Chim Vieät Caønh Nam [ Trôû Veà ] [ Trang chuû ]
Muøi Höông Traàm Phaàn thöù nhaát: Döôùi chaân Hy-maõ
Nguyeãn Töôøng Baùch [ Trang tröôùc ] [ Trang sau ]
NHÖÕNG BÖÔÙC ÑAÀU TIEÂN
Ñuùng ngaøy Teát döông lòch 1.1.1989 toâi haêm hôû leân ñöôøng ñi AÁn Ñoä. Duø luùc ñoù ñaõ soáng hai möôi naêm ôû nöôùc ngoaøi, toâi vaãn thaáy xa laï vôùi xöù sôû huyeàn bí naøy. Ngaøy xöa duø chöa soáng xa nhaø, toâi ñaõ coù yù nieäm veà Phaùp, veà Myõ, veà Canada. Hoài ñoù toâi ñaõ thích neàn vaên hoùa phöông taây, ñaõ yeâu vaên chöông tieáng Phaùp, ñaõ bieát loái soáng Myõ. Coøn AÁn Ñoä laø gì ñoái vôùi toâi ? Ñoù laø queâ höông cuûa Gandhi, moät vuøng baùn ñaûo roäng lôùn vôùi Hy-maõ laïp sôn, vôùi Haèng haø ñaày caùt. Toâi bieát AÁn Ñoä chæ giaûn ñôn nhö theá, nhöng ñieàu ñaäm neùt trong toâi laø, ñaây laø moät xöù sôû huyeàn hoaëc, haàu nhö ñöôïc boïc trong moät taám maøn thaàn thoaïi. Nhöõng taøi danh cuûa AÁn Ñoä maø toâi bieát thöôøng laø nhöõng nhaø vaên nhaø thô nhö Tagore hay Krishnamurti, caùc vò ñoù xem ra cuõng raát huyeàn bí. Coøn caùc nhaø ñaïo hoïc, duø ñoù laø Phaät Thích-ca hay caùc ñaïo só, taát caû ñoái vôùi toâi coù tính hoang ñöôøng nhieàu hôn thöïc taïi. Vaø duø caùc vò ñoù coù thaät ñi nöõa thì hoï quaù cao xa ñoái vôùi toâi. Leân ñöôøng ñi AÁn Ñoä, toâi chæ laø moät ngöôøi Vieät Nam laøm coâng cho moät coâng ty saûn xuaát maùy phaùt ñieän ôû Ñöùc, laøm nhieäm vuï maø ngaøy nay ngöôøi ta goïi laø tieáp thò, coù caùi vai troø sales manager ñi baùn moät moùn haøng heát söùc traàn theá.
Toâi nhôù laïi moät anh baïn tuoåi lôùn hôn mình nhieàu, anh coù tieáng laø thaày boùi ngoaïi caûm. Moät ngaøy noï xa xöa, anh nhìn toâi cöôøi nöûa ñuøa nöûa thaät: " chuù em kieáp tröôùc laøm thaày tu beân AÁn Ñoä " . Toâi nghe xong loøng khoâng laáy gì thuù vò, laøm vua chuùa thì may ra. Khoâng, laøm sao toâi maø laø thaày tu ñöôïc, toâi coøn ham röôïu thòt, coøn ham vui chôi. Toâi caøng khoâng phaûi laø ngöôøi AÁn Ñoä, neáu khoâng soáng taïi Vieät Nam, toâi chæ thích soáng ôû chaâu AÂu vaên minh vaø coå kính.
Maùy bay töø chaâu Aaâu ñeán Delhi thöôøng haï caùnh luùc nöûa ñeâm, giôø ñòa phöông. Ngaøy ñoù laø ngaøy Pan Am coøn laø moät haõng haøng khoâng uy tín cuûa Myõ, caïnh tranh vôùi Lufthansa cuûa Ñöùc tranh nhau chôû khaùch ñi AÁn Ñoä. Thôøi ñoù toâi chöa hieåu sao coù nhieàu khaùch ñi AÁn Ñoä, khaùch laøm aên coù, khaùch du lòch coù. Ngaøy ñoù toâi ñaâu bieát, ñoù laø moät thò tröôøng khoång loà cho daân laøm aên vaø moät lòch söû voâ song cho ngöôøi du lòch. ÔÛ saân bay Delhi ôû AÁn Ñoä moät thöù muøi nöûa laï nöûa quen laøm toâi chuù yù. Muøi naøy hai möôi naêm qua toâi chöa töøng hít thôû laïi. " Eau de javel " ! Thì ra caùi thöù muøi ñeå chuøi röûa veä sinh trong nhöõng ngaøy xa xöa trong thôøi thô aáu cuûa toâi nay vaãn ñöôïc söû duïng taïi saân bay quoác teá naøy. Muøi naøy toâi ñaõ queân raát laâu, xöù Ñöùc khoâng coù, Vieät Nam ngaøy nay cuõng khoâng, khoâng ngôø nôi ñaây vaãn thoâng duïng. Ngaøy nay moãi laàn ñeán AÁn Ñoä toâi ñeàu chuaån bò ñeå hít thôû muøi naøy, thöù muøi gaây cho toâi caûm giaùc vöøa khoù chòu vöøa deã chòu. Khoù chòu laø chæ nhöõng nôi dô baån ta môùi bieát ñeán noù vaø deã chòu laø söï yeân taâm duø sao cuõng coù ai lo cho söï veä sinh ôû ñaây.
Toâi ngoài goïn trong gheá baønh nghe ngöôøi ta noùi tieáng Anh. Ñoàng nghieäp ngöôøi Ñöùc cuûa toâi noùi tieáng Anh raát deã nghe, coù leõ thöù tieáng Anh cuûa toâi cuõng coù caùi gioïng nhö theá. Ñoù laø moät thöù tieáng Anh gioïng Ñöùc, thöù tieáng Anh hay bò cheâ cöôøi treân theá giôùi. Ngöôøi ta goïi ñoù laø tieáng Anh cuûa Kissinger vì nhaø chính trò naøy sinh taïi Ñöùc, soáng laâu ôû Myõ nhöng vaãn noùi thöù gioïng queâ muøa naøy. Coøn tieáng Anh cuûa AÁn Ñoä laø moät thöù tieáng Anh laï luøng, toâi nghe khoâng hieåu gì caû. Toâi nhôù mình thích tieáng Anh cuûa ngöôøi Hoàng Koâng vì tieáng Anh cuûa hoï deã hieåu, thanh quaûn vaø phaùt aâm cuûa hoï xem ra gioáng cuûa toâi. Toâi voán sôï thöù tieáng Anh cuûa ngöôøi UÙc vaø cuûa ngöôøi Myõ vì khoù hieåu nhöng coù ñeán AÁn Ñoä môùi thaáy coù thöù khoù hieåu hôn. Ñieäu boä cöû chæ cuûa ngöôøi AÁn cuõng khaùc, hoï hay duøng baøn tay ñeå " minh hoïa " cho lôøi noùi. Baøn tay cuûa hoï cöù laät qua laät laïi theo noäi dung caâu chuyeän. Toâi phaûi laøm vieäc haøng tuaàn trong caùi xöù ñaày muøi laï, tieáng laï, phoøng oác chaät choäi naøy ö ?
Vaên phoøng ñaïi dieän cuûa chuùng toâi taïi Delhi thuoäc loaïi taàm côõ nhöng phoøng oác heát söùc haïn cheá. Taïi sao ngöôøi ta thueâ tuyeån nhieàu ngöôøi nhö theá, baøn noï keâ saùt baøn kia, nhaân vieân haøng taù laøm gì cho heát ngaøy giôø ? Sau naøy toâi môùi bieát hoï coù nhieàu ngöôøi laø ñeå giuùp vieäc cho chuùng toâi, coù nhöõng tea boy chæ chuyeân böng traø roùt nöôùc, nhöõng coâng vieäc maø taïi phöông taây chuùng toâi phaûi töï laøm. Deã chòu thay. Chæ sau moät ngaøy, toâi ñaõ nhôø moät coâ gaùi ñi copy vaên baûn. Baát ngôø thay, coâ ta laéc ñaàu. Toâi ñang töï hoûi taïi sao coâ naøy töø choái lôøi yeâu caàu nhaõ nhaën cuûa mình thì ñaõ thaáy coâ ñaõ nhaëm leï caàm giaáy tôø chaïy ñi laøm vieäc. Thì ra caùi laéc ñaàu cuûa ngöôøi AÁn Ñoä chính laø cöû ñoäng gaät ñaàu cuûa ta. Coøn khi hoï töø choái thaät thì ñaàu hoï cuõng laéc cuõng laéc caùch khaùc. Ñoái vôùi toâi luùc naøo hoï cuõng laéc ñaàu caû. Khoù hieåu thay, nhöõng ngöôøi AÁn Ñoä !
Töø vaên phoøng chuùng toâi nhìn ra laø coâng tröôøng Nehru ñaày ngöôøi. Ñoù laø choã baùn cam baùn chuoái, beán ñôïi xe bus, xe haøng rang haïnh nhaân ñaäu phoïng, choã söûa xe taxi, beán ñaäu xe " tuùc-tuùc ", nôi cuûa khæ laøm troà... Cuoäc soáng ôû ñaây xem ra vöøa voäi vaõ vöøa chaäm chaïp. Treân coâng tröôøng Nehru ñoù haøng traêm ngöôøi ngoài chôi söôûi naéng xem ra khoâng coù gì laøm, hoâm nay laø moät ngaøy muøa ñoâng. Xung quanh hoï laø nhöõng ngöôøi aên maëc heát söùc nghieâm tuùc theo kieåu ngöôøi Anh ñang voäi vaõ raûo böôùc, hoï tìm kieám ñieàu gì trong xöù sôû ngheøo naøn naøy ? Veà sau toâi bieát theâm AÁn Ñoä laø moät xöù sôû cuûa nhöõng hình aûnh ñoái choïi.
Ñöôøng saù ñaày xe coä vôùi muøi xaêng kheùt leït laøm toâi nhôù Vieät Nam. Taxi cuûa hoï laø nhöõng chieác xe noäi hoùa cuõ kyõ vôùi caùi teân vang doäi "Ambassador" maø boán baùnh xe thöôøng moøn nhaün laøm chuùng toâi e ngaïi, moãi chuyeán ñi laø moät troø chôi ít nhieàu ruûi ro nhaát laø khi gaëp trôøi möa. Theá nhöng ñaõ quen caùch ñi lieàu cuûa mình vaø thaáy ñoàng nghieäp nhieàu naêm kinh nghieäm AÁn Ñoä cuûa toâi cuõng chöa coù ai mang veát tích gì treân ngöôøi neân toâi yeân taâm töï nhuû ñôøi ngöôøi coù soá. Chæ vaøi ngaøy sau khi ñeán AÁn Ñoä ngöôøi ta ñaõ bieát ñaây laø moät xöù sôû mang naëng ñaàu oùc toân giaùo. Trong taxi taøi xeá thaép nhang lieân tuïc, hoï khaån caàu moät vò thaàn naøo baûo hoä cho hoï, cho hoï nhieàu khaùch vaø ít tai naïn. Ngoaøi ñöôøng caùc ñaøn boø ñi ñöùng naèm ngoài xem ra raát töï nhieân thoaûi maùi, taøi xeá laùi xe thöôøng raát haáp taáp nhöng khi gaëp chuùng ñeàu kieân trì chôø ñôïi, khoâng coù moät tieáng coøi. Ra khoûi Delhi vaøi caây soá laø ñaõ xanh moät maøu caây coái, ôû ñaây cô man naøo laø khæ. Theo ngöôøi AÁn, chuùng laø haäu thaân ñaùng thöông cuûa ñôøi laøm ngöôøi, laø cha meï anh em ngaøy tröôùc, chuùng ñöôïc ñoái ñaõi bình ñaúng vaø soáng chung vôùi ngöôøi. Ngaøy noï toâi ñeán laøm vieäc taïi moät cô quan chuyeân traùch " kieåaâm tra chaát löôïng " cuûa boä phaän turbine. Ñoù laø moät toøa nhaø nhoû naèm trong moät khu vöôøn laày loäi sau côn möa. Vöøa böôùc xuoáng xe, moät con heo röøng ñaâm ñaàu chaïy ñeán. Toâi voäi thoùt leân xe, ñoùng cöûa ñaùnh raàm. Sau ñoù hoûi ra noù chæ laø moät heo nhaø taàm thöôøng nhöng chaïy nhaûy nhieàu quaù neân coù caùi buïng thon cuûa moät con heo röøng löïc só.
Taïi AÁn Ñoä, thôøi gian löu truù nhieàu tuaàn cho pheùp toâi hoïc nghe tieáng hoï noùi, hoïc nhìn caùch hoï laøm ñeå giaûi quyeát coâng vieäc cuûa mình vaø khaùm phaù nhieàu ñieàu lôùn lao hôn. Xuaát phaùt töø moät caáu truùc xaõ hoäi coù tính ñaúng caáp, ngöôøi AÁn Ñoä raát khoù thaân caän. Laï thay, ñoái vôùi thuù vaät thì hoï gaàn guõi maø ñoái vôùi ngöôøi thì hoï xa caùch. Hình nhö moãi ngöôøi AÁn Ñoä khi gaëp ngöôøi khaùc, vieäc ñaàu tieân laø hoï ñònh nghóa ai hôn ai, veà ñaúng caáp huyeát thoáng ai öu vieät hôn ai. Ñi AÁn Ñoä haøng chuïc laàn, toâi keát luaän raèng ñoù laø moät xöù sôû cuûa söï phaân bieät giai caáp. Ngöôøi giaøu coù thì hôïm hónh khinh ngöôøi, ngöôøi ngheøo khoå thì yeân phaän chòu ñöïng. Nhöõng ngöôøi maø toâi gaëp vaø laøm vieäc ñeàu laø kyõ sö hay thöông nhaân, hoï thuoäc thaønh phaàn coù hoïc vaø coù tieàn, trong noäi boä xaõ hoäi, hoï coi khinh ngöôøi khaùc, ñoái vôùi chuùng toâi ôû nöôùc ngoaøi ñeán thì hoï e deø vaø phöùc taïp.
Ñoái vôùi ngöôøi nöôùc ngoaøi, ngöôøi AÁn Ñoä vöøa coù maëc caûm töï ty vöøa töï toân. Hoï bieát raát roõ baùn ñaûo bao la cuûa mình laø moät caùi noâi vaên hoùa vaø hoïc thuaät cuûa loaøi ngöôøi. Cuoäc ñôøi cuûa nhieàu vó nhaân nöôùc hoï laø nhöõng boù ñuoác soi ñöôøng cho haäu theá. Neàn vaên minh, trieát lyù vaø toân giaùo cuûa hoï laø neàn taûng cuûa nhieàu neàn vaên hoùa lôùn treân theá giôùi, keå caû cuûa AÂu Myõ vaø Trung Quoác. Theá nhöng nöôùc hoï ngaøy nay thuoäc loaïi laïc haäu nhaát, ñôøi soáng daân chuùng khoán khoå nhaát. Hoï coù caùi ñau khoå cuûa moät nhaø quí toäc khaùnh kieät. Cho neân khi moät ngöôøi nöôùc ngoaøi ñöùng tröôùc maët hoï, hoï luùng tuùng khoâng theå ñònh nghóa ai hôn ai keùm. Vaø khi gaëp chuùng toâi, keû ñi baùn moät thieát bò hieän ñaïi, hoï caøng luùng tuùng. Vì trình ñoä kyõ thuaät coøn non, hoï phaûi ñi mua; nhöng vì laø khaùch haøng hoï thaáy mình ñöôïc o beá. Theá thì ai hôn ai thua, xem ra hoï raát thaéc maéc.
THAÙNG NGAØY AÁP UÛ
Khaùch saïn cho thöông nhaân chuùng toâi thöôøng laø loaïi naêm sao ñaét tieàn, chuùng thöôøng naèm raát xa " nhaø daân " . Tröôùc cöûa khaùch saïn thöôøng coù moät ngöôøi AÁn Ñoä raát to khoûe, maëc ñoàng phuïc nhö só quan cao caáp, moãi khi chuùng toâi ra vaøo, oâng laïi che maét chaøo, giaày saét ñaùnh coäp. Toâi laáy laøm xaáu hoå vôùi thöù leã nghi ñaúng caáp daønh cho töôùng taù ñoù, cuõng chöa thaáy chaâu AÙ coù nôi naøo töø Nepal ñeán Indonesia laïi coù loái chaøo khaùch kieåu ñoù. Sang troïng nhö theá nhöng caùch ñoù chöa ñaày vaøi traêm meùt, gaëp luùc khaùch saïn ñang môû roäng coâng trình laø haøng traêm chieác leàu vôùi haøng ngaøn nhaân coâng aên nguû taïi choã ñeå phuïc vuï döï aùn. Hoï soáng moät cuoäc ñôøi khoán khoå, töø cöûa soå phoøng toâi thaáy roõ moàn moät. Taïi Delhi, nôi ñöôïc xem laø Paris cuûa AÁn Ñoä, voâ soá con ngöôøi soáng laàm than trong leàu baït, khoâng coù chuùt veä sinh hay tieän nghi toái thieåu. Ngöôøi ta hay cho raèng laøm thöông nhaân nhö chuùng toâi laø sung söôùng, ñöôïc ñi ñaây ñi ñoù. Theá nhöng coù ñi roài môùi bieát, thöôøng khi ñi coâng taùc nöôùc ngoaøi thöông nhaân chæ bieát saân bay, khaùch saïn, cô quan cuûa khaùch haøng, ngoaøi ra khoâng bieát hôn. Caùc cuoäc thöông löôïng thöôøng caêng thaúng, nhöõng tranh caõi voâ boå veà moät chi tieát khoâng ñaùng noùi thöôøng chæ laøm hao toån söùc löïc, maøi moøn taâm hoàn, chuùng deã laøm thui choät nhöõng caûm nhaän taâm linh leõ ra phaûi coù khi ta ñeán nhöng nôi xa laï, gaëp nhöõng con ngöôøi môùi meû. Taïi AÁn Ñoä, chuùng toâi laïi caøng ít quan heä vôùi daân chuùng. Taïi moät nôi maø khaùch saïn nhö moät oác ñaûo naèm giöõa caûnh ñôøi khoán khoå, thöông nhaân laïi caøng ngaïi ra ngoaøi. Buoåi toái hoï chæ bieát uoáng röôïu vôùi nhau cho heát giôø vaø noäi dung caâu chuyeän cuõng laïi quanh quaån veà nhöõng gì baøn baïc ban ngaøy. Theá neân con ñöôøng ñeïp nhaát cuûa Delhi laø con ngöôøi daãn töø khaùch saïn ra laïi saân bay ñeå veà nöôùc, con ñöôøng maø chuùng toâi hay ñi luùc nöûa ñeâm vì maùy bay veà laïi chaâu AÂu thöôøng khôûi haønh luùc gaàn hai giôø saùng.
Vôùi thôøi gian, nhöõng cuoäc laøm vieäc taïi AÁn Ñoä caøng luùc caøng daøi ngaøy, coù luùc chuùng toâi phaûi ôû laïi vaøi tuaàn. Ngaøy noï coù vaøi ñoàng nghieäp toå chöùc ñi thaêm Simla treân Hy-maõ laïp sôn, ruû toâi theo. Toâi möøng nhö baét ñöôïc vaøng. OÂi, ñôøi toâi maø ñöôïc ñi nuùi Hy-maõ sao ?
Hy-maõ laïp sôn ñoái vôùi toâi haàu nhö huyeàn thoaïi, taát caû nhöõng gì lieân quan tôùi ñoù ñeàu laø chuyeän thaàn thoaïi. Ñoù laø moät nôi heûo laùnh xa xoâi ñaày tuyeát traéng khoâng ngöôøi lui tôùi, nôi ñoù phaûi laø truù xöù cuûa thaùnh thaàn. Toâi khoâng bieát mình ôû Delhi, gaàn nhö cöïc baéc AÁn Ñoä, raát gaàn nuùi Hy-maõ. Dó nhieân Hy-maõ ôû ñaây chöa voäi phaûi laø ñænh Everest cao hôn taùm ngaøn meùt, vaø chuyeán ñi saùng ñi toái veà töø Delhi cho thaáy ñaây chæ coù moät trieàn nuùi con con cuûa nuùi Hy-maõ vaø ñi baèng ñöôøng xe hôi thì nhaát ñònh cuõng khoâng theå leân cao. Maø nhö theá coù leõ cuõng ñuû roài vì toâi laãn caùc ñoàng nghieäp cuûa mình ñaâu phaûi laø daân leo nuùi, chuùng toâi chæ laø du khaùch ñi thaêm Hy-maõ laïp sôn moät caùch thoaûi maùi vaø löôøi bieáng. Toâi ñoaùn moø nhö theá, khoâng bieát raèng mình seõ ñeán Simla, thuû phuû cuûa bang Himachal Pradesh, thuû ñoâ muøa heø cuûa nhöõng ngöôøi Anh ñi chieám thuoäc ñòa ngaøy xöa.
Vaãn laø chieác "Ambassador" noäi ñòa boán baùnh moøn nhaün ñeán chôû chuùng toâi ñi Hy-maõ laïp sôn ! Toâi aùi ngaïi thaáy maáy ngöôøi Ñöùc to khoûe voâ ngoài trong xe, chieác xe naøy maø chôû chuùng toâi leân cao hôn saùu ngaøn naêm traêm boä, töùc gaàn hai ngaøn meùt sao. Xe chaïy baêng baêng leân höôùng baéc, caûnh vaät laøm toâi nhôù Vieät Nam. AÁn Ñoä ñaâu phaûi chæ laø Delhi oâ nhieãm, ñaát nöôùc naøy xinh ñeïp bieát bao. Veà sau toâi ñeán nhieàu laàn vuøng Baéc AÁn, ñaây laø moät vuøng ñaát thieâng. Hieän nay vò Ñaït-lai laït-ma thöù 14 ñang soáng nôi ñaây. Trong nhöõng naêm naêm möôi cuûa theá kyû naøy, ñaây cuõng laø choã aån cö cuûa hai nhaø hoïc giaû phöông Taây tröù danh Govinda, Evans-Wentz. Tröôùc ñoù möôøi hai theá kyû, vuøng röøng nuùi mieàn Baéc AÁn naøy ñaõ ghi daáu chaân cuûa nhieàu löõ haønh trong ñoù coù Huyeàn Trang, nhaø dòch kinh xuaát chuùng ñôøi Ñöôøng cuûa Trung Quoác. Maõi nhieàu naêm veà sau toâi môùi bieát roõ mieàn Baéc AÁn naøy laø choã hoaït ñoäng cuûa moät vó nhaân cuûa loaøi ngöôøi teân goïi laø Thích-ca maâu-ni vaø mình seõ leân ñöôøng tìm laïi böôùc chaân cuûa ngöôøi aáy. Nhöng ñoù laø chuyeän veà sau cuûa saùch naøy.
Treân ñöôøng ñi qua mieàn Baéc AÁn ôû ñaâu ta cuõng thaáy moät maøu xanh thuaàn tònh vaø eâm dòu. Caùc vaït mía moïc traøn lan nhaéc toâi nghó ñeán caùc tænh mieàn trung Vieät Nam, caùc hoà ñaày sen traéng laøm toâi nhôù ñöôøng soâng ñi vaøo chuøa Höông ôû mieàn baéc. Nhöõng chieác xe boø loïc coïc goõ ñöôøng laøm toâi töôûng thôøi gian nhö ngöøng troâi keå töø maáy theá kyû qua.
Chieác xe vöõng vaøng leo nuùi laøm toâi daàn daàn bôùt thaønh kieán vôùi neàn coâng nghieäp oâ-toâ AÁn Ñoä. Nhìn xuoáng hang saâu vöïc thaúm, keû coù kinh nghieäm ñi ñeøo Haûi Vaân töø beù nhö toâi cuõng thaáy ôùn laïnh. Khoâng ai daùm noùi gì vôùi oâng taøi xeá, oâng haõy cöù thaép nhang ñi trong chieác taxi cuûa mình, muøi nhang naøy khoâng coøn laøm toâi thaáy khoù chòu nöõa. Caùc vò thaàn AÁn Ñoä giaùo cöùu ñoä oâng chaéc haún cuõng khoâng heïp hoøi töø choái maáy ngöôøi phöông taây vaø moät ngöôøi Vieät Nam ngoaïi ñaïo.
Leân ñeán nôi chuùng toâi môùi hay Simla khoâng heà laø moät choã ñeøo heo huùt gioù maø laø moät thaønh phoá giaøu sang naèm treân moät daõi ñaát baèng daøi ñeán 12 km, cao hôn 2200m, treân söôøn taây baéc cuûa moät chaân nuùi Hy-maõ. Thì ra ñaây laø moät nôi nghæ maùt maø nhöõng ngöôøi Anh khoân ngoan ngaøy xöa ñaõ xaây caát ñeå traùnh caùi noùng khuûng khieáp cuûa AÁn Ñoä trong muøa heø. Naêm 1822 ñaõ coù moät vieân ñaïi taù teân laø Kennedy tìm ñeán ñaây vaø xaây moät ngoâi nhaø nghæ maùt vaø sau ñoù Simla trôû thaønh choã lui tôùi cho giôùi quí toäc ngöôøi Anh vaø AÁn. Choã naøy chaéc haún cuõng nhö Ñaø Laït cuûa Saigon xa xöa, daønh cho giôùi thöôïng löu thôøi ñoù. Khí haäu ôû ñaây quaû nhieân heát söùc deã chòu, chæ môùi maáy tieáng maø toâi ñaõ queân Delhi bò vaây boïc trong buïi baëm vaø khoán khoå. Ñi boä treân nhöõng con ñöôøng ngöôïc doác ngöôïc leân cao, chuùng toâi tìm ñeán nhöõng vò trí ñaëc bieät, vò trí coù theå ngaém nhìn nhöõng ñænh nuùi treân baûy ngaøn meùt.
Ñaây chính laø vuøng maø Huyeàn Trang rôøi cao nguyeân Kashmir xuoáng ñoàng baèng AÁn Ñoä, sau khi baêng qua sa maïc Gobi vaø ñöôøng phía baéc nuùi Thieân sôn, nhaém höôùng " Taây Vöïc " maø ñi. Vaø möôøi hai theá kyû tröôùc, Huyeàn Trang cuõng töø ñaây maø xuoáng ñoàng baèng, neám muøi caùi noùng AÁn Ñoä maø oâng goïi laø " trôøi noùng nhö thieâu " trong Ñaïi Ñöôøng Taây Vöïc kyù. Ngaøy xöa Huyeàn Trang haún ñaõ ngaém nhìn nhöõng ñænh tuyeát traéng cuûa daõy Hy-maõ maø queâ höông Laïc Döông cuûa oâng khoâng heà coù.
Taïi Simla, ngaém nhìn nhöõng ñænh nuùi tuyeát, laàn ñaàu tieân toâi bò moät moät chaán ñoäng taâm linh. Nuùi traéng xoùa hieän ra röïc rôõ döôùi aùnh maët trôøi. Laøm sao taû ñöôïc nhöõng ñænh nuùi ? Nuùi gaây cho toâi moät aán töôïng uy nghi, xa caùch nhöng nhaân haäu. Ñænh nuùi thuaàn tònh maøu tuyeát traéng - cuõng nhö aùnh maët trôøi röïc rôõ - chieáu roïi khoâng phaân bieät cho nhöõng ai höôùng veà noù. Nuùi vöông giaû nhöng khoâng chuùt kieâu maïn, nuùi chaøo ñoùn nhöng khoâng voàn vaõ, nuùi ñöùng ñôïi con ngöôøi ñeán vôùi mình. Theá nhöng nhöõng ngoïn nuùi cuõng coù söï khaùc bieät. Noùi nhö Govinda, moãi ngoïn nuùi coù moät " nhaân caùch " vaø moãi ngoïn nuùi thieâng ñeàu coù thaàn. Trong " Con ñöôøng maây traéng " Govinda vieát: " Muoán nhaän roõ kích thöôùc moät ngoïn nuùi ta phaûi ñöùng ra xa noù; ñeå thaâu nhaän daïng noù vaøo loøng ta phaûi ñi quanh noù; ñeå hieåu vui buoàn cuûa noù ta phaûi bieát quan saùt noù trong moïi thôøi khaéc cuûa ngaøy cuûa naêm: luùc maët trôøi moïc vaø laën, giöõa tröa vaø trong söï tónh laëng nöûa ñeâm, trong nhöõng ngaøy möa toái vaø döôùi baàu trôøi xanh, trong tuyeát muøa ñoâng vaø giöõa nhöõng côn baõo. Ai bieát ngoïn nuùi theo caùch naøy, ngöôøi ñoù seõ ñeán gaàn vôùi tính caùch cuûa noù, noù coù töï tính soáng ñoäng vaø ña daïng nhö cuûa con ngöôøi " . Vaø theo Evans-Wentz, ngöôøi ñaõ soáng raát laâu döôùi chaân Hy-maõ laïp sôn thì daõy nuùi daøi treân 24.000 km naøy coù gaàn chuïc ngoïn nuùi thieâng vaø söï vieäc chaâu AÙ laø goác cuûa moïi aùnh saùng minh trieát " khoâng heà laø moät söï ngaãu nhieân " . Vuøng naøy laø cöïc baéc AÁn Ñoä, giaùp giôùi Trung Quoác. Nhöõng ngöôøi cuøng ñi vôùi toâi dô tay giôùi thieäu ngoïn naøy ngoïn kia cao bao nhieâu meùt, chuùng coøn naèm trong ñòa phaän AÁn Ñoä hay ñaõ ôû phía Trung Quoác. Toâi boû ngoaøi tai caâu chuyeän bieân giôùi. Khoâng quan troïng gì noù naèm ôû ñaâu, nhöõng ngoïn nuùi naøy ñaâu phaûi ñeå con ngöôøi cai quaûn. Chuùng tröôøng toàn vôùi thôøi gian, coøn bieân giôùi quoác gia coù theå vaøi möôi naêm ñaõ thay ñoåi. Thaäm chí caùc daân toäc coù theå bieán maát treân haønh tinh naøy nhöng nuùi non vaãn coøn. Hôn theá nöõa goác cuûa nuùi non laø sieâu theá gian, nhöõng gì chuùng xuaát hieän cho ta thaáy chæ laø moät phaàn raát nhoû cuûa chuùng. Ñöøng ñem chuyeän theá gian maø ño löôøng chuyeän sieâu theá.
Laàn naøy toâi chöa ñöôïc thaáy Everest nhöng chuïc naêm veà sau toâi seõ thaáy. Theá nhöng Everest chöa phaûi laø thieâng lieâng nhaát vì chieàu cao chöa noùi leân ñieàu heä troïng. Caùch choã toâi ñöùng ngaøy ñoù chöa ñaày hai traêm caây soá ñöôøng chim bay veà höôùng Ñoâng Baéc coù moät ñænh teân goïi laø Ngaân sôn, chæ cao 6714 m, nhöng ñoù laø choán thieâng lieâng nhaát, laø truù xöù cuûa thaùnh thaàn, laø hieän thaân cuûa nuùi Tu-di trong theá giôùi vaät chaát naøy. Ñaây laø ngoïn nuùi maø caû AÁn Ñoä Giaùo laãn Phaät Giaùo xem laø quan troïng nhaát trong raëng Hy-maõ. Ñoù laø ngai vaøng cuûa thaàn Shiva cuûa tín ñoà AÁn Ñoä giaùo vaø laø man-ña-la vó ñaïi cuûa Phaät giaùo Taây Taïng. Ñænh cuûa Ngaân sôn chính laø truïc cuûa vuõ truï sieâu hình. Ñænh naøy toâi chöa ñöôïc ñeán ñaûnh leã. Lieäu ñôøi toâi coù ngaøy ñeán ñöôïc nôi ñoù chaêng ?
CON SOÂNG THIEÂNG
Thöông nhaân thöôøng coù quaù ít thôøi gian, quaù ít taâm trí. Hoï daønh thôøi gian ñeå tính toaùn vaø taâm trí ñeå phaøn naøn nguyeàn ruûa. Cuoäc soáng voán ñaõ ñaày phieàn muoän, thöông nhaân phöông Taây ñi coâng taùc taïi caùc nöôùc chaâu AÙ laïi caøng gaëp laém vaán ñeà. Ñoái taùc cuûa hoï thì phöùc taïp, thôøi tieát thì vieâm nhieät, khaùch saïn thì chaät choäi, moâi tröôøng thì oâ nhieãm. Laøm sao hoï yeâu ñöôïc ñaát nöôùc ñoù maø ñeå taâm tìm hieåu ? Moät khi moâi tröôøng oâ nhieãm thì nhöõng con soâng laø keû chòu baát haïnh tröôùc nhaát, laø choã chöùa raùc khoång loà. Taïi nhöõng thaønh phoá lôùn nhö Hoà Chí Minh hay Bangkok, keânh laïch laø nhöõng nôi maø daân chuùng coøn bòt muõi traùnh xa, noùi gì ñeán thöông nhaân. Ñaâu maáy ai bieát nhöõng doøng nöôùc hoâi thoái ñoù baét nguoàn töø nhöõng ngoïn nuùi xa xoâi maø nguoàn nöôùc cuûa chuùng xanh hôn ngoïc, trong vaét khoâng chuùt bôïn nhô.
Ñeán Delhi cuõng theá, toâi ngaùn ngaãm thöù buïi vaøng ñeo baùm aùo quaàn, muøi xuù ueá luoân luoân coù maët trong khoâng khí vaø moãi laàn qua caùc caàu baéc ngang keânh laïch, toâi vaãn nhôù ñeán kinh Nhieâu Loäc trong thaønh phoá cuûa mình cuõng khoâng khaùc bao nhieâu. Thaønh phoá naøo hình nhö cuõng xaây döïng treân moät con soâng. Khoâng haún nhö theá. Toâi ñaõ töøng ñi qua nhöõng mieàn sa maïc meânh moâng ôû Baéc Phi vaø ñaõ thaáy theá naøo laø vuøng ñaát khoâ caèn treân theá giôùi. Ñoù laø nhöõng vuøng maø ñi haøng traêm caây soá ngöôøi ta khoâng heà thaáy boùng daùng moät con soâng, moät doøng laïch, chæ toaøn laø caùt vaø caùt nguùt ngaøn. Tröôùc maét keû löõ haønh nhö toâi, chaân trôøi laïi chaân trôøi toaøn nhöõng coàn caùt noái nhau xuaát hieän. ÔÛ vuøng ñaát ñoù chæ coù loaïi buïi gai thaáp nhoû laø coù theå soáng, chæ coù loaøi laïc ñaø môùi chòu noåi côn khaùt. Ñeán moät vuøng noï, sau ñoaïn ñöôøng daøi ñaày caùt ngöôøi ta daãn toâi cho ñi xem " oác ñaûo ", chuùng laø nhöõng ñieåm haáp daãn cuûa du khaùch. Trong oác ñaûo, ngöôøi ta haõnh dieän chæ cho thaáy moät vuøng xanh töôi vôùi ñaäu caûi, cam mía, nhaát laø chaø-laø. Toâi boãng nhôù Vieät Nam, ñoù haún laø moät vuøng oác ñaûo meânh moâng vôùi haøng chuïc ngaøn con soâng lôùn beù. Chaâu AÙ khaùc Baéc Phi ôû choã nôi ñaây trôøi phuù cho nhieàu soâng, moãi con soâng laø suoái nguoàn cuûa caû moät vuøng kinh teá vaø caû moät neàn vaên hoùa. Con soâng haún phaûi laø baø meï nuoâi döôõng ñôøi soáng neân ngaøy xöa môùi ñaàu ngöôøi ta tuï nhau beân beán soâng vaø traûi qua bao theá kyû maø thaønh phoá xaù. Theá nhöng con ngöôøi sôùm voâ ôn baïc nghóa vôùi soâng, xem soâng laø nôi tha hoà ñoå xaû ñeå roài ngaøy nay qua soâng ngöôøi ta naëng lôøi nguyeàn ruûa.
Toâi cuõng nguyeàn ruûa muøi xuù ueá boác leân töø caùc keânh laïch taïi Delhi. Toâi khoâng bieát raèng caùc keânh laïch ñoù laø nhöõng nhaùnh cuûa soâng Yamuna, baét nguoàn töø Hy-maõ laïp sôn. Trong huyeàn thoaïi AÁn Ñoä, soâng Yamuna laø hieän thaân cuûa con gaùi cuûa thaàn maët trôøi Vivasvat. Naøng con gaùi Yamuna naøy laáy ngöôøi anh sinh ñoâi cuûa mình laø Yama ñeå trôû thaønh caëp tình nhaân ñaàu tieân cuûa loaøi ngöôøi. Ngaøy nay khoâng coøn maáy ai bieát truyeän tình kyø laï naøy nöõa, nhöõng chieác caàu baéc qua Yamuna trôû thaønh caùc truïc giao thoâng vôùi doøng xe coä chaïy hoái haû. Ngaøy noï, treân moät chieác caàu cuûa Yamuna xe taxi cuûa toâi ñi coù leõ ñaõ gaây moät tai naïn cheát ngöôøi. Xe ñang chaïy töï nhieân hö maùy ñöùng laïi. Ngoài baêng sau nhìn lui toâi thaáy moät chieác xe gaén maùy töø xa baêng baêng chaïy ñeán, ngöôøi laùi xem ra khoâng thaáy xe hö ñang ñöùng yeân treân caàu. Noãi ñau cuûa toâi laø thaáy sôø sôø tai naïn saép xaûy ra maø khoâng laøm gì ñöôïc. Moät tieáng " buïp " khoâ roác vang leân, ngöôøi laùi xe bay veà phía tröôùc deã chöøng naêm baûy meùt quaèn quaïi treân ñöôøng. Moïi ngöôøi chaïy aøo tôùi. Khoâng noùi vôùi taøi xeá moät tieáng, toâi môû cöûa xaùch caëp böôùc ra xe, ñi nhö chaïy. Thaàn Vivasvat haõy cöùu ñoä ngöôøi ñoù, coøn toâi, toâi phaûi giöõ thaân maïng cho mình, lôõ coù ai noùng tính haønh hung toâi thì sao, duø sao toâi cuõng coù chuùt loãi. Mong thay anh ta khoâng cheát, mong thay anh ta ñeán ñöôïc soâng Haèng maø taém.
Soâng Haèng thì ra khaù gaàn Delhi, chæ caàn ñi khoaûng 60 km laø ñeán. Haèng haø maø ngöôøi AÁn goïi laø Ganga, ngaøy ñeán ñoù toâi khoâng ngôø ñôøi mình coù luùc ñeán thaêm con soâng thaàn thoaïi naøy. Töø ngaøy hieåu " haèng haø sa soá " laø caùch noùi trong kinh Phaät, " nhieàu nhö caùt soâng Haèng " , toâi gaén lieàn soâng Haèng vôùi Phaät vaø xem ñoù laø moät huyeàn thoaïi. Ñoái vôùi toâi, soâng Haèng laø bieåu töôïng cuûa Phaät giaùo AÁn Ñoä. Ngaøy xöa toâi coù nghó ñôøi mình seõ thaáy thaùp Eiffel cuûa Phaùp nhöng khoâng nghó mình seõ ñeán soâng Haèng. Bôûi theá toâi xuùc ñoäng xieát bao khi taøi xeá keâu leân " Ganga " . Soâng Haèng ñaây sao ? Thaät khoâng hôõi anh laùi xe?
Soâng Haèng, con soâng thieâng chaûy töø ngoùn chaân cuûa thaàn Vishnu, " bò buoäc phaûi rôøi thöôïng giôùi maø ñeán vôùi traàn gian " laø ñaây. Nhöng haèng haø sa soá caùt ñaâu, toâi khoâng thaáy haït naøo caû. Ñoaïn naøy cuûa soâng Haèng maø toâi ñeán thaêm laàn ñaàu laø thöôïng nguoàn soâng Haèng, ñoù laø nôi nöôùc chaûy vôùi löu löôïng raát maïnh, hai beân bôø khoâng heà coù caùt. Nöôùc soâng maøu xanh luïc, treân soâng coù choã nöôùc soâi reùo baïc ñaàu. Ñoaïn soâng Haèng naøy laø moät nôi taáp naäp ngöôøi qua keû laïi, du khaùch khaù nhieàu. Ñaây ñöôïc xem laø moät ñoaïn soâng thieâng nhaát, hai beân bôø khaù nhieàu ñeàn thôø. Vaø ñuùng nhö toâi chôø ñôïi, tín ñoà AÁn Ñoä giaùo taém goäi raát nhieàu duø trôøi ñang laïnh. Thuù vò thay khi thaáy treû con bò cha meï doäi nöôùc leân ñaàu, chuùng run caàm caäp. Toâi nhôù thôøi thô aáu cuûa mình, chuùng toâi cuõng run nhö theá trong muøa ñoâng khaù laïnh cuûa mieàn Trung. Taïi soâng Haèng, treû con mieãn cöôõng ñeå doäi nöôùc, mieäng laàu baàu, coøn ngöôøi lôùn xuoáng soâng bôi laën, maët maøy thaønh khaån, mieäng laâm raâm. Hai beân bôø soâng ngöôøi ta xaây keø xi maêng vôùi haøng chuïc daây xích saét ñeå tín ñoà níu laïi, khoûi bò nöôùc cuoán troâi.
Con soâng thieâng naøy xuaát phaùt töø daõy Hy-maõ, noù coù tôùi ba nguoàn lôùn, chuùng chaäp nhau taïi Devaprayag vaø töø ñoù môùi mang teân Haèng haø. Moät nguoàn chính cuûa Haèng haø xuaát phaùt töø Gangotri, cao 6771 m. Töø ñaây ñeán Devaprayag nhaùnh naøy mang teân Bhagirati vì ngaøy noï coù moät vò thaùnh nhaân teân laø Bhagirata khaån caàu con soâng cuûa thöôïng giôùi haõy hieän xuoáng cho coõi traàn. Vì theá maø coù soâng Haèng, vaø vì theá maø soâng thieâng lieâng " böïc doïc " phaûi rôøi thieân giôùi.
Haèng haø chaûy ra ñeán taän vònh Bengale, xuyeân qua vuøng thaùnh ñòa Bihar, nôi bao nhieâu thaùnh nhaân ra ñôøi vaø hoaït ñoäng. Huyeàn Trang Tam Taïng ñeán soâng thaêm soâng Haèng khoaûng naêm 630, vieát trong Ñaïi Ñöôøng Taây Vöïc kyù: " Gaàn nguoàn soâng roäng khoaûng ba lyù, ñeán cöûa soâng beà roäng khoaûng möôøi lyù. Nöôùc soâng xanh ñaäm, maøu nöôùc luoân luoân thay ñoåi...Ai taém soâng naøy ngöôøi ñoù seõ ñöôïc röûa saïch moïi toäi loãi, ai cheát ôû soâng naøy seõ ñöôïc sinh veà coõi trôøi " . Veà sau toâi ñeán Varanasi, ñoù laø moät thaønh phoá phoàn vinh suoát hai ngaøn naêm qua, nôi coù soâng Haèng chaûy qua. Nôi ñaây soâng Haèng heát " böïc doïc " , eâm ñeàm haàu nhö nöôùc khoâng chaûy, beà roäng raát lôùn, khoâng bieát ñuùng " möôøi lyù " khoâng. Nhöng nôi ñaây toâi thaáy caùt, caùt nhieàu voâ taän. OÂi, coù phaûi caùt naøy cuõng laø caùt maø Phaät thaáy caùch ñaây hai ngaøn naêm traêm naêm khoâng, ñeå coù töø " haèng haø sa soá " . Chaéc ñuùng theá thoâi, khoaûnh thôøi gian ñoù ñoái vôùi con ngöôøi laø daøi nhöng thaám vaøo ñaâu vôùi nuùi non ñaát caùt. Hôn theá nöõa thôøi gian haàu nhö ngöøng laïi taïi AÁn Ñoä, beân bôø Varanasi ngöôøi ta vaãn ñoát xaùc, vaãn taém goäi, vaãn thaû tro theo soâng, vaãn ngoài thieàn ñònh khi maët trôøi vöøa leân. Nôi ñaây chæ caùch vöôøn Loäc Uyeån chöa ñaày chuïc caây soá, choã Phaät giaûng phaùp laàn ñaàu. Hôõi caùc haït caùt döôùi chaân ta, trong caùc ngöôi haït naøo coù haân haïnh in daáu chaân ñöùc Theá Toân ?
Hy-maõ laïp sôn khoâng phaûi chæ laø nguoàn cuûa Yamuna vaø Haèng haø, ñoù laø nguoàn cuûa caùc con soâng ñaày uy löïc cuûa chaâu AÙ. Töø vuøng Ngaân sôn xuaát phaùt theâm boán con soâng lôùn nöõa. Ñoù laø Tsangpo hay Brahmaputra chaûy veà höôùng ñoâng ra vònh Bengale, noù ñöôïc ngöôøi Taây Taïng meänh danh laø " chaûy töø haøm ngöïa " . Noù chaûy qua phía nam Lhasa, boïc quanh moät ñænh nuùi tuyeát cao hôn 7700 meùt tröôùc khi rôøi cao nguyeân ñeå ñi veà bieån. Phía taây Ngaân sôn laø choã xuaát phaùt cuûa soâng Sutlej, noù ñöôïc xem töø " mieäng voi " . Sutley veà sau hôïp nhaát vôùi soâng Indus, moät con soâng maïnh meõ chaûy veà bieån AÙ-raäp phía taây AÁn Ñoä. Indus, ñöôïc xem töø " mieäng sö töû " , cuøng vôùi Bramaputra laø hai caùnh tay khoång loà oâm baùn ñaûo AÁn Ñoä. Phía nam Ngaân sôn laø choã xuaát phaùt cuûa soâng Karnali, mang teân töø " mieäng chim coâng " , noù chaûy daøi ñeán Patna, hôïp nhaát vôùi Haèng haø gaàn ñoù. Patna ngaøy xöa teân goïi laø Hoa Thò Thaønh, nôi Phaät thöôøng gheù thaêm vaø nôi sinh cuûa haøng chuïc vò Taát ñòa cuûa theá kyû thöù taùm thöù chín sau coâng nguyeân. Boán con soâng lôùn ñoù vôùi boán linh vaät cuûa caùc vò Thieàn Phaät laø moät leõ maø taïi sao Ngaân sôn ñöôïc xem laø moät man-ña-la vó ñaïi, laø hieän thaân cuûa nuùi Tu-di trong theá giôùi naøy.
Phía ñoâng cuûa cao nguyeân Taây Taïng laø choã xuaát phaùt cuûa nhieàu con soâng lôùn nöõa, trong ñoù coù Hoaøng Haø, Tröôøng Giang vaø Cöûu Long. Hoaøng Haø vaø Tröôøng Giang laø hai con soâng troïng yeáu nhaát cuûa Trung Quoác, doøng chaûy cuûa chuùng laø queâ höông cuûa moät neàn vaên hoùa thaâm haäu nhaát cuûa loaøi ngöôøi maø veà sau toâi seõ ñi thaêm. Coøn Cöûu Long laø nguoàn soáng cuûa nhieàu nöôùc mieàn Ñoâng Nam AÙ, trong ñoù coù Vieät Nam. Neáu laáy cao nguyeân Taây Taïng laøm taâm ñieåm, veõ moät voøng troøn baùn kính chöa ñeán ngaøn caây soá thì voøng troøn ñoù bao goàm taát caû nguoàn coäi cuûa nhöõng con soâng noùi ôû treân. Chæ ñieàu ñoù thoâi ñaõ gaây cho toâi moät loøng kính sôï ñoái vôùi cao nguyeân Taây Taïng, " noùc nhaø cuûa theá giôùi " . Ñuùng, khoâng phaûi laø söï ngaãu nhieân khi aùnh saùng cuûa minh trieát loaøi ngöôøi xuaát phaùt töø vuøng ñaát laï luøng naøy. Toâi ñaõ ñeán Cöûu Long giang mieàn taây nam boä vaø töøng thaáy con nöôùc maõnh lieät cuûa noù. Nguoàn cuûa noù khoâng phaûi taàm thöôøng, doøng soâng ñoù laø anh em vôùi Haèng haø, Tröôøng Giang, noù mang khí laïnh cuûa Hy-maõ, söùc saùng cuûa tuyeát traéng, söï uy nghi cuûa non cao, caùi bí aån cuûa caùc man-ña-la voâ hình. Neáu noù coù bò oâ nhieãm thì cuõng vì con ngöôøi baïc nghóa, theá nhöng duø theá noù vaãn nhaân haäu soáng theo ngöôøi. Noù vaãn khoâng heà maát tính thieâng lieâng cuûa nguoàn coäi vaø vì taâm ngöôøi oâ nhieãm neân caûm nhaän chuùng nhieãm oâ. Veà sau, toâi coøn ñeán Haèng haø nhieàu laàn treân böôùc löõ haønh taïi AÁn Ñoä cuõng nhö seõ coù dòp ñi doïc Tröôøng Giang qua nhöõng vuøng linh ñòa cuûa Trung Quoác. Roài laïi coù ngaøy toâi ñaõ ñeán cao nguyeân Taây Taïng, ñi doïc soâng Tsangpo chaûy töø haøm ngöïa vaø thôû hít khoâng khí loaõng treân mieàn ñaát cao 4000m trong man-ña-la vó ñaïi cuûa ñòa caàu. Moät ngaøy naøo ñoù hy voïng toâi seõ coù dòp ñeán thöôïng nguoàn Cöûu Long, seõ thaáy moät maøu nöôùc xanh luïc nhö maøu nöôùc Haèng haø vaø seõ nhôù veà mieàn taây nam boä cuûa mình.
GIAÁC MÔ CAÅM THAÏCH
AÁn Ñoä thaät ra laø moät nöôùc du lòch. Maëc duø ñöôøng saù keùm môû mang, ñieàu kieän veä sinh haïn cheá nhöng nhôø moät neàn vaên minh laâu ñôøi, moät neàn vaên hoùa thaâm haäu vaø nhöõng coâng trình kieán truùc xuaát saéc maø AÁn Ñoä haøng naêm thu huùt haøng trieäu khaùch du lòch. Ngöôøi ñeán thaêm AÁn Ñoä, nhaát laø khaùch AÂu Myõ phaûi chaáp nhaän caùi thöïc teá, ñaây laø moät theá giôùi hoaøn toaøn khaùc, töï noù laø moät theá giôùi. Toâi chöa ñeán Calcutta nhöng nhieàu ngöôøi cho hay, tôùi ñoù coù nhieàu khaùch phaûi ñaâm sôï vì quaù nhieàu ngöôøi soáng chen chuùc vaø vì söï caùch bieät giaøu ngheøo quaù lôùn. Coù ngöôøi cho raèng muoán bieát ñòa nguïc hình daùng theá naøo thì cöù ñeán Calcutta. Theá nhöng phaàn lôùn khaùch du lòch khoâng muoán bieát ñòa nguïc, hoï ñi tìm nhöõng laêng taåm coå kính, nhöõng cung ñieän huy hoaøng, nhöõng thaønh quaùch vó ñaïi cuûa vua chuùa trong caùc theá kyû tröôùc. AÁn Ñoä cuûa thôøi quaù khöù khoâng heà thieáu vua chuùa, ñoù laø xöù sôû cuûa caùc tieåu vöông cai trò nhieàu khi khoâng quaù " vaøi vaïn noùc nhaø " , nhö caùch ñeám daân ngaøy xöa hay noùi. Vua chuùa AÁn Ñoä cuõng khoâng heà deø seûn trong caùc coâng trình xaây döïng, hoï caàn laâu ñaøi cho muøa heø vaø muøa ñoâng, cho chính haäu vaø thöù phi, cho con trai vaø con gaùi. Daân AÁn Ñoä thì ñoâng vaø saün saøng chòu ñöïng, caùt ñaù thì nhieàu vaø deã khai thaùc, nhaát laø loaïi caåm thaïch traéng. Ngheä nhaân AÁn Ñoä kheùo tay, thoâng minh, ham töôûng töôïng vaø saün saøng queân mình cho caùc vò thaàn cuûa AÁn ñoä giaùo. Vì nhöõng leõ ñoù maø caùc coâng trình xaây döïng cuûa AÁn Ñoä ôû ñaâu cuõng coù, ôû ñaâu cuõng laø nhöõng kyø quan, thu huùt raát ñoâng du khaùch.
Trong caùc kyø quan kieán truùc cuûa AÁn Ñoä, haún Taj Mahal phaûi laø tieâu bieåu vaø ñaùng chieâm ngöôõng nhaát. May thay Taj Mahal khoâng xa Delhi bao nhieâu, khaùch coù theå theo tour du lòch trong voøng moät ngaøy caû ñi laãn veà.
Ñaây laø moät kyø quan dieãm tuyeät cuûa ngheä nhaân AÁn Ñoä cuûa theá kyû thöù 17. Ngoâi ñeàn ñöôïc xaây baèng caåm thaïch traéng muoát, coù moät kieán truùc vöøa trang nghieâm vöøa nheï nhaøng, vöøa uy nghi vöøa neân thô. Neáu ngheä thuaät noùi chung laø söï vaät chaát hoùa cuûa nhöõng yù nieäm, bieán yù nieäm thaønh nhöõng gì thaáy ñöôïc nhö kieán truùc, hoäi hoïa; nghe ñöôïc nhö aâm nhaïc; ñoïc ñöôïc nhö vaên chöông thô phuù thì ngheä thuaät xaây döïng Taj Mahal laø söï keát hôïp hoaøn haûo cuûa daïng hình vaø saéc maøu, cuûa kieán truùc vó moâ vaø loøng caån troïng chi li. Theo lôøi keå laïi thì ngaøy xöa ngheä nhaân AÁn Ñoä hoaøn thaønh coâng trình naøy trong nhöõng ñieàu kieän taâm lyù raát khe khaéc vaø taøn baïo cuûa cheá ñoä phong kieán. Theá nhöng ngaém nhìn coâng trình naøy ngöôøi ta khoâng theå nghó gì khaùc hôn ñaây laø söï hieán daâng queân mình trong ngheä thuaät taïo hình.
Taj Mahal laø keát quaû cuûa moät coâng trình hoaøn haûo cuûa nhöõng con ngöôøi khoâng teân, theá nhöng noù ñöôïc xem laø quaø taëng cuûa moät nhaø vua teân goïi laø Shah Jehan cho hoaøng haäu cuûa mình chaúng may maát sôùm. Shah Jahan laø nhaø vua thöù naêm cuûa trieàu ñaïi Mogul, maø ngöôøi saùng laäp laø Babur, moät tín ñoà Hoài giaùo. Sau Babur thì nhaø vua xuaát saéc nhaát cuûa ñôøi Mogul laø Akbar. Akbar laø ngöôøi thoáng nhaát AÁn Ñoä töø vònh AÙ-raäp phía taây ñeán vònh Bengale phía ñoâng, trò nöôùc töø 1556 ñeán 1605 vaø laø nhaø vua raát coù coâng trong neàn vaên hoùa AÁn Ñoä. Shah Jehan laø chaùu cuûa Akbar, leân ngoâi trong thôøi cöïc thònh cuûa ñôøi Mogul. Theá nhöng Shah Jehan rôi vaøo hai thöù ñam meâ, ñoù laø caùc coâng trình kieán truùc vaø saéc ñeïp phuï nöõ. Shah Jehan coù khoaûng 5000 cung nöõ maø ngöôøi oâng yeâu quí nhaát laø hoaøng haäu Mumtaz Mahal. Baø hoaøng naøy chaúng may maát luùc môùi 39 tuoåi, sau khi sinh cho oâng ñöùa con thöù 14. Ñôøi cuûa Shah Jehan khoâng coøn gì vui thuù nöõa, oâng töï noùi vaø suoát 35 naêm sau khi Mumtaz Mahal cheát, oâng daønh heát thôøi giôø cho caùc coâng trình kieán truùc. Taj Mahal ñöôïc xaây döïng naêm 1659 vaø 16 naêm sau môùi hoaøn thaønh, goàm toaøn ñaù caåm thaïch traéng. Nôi ñaây coù 20.000 ngheä nhaân, keå caû thôï kheùo töø Phaùp, Y Ù, laøm vieäc. Khoaûng 1000 thôùt voi ñöôïc ñieàu veà ñaây ñeå chuyeân chôû haøng ngaøn taán ñaù. Ñaây laø moät coâng trình maø theá giôùi cho laø toaøn haûo nhaát trong kieán truùc, trong chi tieát thi coâng vaø vaät lieäu xaây döïng. Haõy ñeán gaàn vaø nhìn ngaém haøng ngaøn chi tieát treân töôøng vaùch cuûa ñieän. Ñaùng quí thay nhöõng ñoùa hoa baèng ñaù tí hon vôùi taát caû söï tinh xaûo cuûa baøn tay con ngöôøi. Toâi töôûng töôïng haøng ngaøn ngheä nhaân mieät maøi trong côn reùt muøa ñoâng cuûa Baéc AÁn vaø naéng löûa cuûa nhöõng ngaøy heø coù khi leân ñeán gaàn 50 ñoä C. Nhöõng ngheä nhaân khuyeát danh ñoù thaät ra ñaõ laøm moät ñieàu maø Thieàn toâng hay noùi, hoï ñaõ hoøa laøm moät vôùi taùc phaåm chính mình.
Ngaøy nay Taj Mahal taïi Agra laø choã khoâng theå thieáu cho moïi ai coù dòp ñeán AÁn Ñoä, moãi naêm ñeàn tieáp khoaûng 2,5 trieäu khaùch du lòch. Soá löôïng ngöôøi to lôùn ñoù voâ tình ñaõ laøm ñeàn hö haïi khoâng ít. Chæ hôi thôû cuûa khaùch ñaõ taïo neân moät ñoä aåm trong ñeàn cao tôùi möùc coù khaû naêng laøm ræ seùt caùc khung saét giöõ maët ñaù caåm thaïch. Caùc nhaân toá moâi tröôøng khaùc nhö hoùa chaát vaø khí thaûi cuõng ñeå laïi nhöõng veát tích naëng neà. Ngaøy nay xung quanh Taj Mahal trong baùn kính 100km khoâng coù nhaø maùy phaùt ñieän hay cô xöôûng cô khí vaø hoùa chaát naøo ñöôïc xaây döïng. Nhôø nhöõng bieän phaùp ñoù maø ngaøy nay ñeàn vaãn coøn giöõ ñöôïc veû ñeïp voâ song, ñaù caåm thaïch vaãn coøn traéng tinh khieát.
Toâi ñaõ ñeán Taj Mahal hai laàn ñeå ngaém taùc phaåm kieán truùc daønh cho tình yeâu vónh cöûu naøy, nhöng tieác thay khoâng coù laàn naøo vaøo ban ñeâm coù traêng. Ngöôøi ta cho raèng phaûi thaáy Taj Mahal döôùi aùnh traêng, luùc ñoù ngoâi ñeàn caåm thaïch traéng naøy seõ toaùt ra moät aùnh saùng kyø aûo. Treân ñöôøng xe bus veà laïi khaùch saïn buoåi toái toâi ngoài caïnh moät thöông nhaân ngöôøi Myõ. Khuya nay phaûi leân ñöôøng ñi chaâu AÂu, oâng taän duïng ngaøy raûnh hieám hoi hoâm nay ñeå thaêm ñeàn thôø naøy. Thaáy oâng leân ñöôøng veà nöôùc, toâi boãng nhaän ra mình khoâng coøn ham thích leân maùy bay veà Ñöùc nhö nhöõng ngaøy ñaàu nöõa, nöôùc AÁn Ñoä ñang heù môû cho toâi nhieàu ñieàu kyø dieäu.
Toâi khoâng thieáu nhöõng ngaøy raûnh roãi taïi Delhi vì phaûi löu laïi daøi ngaøy nôi ñoù, coâng vieäc ñaõ ñi vaøo giai ñoaïn trieån khai coâng trình. Ngaøy noï toâi boãng nhôù taïi sao mình khoâng tìm xem caùc di tích Phaät giaùo taïi AÁn Ñoä vaø hoûi moät baïn ñoàng nghieäp coù kinh nghieäm laâu naêm taïi ñaây xem sao, ngöôøi ñoù nhìn toâi noùi: " Phaät giaùo ñaâu coøn gì taïi ñaây nöõa, neáu raûnh thì ñi xem Red Fort ñi " . Toâi khoâng tin vaø xem laïi caùc tour du lòch quaûng caùo trong khaùch saïn, quaû nhieân khoâng thaáy ai nhaéc ñeán Phaät giaùo caû.
Phaät giaùo xuaát phaùt töø AÁn Ñoä sao nay suy taøn, ñoù laø ñieàu khoâng theå, toâi vaãn khoâng tin laø ñuùng. Ngaøy tröôùc Huyeàn Trang qua AÁn Ñoä thænh kinh vaø ngaøy nay toâi vaãn nghe caùc tu só Vieät Nam qua AÁn Ñoä hoïc trieát hoïc Phaät giaùo maø. Nghó theá nhöng toâi khoâng bieát laøm gì hôn laø ñi xem Red Fort.
Red Fort chính laø kinh thaønh do Shah Jahan xaây döïng naêm 1638. Ñoù laø moät toång theå moät thaønh quaùch ñoà soä coù dieän tích khoaûng nöûa caây soá vuoâng döïng leân baèng ñaù ong ñoû naèm ngay giöõa Delhi. Toâi nhôù maøu ñoû tía Töû Caám Thaønh cuûa Baéc Kinh. Ñôøi Shah Jahan taïi AÁn Ñoä chính laø trieàu nhaø Minh cuõng vôùi nhöõng coâng trình xaây döïng ñoà soä taïi Trung Quoác. Red Fort coù qui moâ khoâng thua keùm gì Töû Caám Thaønh nhöng neáu Töû Caám Thaønh laø qui moâ cuûa trieàu ñình coù nhieàu cung ñieän naèm rôøi nhau thì Red Fort laø haønh dinh coù tính chaát quaân söï neân coù kieán truùc nhö moät thaønh quaùch vôùi voâ soá ngoõ ngaùch thoâng thöông laãn nhau.
Theá nhöng, phía sau nhöõng böùc töôøng thaønh vó ñaïi ñoù ñaõ dieãn ra nhöõng aâm möu vaø toäi loãi, keå caû trong moät xöù suøng tín nhö AÁn Ñoä. Shah Jahan ñeå laïi cho ñôøi sau nhöõng kieán truùc taàm côõ nhöng oâng bò chính con trai cuûa mình laø Aurangzeb caàm tuø ñoaït ngoâi. Trong taùm naêm cuoái ñôøi oâng bò con mình giam ôû Agra, cuõng trong moät thaønh quaùch to lôùn. May thay oâng coøn dieãm phuùc ñöôïc ngaøy ngaøy ngaém nhìn Taj Mahal töø cung ñieän tuø nguïc cuûa mình Trong truyeàn thoáng vua chuùa AÁn Ñoä ta thaáy lòch söû laëp ñi laëp laïi nhieàu laàn chuyeän con gieát cha giaønh ngoâi.
Chuyeän con aùm ngaïi cha ñoaït ngoâi vaøng ñöôïc nhieàu bieát nhaát laø Taàn-baø-sa-la, nhaø vua trò vì nöôùc Ma-kieät-ñaø trong thôøi Phaät taïi theá. OÂng vaø hoaøng haäu veà sau bò con trai laø A-xaø-theá caàm tuø boû ñoùi ñeán cheát. Taàn-baø-sa-la laø ngöôøi theo Phaät, oâng toân troïng Ngaøi ñeán noãi khi leân nuùi Linh Thöùu thaêm Phaät, oâng luoân luoân xuoáng xe ñi boä. Toâi ñaõ töøng ñeán cung ñieän maø ngaøy xöa nghe noùi Taàn-baø-sa-la bò giam ôû ñaây, ngaøy nay chæ coøn neàn ñaù. Nôi ñaây toâi thaáy vaøi voøng saét coøn soùt laïi, ngöôøi ta cho raèng ñoù laø coøng saét cuøm chaân nhaø vua ngaøy tröôùc. Toâi khoâng tin laém vì thaät nhö theá thì ñaõ coù keû sôùm ñaùnh caép löu vaät maáy ngaøn naêm naøy naèm giöõa moät söôøn nuùi trô troïi, khoâng ai canh giöõ. Nhöng heà gì chuyeän ñoù ñuùng hay sai, ai cuõng ñaõ cheát, vaán ñeà laø moãi ngöôøi ñeå laïi nhöõng gì cho haäu theá. Ngaøy nay ngöôøi ta coøn nhaéc ñeán Taàn-baø-sa-la khi ñi thaêm vöôøn tre Truùc Laâm, quaø taëng cuûa oâng cuùng döôøng Phaät. Caû A-xaø-theá cuõng coøn ñöôïc toân troïng vì veà sau, ngöôøi con phaïm toäi nguõ nghòch ñoù ñaõ tænh ngoä vaø phuïng söï Phaät phaùp. OÂng chính laø ngöôøi xaây döïng thuyeát ñöôøng cho hoäi nghò keát taäp laàn thöù nhaát sau khi Phaät dieät ñoä.
Toäi loãi laø ñieàu khoâng theå traùnh khoûi cuûa cuoäc ñôøi laøm ngöôøi. Nhaø thô lôùn Goethe cuûa Ñöùc ñaõ töøng noùi: " Ñôøi toâi chöa gaëp ai maø toäi loãi cuûa hoï toâi khoâng theå laøm " . Khieâm toán bieát bao vaø cuõng thaúng thaén bieát bao ! Con ngöôøi sinh ra hình nhö coù moät xu höôùng nhaát ñònh seõ laøm nhöõng ñieàu naøy ñieàu noï, xaáu toát ñeàu coù. Noù phaûi tuaân thuû nhöõng xu höôùng ñoù vaø cô may cuûa noù laø qua nhöõng haønh ñoäng hay dôû cuûa mình maø ngoä ra vaøi ñieàu cho ñôøi mình. Vì neáu khoâng thoâng qua toäi loãi ñeå hieåu ngoä moät caùch thaâm saâu caùi thieän myõ ñích thöïc xuaát phaùt töø traùi tim mình thì cuoäc ñôøi xem ra khoâng coù yù nghóa gì. Neù traùnh toäi loãi, taäp laøm thieân thaàn, ñoù laø ñieàu ñaïo lyù neân laøm, nhöng cuõng deã laø böôùc ñöôøng ñi vaøo trong boùng toái cuûa ngu muoäi vaø ngaõ aùi. Ñoù laø söï sai laàm chia theá giôùi laøm hai phaïm truø toát xaáu, ñuùng sai, xem söï vaät nhö moät hình aûnh ñen traéng maø khoâng bieát raèng cuoäc ñôøi voán ñaày maøu saéc vaø thieän aùc laø moät ñieàu heát söùc töông ñoái vaø thöôøng coù nguoàn goác raát saâu xa.
Coù nhöõng haønh ñoäng cöïc aùc nhöng noù phaûi xaûy ra ñeå aên khôùp vôùi moät maéc xích naøo ñoù cuûa söï vaät, ñeå moät bieán coá khaùc xuaát hieän. Muoán hieåu nhöõng ñieàu ñoù phaûi coù moät taàm nhìn, thaáy ñöôïc nhöõng nguyeân nhaân naèm trong quaù khöù xa xoâi maø ngaøy nay noù môùi baét ñaàu troå quaû. Con ngöôøi chuùng ta chæ coù taàm nhìn cuûa moät kieáp ngöôøi, thaäm chí ñaàu oùc khoâng nhôù quaù möôøi naêm quaù khöù, theá nhöng vaãn ngaõ maïn daùm leân aùn vaø ñaùnh giaù, töôûng mình laø keû thaáu hieåu moïi vaät. Muoán hieåu ñích thöïc söï vaät phaûi hieåu gieàng moái cuûa noù maø chæ coù thaùnh nhaân thaáy taùc ñoäng cuûa nghieäp löïc qua nhieàu ñôøi nhieàu kieáp môùi ñuû khaû naêng phaùn ñoaùn. Phaät laø moät ngöôøi nhö theá vaø cuõng chính vì theá maø Ngaøi laïi laø ngöôøi khoâng leân aùn ai caû vaø chæ coù moät nuï cöôøi bí aån. Thôøi A-xaø-theá haõm haïi cha mình laø luùc Ngaøi coøn taïi theá nhöng Ngaøi ñaâu ra tay giaûi cöùu. Hoïc troø Ngaøi laø Xaù-lôïi-phaát vaø Muïc- kieàn-lieân bò aùm saùt thaûm khoác nhöng Ngaøi khoâng can thieäp. Con trai Ngaøi laø La-haàu-la cheát raát sôùm nhöng Ngaøi vaãn töï nhieân.
Chæ coù nhöõng thaùnh nhaân nhö Phaät môùi thaáy roõ doøng chaûy cuûa nghieäp vaø vì vaäy Ngaøi khoâng xen vaøo haønh ñoäng cuûa A-xaø-theá. Ngöôøi ta bieát A-xaø-theá phaïm toäi gieát cha nhöng ít ngöôøi bieát chuyeän oâng laø haäu thaân cuûa moät vò ñaïo só. Ngaøy tröôùc, vua cha laø Taàn-baø-sa-la nghe tieân tri raèng mình saép coù con trai neân cho ngöôøi ñi tìm moät vò thaùnh nhaân ñaïo cao ñöùc troïng, böùc töû vò ñoù ñeå mong thaàn thöùc ngöôøi ñoù thaùc sanh laøm con mình. Tuøy tuøng cuûa vua choïn ra vò ñaïo só noï, nhöng vò naøy chaïy troán, hoùa thaønh con thoû. Taàn-baø-sa-la cho baét con thoû treo ngöôïc, boû ñoùi ñeán cheát. Thoû ñaàu thai laøm con trai cuûa Taàn-baø-sa-la laø A-xaø-theá. Cuoái cuøng A-xaø-theá treo ngöôïc boû ñoùi vua cha, ñuùng nhö nghieäp aùc ñaõ gaây neân. Ta cuõng bieát theâm baø hoaøng haäu Vi-ñeà-hi, vôï cuûa Taàn-baø-sa-la quaù chaùn ngaùn cuoäc ñôøi laøm ngöôøi vôùi haønh ñoäng thaûm khoác cuûa con mình neân caàu xin Phaät daïy caùch thaùc sinh vaøo moät nôi " thanh tònh " . Nghe lôøi khaån caàu cuûa baø, Phaät môùi giaûng kinh A-di-ñaø vaø thuyeát veà coõi tònh ñoä. Töø ñoù ta coù theå noùi Tònh Ñoä toâng baét nguoàn töø nhöõng haønh ñoäng ngoã nghòch cuûa A-xaø-theá.
ÑEÀN BIRLA
Toâi vaãn khoâng nghó laø thuû ñoâ Delhi maø laïi khoâng coù ñeàn thaùp Phaät giaùo naøo. Ngaøy noï nghe noùi phía taây thaønh phoá coù ñeàn Birla laø nôi thôø Phaät, toâi voäi leân xe ba baùnh ñi xem thöû. ÔÛ AÁn Ñoä cuõng coù xe " tuùc-tuùc " nhö cuûa Thaùi Lan, xe ñöa toâi ñeán moät ngoâi ñeàn ñoà soä caùch quaõng tröôøng Connaught chöøng hai caây soá, ñoù laø ñeàn Lakshmi-Narayan. Ñeàn naøy do moät gia toäc phuù thöông teân Birla xaây naêm 1938 neân thöôøng mang teân ñeàn Birla. Birla vaø Tata laø hai gia toäc raát giaøu coù vaø theá löïc cuûa AÁn Ñoä töø caû traêm naêm nay, chuyeân buoân baùn vaûi voùc tô luïa. Taïi chaân ñeàn, aán töôïng ñaàu tieân laøm toâi thuù vò laø haøng ngaøn giaøy deùp cuûa khaùch thaäp phöông ngoån ngang naèm döôùi chaân baäc caáp. Hoï phaûi côûi giaøy deùp khi vaøo ñeàn, ñoù laø ñieàu bình thöôøng, nhöng sao khoâng ai sôï bò maát caép trong moät xöù ngheøo nhö AÁn Ñoä. Hieån nhieân laø taïi ñaây cuõng coù ñaïo chích nhö moïi nôi treân theá giôùi nhöng xem ra nhöõng tay laøm aên baát thieän cuõng bieát sôï thaùnh thaàn. Ñeàn Birla coù theâm ñieàu ñaëc bieät, ñoù laø giaøy deùp cuûa ngöôøi nöôùc ngoaøi ñöôïc giöõ rieâng vaø khuoân maët cuûa toâi xem ra khoâng gioáng ngöôøi baûn xöù neân ban baûo veä ñöa toâi vaøo phoøng ñaëc bieät, nhaõ nhaën yeâu caàu côûi giaøy vaø toâi ñöôïc ñi chaân traàn treân ñaù caåm thaïch maùt laïnh. Nhìn nhöõng baäc caáp baèng ñaù phaàn lôùn bò moøn ôû giöõa, toâi môùi hay ñaây laø moät choã haøng ngaøn haøng vaïn ngöôøi ñeán chieâm baùi.
Nhöng ôû ñaây ñaâu coù thôø Phaät, ñoù laø caûm nhaän ñaàu tieân cuûa toâi. Ngöôïc laïi phaàn lôùn caùc töôïng ñeàu trình baøy moät vò nöõ thaàn töôi cöôøi, coù saéc ñeïp haáp daãn, thaân hình troøn tròa. Theá nhöng ñi quanh trong ñeàn chính, toâi nhaän ra caùc böùc bích hoïa treân töôøng cuõng coù trình baøy lòch söû ñöùc Phaät cuõng nhö söï tích tieàn thaân cuûa Ngaøi. Ñaây roõ laø moät ñeàn thôø AÁn Ñoä giaùo vì böùc töôïng quan troïng nhaát laø töôïng thaàn Krishna vôùi boán khuoân maët nhìn ra boán phía. Nhöng taïi sao ñeàn naøy laïi mang teân Lakshmi, laïi nhaéc ñeán Phaät Thích-ca, laïi coù moät caùi chuoâng ñoàng raát lôùn ñuùc theo kieåu Phaät giaùo Trung Quoác? Toâi ñang laïc giöõa moät röøng ngöôøi ñang thì thaàm khaán vaùi, aùo quaàn töôi ñeïp. Cuõng may laø ngoâi ñeàn boán phía thoâng gioù neân khaùch haønh höông khoâng bò ngoäp muøi höông khoùi, nhôø theá ta coù theå ôû laâu nhìn ngaém. Ñaây laø laàn ñaàu tieân toâi tieáp xuùc vôùi AÁn Ñoä giaùo vaø ñaëc tröng cuûa toân giaùo naøy laø thôø phuïng voâ soá thaàn thaùnh maø Lakshmi laø moät vò nöõ thaàn.
Lakshmi laø vò thaàn töôïng tröng cho saéc ñeïp vaø haïnh phuùc. Baø laø vôï cuûa thaàn saùng taïo Vishnu, meï cuûa thaàn Kama maø Kama thì chuû tình yeâu vaø nhuïc caûm. Theo truyeàn thuyeát, baø sinh ra töø soùng, khi bieån caû bò A-tu-la phaù phaùch, coù saéc ñeïp kieàu dieãm, tay caàm hoa sen. Lakshmi cuõng laø thaàn cuûa giaøu sang haïnh phuùc neân ñöôïc ngöôøi AÁn Ñoä hay khaån caàu. Vì theá töôïng cuûa Lakshmi dieãn taû moät phuï nöõ sang troïng dieãm leä vaø caän nhaân tình. Coù leõ ñoù chính laø lyù do taïi sao ñeàn Birla luùc naøo cuõng ñoâng nhö ngaøy hoäi.
Khaùch haønh höông thaêm ñeàn Birla xem ra khoâng maáy ai ñeå yù ñeán caùc bích hoïa noùi veà ñaïo Phaät. Ñoái vôùi tín ñoà AÁn Ñoä giaùo, Phaät Thích-ca chæ laø moät daïng taùi sinh cuûa thaàn Vishnu. Nhaø thöông nhaân Birla chuû tröông ñöa moïi thaàn thaùnh vaøo ñeàn ñeå ai cuõng ñöôïc thôø cuùng vaø khaùch haønh höông muoán caàu khaån ñeán ai cuõng ñöôïc.
Nhöõng ñieàu vöøa noùi nghe qua raát taàm thöôøng nhöng ñoù laø ñieàu ta caàn bieát khi ñeán AÁn Ñoä vaø khi muoán tìm hieåu veà AÁn Ñoä giaùo. AÁn Ñoä laø moät xaõ hoäi cuûa toân giaùo, khaép nôi ñeàu mang nhöõng daáu aán khaùc nhau cuûa toân giaùo. Thuû Töôùng ñaàu tieân cuûa AÁn Ñoä laø Jawaharlal Nehru ñaõ töøng noùi: " AÁn Ñoä laø nhaø thöông ñieân, laø vieän taâm thaàn cuûa caùc toân giaùo " , oâng khoâng noùi ñuøa haún vaø dó nhieân cuõng khoâng heà khinh mieät. Ñoù laø nôi maø caùc truyeàn thoáng toân giaùo toàn taïi song haønh vôùi nhau, trong ñoù AÁn Ñoä giaùo chieám vò trí then choát. AÁn Ñoä giaùo khaùc haún caùc toân giaùo lôùn treân theá giôùi ôû choã noù khoâng coù moät giaùo chuû, moät vò saùng laäp maø ñaây laø moät heä thoáng trieát lyù ñoà soä thaønh hình qua nhieàu ngaøn naêm. Trong neàn toân giaùo naøy ta coù theå tìm thaáy caùc vò thaùnh nhaân minh trieát nhaát cuûa nhaân loaïi cuõng nhö nhöõng nieàm tin non nôùt nhaát cuûa con ngöôøi. Theá nhöng ñieàu then choát chung cuûa AÁn Ñoä giaùo laø hoï tin nôi moät theå tính sieâu vieät naèm treân moïi hình töôùng, theå tính ñoù laø nguoàn goác cuûa moïi hieän töôïng, laø theå ñích thöïc cuûa moïi daïng thaùnh thaàn. Vì nhöõng leõ ñoù maø moïi thaùnh thaàn khoâng heà laøm tín ñoà AÁn Ñoä giaùo laïc loái, khoâng ai caïnh tranh chöôùng ngaïi vôùi ai, taát caû ñeàu laø theå hieän cuûa theå tính ñoù, taát caû ñeàu qui veà moät moái.
Nhieàu nhaø Phaät hoïc phöông Taây coi ñaïo Phaät laø moät phaùt bieåu môùi cuûa AÁn Ñoä giaùo, xeáp ñöùc Phaät laø " nhaø pheâ phaùn "hay " ngöôøi caûi caùch " cuûa toân giaùo naøy. Ñeå truyeàn baù giaùo phaùp cuûa mình, ñöùc Phaät laø ngöôøi laáy laïi nhieàu khaùi nieäm cuûa AÁn Ñoä giaùo nhö nghieäp löïc, söï taùi sinh, voâ minh, nhöng ñoàng thôøi Ngaøi trình baøy nhöõng noäi dung môùi veà voâ ngaõ, veà tính Khoâng, veà trung ñaïo. Do ñoù maø caùch xeáp loaïi coi Phaät giaùo laø moät " nhaùnh " cuûa AÁn Ñoä giaùo coù theå ñuùng veà maët phaân tích nhöng theo toâi, ñieàu quan troïng laø hieåu ñöôïc yù nghóa cuûa söï xuaát hieän caùc thaùnh nhaân treân traùi ñaát, hieåu thoâng ñieäp cuûa caùc vò ñoù cho con ngöôøi.
Ñoái vôùi tín ñoà AÁn Ñoä giaùo, Phaät Thích-ca laø moät daïng cuûa thaàn Vishnu, moïi thaùnh nhaân trong moïi thôøi ñaïi coù leõ ñoái vôùi hoï cuõng theá thoâi. Ñoái vôùi AÁn Ñoä giaùo, Brahman laø thöïc theå cuoái cuøng vuõ truï, laø caùi maø Phaät giaùo goïi laø Phaùp thaân, Laõo giaùo goïi laø Ñaïo. Phaät hay caùc thaùnh nhaân xöa nay laø hieän thaân cuûa theå tính saùng laùng, dieäu duïng vaø cuõng raát töø bi ñoù, caùc vò laø nhöõng öùng hoùa thaân xuaát hieän laøm ñaïo sö cho trôøi vaø ngöôøi. Caùc vò thaày ñoù sinh ra thôøi naøo thì phaûi mang y phuïc, phaûi noùi ngoân ngöõ, phaûi theo phong tuïc cuûa ngöôøi ñöông thôøi, hoï phaûi laøm sao cho ngöôøi ñôøi hieåu mình môùi coù theå giaùo hoùa. Caùc vò ñoù coù theå laø vua chuùa nhö Phaät Thích-ca, laø ngöôøi chòu cöïc hình nhö Chuùa Jesus, laø nhaø du ca nhö Milarepa. Ngaøy nay caùc vò ñoù cuõng coù theå ñang xuaát hieän döôùi daïng cuûa nhaø khoa hoïc, ngöôøi ngheä só, keû ñieân khuøng..., hoï khoâng nhaát thieát phaûi caïo ñaàu, phaûi maëc aùo quaàn tu só vaø khoâng caàn ngöôøi ñôøi bieát ñeán. Chæ " Phaät môùi nhaän ra Phaät, boà-taùt môùi nhaän ra boà-taùt ". Sai laàm thay khi ta döïa vaøo con ngöôøi - duø ñoù laø nhöõng vò giaùo chuû - maø tranh chaáp hôn thua, boû queân noäi dung giaùo lyù. Ñöùc Phaät ñaõ daïy töø hôn hai möôi laêm theá kyû tröôùc trong " boán y cöù ", laø " y phaùp baát y nhaân ", haõy laáy noäi dung giaùo lyù laøm chuaån. Vaø giaùo lyù AÁn Ñoä giaùo, cuõng nhö Phaät giaùo, cuõng nhö moïi neàn minh trieát cuûa chaâu AÙ ñeàu tin raèng, theá giôùi naøy laø daïng xuaát hieän cuûa moät thöïc theå khaùc maø töï tính cuûa noù laø nhaát nhö, sieâu vieät treân taát caû moïi daïng hieän töôïng vaø tö duy.
Ñöôïc ñi chaân traàn treân ñaù caåm thaïch maùt laïnh, toâi thaáy mình ñaõ queân coâng vieäc thöông nhaân ñaày phieàn toaùi, loøng toâi ñaày caûm höùng taâm linh. Treân ñöôøng ra ñeàn, nöõ thaàn Lakshmi nhìn toâi töôi cöôøi, hình nhö baø chuùc toâi giaøu sang haïnh phuùc. Ñi xuoáng baäc caáp ñaày giaøy deùp, toâi bò khoùi xaêng cuûa xe " tuùc tuùc " keùo veà thöïc taïi. Theá nhöng toâi chöa leân xe voäi vì caïnh ñeàn Birla coù moät ngoâi ñeàn nhoû, noù ñoät nhieân kích thích söï chuù yù cuûa toâi. Toâi muoán vaøo xem.
Thì ra ñoù laø moät ngoâi ñeàn Phaät giaùo khoâng ai lui tôùi vaø xem ra toâi laø khaùch duy nhaát vaøo thaêm ñeàn hoâm ñoù. Toâi nghó khoâng sai, Phaät giaùo chöa hoaøn toaøn dieät vong treân ñaát AÁn. Toâi deø daët ñi vaøo giöõa hai haøng caây nhoû nhö caây traø cuûa ta. Trong ñeàn, giöõa moät toøa nhaø nhoû hình vuoâng boán beà môû cöûa, moät böùc töôïng Thích-ca baèng ñoàng ñen ngoài yeân laëng mæm cöôøi trong aùnh neán môø, ngoaøi kia laø tieáng huyeân naùo cuûa tín ñoà ñang caàu giaøu sang vaø nhan saéc. Toâi thaáy loøng tónh laëng, xung quanh toâi laø nhöõng böùc bích hoïa veà cuoäc ñôøi ñöùc Phaät maø noäi dung toâi ñaõ bieát qua. Chæ caùch ñeàn Birla maáy böôùc maø toâi nhö ñi qua moät theá giôùi khaùc, nôi ñaây toâi töï ñoäng nhôù raèng khoâng coù gì baáp beânh vaø choùng phai nhaït hôn tieàn baïc vaø saéc ñeïp. Toâi ngaém töôïng Phaät, Ngaøi mæm cöôøi bí aån, hình nhö Ngaøi nhìn vaøo beân trong ñeå thaáy beân ngoaøi vaø vì theá nhìn cuoäc ñôøi moät caùch hoùm hænh. Vò truï trì chuøa tieáp toâi, vui möøng bieát toâi laø ngöôøi Vieät Nam, oâng ñaõ gaëp caùc tu só ngöôøi Vieät ñi töø mieàn Nam gaàn 30 naêm tröôùc. Bieát toâi laø thöông nhaân xem ra oâng ngaïc nhieân sao khoâng thaáy toâi khaån caàu vò nöõ thaàn cuûa phuù quí beân kia ñeàn maø laïi ñeán ñaây thaép moät neùn höông tröôùc töôïng ñoàng ñen. Coù leõ vì theá maø oâng quí toâi, taëng nhieàu saùch vôû vaø giôùi thieäu vôùi caùc vò tu só treû tuoåi ngöôøi Nepal ñang hoïc taäp trong ñeàn. Hoài ñoù toâi khoâng heà ngôø laø gaàn möôøi naêm sau mình seõ ñi Nepal thaêm queâ höông ñöùc Thích-ca.
[ Trôû Veà ]