûa toâi vieát caùch ñaây hai thaùng nay ñaêng leân baùo. Neáu oâng coù dö thì giôø vaø baùo Ñuoác Nhaø Nam coù thieáu baøi, oâng cöù cho toâi hay, toâi seõ ñöa maáy baøi thô môùi ñeå cho oâng ñaêng leân baùo Ñuoác Nhaø Nam vaø pheâ bình luoân theå. " Ñaây baøi thô, töùc böùc thö ngoû maø Nguyeãn Thò Kieâm göûi cho ngöôøi öa vaø ngöôøi gheùt thô môùi. Noù boäc loä moät taâm hoàn thieáu nöõ ñaát Luïc Tænh, thaúng thaén, ñoät ngoät, haêng say : Phaûi toâi ñaáy, Manh Manh, maáy baïn aø ! |
[ Trôû Veà ]