Vuï AÙn Thô Cuõ - Thô Môùi

Phong Hoaù beânh Thô Môùi

Ngay töø soá 14, ra ngaøy 22-9-1932, Phong Hoaù, nhö caùc baïn ñaõ thaáy ôû treân, ñaõ coù lôøi chöûi thô cuõ vaø hoâ haøo theo thô môùi :" Boû luaät, nieâm, ñoái, boû ñieån tích, saùo ngöõ, nghóa laø toùm taét, ñöøng baét chöôùc coå nhaân moät caùch noâ leä. Thô ta phaûi môùi, môùi vaên theå, môùi yù töôûng ".

Thöïc ra, ñoøi cho thô phaûi môùi veà tinh thaàn töùc môùi yù töôûng thì ñaõ coù nhieàu ngöôøi noùi töø laâu roài, nhöng môùi veà vaên theå thì chæ coù töø Phan Khoâi (Phuï Nöõ Taân Vaên soá 122, 10-3-1932).

Tieáp sang Phong Hoaù soá 15 ngaøy 29-9-1932 noái baøi " Saàu thaûm nhieàu roài ", Vieät Sinh chaúng nhöõng chöûi thô cuõ maø chöûi taát caû vaên chöông theo loái cuõ laø chæ bieát khoùc, khoùc moät gioïng reân ö öû töø ngaøn xöa :" Xaõ hoäi ta xöa nay voán laø moät xaõ hoäi tieâu ñieàu nhaït nheõo. Hôn moät nghìn naêm chòu ñeø neùn döôùi ñaïo Khoång ñöùng ñaén nghieâm trang, hieåu laàm chaêng, neân chæ khuoân con ngöôøi ta vaøo voøng leã pheùp chaät heïp voâ cuøng.

" Noùi khoâng daùm noùi maïnh, cöôøi khoâng daùm cöôøi to, caùi gì cuõng nhö boù buoäc, caèn coãi giaø soùi...

" Vaên thô cuûa ta gaàn ñaây thöïc nhö khoùc nhö ñaàm ñìa huyeát leä. Moät chöõ laø moät gioït nöôùc maét ñeå ngaäm nguøi cho " Ñaïm Thuyû vôùi Toá Taâm ", xoùt thöông cho " Leâ AÛnh vôùi Moäng Haø "...Ta haõy nghe oâng Traàn Tuaán Khaûi an uûi loøng ngöôøi " Anh ôi ! anh ngoài xuoáng ñaây, anh xôi cheùn röôïu naøy, anh naèm nguû, anh nguû cho say...kieáp traàn thong thaû ngaøy laø tieân ! ". AÁy theá maø chöa ai nguû, chæ rieâng Traàn Tuaán Khaûi ñoù " phaän keùm duyeân heøn " naøy môùi töï mình du nguû laáy mình ñeán nay oâng thaät nguû yeân roài maø ngoïn buùt quan hoaøi haún töø nay raùo möïc. OÂng Ñaëng Traàn Phaát cuõng ñaõ yeân giaác ngaøn naêm khoâng bao giôø daäy nöõa...

" Maø naøo ñaõ heát caùi " thaùi saàu muoân kieáp khoâng tan ñöôïc " cuûa baø Töông Phoá, caùi " taân saàu " khoùc ve keâu hoa soan ruïng cuûa oâng Nguyeãn Tieán Laõng ñaõ laøm rôi bieát bao nöôùc maét " (Phong Hoaù soá 15, 29-9-32).

Roài cuõng treân Phong Hoaù soá 15 aáy, nôi baøi " Quoác vaên noù ñi nhö sao ? " vôùi moät gioïng chaâm bieám taùc giaû khi thì nhaùi vaên Taûn Ñaø, khi thì nhaùi vaên Hoaøng Tích Chu, ñaõ vieát moät loái vaên boâng ñuøa ñeå chöûi kheùo taát caû caùc nhaø thô cuõ :" Cho ñeán ngaøy nay thì bieát bao nhieâu vaên nhaân thi só toaøn loaït tröù danh naøo Hieáu Nguyeãn Khaéc, naøo Bi Hoaøng Taêng, naøo Quyønh Phaïm, naøo Dö Leâ, naøo Vieät An hoï Nguyeãn, naøo Tuaán Khaûi hoï Traàn keå coù vaøi muoân, nhôù teân sao vieát vaäy (Phoûng theo loái vaên Ñöùc Traàn Höng Ñaïo)...soá vaên só nhieâu phong nhö theá thì ñaùng lyù ra quoác vaên ñöôïc baønh tröôùng moät caùch caáp toác laém môùi phaûi ! haø coá caùc aùng vaên tuyeät taùc veà vaän vaên, veà taûn vaên vaãn haïn höõu ? Vì cöù taàm quan saùt cuûa bæ nhaân thì chæ veà vaän vaên maáy taäp Kim Vaân Kieàu, Chinh Phuï Ngaâm, Cung Oaùn ngaâm khuùc,coøn daùng ñaêng luïc luaän ñeà, chöù veà taûn vaên thì thöïc tònh voâ nhaát quyeån " (Phoûng theo vaên Phaïm Quyønh)...

" Thieáu yù saùng kieán, loái vaên môùi ta khoâng coù moät. Thaønh thöû khoâng ai coù " Xòch tin " rieâng. Ta vieát baù laùp : laêng nhaêng. Hoaëc ta theo ngöôøi xöa : loøng thoøng. Coøn yù töôûng ? Caøng teä caøng cuõ khoâng maáy khi daùm böôùc ra ngoaøi luõy tre trí thöùc nöôùc Loã (Khoång Maïnh) vaø nöôùc Sôû (Laõo Töû).

" Quoác vaên muoán giaøu. Phaûi coù nhieàu loái, nhieàu loái môùi. Loái cuõ naøo khoâng hôïp thôøi : ta phích !

" Laïi phaûi coù tö töôûng môùi !

" Môùi leân !

" Naøo chuùng ta nhuùng tay vaøo laøm vieäc " (Phoûng theo loái vaên Hoaøng Tích Chu)

Töø ñoù, haàu nhö chaúng coù soá baùo naøo maø Phong Hoaù khoâng daønh giaêm ba baøi ñeå chöûi bôùi, treâu choïc taát caû caùc nhaø vaên, nhaø thô cuõ. Nhöng muõi duøi hình nhö chóa thaúng vaøo laõnh tuï cuûa thô cuõ laø Taûn Ñaø.

Phong Hoaù, soá 28, 30-12-1932, nôi baøi " Hoaï nguyeân vaän ", ñaõ moâ taû Taûn Ñaø laø anh say röôïu :

" Anh leân gioïng röôïu khuyeân Phong Hoaù
Saëc suïa hôi men khoù ngöûi quaù
Ñaõ daïy bao laàn tai chaúng nghe
Haún coøn nhieàu phen moàm bò khoaù !
Thaân meàm chöa chaéc ñöùng ngay ñaâu !
Löôõi ngaén thì neân co laïi nhaù !
Phong Hoaù maø khoâng hoaù noåi anh,
Tuyù nhaân quaû thöïc laø nan hoaù "

Theá laø töø ñaây, ngoaøi vieäc vieát baøi chöûi thô cuõ, beânh thô môùi, Phong Hoaù coøn chuù troïng nhaát ñeán vieäc ñaêng taûi " thô môùi cuûa caùc baïn thi nhaân " nhö hoï vöøa höùa.

Vieät Sinh cheâ thô cuõ

Vieät Sinh cheá Nguyeãn Tieán Laõng laøm thô saùo, ñaùnh caép vaên maø khoâng bieát :" Trong baøi nhôù Teát naêm ngoaùi " ôû saùch " Xem teát ", oâng Laõng hoàn thô lai laùng, caûm vì xuaân neân " vuït nghó " ra hai caâu thô :

Böùc tranh vaân caåu treo roài xoaù
Gaùnh nôï tang boàng traû laïi vay !

" Böùc tranh vaân caåu treo roài cuoán
" Moät cuoäc tang thöông xoaù laïi baày !

Sau Nguyeãn Tieán Laõng thì ñeán Traàn Tuaán Khaûi laø moät nhaø thô löøng danh ôû theá heä tröôùc, cuõng bò Vieät Sinh chöûi laø nhai laïi caùi cuõ rích thaønh ra ñaïo vaên :

" Trong " Saùch chôi xuaân " cuûa Nam Kyù, oâng AÙ Nam vì Xuaân laøm baøi thô raát hay, raát môùi :

" Moät ñôøi ñöôïc maáy gang tay,
Moät naêm ñöôïc maáy möôi ngaøy laø xuaân
Gaëp xuaân ta phaûi chôi xuaân
Keûo mai haï tôùi thì xuaân khoâng chôø ! "

Coøn Nhaát Linh thì cheá dieãu thô cuûa Phöông Lang : " Vaäy toâi chæ noùi ñeán baøi thô cuûa oâng Phöông Lang vaø xin cheùp laïi baøi thô aáy ra ñaây laàn nöõa :

Maët baån sao chöa lau ?
Con ra laáy caùi thau
Ñoå nöôùc mang khaên maët
Mau !

" Nhaát Linh laïi xin baét chöôùc oâng Phöông Lang  laøm baøi thô nhö theá nöõa :

LAÏC QUAN

Troâng vaøo noài, côm heát.
May coøn mieáng chaùy roøn
AÊn vôùi caù kho maën,
Ngon !

MÖ ØNG KHOÛI BEÄNH

Tay toâi muïn gheû ñaày
May sao gaëp thuoác hay
Boâi ñöôïc moät tuaàn leã
Khoûi ngay !

Töù Ly cheá dieãu Taûn Ñaø

Neáu Töù Ly vieát vaên xuoâi nhaïo Taûn Ñaø thì Vaân Döông laøm thô, maø laø thô môùi chöûi xoû Taûn Ñaø, tuy khoâng coù goïi teân tuoåi Taûn Ñaø :

" Ngaøy xuaân ngoài ngaém hoa thuyû tieân
Loøng thô boãng thaáy soâi noåi leân
Baét chöôùc thi nhaân ngoài boùp traùn
Coá vònh moät baøi " ñöùng ngoaøi hieân ".
Ngoaøi hieân ñöùng chôø ngöôøi baïn quen
Chôø maõi khoáng thaáy daï öu phieàn
Maây bay, gioù thoåi, laù baøng ruïng
Thi nhaân baát nguyeän caøng buoàn theâm
Khoâng thaáy baïn quen, oâi ! moät thuù
Thaø vaøo trong nhaø ñaép chaên nguû
Nghó vaäy vöøa toan quay löng vaøo
Boãng thaáy moät ngöôøi naém caùi huõ,
Ngöôøi ñoù ung dung ñi laïi gaàn
Caát gioïng leø nheø " Kìa Döông quaân,
Ngaøy teát sao khoâng say tuyù luyù
Toäi gì ñöùng ñaáy, reùt cöïc thaân ".
Chöa kòp traû lôøi, khaùch laïi noùi :
" Ngöôøi traàn ai cuõng coù toäi loãi
Neân ngaøy haêm ba cuùng oâng Taùo
Ñeå ngaøi laäp boâ cho ít toäi.
Chaúng bieát oâng coù cuùng gì khoâng ?
Rieâng toâi chaúng daùm ñeå ngaøi giaän
Moät caùi taàu bay, nghìn tôø coâng,
Goïi chuùt " vi thieàng " daâng ngaøi nhaän
Theá giôùi coù laém söï khoán naïn
Toâi ñeàu lieät vaøo tôø caùo traïng
Ñoát, nhôø oâng Taùo ñem leân trôøi
Ñeå Ñöùc Ngoïc Hoaøng coi, xeùt ñoaùn
Naøy, ñöùa ngoâng cuoàng, öa theo môùi
Ñöùa ñem quoác tuyù, rieãu treân baùo
Boïn gaùi ñua nhau, môû, laäp hoäi
Toâi ñeàu lieät vaøo trong tôø caùo
Phaûi chaêng lôøi toâi noùi laø ñuùng
Baùc coù cuøng toâi cuøng moät buïng
Thoâi, noùi laâu roài, toâi xin veà,
Veà nhaø coøn phaûi söûa coå cuùng... "
Khaùch khom löng chaøo, ung dung ñi,
Toâi nhòn khoâng ñöôïc, baät cöôøi khi
Khaùch ngoaùi coå laïi, trôïn maét quaùt :
-OÂ hay Baùc naøy gioáng ngöôøi gì ! "

Töù Ly cheá thô cuõ trong vôû kòch " Tuoàng coå Taân thôøi "

Trong vôû " Tuoàng coå taân thôøi " naøy, caùc nhaø vaên nhaø thô cuõ ñöôïc trình baøy nhö laø taäp hoïp nhau uoáng maùu aên theà laäp saøo huyeät ñeå ñaùnh cöôùp vaø thanh toaùn boïn Phong Hoaù Töï Löïc Vaên Ñoaøn. Chuû traïi laø Hoaøng Taêng Bí, tham möu laø Nguyeãn Khaéc Hieáu vaø Nguyeãn Vaên Vónh, laâu la laø caùc oâng Nguyeãn Tieán Laõng, Döông Baù Traïc, Nguyeãn Coâng Tieãu, Tròng Ñình Rö, Leâ Coâng Ñaéc vv... Coøn beân ñòch laø caû tuïi Phong Hoaù, nhaát laø Töù Ly, Vieät Sinh, Nhaát Linh, Nhaùt dao caïo... Cuoäc tranh huøng ñöôïc trình baày cöïc gay caán, soâi noãi, taøn nhaãn nhöng cuõng cöïc laø troø heà, buoàn cöôøi, toá caùo caùi ngaây ngoâ, nhieàu khi ngu xuaån cuûa phe cuõ.

Cuoäc giao phong cuûa phe cuõ tuy noùi thì haêng laém maø vaøo vieäc chöa gì ñaõ moãi anh chaïy thaùo thaân, keát cuïc bò Phong Hoaù ñaùnh tan taønh. Söï tan taønh cuûa ñaûng bí maät trong Tuoàng coå taân thôøi laø söï tan taønh cuûa lôùp vaên só, thi só cuõ tröôùc söùc ñi leân cuûa boïn vaên só thi só môùi vaäy. Thöïc theá, Töù Ly ñaõ ñaët vaøo mieäng cuûa caùc nhaân vaät cuõ nhöõng lôøi leõ ngaây ngoâ, vaø ñeå vaøo ngöôøi hoï nhöõng cöû ñoäng ñieân khuøng, khieáp nhöôïc. Toâi chæ trích cho caùc baïn nghe moät vaøi ñoaïn Töù Ly ñaët vaøo mieäng Taûn Ñaø, vò töôùng soaùi cuûa laøng thô cuõ. Ñaây Taûn Ñaø heùt nhaïc :

" Taûn Ñaø thi só, Khaéc Hieáu naõi danh, laøm tham möu laïm döï chuùt quyeàn, chæ moät vieäc röôïu chaøn quí tò, thô saün coù khoái tình beù tí, vaên thôøi naøo moäng lôùn, moäng con, röôïu caøng say ngaâm gioïng caøng roøn, tieáng ngoâng ñaõ vang trôøi daäy ñaát.

" Ngaâm :

Say söa nghó cuõng hö ñôøi
Hö thôøi hö vaäy, say thôøi cöù say
Ñaát say ñaát cuõng laên quay
Trôøi say maët cuõng ñoû gay ai cöôøi

" Cöôøi noùi : Kha kha ! hay chuû traïi nhôù teân lính cuõ, phoá haøng Boâng baùn ñuû haïng vaên, maø baây giôø cho uoáng cho aên, ñeå cho ñöôïc say laên loùc (Tham möu Hieáu caàm huõ ra).
. . . . . . . . . . . .
" Höõu tham möu Hieáu roùt röôïu uoáng.

" TAÙN : Say chuyeánh choaùng non xanh coøn chaúng thaáy, thôøi möu cao keá dieät bieát ñaâu tìm, hay baây giôø boïn ta hoaù ra chim, theo giaác moäng bay veà nôi tieân caûnh, hay baây giôø ta ñem röôïu cuùc ruû quaân thuø ñaëng cheùn say söa, bao giôø cho say ñöù say ñöø, khi aáy seõ ra tay tröø khöù !

" (Noùi ñeán ñaây, höõu tham möu tuyù luyù, guïc xuoáng baøn khoâng coøn bieát gì nöõa) (Hoài thöù thöù nhaát soá 38 17-3-1933).

Sang ñeán hoài thöù hai (Phong Hoaù soá 40, 31-3-1933), Töù Ly cho Taûn Ñaø ra ngheânh chieán vôùi boïn Phong Hoaù :" Trong thaønh Phong Hoaù vaãn coù tieáng cöôøi ñaùp laïi : Ha ha ! (Taû tham möu Hieáu a baïch :- Theùt -) : Bôù a !

" Phong Hoaù ! Phong Hoaù ! Boïn ngöôi thöïc laø laùo quaù, ta ñaây coøn chaúng xaù keå chi, ta say söa naøo coù haïi caùi gì, maø chaúng ñeå tuyø ta sôû thích. Ta ñaây gioáng Löu Linh thuûa tröôùc, ñích thöïc laø Lyù Baïch ñôøi nay, tröø boïn mi, ta quyeát ra tay, ñem thaønh quaùch thu vaøo trong huõ.

" (Haùt khaùch) : Töï coå thaùnh hieàn giai tòch mòch

Duy höõu aåm giaû löu kyø danh
(Tham möu Hieáu môû huõ ra say laûo ñaûo)

" NGAÂM : Vaên minh Ñoâng AÙ trôøi thu saïch

Naøy luùc luaân thöôøng ñaûo ngöôïc ru ? " (Hoài thöù hai).

Cuõng laïi Töù Ly trong muïc " Töø nhoû ñeán lôùn " (P.H. soá 56, 21-7-1933), ñaõ laáy soá töû vi cho nhaø thô Taûn Ñaø moät caùch raát ö laø " xoû laù " noùi theo tieáng Phan Khoâi :

" Soá oâng Nguyeãn Khaéc Hieáu

" Laáy vaên chöông maø suy xeùt thì oâng aám Hieáu ñaùng leõ cuõng ñöôïc vaên khuùc, vaên xöông nhö oâng cöû Traïc, nhöng xeùt ñeán ñöôøng coâng danh thì khoâng coù theå ñöôïc : hoaëc giaû vaên xöông phuøng hìnhcho neân lao löïc linh ñinh, chòu laøm oâng aám suoát ñôøi chaêng ? Neáu theá thì di haän bieát thuûa naøo nguoâi.

" Nhöng oâng ñöôïc sao tham lang thuû meänh, neân loøng haän cuûa oâng khoâng laâu. Vì coù caâu raèng :

" Tham lam tính baåm thung dung,
Say mieàn gaùi ñeïp röôïu noàng muøi ngon.

" Nhöng theá cuõng chöa ñuû : oâng coøn laø ngöôøi caû lo, oâng laïi coøn laø moät nhaø thi só. Neáu vaäy thì meänh oâng coøn phaûi coù caùc sao baïch hoå, tang moân quan phuø ñieáu khaùch, hoaëc chính vò hoaëc phuï chieáu. Vì raèng :

" Hoå tang chaúng vieäc maø lo.
" Quan phuø ñieáu khaùch hay phoâ roäng nhôøi.

Roài cuõng nôi Phong Hoaù soá 56, 21-7-1933, Tuù Môõ ñaõ laøm baøi vaên teá vieáng baùo An Nam taïp chí cuûa Taûn Ñaø vöøa cheát moät caùch, theo tieáng noùi cuûa Phan Khoâi, vöøa xoû laù vöøa ba que.

Ñaây caùc baïn thöû ñoïc baøi vaên teá ñoù. Thaät laø taøn teä.

" Ngaøy 12 thaùng naêm dö naêm Quyù daäu :

" Ngu höõu laø Phong Hoaù tuaàn baùo ñöùng tröôùc linh vò An Nam taïp chí, haäm höïc maø than raèng :

- Ñænh non Taûn maây ñen muø mòt, quaán baêng tang laëng leõ aâu saàu (1),
- Giaûi soâng Ñaø nöôùc xaùm lôø ñôø, cuoän gioøng leä reàn ró buoàn baõ (2).
- Than nhö khoâng maø khoùc cuõng nhö khoâng,
- Im cuõng giôû maø noùi ra cuõng giôû.
- Nhôù baïn xöa :
- Giaáy traéng möïc ñen,
- Nhaø khoâng tieáng caû,
- Döôïng tieåu nghieäp vaên chöông ñaát Baéc, keá sinh nhai khen ñaõ coá coâng thay !
- Laáy ñaïi danh taïp chí nöôùc Nam, tuyeân chuû nghóa thöïc ñaø to truyeän quaù !
- Duy trì ñaïo ñöùc, döông Doâng kích taây.
- Boài boå vaên minh, dung AÂu, hôïp AÙ.

" Than oâi !
" Cuøng laøng ngoân luaän, taân cöïu ñoâi ñöôøng,
Nöûa kieáp kinh doanh, aâm döông hai ngaû,
Baâng khuaâng luoáng xoùt xa loøng,
Töôûng nhôù theâm ngao ngaùn daï,
Vöøa ñoä naøo ta ñaây baïn ñoù, ñieàu phaûi chaêng coøn ruõa buùt luaän baøn,
Maø baây giôø keû khuaát ngöôøi coøn, thô chua chaùt bieát cuøng ai xöôùng hoaï.
Thoâi ! chaúng may moûng phaän ngaén ñôøi,
Song nay ñaõ yeân moà ñeïp maû.
Ngu höõu goïi laø leã moïn vi thieàng :
Röôïu laäu moät baàu, tröùng töôi hai quaû ;
Möïc nöôùng vaøi con, soø huyeát moät taù,
Baïn coù khoân thieâng,
Xin veà chöùng quaû.

      Thöôïng höôûng.
      TUÙ MÔÕ

Töù Ly cheá thô cuõ trong haøi kòch " Hoäi nghò Vaên hoïc "

" OÂng Nguyeãn Khaéc Hieáu (ngoài moät xoù, maët ñoû gay, töø naãy, choác laùt laïi thoø tay vaøo boïc laáy baàu hoà loâ ra noác, loaïng choaïng ñöùng daäy) :Thöa caùc ngaøi, Vieän ta laø Haøn laâm vieän veà...(gioïng röôïu) vaên chöông, khoâng phaûi veà khoa hoïc, oâng tuù Khoâi lyù luaän xaèng xì ! (lau traùn). Vaên chöông laø...laø... (löôõi líu daàn) maâm goûi...laø...röôïu. Coå nhaân coù caâu " hoaû nhaäp thi xuaát ", töôûng anh em ta neân uoáng röôïu cho nhieàu, roài laøm vieäc môùi coù ích cho nöôùc.

" Nhaùt dao caïo : Cho röôïu...

" OÂng Hieáu :-..Toâi noùi gì roài nhæ...(coá nghó) AØ phaûi...neân nhaém röôïu...(ruùt huõ röôïu ra) môøi caùc ngaøi, vaên chöông laø... thòt chim (say quaù oâng ngaõ guïc xuoáng huõ röôïu nguû...) "

Nhö vaäy, caùc baïn thaáy, buoåi ñaàu naøy, Phong Hoaù xem ra chöa baøy toû laäp tröôøng minh baïch veà thô môùi, thô cuõ maø thöôøng chæ laøm hai coâng vieäc : moät laø ñem ra cheá dieãu caùc nhaø thô cuõ, nhaát laø vò laõnh tuï thô cuõ laø Taûn Ñaø ñöôïc moâ taû nhö laø anh chaøng heà ñieân ñieân khuøng khuøng ; hai laø trònh troïng cho ñaêng vaøo choã ñích ñaùng treân haàu heát caùc soá baùo nhöõng baøi thô môùi cuûa Tuù Môõ, cuûa Theá Löõ, cuûa Nhaát Linh, cuûa Töù Ly, cuûa Huy Thoâng vv...

Nhöng vaøo khoaûng cuoái naêm 1933 sang ñaàu naêm 1934, thì Phong Hoaù ñi haún vaøo con ñöôøng beânh vöïc, bieän hoä cho thô môùi, pheâ bình ca ngôïi thô môùi. Nhò Linh treân Phong Hoaù soá 67 (6-10-1933) ñaõ leân tieáng choáng baùo Vaên Hoïc taïp chí ñeå beânh thô môùi trong baøi ñieåm baùo :

" Moät cuoán taïp chí vaên hoïc ngoaøi Baéc nôi noåi tieáng laø ñaát vaên vaät – maø luoân maáy kyø nay toaøn ruùt baøi cuûa baùo khaùc laøm xaõ thuyeát, thì caùi giaù trò cuûa baùo aáy cuõng ñaùng ngôø laém. Daãu sao Vaên Hoïc taïp chí ñaõ laáy nhöõng yù töôûng cuûa baùo khaùc laøm yù töôûng cuûa mình, chòu nhöõng yù töôûng aáy laø ñuùng, laø hay maø neâu leân trang ñaàu thì ta cuõng cöù bình phaåm baøi xaõ thuyeát kia nhö laø cuûa Vaên Hoïc taïp chí.

" Taùc giaû TR, GI baét ñaàu :

" Thöôøng thöôøng caùc tay thôï thô ta baây giôø hay coù caùi khaåu khí : thô coát sao töù cho cao,lôøi cho maïnh laø ñöôïc roài, chöù hôi naøo maø ngoài ñeõo töøng chöõ. "

" Bieát bao yù töôûng maâu thuaãn trong moät caâu nhaäp ñeà.

" 1. Duø ôû Taây phöông hay ôû Ñoâng phöông, trong laøng thô bao giôø cuõng coù hai haïng : moät haïng laø thi só (poeøte), hai laø thôï thô (versificateur). Caùc thi só thì tröôùc heát coát töù cho cao, lôøi maïnh roài môùi nghó tôùi vaên theå. Coøn haïng thôï thô thôøi chæ hì huïc ngoài goït ñeõo ñuïc, chaïm töøng caâu, töøng chöõ nhö ngöôøi thôï moäc hay ngöôøi thôï khaéc ñuïc chaïm goã...

" 2. Ngöôøi ñeõo töøng chöõ laø coâng vieäc moät thi gia taàm thöôøng. Ñaây coù leõ taùc giaû muoán noùi caân nhaéc caån thaän töøng chöõ. Song muoán coù lôøi maïnh maø khoâng chòu löïa töøng chöõ ñích ñaùng thì maïnh sao ñöôïc . Muoán taû moät söï huøng vó maø khoâng choïn nhöõng chöõ coù yù nghóa, coù aâm ñieäu huøng vó thì taû sao noåi.

" Ta coi ñoù ñuû bieát taùc giaû vieát chæ ñeå vieát chöù khoâng coù nghó ngôïi gì. "

Nhaát Linh coâng kích thô cuõ

" Trong muïc " Cuoäc ñieåm baùo " soá Trung Thu, Nhò Linh coù noùi ñeán baøi xaõ thuyeát cuûa Vaên Hoïc taïp chí, muïc ñích chæ ñeå coâng kích boïn thi só môùi, cho boïn naøy coù töù cao lôøi maïnh, nhöng khoâng bieát caân nhaéc chöõ duøng.

" Vaên Hoïc taïp chí, moät tôø baùo vaên hoïc maø nhö khoâng muoán khuyeán khích caùc traøo löu môùi veà vaên hoïc, vì chaân thaønh thuû cöïu hay vì khoâng coù taøi theo kòp boïn môùi, neân môùi tìm caùch dìm boïn naøy ñi. Coù bieát ñaâu laø laøm nhö theá maø töï mình dìm mình.

" Ñaây toâi khoâng muoán baøn xem thô cuõ hay thô môùi hôn, neân laøm thô cuõ hay neân laøm thô môùi.

" Toâi chæ xin noùi ngöôïc laïi oâng TR, GI ôû Vaên Hoïc : caùc nhaø laøm thô môùi cuõng choïn chöõ nhö caùc nhaø laøm thô cuõ. Nhaø laøm thô cuõ caân nhaéc töøng chöõ, coát yù ñeå caâu vaên ñöôïc chænh, ñoïc leân nghe cho keâu, coù nhöõng chöõ ñoái choïi moät caùch thaàn tình, kheùo leùo.

" Nhaø laøm thô môùi caân nhaéc töøng chöõ ñeå ño ñaén xem chöõ naøo dieãn ñöôïc caùi caûm cuûa mình, taû ñöôïc caùi yù cuûa mình ñuùng hôn heát,xem phaûi caàn ñeán chöõ naøo, caâu thô môùi coù caùi ñieäu khaû dó dieãn ñöôïc söï rung ñoäng cuûa linh hoàn mình moät caùch roõ reät hôn.

" Ñoù, hai beân cuøng choïn chöõ caû : khaùc nhau chæ ôû muïc ñích cuûa söï keùn choïn aáy.

" Xin laáy maáy caâu thô cuõ noåi tieáng laø nhöõng caâu tuyeät taùc laøm thí duï :

Hai baøn tay traéng laøm neân theá,
Moät taám loøng son ôû vôùi ñôøi,
. . . . . . . . . . .
Nhôù nöôùc ñau loøng con quoác quoác,
Thöông nhaø moûi mieäng caùi gia gia.

" Traùi laïi neáu laáy caâu thô môùi nhö :

" Naøo ñaâu nhöõng ñeâm vaøng beân bôø suoái,
Ta say moài ñöùng uoáng aùnh traêng tan... ;
. . . . . .
Mau ! bay, treøo mau ! ñöøng laàn nöõa !
Phaûi cao, cao nöõa, xa, xa nöõa...
. . . . . . . . . . . . .
AÙi aân, bôø coû oâm chaân truùc...
. . . . . . .
Raëng lau giaø xao xaùc tieáng reo khoâ...,
. . . . . . . . .
...Nhö khuyeân van, nhö dìu daët,
Nhö haét hiu cuøng hôi gioù heo may

" Chöõ vaøng khoâng caàn phaûi ñoái vôùi chöõ baïc, maø coát taû cho thaät ñuùng caùi maàu cuûa moät ñeâm traêng trong röøng. Nhöõng chöõ aùi aân, oâm, ñeå taû söï dòu daøng söï aâu yeám cuûa coû caây, nhöõng chöõ haét hiu, hôi gioù heo may phaàn nhieàu baét ñaàu baèng chöõ h ñeå taû ñuùng ñöôïc tieáng saùo.

" Vaãn bieát raèng trong thô cuõ cuõng coù chöõ duøng ñuùng choã, dieãn ñuùng yù, vaø trong thô môùi cuõng nhieàu caâu chæ keâu maø khoâng coù hoàn, song noùi veà toaøn theå, thì khaùc nhau nhö treân.

Moät beân chæ coát caân nhaéc ñeå tìm nhöõng chöõ naøo ñoái choïi nhau, cho yù laø phuï, moät beân coá caân nhaéc ñeå tìm nhöõng chöõ naøo hôïp ñieäu thô, dieãn ñuùng yù. "

Nguyeãn Töôøng Baùch coâng kích thô cuõ

" Thô môùi ñaõ bò nhieàu ngöôøi coâng kích, cho laø chæ môùi ôû ngoaøi voû, coøn beà trong vaãn cuõ rích, vaø khoù ñoïc khoù nhôù vì khoâng coù aâm ñieäu aâm luaät gì caû.

" Leõ töï nhieân laø trong bao nhieâu baøi thô môùi theá naøo cuõng coù baøi chæ nhaët nhaïnh nhöõng yù töôûng saùo nheùt vaøo moät hình theå môùi. Nhöng ñaáy chæ laø moät soá ít. Ta coù theå mang nhieàu baøi ra laøm chöùng raèng thô môùi baây giôø ñaõ xöùng ñaùng vôùi teân goïi.

" Thô cuõ chöa bao giôø taû ñöôïc nhö thô môùi,nhöõng caûnh vui buoàn, aâm thaàm hay loäng laãy, nhöõng noãi yeâu thöông, nhôù tieác hay lo sôï, nhöõng tính tình trong loøng ngöôøi, cao hôn nöõa, nhöõng söï huyeàn bí nhieäm maàu cuûa ñôøi ngöôøi vaø cuûa vuõ truï. Nhöõng baøi thô cuûa oâng Theá Löõ, ñaõ toû ra raèng thô môùi ñaõ vöôït qua nhöõng khuoân saùo chaät heïp cuûa thi vaên cuõ maø ñi vaøo moät con ñöôøng khaùc roäng raõi, toát ñeïp hôn nhieàu.

" Nhöng thô môùi bò coâng kích nhaát laø veà phaàn hình thöùc. Vì nhieàu ngöôøi laøm thô khoâng bieát ñaët caâu cho coù ñieäu, thaønh ra baøi thô chæ laø nhöõng caâu noùi thöôøng coù vaàn thô. Nhö theá, khoâng theå goïi laø thô ñöôïc. Ta thöû nghe maáy caâu sau naøy :
 

(Trích trong Nhaät Taân)

Nhö nhöõng haït leä cuûa ngöôøi baïn leû loi,
Khoùc choàng trong luùc ñeâm khuya loøng soâi

(Trong Baïn Treû)

...Anh khen caùi nhaên maët cuûa Taây Thi
Anh queân côn cau maøy cuûa gaùi queâ
Anh ñeå oâng daät khaùch laø cao phaåm
Anh queân baùc thôï caøy buøn laám...

(Trong Phuï Nöõ Thôøi Ñaøm)

...Vöøa rao vöøa laïy maõi môùi coù ngöôøi mua
Tieàn chöa kòp traû xe chaïy vuø...

" Ñoïc leân noù luûng cuûng, chuùc chaéc, laïi coù veû ngôù ngaån, tuy raèng yù töôûng cuõng môùi.

" Thô môùi hay thô cuõ cuõng caàn phaûi coù ñieäu, chæ khaùc laø laøm thô môùi phaûi tìm laáy ñieäu chöù khoâng theo khuoân maãu saün. Nhö theá tìm ñöôïc ñieäu cuõng khoù, nhaát laø khi duøng caâu khoâng coù haïn chöõ.

" Duøng nhöõng caâu taùm hay chín chöõ ñeå ñaët ñieäu hôn caû, tuyø yù mình muoán duøng vaàn lieàn (rimes plates) hay vaàn caùch (rimes croiseùes). Trong moät caâu laïi phaûi bieát ñaët nhöõng choã nghæ (coupes, ceùsures) cho ñieäu leân xuoáng.

Maáy caâu thô cuûa Theá Löõ ñeå laøm maãu :

VAÀN LIEÀN :

Trôøi xanh dòu, sôïi maây hoàng vô vaån
Treân bôø soâng, coâ em ñöông thô thaån
Ñöùng laëng nhìn, maët nöôùc chieác thuyeàn troâi.
Vôùi aùnh chieàu thu, baàm tím chaân trôøi.
. . . . . . . . . . . . . .
Chính vì, hoàn thu vi vuùt ban chieàu

Ñaõ nhaéc cho coâ, thaáy loøng coâ yeâu

VAÀN CAÙCH (BAØI HOAØI XUAÂN) :

Tieáng ve ran, trong boùng caây raâm maùt
Gioïng chim khuyeân, ca aùnh saùng maët trôøi
Gioù noàng reo treân hoà sen raøo raït
Muøa Xuaân coøn, heát ? Khaùch ña tình ôi !
Tieáng vi vuùt nhö khuyeân van nhö dìu daët
Nhö haét hiu cuøng hôi gioù heo may.

... Ta soáng maõi trong tình thöông, noãi nhôù,
Thuûa tung hoaønh hoáng haùch nhöõng ngaøy xöa,
Ta böôùc chaân leân gioõng daïc, ñöôøng hoaøng !
. . . . . . . . . . . .
Naøo ñaâu nhöõng ñeâm vaøng beân bôø suoái
Ta say moài ñöùng uoáng aùnh traêng tan,

" Hai baøi thô cuõ chæ khaùc nhau veà yù töôûng, nhöng baøi thô môùi vöøa khaùc nhau ôû tinh thaàn laïi vöøa ôû hình thöùc nöõa.

" Ngöôøi ta ñaõ coù theå laøm moät baøi " thô môùi " nhöng yù töôûng cuõ hay moät baøi " thô cuõ ", nhöng yù töôûng môùi (xem baøi : Lôøi than thôû cuûa naøng Myõ thuaät, Tieáng saùo Thieân thai cuûa Theá Löõ ) :

" Tuy theo luaät thô cuõ, nhöng choã nghæ vaø choã xuoáng caâu khaùc haún trong thô cuõ :

Em thaáy chaøng yeâu môùi nhôù ra
Teân em laø Ñeïp, baïn em laø
Bao nhieâu caûnh töôïng muoân hình saéc
AÙnh saùng, non soâng, maây, coû, hoa.
. . . . . . . . . .
Trôøi cao xanh ngaét ! Ô kìa
Hai con haïc traéng bay veà Boàng lai .

" Thô môùi chaéc seõ ñöa vaên ngheä nöôùc ta treân con ñöôøng töông lai röïc rôõ, vì hieän nay ñaõ saûn xuaát ñöôïc nhieàu taùc phaåm coù giaù trò ! "

Töù Ly tính soå vaên hoïc ñeå ca ngôïi thô môùi

"  Veà phöông dieän vaên chöông vaø myõ thuaät, thì trong naêm vöøa qua, Phong Hoaù gaây neân hai phong traøo môùi : phong traøo kieåu aùo môùi vaø phong traøo thô môùi.

" Thô môùi baét ñaàu coù töø baøi " Tình giaø " cuûa oâng Phan Khoâi. Nhöng vì thieáu ngöôøi beânh vöïc coù can ñaûm, thieáu thi só môùi coù kieân chí, neân ñoä aáy khoâng ai ngoù tôùi noù nöõa. Ñeán nay, thô môùi nghieãm nhieân chieám moät ñòa vò quan troïng trong laøng vaên : thi só laøm thô môùi raát nhieàu, töông lai cuûa thô môùi raát laø röïc rôõ. Tuy vaäy, caùc nhaø thi só loái xöa vaãn nhaát ñònh raèng chæ coù thô laøm theo loái xöa laø thô, coøn môùi khoâng phaûi laø thô, tuy noù vaãn laø thô.

" Phong traøo maët aùo taân thôøi cuõng boàng boät leân nhö phong traøo thô môùi. Keû coâng kích, ngöôøi khuyeán khích. Nhöõng aùo taân thôøi keå cuõng ñaõ laøm toán möïc, giaáy cho caùc nhaø vaên. Daãu sao, coù thay ñoåi môùi coù tieán boä. Myõ thuaät baét hoï phaûi aên vaän moãi ngöôøi moãi khaùc, nhöng neàn luaân lyù chaët cheõ cuûa Toáng nho laïi baét hoï phaûi aên vaän gioáng nhau : ñeå leäch moät beân ngoâi cuõng ñaõ laø phaïm moät toäi naëng, huoáng hoà laïi ñoåi caû kieåu moät caùi quaàn ! Toäi thaät ñaùng ñaày chung thaân...Ñeán baây giôø chính nhöõng baø nhöõng coâ leân gioïng ñaïo ñöùc aáy voäi vaøng ñi caïo raêng, ñi may aùo môùi...YUØ chöøng hoï laáy laøm sung söôùng ñöôïc chung thaân...chung thaân vôùi aùo quaàn kieåu môùi.

" Mong raèng sau hai thöù môùi naøy coøn coù nhieàu thöù khaùc caàn phaûi môùi maø naêm tröôùc chöa phaûi luùc coù theå thöïc hieän ñöôïc. "

Ngoä Khoâng pheâ bình Nguyeãn Vaên Hanh

OÂng Nguyeãn Vaên Hanh ñöa ra naêm lyù do ñeå baûo thô cuõ hay hôn thô môùi. Tröôùc khi vaøo vieäc baùc boû naêm caùi lyù cuûa oâng Hanh vaø ñöa ra naêm caùi lyù laø thô môùi hay hôn thô cuõ , Töù Ly ñaõ duøng caùi ngoùn chaâm bieám ñeå veõ ra moät Nguyeãn Vaên hanh doát ñaëc maø laïi keânh kieäu muoán hoïc laøm sang. Caùc baïn nhaän thaáy taát caû söï cay cuù cuûa Töù Ly nôi baøi " Moät cuoäc dieãn thuyeát ôû Saigon : Vaán ñeà Thô Môùi...vaø Thô Cuõ (P.H. soá 135, 8-2-1935).

" Toái thöù tö, 9 janvier vöøa roài, taïi hoäi quaùn S.A.M.I.P.I.C. ñöôøng Gallieùni, oâng Nguyeãn Vaên Hanh dieãn thuyeát veà thô cuõ vaø thô môùi baèng tieáng Nam, ngöôøi ta tôùi ñoâng laém, vì hai naêm nay môùi laïi coù dieãn thuyeát baèng tieáng Nam. Thaáy baùo " Taân Vaên " giôùi thieäu oâng Hanh laø moät nhaø giaùo " coù hoïc vaán " vaø ñaõ töøng coù " thònh danh trong vaên giôùi " neân Ngoä Khoâng taát taû chaïy tôùi S.A.M.I.P.I.C. thì thaáy quaû nhieân laø oâng Hanh " coù hoïc vaán " : oâng toû cho baø con caùi hoïc vaán cuûa oâng baèng nhöõng tieáng Phaùp chen luoân luoân vaøo baøi dieãn thuyeát tieáng Nam, tuy raèng nhöõng tieáng Nam oâng duøng, baø con ñeàu hieåu caû.

" Nhöng oâng khoâng caàn, cöù moãi tieáng Nam oâng laïi dòch ra baèng moät tieáng Phaùp, ngoä nhôõ ngöôøi Nam khoâng ai hieåu tieáng Nam chaêng. Chu ñaùo laém vaäy !

" OÂng noùi : "Moät baøi thô laø moät coõi theá giôùi, " univers "... " thô khoâng neân coi laø moät moùn chôi phieám " bagatelle "... " thuyeát ngheä thuaät vi ngheä thuaät " l'art pour l'art "...truïy laïc ; " deùgeùneùreù "...nhöõng tay thôï " les artistes " (tuy artiste khoâng phaûi laø tay thôï, nhöng coù heà gì caùi ñoù)... " nhöõng caùi hay ôû ngoaøi vaø nhöõng caùi hay ôû trong, beauteù exteùrieure et beauteù inteùrieure "... " tieáng ta laø tieáng ñoäc aâm, " monosyllabique " coøn tieáng Phaùp laø tieáng lieân aâm, " polysyllabique ", chöõ taây khoâng coù daáu, " accents "... " thô ta khoâng neân laøm " enjambement "...vaân vaân.

" Moãi luùc oâng ñoïc nhaàm, oâng voäi chöõa ngay baèng moät tieáng " aø, baïc ñoàng ! " raát cöùng coûi. Coù luùc oâng ñoïc moät caâu raát daøi baèng tieáng Nam, roài tieáp ngay moät caâu raát daøi baèng tieáng Phaùp :" c'est le langage... " laøm cho ai naáy giaät mình töôûng oâng seõ tieän moàm dieãn phaêng ngay baèng tieáng Phaùp thôøi nguy to.

" Nhöng may sao oâng haõm phanh kòp, neân ai naáy môùi hoaøn hoàn. OÂng baûo ñoù laø caâu vaên cuûa moät thi só ngöôøi Anh. Nhöng oâng ñoïc baèng tieáng Phaùp ? giaù oâng ñoïc luoân baèng tieáng AÊng leâ coù phaûi caøng toû caùi hoïc vaán cuûa oâng moät caùch huøng hoàn khoâng. OÂng coøn coù choã hôû, tuy raèng oâng ñaõ coù " thònh vaên trong vaên giôùi " theo lôøi baùo Taân Vaên...

" Chöa xeùt ñeán noäi dung baøi dieãn vaên, cöù nghe oâng noùi ñaõ thaáy vui tai, vì tieáng Phaùp, tieáng Nam chen laãn, thaät laø :" nghe ra tieáng saét tieáng vaøng chen nhau ". Ñeán noãi ngöôøi ta coù theå noùi laø oâng Hanh dieãn thuyeát baèng tieáng Phaùp, chen laãn tieáng Nam cuõng ñöôïc.

" Ngöôøi ta chæ tieác raèng coù moät vaøi chöõ (raát hieám) oâng khoâng dòch ra tieáng Phaùp nhö chöõ " toâi " chaúng haïn. Giaù oâng cöù dòch laø " moa " coù phaûi lyù thuù bao nhieâu :" Hoâm nay moa noùi chuyeän veà thô vôùi caùc toa, moa laáy laøm boá cu haân haïnh honoreù, vaân vaân et coetera ".

" ...Nhöng oâng vaãn cheâ thô môùi. Laï nhaát laø oâng ñoïc maáy baøi thô cuõ, thaát ngoân, oâng nhaát ñònh baûo ñoù laø thô môùi, roài oâng noùi :" Toâi khoâng thaáy môùi ôû choã naøo ". Theá thì coøn ai caõi ñöôïc nöõa. OÂng laïi coù caùi nhaõ nhaën ñoïc maáy caâu thô cuûa coâ Nguyeãn Thò Kieâm, vöøa ñoïc, vöøa nhìn vaøo taän maët coâ Kieâm ngoài tröôùc maët oâng, roài oâng cöôøi moät caùch ranh maõnh maø hoûi coâ Kieâm :" Thô cuûa coâ nhö theá thì môùi ôû choã naøo, maø hay ôû choã naøo ? ". OÂng nghieãm nhieân ñoùng vai oâng giaùo " chuy " hoïc troø cuûa mình, oâng laáy theá laøm khoaùi trí laém. Tuy vaäy, oâng coøn chöa cho laø nhaõ nhaën laém, oâng coøn muoán nhaõ nhaën hôn nöõa kia, oâng noùi moät caùch tinh quaùi :" Cuûa coâ daøi laém, ñaây laø toâi boû ñaàu , boû ñuoâi, chæ laáy quaõng giöõa thoâi "...vaø " coâ coøn cöùng ñaáy, tuy thô cuûa coâ coù chöõ " xìu deùgonfleùe ". Chaéc haún toái hoâm aáy, oâng veà nguû ngon giaác laém vì ñaõ raát nhaõ nhaën vôùi thính giaû, vaø töï cho mình laø hoùm hænh hôn ngöôøi, tuy coâ Kieâm coù cöï cho oâng maáy caâu laøm oâng luùng tuùng moät luùc laâu vaø choái bay choái bieán :" Khoâng, khoâng, toâi coù coâng kích coâ ñaâu, toâi, toâi...toâi coù maït saùt coâ ñaâu ! "

" Nhöng luùng tuùng nhaát laø khi oâng ñaùnh rôi moät caùi ñinh ! Vaâng, oâng ñaùnh rôi moät caùi ñinh, loay hoay maõi khoâng tìm thaáy. Thính giaû cuõng coù maáy oâng ñöùng daäy quanh co tìm hoä oâng hoài laâu maø khoâng thaáy. OÂng tìm ñinh ñeå ñoùng hai böùc tranh leân baûng ñen, hai böùc tranh duøng ñeå caét nghóa theá naøo laø loi de symeùtrie (A) vaø loi d'alternance (B) :

Maát möôøi phuùt ñoàng hoà môùi xong cuoäc tìm ñinh ñoùng tranh. Xong hai tay naém chaët moät caây gaäy tre, oâng chæ leân hình A baûo ñoù laø symeùtrie, leân hình B baûo ñoù laø alternance. OÂng keát luaän hình B ñeïp hôn hình A, vì oâng coù moät ngöôøi baïn " hoïc matheùmatiques supeùrieures " baûo oâng nhö vaäy. Xem chöøng thính giaû khoâng tin maáy, oâng töùc mình hoûi phaêng ngay oâng Hoà Vaên Laùi hoïa só, ngoài ngay ñoù :" OÂng Hoà Vaên Laùi laø nhaø myõ thuaät haún oâng ñoàng yù vôùi toâi raèng hình B ñeïp hôn A ? " OÂng Laùi gaät ñaàu theá laø oâng Hanh ñaéc chí laém, veânh maët leân noùi vôùi thính giaû, roài bæu moâi maø leo leân dieãn ñaøn.

" Thính giaû ngô ngaùc nhìn nhau coù yù hoûi : hai böùc tranh ñoù coù lieân heä gì vôùi thô ? hay coù bao haøm yù nghóa gì saâu xa ? Nhöng chaúng ai hieåu heát.

" Sau môùi vôõ leõ laø oâng ñònh caét nghóa caùi hay cuûa luaät Baèng Traéc cuûa thô Ñöôøng.

" Neáu baèng baèng baèng baèng baèng ...thì khoâng hay, neáu traéc traéc traéc traéc traéc...cuõng khoâng hay phaûi BBTTTBB thì môùi hay. AØ ra theá ! Chæ coù theá thoâi maø oâng phaûi caàm laêm laêm caùi gaäy tre ôû tay goõ maõi leân baûng ñen nhö nhaø giaùo daïy hoïc, laøm cho thính giaû cöù töôûng mình laø hoïc troø, maø nôm nôùp sôï caùi roi voâ tình cuûa oâng. Nhaát laø coâ Kieâm. Bieát ñaâu luùc caùu tieát, oâng laïi khoâng neän cho vaøi roi, theo thoùi quen cuûa nhaø ngheà.

" Caùi roi cuûa oâng töø ñaáy khoâng rôøi tay oâng ra. Khi oâng leân gheá ngoài, vaãn ñeå caùi roi treân baøn, vaø luoân tay maân meâ ñeán noù moät caùch khoaùi laém.

" Ñoàng hoà ñaùnh möôøi tieáng maø oâng khoâng cho hoïc troø ra chôi, aø queân, oâng khoâng cho thính giaû veà nguû !

OÂng Hanh beânh thô cuõ moät caùch roõ reät, tuy oâng noùi laø " Khoâng nghòch vôùi thô môùi ". Cöù keå oâng ñaõ coù coâng trình vaát vaû cheùp ñaày hai caùi baûng ñen hai beân, naøo nhöõng baøi thô cuõ cuûa Yeân Ñoå, naøo nhöõng TTBBBTTB, BBTTTBB,BBTTBBT, TTBBTTB...

" Tröôùc heát oâng ñaäy kín baèng maáy tôø giaáy nhaät trình, sau môùi long troïng boùc ra ñeå giaûng nghóa cho thính giaû, oâng thích chí laém, hình nhö ñaõ cho chuùng ta bieát moät caùi kyø quan.

" Toùm taét ñaïi yù cuûa oâng, oâng cho thô cuõ laø hay, vì coù nhöõng ñaët ñieåm sau naøy :

" 1.- Caâu tröôùc caâu sau ñoái choïi nhau, ñoïc caâu treân coá yù ñôïi chöõ ñoái ôû caâu döôùi, khi ñoïc ñeán chöõ mình ñöông ñôïi thì söôùng laém. Cuõng nhö troâng thaáy moät caùi tai, roài laïi troâng thaáy moät caùi tai nöõa thì söôùng laém. Vaû khi troâng thaáy moät caùi muõi, coù leõ neáu thaáy moät caùi muõi thöù hai ôû sau gaùy thì chaéc cuõng söôùng laém. Chaéc oâng Hanh naøy thích cöûa soå giaû (fausses feneâtres) nhö oâng Pascal ñaõ noùi.

" 2.- Thô cuõ coù nhöõng loái yeát haäu, chieát haï...maø thô môùi khoâng theå coù ñöôïc. Nhöõng caâu thô tuyeät cuù maø oâng thích laø :

" Öôùc gì ta ñöôïc maø ta ñeå...
" Ta ñeå ñem veà ñeå nöõa ta... "

" 3.- Thô cuõ coù leà loái, coù khuoân khoå. Coøn thô môùi chaúng coù leà loái, khuoân khoå gì caû thì hay laøm sao ñöôïc. Vaäy con chim phaûi ôû trong loàng môùi ñeïp, neáu bay löôïn khoâng trung thì coøn coù leà loái gì nöõa, ñeïp sao ñöôïc.

" 4.- Thô cuõ theo luaät baèng traéc, neân môùi coù aâm höôûng nhòp nhaøng, chöù thô môùi coù theo luaät naøo ñaâu, ai muoán vieát sao thì vieát. Noùi ñeán aâm höôûng, oâng ñoïc caâu thô cuûa cuï Nguyeãn Du :

" Tieáng mau raäp raäp nhö trôøi ñoå möa ". Cuï Nguyeãn Du coù nghe thaáy caùi aâm höôûng cuûa hai chöõ " raäp raäp " cuõng phaûi ñeán böïc töùc maø gaét :

" - Ñoïc laùo ñeán theá thì thoâi !

" 5.- Leõ thöù naêm oâng yeâu thô cuõ...vì...vì leõ gì khoâng bieát. OÂng lieàn hoûi thính giaû :" Nhöõng baøi thô cuõ coøn soáng ñeán giôø laø vì leõ gì ? Neáu khoâng hay sao coøn soáng maõi ñeán taän baây giôø ? Roài oâng ñöùng daäy, khoâng kòp ñeå thính giaû hoûi laïi oâng :" theá caùi buùi toùc cuûa ñaøn oâng neáu khoâng hay ho, sao coøn luûng laúng maõi tôùi baây giôø treân ñaàu Lyù Toeùt ? Vaäy noù hay vì caùi gì ?

" Khoâng nhöõng oâng laø thi só, maø oâng laïi laø thi só cuûa phaùi thô môùi nöõa môùi kyø. Noùi ñaùng toäi, oâng coù laøm hai caâu thô môùi thaät, song laøm ñeå cheá rieãu thô môùi. Nhaân coâng kích caùi loái caâu treân rôùt xuoáng caâu döôùi (enjambement) oâng lieàn ñoïc hai caâu thô cuûa oâng laøm vaø vieát saün trong baûng ñen :

" Toâi ñi ñaàu traàn. Vì toâi khoâng
" Bieát treân ñaàu coù ai "

" OÂng cheâ thô môùi maø oâng chæ ñoïc nhöõng caâu ngôù ngaån cuûa nhöõng thi só lô mô. Maø oâng beânh thô cuõ, oâng laïi ñoïc nhöõng caâu thô voâ nghóa cuûa Thöôïng taân Thò, vaø ñoâi caâu ñoái vieáng oâng toaøn quyeàn Pasquier cuõng cuûa Thöôïng taân Thò. Thaønh thöû oâng cuõng khoâng che chôû cho thô cuõ ñöôïc tí naøo.

" Moät ñieàu nhaàm to cuûa oâng laø oâng töôûng laàm raèng ngöôøi ta thích laøm thô, laø vì khoâng coù leà loái baét buoäc, neân deã laøm. OÂng khoaùi chí laém, keâu lôùn leân, laøm ai naáy ñöông lim dim nguû ñeàu giaät mình tænh daäy :" AØ, toâi bieát roài, laøm thô cuõ coù khuoân khoå, leà loái, neân khoù, coøn thô môùi khoâng coù leà loái deã laøm, neân hoï thích laøm thô môùi...

" Vaø nhaát laø tri kyû cuûa Tuù Môõ vaø Leâ Ta (Taát nhieân laø oâng khoâng ñoäi trôøi chung vôùi Theá Löõ). OÂng ñoïc ñeán teân baùo Phong Hoaù luoân, haân haïnh cho baùo Phong Hoaù laém thay maø cuõng aân haän cho Theá Löõ laém thay vì oâng thích vaên cuûa Leâ Ta, ñoïc thô cuûa Tuù Môõ, chöù khoâng heà noùi ñeán Theá Löõ.

" OÂng yeâu Tuù Môõ, vì Tuù Môõ laøm thô...loái cuõ, nhö baøi " Vaên saùch baø nghò khuyeân oâng nghò ". OÂng ñoïc troïn baøi cho thính giaû. OÂng yeâu Leâ Ta vì...Leâ Ta coâng kích thô môùi cuûa Nguyeãn Vyõ, oâng ñoïc töøng ñoaïn vaên raát daøi cuûa Leâ Ta, laáy laøm yeâu meán laém. Nhöng oâng yeâu oâng nhaát, vì oâng ñaõ coâng kích thô môùi, loái thô yeâu cuûa Phong Hoaù.

" Thaønh thöû ñoái vôùi oâng, P.H. khoâng bieát neân caùm ôn hay neân traùch. Cöù keå trong cuoäc dieãn thuyeát naøy, oâng noùi ñeán P.H. raát nhieàu vaø giôùi thieäu Tuù Môõ vôùi thính giaû, cuõng laø tri kyû laém vaäy.

" Coâ Nguyeãn Thò Kieâm baát bình vì oâng Hanh ñaõ maït saùt coâ, vaø ñaõ traùi yù coâ veà vaán ñeà " môùi cuõ ", neân coâ ñöùng daäy noùi vôùi thính giaû seõ tieáp caâu chuyeän aáy baèng moät baøi dieãn thuyeát toái thöù tö sau (16-1) cuõng ôû S.A.M.I.P.I.C.

" Chaéc haún toái hoâm ñoù, ta seõ ñöôïc xem coâ Kieâm maéng laïi oâng Hanh nhö oâng Hanh ñaõ maéng coâ ngaøy hoâm nay, chaéc laø kòch lieät laém.

" Roài oâng Hanh laïi dieãn thuyeát coát ñeå maéng laïi coâ Kieâm, roài cöù nhö theá maõi cho ñeán ngaøy naøo caû hai ngöôøi hoaù ñaù coù leõ cuõng vaãn coøn maéng nhau. "

Ngoä Khoâng töôøng thuaät coâ Kieâm dieãn thuyeát beânh thô môùi

" Ñuùng nhö toái haäu ngoân cuûa coâ Kieâm quaû nhieân toái thöù tö 16-1, hoäi quaùn Samipic bieán thaønh moät chieán tröôøng raát naùo nhieät, hay noùi cho ñuùng hôn, dieãn ñaøn ôû Samipic hoâm ñoù ñaõ thaønh ra moät loâi ñaøi thí voõ. Ngöôøi ñi nghe thì ít, ngöôøi ñi coi raát ñoâng, maø ngöôøi trôï chieán laïi ñoâng hôn heát. Chöa ñeán 9 giôø, trong gian phoøng aåm thaáp döôùi nhaø haàm cuûa hoäi Samipic ñaõ ñoâng chaët nhöõng ngöôøi, khoâng coøn choã naøo laùch chaân, maø nhöõng caùi muõi cuûa thính giaû ngô ngaùc khoâng bieát ñaët ñaâu ñeå thôû ñöôïc moät chuùt khoâng khí. Khoâng khí trong haàm luùc ñoù noàng nhöõng hôi ngöôøi vaø ñaày nhöõng saùt khí.

" Cuoäc tranh ñaáu baét ñaàu. Coâ Kieâm, sau maáy lôøi giôùi thieäu cuûa baùc só Traàn Vaên Ñoân, leân dieãn ñaøn. Coâ ñöùng tröôùc baøn trong 10 phuùt ñoàng hoà, maø chöa noùi gì ñöôïc.

" Ngay haøng gheá thöù nhaát, oâng Nguyeãn Vaên Hanh ngoài laêm le chæ chöïc voït leân dieãn ñaøn tuy khoâng phaûi laø phieân oâng dieãn thuyeát. Tay xaùch moät caùi caëp da, ñöïng nhöõng giaáy maù gì khoâng bieát, laøm cho maáy ngöôøi chöa traû xong tieàn nhaø, tieàn ñieän, cöù giaät mình thon thoùt. Maáy oâng baïn ngoài caïnh oâng vaø xun xoe khaép maáy goùc phoøng ñeàu maém moâi maém lôïi, xaén tay aùo, ñeå coá yù traán tónh vaø cuõng ñeå naït coâ Kieâm nöõa.

" Coâ Kieâm bieát mình daïi, khoâng sôùm ñeà phoøng thueâ moät ít ngöôøi...trôï löïc... Nhöng ñaõ choùt leân ñeán thì thoâi cuõng phaûi noùi qua loa cho xong truyeän. Thaønh ra coâ beânh vöïc thô môùi khoâng ñöôïc huøng hoàn laém, vaø coâng kích oâng Hanh cuõng raát laø nheø nheï.

" Ngay beân caïnh choã toâi ngoài, coù moät oâng to beùo, yù chöøng laø phe ñaûng oâng Hanh. Moãi laàn coâ Kieâm ñoïc moät caâu thô môùi cuûa Theá Löõ, hay cuûa Töôøng Baùch hay cuûa moät thi só naøo ôû baùo Phong Hoaù, thì oâng ruùn vai bæu ra moät caùi moâi raát daøi vaø " öù öø " moät tieáng daøi gaàn baèng caùi moâi aáy. Tieáng öù öø cuûa oâng ta ñöôïc nhöõng caùi moàm ñoàng ñaûng hoïa theo laøm cho coâ Kieâm xòu haún neùt maët laïi vaø oâng Hanh thì nôû phoàng hai loã muõi voán noù cuõng khoâng nhoû gì cho laém. Caùi oâng to beùo, coù luùc noùng naûy daïng hai caùi ñuøi u nhöõng thòt ra, nhö ngöôøi ñöùng taán moät baøi voõ taàu laøm cho mình suyùt nöõa baén xuoáng ñaát, vì...thieáu choã ngoài, toâi chæ ñöôïc gheù moät maåu gheá cuûa oâng vaø moät maåu gheá nöõa cuûa oâng baïn nhoû ngöôøi. Cuõng may oâng ta chæ ñöùng vaäy thoâi chöù khoâng ñi baøi voõ taàu naøo, neân khoâng ñeán noãi thaønh aùn maïng.

" Caùi khoâng khí luùc baáy giôø khoâng phaûi laø khoâng khí moät phoøng dieãn thuyeát maø roõ laø khoâng khí moät ñaøi thí voõ. Trong khi coâ Kieâm khua moâi treân voõ ñaøn, nhö naøng Söû Caåm Bình (trong truyeän Anh huøng naùo) muùa voõ treân loâi ñaøi, thì ôû döôùi boïn ñi xem, phe ñaûng oâng Hanh cuõng xaén aùo, xaén quaàn, maém moâi maém lôïi nhö chö anh huøng, phe ñaûng cuûa Lyù Quaûng.

" Caùi khoâng khí aáy ñeø neùn moät caùch naëng neà, maõi cho ñeán khi coâ Kieâm noùi xong. Coâ vöøa ñöùng daäy thì oâng Hanh laáy hôi voït leân ...loâi ñaøi.

" Xöa nay oâng giaùo Hanh tröôùc maët hoïc troø vaãn phaûi giöõ deø lôøi noùi, thì toäi gì hoâm ñoù ñöôïc dòp noùi nhaûm laïi khoâng noùi. Ngöôøi ta phaûi tuyø töøng luùc maø lòch söï, chöù luùc naøo cuõng lòch söï, cuõng nhaõ nhaën thì coøn coù nghóa lyù gì. Vì theá, neân oâng Hanh hoâm ñoù quyeát truùt heát nhöõng caùi lòch söï, nhaõ nhaën ñeå loä haún chaân töôùng treân dieãn ñaøn moät laàn nöõa, ñeå toû cho baø con bieát raèng neáu con em ít giaùo duïc thì veà sau aên noùi nhö vaäy.

" OÂng Hanh leo leân dieãn ñaøn, hoûi thính giaû :

-Anh em chò em coù muoán cho toâi noùi khoâng ?

" Nhöõng tay trôï chieán cuûa oâng ñeàu traû lôøi :

" Coù, coù

" Töùc thì oâng Hanh toeùt moät caùi mieäng raát tình vaø raát roäng, cöôøi maø traû lôøi coâ Kieâm moät caùch ñaéc chí laém. OÂng goïi coâ Kieâm laø " Nöõ thi só " roài oâng quay laïi thính giaû cöôøi moät caùch ranh maõnh...Nhöõng ngöôøi trôï chieán laïi voã tay vaø cöôøi raát huøng hoå.

" OÂng Hanh noùi :" Toâi, Nguyeãn Vaên Hanh, coâ, Nguyeãn Thò Kieâm, hay laø coâ, Nguyeãn Thò Kieâm, vaø toâi  Nguyeãn Vaên Hanh laät laïi theo loái taây... "Roài oâng ra hieäu caû hai tay, cöôøi moät caùch khoaùi laém. Trong ñaùm thính giaû, coù bao nhieâu con nít laùu lænh, ñeàu cöôøi roä leân. Nhöõng ngöôøi ñang ngaùp hay ñang caõi nhau cuõng giaät mình quay laïi roài cöôøi theo vaø voã tay theo.

" OÂng Hanh noùi tieáp :" Toâi vôùi coâ cuøng ñi treân moät con ñöôøng toái taêm, maø coâ khoâng bieát. OÂng ñònh noùi : OÂng khoâng phaûn ñoái thô môùi vaø ñoàng yù vôùi coâ Kieâm. Nhöng oâng coù moät loái noùi boùng baåy maø xuyeân taïc laøm vui loøng moät soá ñoâng thính giaû.

" OÂng laïi noùi : Coâ ñaåy moät caùi cöûa ñaõ môû roài " vous enfoncez une porte ouverte. Moät soá ñoâng laïi cöôøi roä vì hoï töôûng raèng coâ Kieâm ñeán ñaåy cöûa nhaø oâng Hanh. Nhöng oâng Hanh chæ ñònh noùi laø coâ Kieâm phaûn ñoái oâng voâ ích, vì oâng coù coâng kích thô môùi ñaâu. Phaûi, oâng khoâng coâng kích thô môùi oâng chæ cheâ thô môùi thoâi. Nhöng oâng khoâng daùm noùi laø :" Toâi, Nguyeãn Vaên Hanh cheâ thô môùi " oâng chæ cheâ thoâi, maø oâng khoâng noùi laø cheâ. Nhöng oâng Hanh laïi ñöôïc maõn nguyeän quaù söùc mong, laø vì khoâng moät mình coâ Kieâm " maéc côõ " maø taát caû bao nhieâu nöõ thính giaû ñeàu maéc côõ, vì nhöõng lôøi leõ, nhöõng daùng ñieäu cuûa oâng. Thöïc laø keát quaû myõ maõn khoâng ngôø.

" OÂng noùi vôùi coâ Kieâm :" Coâ baûo coâ khoâng xìu (deùgonfleùe) theá laø coâ coøn cöùng, vaäy toâi xin xìu tröôùc ". Roài oâng laïi toeùt mieäng ra cöôøi vaø lom khom böôùc xuoáng gheá ngoài.

" Theá laø oâng laïi ñöôïc hoan hoâ moät laàn nöõa.

" Coù maáy baø ngoài haøng gheá ñaàu nhaáp nhoûm ñöùng daäy maéng cho oâng maáy caâu, nhöng thaáy vaây caùnh oâng lôùn quaù, vaø nhaát laø caùi quaû ñaám cuûa oâng naém chaët quaù, neân laïi ngaäm nguøi maø ngoài im. Coù moät baø, traùi haún laïi, voã tay döõ hôn moïi ngöôøi ñeå khen oâng Hanh ; moïi ngöôøi troâng laïi thì baø...baø Nguyeãn Vaên Hanh.

" Boãng moät oâng nöõa voït leân dieãn ñaøn. Thoâi nguy to roài, coâ Kieâm laïi phaûi moät phen run sôï. Nhöng may sao, oâng naøy tuy ñem moät caùi muõi raát lôùn leân dieãn ñaøn cuõng khoâng ñaùng sôï baèng oâng Hanh. OÂng oân toàn noùi moät hoài, khoâng ai hieåu oâng noùi gì, chæ thaáy oâng quanh quaån maéng heát oâng Hanh, laïi cöï ñeán coâ Kieâm cho laø hai beân ñeàu voâ lyù heát, roài oâng laïi cöï caû oâng, vì oâng cuõng voâ lyù noát.

" OÂng Hanh ngöùa tieát laïi nhaåy leân loâi ñaøi. Hai oâng giôû taøi ngoïn löôõi tröôùc maët coâ Kieâm, laøm cho coâ Kieâm haäm höïc muoán khoùc ; coâ muoán chui xuoáng ñaát, nhöng hieàm ñaát raén quaù, coâ laïi muoán bay leân trôøi, thì caùi haàm laïi thaáp quaù. Coâ Kieâm caàu cöùu oâng huyeän Tri, nhöng oâng huyeän Tri khoâng ñoäng ñaäy ; coâ caàu cöùu oâng Phan Vaên Huøm, nhöng vaãn thaáy oâng Phan Vaên Huøm neùt maët thaûn nhieân, laïnh luøng laøm cho coâ cuoáng quít ôû giöõa caùi moàm roäng cuûa oâng Hanh vaø caùi muõi lôùn cuûa oâng noï.

  " OÂng ñoác tôø Ñoân luùc baáy giôø veû maët hôùn hôû laém. OÂng chaéc laåm : theá naøo chaúng coù anh vôõ ñaàu, saùt traùn, daäp soï, gaãy xöông. Neáu khoâng cuõng coù moät vaøi ba thính giaû hoaûng sôï maø ngaát ñi chaêng.

" Nhöng baø con thaáy quang caûnh nguy ngaäp, xoâ nhau maø chaïy troán laøm cho ngöôøi ngao ngaùn nhaát laø oâng ñoác tôø Ñoân. "

Thaïch Lam töôøng thuaät coâ Kieâm dieãn thuyeát beânh thô môùi

" Ñeán cuoäc dieãn thuyeát cuûa coâ Nguyeãn Thò Kieâm ôû quaùn hoäi K.T.T.Ñ.

" Ngöôøi ñeán nghe vaø ñeán xem chaéc haún laø ñoâng laém. Vì moät caùi leõ raát giaûn dò, dieãn giaû laø moät ngöôøi con gaùi. Moät coâ con gaùi dieãn thuyeát taát coù nhieàu coâ con gaùi ñeán nghe, nhöõng coâ taân thieáu nöõ ôû Haø thaønh, aùo tha thöôùt vaø nhieàu maøu toùc möôït vaø ñen nhaùnh.

" Ngöôøi ta ñeán ñaây cuõng nhö moät cuoäc vui chôi. Trong moät söï hoãn ñoän, bao giôø cuõng laém caùi baát ngôø, laém caùi may ruûi.

" Buoåi toái hoâm aáy khoâng moät ai nghe roõ ñöôïc caâu gì. Ngöôøi ta chæ thaáy coâ Kieâm choác choác laïi ñöa khaên tay leân lau moà hoâi treân traùn, thaáy ñoâi moâi maáp maùy. Thaønh thöû khoâng phaûi nhö baø Leâ Dö dieãn thuyeát cho baø aáy nghe ôû hoäi Trí Tri. Coâ Kieâm daãu coù muoán nghe lôøi mình noùi cuõng khoâng nghe thaáy gì ".

Leâ Ta töôøng thuaät coâ Kieâm dieãn thuyeát beânh thô môùi

" Coâng chuùng moãi luùc moät ñoâng theâm. Tieáng oàn aøo moãi luùc moät lôùn. Treân kia coâ Kieâm vaãn noùi . Döôùi naøy hoï luïc ñuïc chen nhau, caõi nhau veà choã ngoài. Moät oâng to beùo luoân tay run nguôøi naøy aán ngöôøi kia ñeå beânh vöïc caùi ñoàng hoà ñeo tay cuûa oâng.

" Giöõa luùc moà hoâi dang ñua nhau laøm öôùt aùo moïi ngöôøi, thì boãng caùi quaït ñieän böøng chaïy.

" Moät oâng daãm leân chaân moät coâ ngoài caïnh ñeå toû yù baát maõn, roài ñöùng leân dieãn thuyeát vôùi hai ngöôøi ñaèng sau xoâ leân.

" Daàn daàn, caû nhöõng ngöôøi ngoài ñaàu ñeàu ñöùng leân, roài muoán cho cao hôn, hoï ñöùng caû leân gheá.

" Moät vaøi oâng coá söùc môû moät ñöôøng " huyeát ñaïo " xoâng vaøo gaàn choã toâi, phaøn naøn raèng mình vaãn moä tieáng dieãn thuyeát maø khoâng ñöôïc nghe laáy moät tieáng naøo. Caùc oâng ñöùng lau moà hoâi moät luùc treøo maùm leân moät caùi gheá nghieån coå troâng. Luùc thaáy ñöôïc maët dieãn giaû caùc oâng sung söôùng chen ra toû yù maõn nguyeän laém.

" Caùi noùng böùc trong hoäi quaùn cuøng vôùi söï naùo ñoäng cöù taêng maõi leân, ñeán luùc nhöõng caùnh quaït vì loøng nguyeän voïng nhieät lieät cuûa coâng chuùng laïi baét ñaàu quay, maø traät töï vaãn khoâng giöõ ñöôïc...Nhöõng ngöôøi ôû döôùi muoán nghe roõ laàn löôït ruõ nhau leân gaùc muoán maùt laïi ruû nhau xuoáng. Cöù theá maõi khoâng thoâi ".

Nguym töôøng thuaät coâ Kieâm dieãn thuyeát beânh thô môùi

" Thính giaû, caû hai gioáng, coù ñeán baûy taùm traêm ñaàu.

" Caùc baø caùc coâ ñeán ñoâng. Phaàn nhieàu khoâng ñöôïc traéng nhö moïi khi, yù chöøng noùng quaù moà hoâi ra troâi caû phaán.

" Nhöng vì ñeán sau, phaûi ñöùng caû. Coù ñoä hôn 400 gheá thì caùc oâng raâu maøy ngoài maát ñeán ngoaøi ba traêm röôõi gheá. OÂng huyeän Trò thaân sinh ra coâ Kieâm, ñöùng leân xin caùc oâng raâu maøy nhöôøng choã cho caùc baø quaàn thoa " íu ñuùi ". Caùi gì chöù caùi aáy thì coá nhieân laø thính giaû phaùi khoûe khoâng chòu nghe vieän leõ raèng hoï khoâng laúng (neáu toâi coù theå dòch chöõ " galant " laø laúng ñöôïc).

" Muoán cho thính giaû laúng laëng maø nghe, caùc toå chöùc vieân duøng " suît ". Sau coù ngöôøi " chöøng cuõng thaïo veà khoa hoïc ", nghó ra ñöôïc moät keá raát ñieäu laø ñi möôïn caùi chuoâng. Anh haøng keïo hay anh haøng daàu naøo cho möôïn caùi chuoâng aáy, chaéc cuõng ñöôïc bieät ñaõæ.

Leâ Ta pheâ bình taäp thô " Nhöõng boâng hoa traùi muøa "

" Sau khi goùp söùc cheá taïo ra ñöôïc ngoùt ba möôi trang thô (Nhöõng boâng hoa traùi muøa) hai nhaø vaên Töôøng Vaân vaø Phi Vaân " moät ngaøy toát ñeïp kia ", ñem in thaønh saùch. In saùch ñeå toû cho thieân haï bieát hai oâng cuõng coù trieát lyù veà cuoäc ñôøi, maø hai oâng coi nhö moät buoåi haùt :

Coøn laï luøng chi caùi thoùi ñôøi.
Traêm naêm cuõng moät lôùp tuoàng thoâi

(Cuoäc Ñôøi)

" Taùc giaû thöïc laø ngöôøi coù taâm huyeát, coù khí khaùi, coù tình caûm vaø coù nhöõng gioïng cuï ñoà coå baát ñaéc chí ngoài caïy gheùt moùng tay maø giaän ñôøi khoâng bieát ñeán mình.

" Bôûi theá, caùi môùi laø caùi ñaùng thuø, caû söï chaân thöïc cuõng vaäy. Ñöùng treân nuùi cao troâng caûnh giang sôn döôùi aùnh traêng vaèng vaëc, caùc oâng ngaãm, caùc oâng caûm ñoäng baèng ñoâi maét vaø traùi tim cuûa baø Huyeän Thanh Quan :

Tueá nguyeät thaønh xöa trô lôùp ñaù,
Tang thöông ngoõ cuõ nhaït laøm meo.

(Treân nuùi Thieân nhaãn)

Caù döôùi nöôùc ra chieàu laûng baûng,
Hoa treân gioøng ra daùng leânh ñeânh.
Hoa kia ngô ngaån vôùi tình,
Coâ kia ngô ngaån nhö hình ai nghe.

(Treân maët hoà taây)

Daõi naéng daàm möa ñoâi maù phaán,
Xoâng teân ñoät phaùo moät ñaàu voi

(Trieäu AÅu)

" Thi só Nguyeãn Du taû tieáng ñaøn nhö theá naøy :

Trong nhö tieáng haïc bay qua,
Ñuïc nhö nöôùc suoái môùi sa nöûa vôøi ;
Tieùng eâm nhö gioù thoaûng ngoaøi,
Tieáng mau saäm saäp nhö trôøi ñoå möa.

Trong nhö tieáng haïc môùi bay qua,
Ñuïc töïa löng vôøi nöôùc suoái pha,
EÂm aùi tieáng khoan nhö gioù thoaûng,
Tieáng mau saàm saäp laïi möa sa.

" Caùc oâng ñem boù hoa khoâng ñaùng goïi hoa kia duøng laøm thöù khí giôùi ñeå coâng kích loái thô chaân thöïc doài daøo, phoùng khoaùng maø ngöôøi ta thöôøng goïi laø thô môùi.

" Laø vì caùc oâng khoâng laøm ñöôïc thô môùi.

" Caùc oâng khoâng phaûi laø ngöôøi bieát tìm caùi ñeïp môùi meû, bieát taû ñuùng taâm söï mình tröôùc caûnh vaät, caùi caûm höùng cuûa caùc oâng khoâng theå ra ngoaøi khuoân saùo, chæ quanh quaån ôû nhöõng ñieån tích maø ñaõ maáy nghìn laàn ngöôøi ta nhaéc ñeán, nghe quen tai quaù, chaúng khaùc gì nhöõng lôøi chuùc tuïng cuûa boïn ngöôøi haùt " suùc saéc suùc seû " ñaàu naêm.

" Caùc oâng traùch loái thô baây giôø khoâng theo nieâm luaät cuõ, vì caùc oâng khoâng bieát raèng thô bao giôø cuõng phaûi coù luaät. Khoâng phaûi caùi luaät heïp hoøi haïn caâu choïn chöõ laø moät loái raát tieän cho nhöõng ngöôøi khuùm nuùm thi thoá caùi tieåu saûo cuûa mình. Nhöng thô phaûi coù thöù luaät cao sieâu hôn, thieâng lieâng hôn : mình bieåu loä caûm töôûng, taâm traïng mình moät caùch eâm aùi, tha thieát hay huøng traùng du döông theo caùi baûn lónh rieâng mình, khoâng bao giôø chòu theo tö töôûng, tình caûm cuûa ngöôøi khaùc. Nhö theá thì traùi vôùi thöù bieät taøi cuûa hai oâng laém, neân hai oâng khoâng baèng loøng.

" Caùc oâng chæ öa vaø chæ tìm ñöôïc nhöõng lôøi vaên hoa saün coù ñeå tra vaøo caùi khuoân khoå saün coù. Khi tieån ñöa, taát nhieân phaûi duøng ñeán nhöõng chöõ : chuoác cheùn qua nhaø vôùi duoåi dong daëm kyø ; khi vinh hoa taát nhieân phaûi chaép nhaët nhöõng tieáng : saéc nöôùc höông trôøi. Maø cuoäc ñôøi bao giôø cuõng laø moät taán tuoàng cuõng nhö luùc maët trôøi veà chieàu, bao giôø cuõng laø aùc, laø cheânh cheách, gioït söông duøng ñeå chæ nöôùc maét, laø ngoâ vaøng ruïng ñeå taû muøa thu. Caùc oâng cuõng khoâng queân nhöõng chöõ caûnh bieác, bieån queá, buïi hoàng, maét xanh, khoâng queân nhöõng caâu :

Lô thô daêm cuïm luïc chen hoàng,
Thöôïng uyeån laø ñaây coù phaûi khoâng ?
Höông ngöï ( !) ngaït ngaøo ñoâi khoùm cuùc,
Nhaïc thieàu ( !) reo raét maáy caønh thoâng (trang 15)

" AÁy theá maø caùc oâng ñi coâng kích boïn laøm thô loái môùi ; caùc oâng laáy nhöõng gioïng oanh lieät ñeå maéng hoï :

Laïy baùc xin ñöøng noùi ñeán thi,
Nghóa thi chöa hieåu haõy im ñi.

Chaúng khaùc anh muø laïi noùi mô,
Chaúng qua moät boïn doát laøm thô...

" Vaâng, hoï doát vaø muø laém, hoï khoâng theå saùng nhö hai oâng Töôøng Vaân vaø Phi Vaân ñöôïc, maø nhö theá, theo yù toâi, thì thöïc laø may cho quoác vaên.

" Vì quoác vaên caàn phaûi tieán. Quoác vaên khoâng phaûi thöù troø chôi dí doûm ôû trong aáy coù nhöõng luaät leä baøy ra ñeå moät ít ngöôøi thôï kheùo chaép nhaët caùi tieåu saûo noï ñeå gheùp vaøo caùi tieåu saûo kia. Thô vaên cuûa ta baây giôø môùi bieát theo khuynh höôùng môùi cuõng ñaõ quaù chaäm roài, khoâng caàn phaûi coù nhöõng boïn vaên só nhö hai oâng Töôøng Vaân vaø Phi Vaân vôùi coâ Bích Ngoïc ngaên caûn laïi.

" Noùi ñeùn coâ Bích Ngoïc, ngöôøi ñeà töïa cho quyeån " Nhöõng boâng hoa traùi muøa " toâi laïi töôûng töôïng ñeán moät baäc nöõ löu ñoan trang, traàm maïc. Toâi coøn töôûng töôïng leân theâm moät böïc nöõa, tuy khoâng ñöôïc vöøa yù coâ nhöng toâi cuõng cöù maïn pheùp coâ toâi noùi : toâi töôûng töôïng ra moät böïc nöõ lang... baø giaø.

" Bôûi vì nhöõng yù töôûng cuûa coâ cuõng ñaõ giaø nhö caùi caây coå thuï.

" Coâ cuõng ñoàng loøng vôùi hai nhaø thi só cuûa coâ ham meán caùi coå, coi loái thô luaät cuõ rích nhö nhöõng boâng hoa thôm, coâ laïi vieát moät baøi thô taùm caâu, coù yù cho chuùng toâi thaáy thí duï. Caùi cuïm hoa thôm laø baøi thô quyù hoaù aáy cuõng coù ñuû nhöõng bieàn ngaãu : nhò vaøng ñi doâi vôùi caønh thaém, loøng böôùm vôùi kieáp hoa, daäu cuùc vôùi caønh hoàng, nghóa laø nhöõng chöõ saùo ñi ñoâi vôùi nhöõng chöõ saùo.

" Coâ thöïc laø ngöôøi bieát yeâu troïng quoác hoàn, quoác tuyù. Nhaát thieát caùi gì laø môùi, laø laï, coâ ñeàu gheùt cay, gheùt ñaéng laáy leõ raèng caùi môùi laï aáy khoâng phaûi laø cuûa nhaø. Caâu phong dao :

Ta veà ta taém ao ta,

" Toâi buoàn raèng ngöôøi " thuïc nöõ " coù duyeân ñeán theá laïi keùm veä sinh.