Xuaát phaùt töø Thuû ñoâ theo ñöôøng saét, khôûi haønh töø ga Haø Noäi ñi ngöôïc leân phía baéc theo tuyeán Yeân Baùi - Laøo Cai. Cuõng coù theå theo ñöôøng nhöïa vöôït caàu Long Bieân sang Ñoâng Anh ñi treân quoác loä soá 2 theo tuyeán Tuyeân Quang - Haø Giang.

Taùm chín möôi caây soá haønh trình, con ñöôøng saét vaø ñöôøng nhöïa aáy quaán quyùt laáy nhau maø tröôøn töø ñoàng baèng coø bay thaúng caùnh leân trung du muùa löôïn ñoài goø vaø ñaàu tieân chaäp vaøo nhau ôû caïnh daáu tích toaø thaønh Coå Loa vó ñaïi, thuû ñoâ cuûa ñaát nöôùc töø theá kyû thöù 3 tröôùc Coâng Nguyeân, nôi ñang ngaøy ngaøy moïc leân san saùt nhöõng coâng trình môùi cuûa moät vuøng coâng nghieäp phía baéc Thuû ñoâ hieän ñaïi, nôi maø caùc nhaø ñòa lyù - ñòa maïo coi laø ñænh thöù hai cuûa tam giaùc chaâu thoå soâng Hoàng, thuaän lôïi laém cho moät vuøng cö daân truø maät, xöa cuõng nhö nay.

Vöôït qua ñaát Yeân Laõng vôùi daáu veát toøa thaønh Haï Loâi (Meâ Linh) - tuïc truyeàn laø nôi ñoùng ñoâ xöa cuûa Hai Baø Tröng, hai con ñöôøng saét vaø ñöôøng nhöïa chaäp vaøo nhau ôû treân khu coâng nghieäp Vieät Trì loâ nhoâ nhöõng oáng khoùi soi boùng treân doøng soâng Loâ trong xanh, doøng soâng Hoàng ñoû thaém vaø xa xa laø soâng Ñaø. Ñænh thöù nhaát cuûa tam giaùc chaâu thoå soâng Hoàng laø ñaây. Cuõng laø ñaây, nôi ñoùng ñoâ cuûa ñaát nöôùc thuôû khai nguyeân...

Ngoïn nuùi Huøng xanh nhö moät traùi tim

Ngoïn nuùi Huøng xanh nhö moät traùi tim
Ñaäp suoát boán nghìn muøa xuaân sinh nôû...

Vaø ñaây, döôùi boùng haøng thoâng ñaïi thuï ôû chaân nuùi phía taây voøm coång ñoà soä cuûa khu ñeàn thôø toå tieân xa xöa cuûa toaøn daân toäc ñaõ hieän ra vôùi ñoâi caâu ñoái coå (nguyeân vaên chöõ haùn):

Môû loái ñaép neàn, boán maët non soâng quy moät moái
Leân cao nhìn roäng, nghìn truøng ñoài nuùi töïa ñaøn con.

Naøy leân - naøy leân - naøy leân
Leân non Coå Tích, leân ñeàn Huøng Vöông...

Nhöng cuõng coù theå daønh laïi ngoâi ñeàn naøy ñeán cuoái cuoäc haønh höông, maø tröôùc heát haõy vöôït 225 baäc theàm, leân thaúng ñeàn Haï. ÔÛ baõi ñaát baèng treân söôøn nuùi naøy, cuøng vôùi ngoâi ñeàn coøn coù gian chuøa cuøng gaùc chuoâng vaø tam quan. Töông truyeàn ñaây chính laø nôi Meï AÂu (AÂu Cô) ñeû ra chieác boïc traêm tröùng nôû thaønh moät traêm chaøng trai tuaán tuù, toå tieân cuûa daân toäc Vieät Nam ôû khaép moïi mieàn ñaát nöôùc.

Töø sau nôi sinh haï cuûa toå tieân naøy, ñi leân 168 baäc theàm nöõa thì gaëp ñeàn Trung - ngoâi ñeàn ñöôïc xaây caát ñaàu tieân trong heä thoáng mieáu ñeàn treân nuùi, vôùi yù nghóa ghi laïi daáu tích cuûa nôi caùc vua Huøng xöa ñaõ thöôøng ngoài baøn vieäc nöôùc cuøng caùc laïc haàu, laïc töôùng. Qua voøm laù caønh cuûa caây coû quanh ñeàn, töø nôi cao xa naøy ñaõ thaáy loàng loäng ñaát trôøi beân ngoaøi nuùi, nhöng haõy cuøng nhau ñi tieáp leân cao ñôït nöõa.

Moät traêm leû hai baäc theàm cuoái cuøng laø daãn tôùi ñænh nuùi vôùi ngoâi ñeàn Thöôïng. Töông truyeàn, nguyeân laø ngoâi mieáu do chính vua Huøng ñôøi thöù 6 döïng leân thôø oâng Doùng, ngöôøi anh huøng ñaõ cuøng vôùi nhaân daân chieán thaéng giaëc AÂn xaâm löôïc, xöùng ñaùng löu danh trong toaø mieáu maø nhaân daân goïi laø "ngoâi ñieän giöõa 9 töøng maây". Töø mieáu aáy, baây giôø laø moät ngoâi ñeàn thôø chính vua Huøng, maùi chìm trong maây. Vaø cuõng laø laøn maây nuùi naøy saø thaáp aáp uû cho moät coâng trình xinh nhoû - traùi tim nhoû cuûa traùi tim "Ñaát toå" - trang nghieâm im laëng naèm cheách beân ñeàn: Laêng Huøng Vöông.

Beân caïnh ñeàn coøn coù coät ñaù theà töông truyeàn do vua Thuïc döïng leân ñeå theà vôùi vua Huøng thöù 18 raèng muoân ñôøi seõ cuùng teá nhaø Huøng, tieáp tuïc söï nghieäp döïng nöôùc vaø giöõ nöôùc.

Döôùi baàu trôøi xanh bao la laø moät caûnh thieân nhieân töôi ñeïp, huøng vó: Khaép nôi ñeàu coù nhöõng ngoïn ñoài loâ nhoâ to nhoû thaáp cao vôùi hình theå hoå phuïc, voi chaàu phöôïng muùa, roàng bay... Tröôùc maét, daûi luïa soâng Hoàng mòn maøng uoán khuùc, vaø xa xa, trong aùnh naéng mai, naéng chieàu nhaït môø, hay giöõa giôø khaéc trong saùng choùi chang cuûa naéng tröa, daûi luïa traéng soâng Ñaø, soâng Loâ traûi daøi treân nhöõng caùnh ñoàng xanh rôøn chaûy xuoáng nhaäp vôùi soâng Hoàng chan hoøa giöõa ngaõ ba Haïc meânh moâng. Ñoài caây, ruoäng ñoàng traûi roäng tít taép chen vôùi nhöõng chaám ñoû cuûa maùi ngoùi vaø maøu saãm cuûa nhöõng coät ñieän cao theá, nhöõng oáng khoùi cuûa khu coâng nghieäp Vieät Trì.

Ñaáy laø nôi caùc vua Huøng ñaõ töøng phoùng ngöïa ñi saên, daïy daân troàng luùa, laøm thuyû lôïi, xaây döïng kinh thaønh. Raëng Tam Ñaûo hieåm trôû nhoâ cao coät thaùp voâ tuyeán truyeàn hình, noåi leân treân neàn xanh truø phuù aáy, ôû phía beân traùi noái xuoáng hoøn Soùc Sôn, nôi oâng Doùng (Thaùnh Doùng) vöùt bay leân trôøi sau traän thaéng giaëc AÂn. Vaø beân phaûi söøng söõng ngoïn Ba Vì huøng vó ñang xanh toát nhöõng noâng tröôøng troàng döùa vaø tung taêng nhöõng ñaøn boø, nôi oâng Taûn (Sôn Tinh) ñeå laïi kyø tích thaéng giaëc luõ luït.

Taát caû nhö chaàu veà mieàn Ñaát toå naøy - moät mieàn cao quí cuûa caû xöù sôû nghìn ñôøi lao ñoäng vaø chieán ñaáu, döïng nöôùc vaø giöõ nöôùc, vôùi traùi tim yeâu nöôùc noàng naøn.

ÔÛ ñaây cuõng nhö ôû nhieàu mieàn queâ höông Toå quoác chuùng ta, maët ñaát san saùt nhöõng daáu chaân, daáu chaân ngöôøi sau ñaët leân daáu chaân ngöôøi tröôùc. Khoâng meät moûi. Vaø, höôùng tôùi töông lai...