|
|
|
| Döôùi caùnh
maùy bay laø moät vuøng sa maïc traéng
xoùa. Maùy bay toâi ñi ñang bay töø
phía taây ñeán Trung Quoác, vuøng
ñoù chính laø sa maïc Gobi meânh
moâng. Trong vuøng ñaát töôûng
nhö khoâng ngöôøi ñoù coù
moät con ñöôøng nhoû ñöôïc
thieát laäp töø ñaàu coâng
nguyeân, ñoù laø moät truïc loä
meänh danh laø "Con ñöôøng tô
luïa".
Ñoù laø moät con ñöôøng cuûa thöông nhaân noái lieàn ñoâng taây hai phía. Nhöng taïi sao laø "tô luïa" ? Ngöôøi Trung Quoác coù haân haïnh laø keû ñaàu tieân tìm ra pheùp troàng daâu nuoâi taèm laáy luïa töø theá kyû thöù ba tröôùc coâng nguyeân vaø xuaát khaåu moùn haøng möôït maø naøy qua phía taây cho caùc baø meänh phuï vuøng Ñòa Trung Haûi. Con ñöôøng tô luïa ñöôïc xaây döïng khoaûng trong theá kyû thöù nhaát, baét ñaàu taïi Tröôøng An. Taïi Trung Quoác thì noù ñöôïc noái theâm ñeán Baéc Kinh vaø Thaønh Ñoâ coøn veà phía taây thì noù chaïy ngang Lan Chaâu, Vuõ Uy, Töûu Tuyeàn, Ñoân Hoaøng, Ngoïc Moân quan. Sau Ngoïc Moân thì noù chia laøm hai ñöôøng nam baéc maø ngöôøi Trung Quoác goïi laø baéc Taây Vöïc vaø nam Taây Vöïc. Ñöôøng phía baéc chaïy ngang Turfan, Korla, Kutscha. Ñöôøng phía nam chaïy qua Charchan, Chotan. Hai ñöôøng nam baéc reû ra nhaèm traùnh sa maïc Takla Makan, laïi gaëp nhau taïi Kaschgar (Sô Laëc), ngaøy nay naèm trong laõnh thoå Trung Quoác. Ñaëc bieät con ñöôøng phía nam coù moät nhaùnh ñi veà phía nam höôùng AÁn Ñoä. Ñoù laø moät nhaùnh ñöôøng thuù vò seõ noùi ñeán sau. Sau ñoù ñöôøng laïi chaïy qua Tadschikistan, Kasachstan, Usbekistan ñeå ñeán Merv (ngaøy nay thuoäc nöôùc Turkmenian) vaø chaïy veà höôùng Iran, Irak, Syrie, cho ñeán Ñòa Trung haûi. Thöông laùi ñöôøng daøi ngaøy xöa ñi töø Trung Quoác, mang theo tô luïa ñi baùn vaø mang veà laïi hoät gioáng, höông lieäu, ñaù quí vaø caû ngöïa töø AÙ-raäp. Hoï ñi moät chuyeán nhö theá maát ñeán saùu tôùi taùm naêm môùi veà ñeán nhaø. Treân ñöôøng veà nhaø hoï coøn mang moät vaøi thöù kyø laï, trong ñoù coù kinh saùch, noùi veà Phaät giaùo, Hoài giaùo… Khoaûng suoát möôøi theá kyû sau coâng nguyeân, con ñöôøng tô luïa naøy bò chieán tranh cuûa caùc nöôùc Baéc AÙ ñe doïa neân maát vai troø quan troïng nhöng ñeán thôøi Moâng Coå trong theá kyû 12, 13 noù laïi ñöôïc phuïc hoài neân Marco Polo môùi ñi ñöôïc töø Venedig ñeán Trung Quoác trong theá kyû 13. Treân con ñöôøng tô luïa ñaày hieåm nguy ñoù khoâng phaûi chæ coù thöông nhaân vaø keû thaùm hieåm maø coøn coù moät soá ngöôøi khaùc maø Trung Quoác goïi laø "Phaïm Taêng". Ngaøy nay lòch söû truyeàn baù Phaät giaùo töø AÁn Ñoä qua Trung Quoác ñaõ naèm trong boùng toái cuûa lòch söû, nhöng ñieàu xem ra chaéc chaén nhaát laø coù hai "Phaïm taêng" teân laø Ca-dieáp Ma-ñaèng vaø Truùc Phaùp Lan theo con ñöôøng tô luïa naøy ñeán Trung Quoác naêm 67 sau coâng nguyeân. Hai vò naøy môùi ñi nöûa ñöôøng ñaõ ñöôïc söù giaû tieáp ñoùn troïng haäu. Söù giaû ñoù laø moät ñoaøn 18 ngöôøi cuûa nhaø vua Haùn Minh Ñeá, vò naøy naèm moäng maø thaáy "ngöôøi vaøng" ñaày aùnh saùng töø phöông taây tôùi. Haùn Minh Ñeá cho ñoaùn moäng thì môùi hay coù thaùnh nhaân xuaát hieän ôû phía taây. Vua sai söù giaû qua Taây Vöïc ñeå cung thænh töôïng Phaät, khoâng ngôø gaëp caû töôïng laãn kinh do hai vò taêng só ñoù taûi baèng ngöïa traéng. Vua cho laäp chuøa ñeå thôø, teân chuøa laø Baïch Maõ töï ñeå nhôù ñeán caùc con ngöïa traéng vaø boä kinh ñaàu tieân ñöôïc dòch ra laø "Töù thaäp nhò kinh". Baïch Maõ töï laø ngoâi chuøa ñaàu tieân cuûa Trung Quoác, kieán laäp naêm 68, ngaøy nay vaãn coøn, caùch Laïc Döông 9km veà höôùng ñoâng.
H 24 : …… Loä trình cuûa Huyeàn Trang vaø cuõng laø ñoaïn chính cuûa con ñöôøng tô luïa. OÂng baét ñaàu ñi töø Tröôøng An (Ch’angan). Trong chuyeán ñi AÁn Ñoä, oâng laáy ñöôøng phía baéc. Veà laïi Trung Quoác, oâng laáy ñöôøng phía nam [1] Sau Ca-dieáp Ma-ñaèng vaø Truùc Phaùp Lan, nhieàu phaïm taêng cuõng baèng con ñöôøng tô luïa tieáp tuïc ñeán Trung Quoác nhö An-theá-cao ñeán Laïc Döông naêm 147, Cöu-ma-la-thaäp ñeán Tröôøng An naêm 401. Cuõng trong thôøi ñaïi ñoù coù moät keû ñi ngöôïc töø ñoâng sang taây ñeå haønh höông vaø tìm kieám kinh ñieån. Ñoù laø Phaùp Hieån, rôøi Tröôøng An naêm 399, ñeán AÁn Ñoä tham baùi taát caû caùc thaùnh tích vaø 15 naêm sau môùi chòu trôû veà coá höông. Veà nhaø Phaùp Hieån dòch kinh vaø vieát taäp kyù söï "Phaät quoác kyù". Phaùp Hieån coøn laøm moät vieäc nöõa raát khaùc thöôøng laø oâng laáy ñöôøng bieån trôû veà, ñoù laø ñöôøng rôøi Calcutta, gheù thaêm Tích Lan, ñi voøng xuoáng phía nam ñaûo Sumatra, ngöôïc leân bieån ñoâng cuûa Vieät Nam, laùch giöõa luïc ñòa Trung Quoác vaø Ñaøi Loan maø trôû veà Thanh Chaâu mieàn ñoâng baéc. Hôn hai traêm naêm sau, nhö chuùng ta ñaõ bieát, döôùi thôøi nhaø Ñöôøng thònh trò, laïi coù moät thanh nieân khoâi ngoâ 26 tuoåi teân laø Huyeàn Trang nhaém con ñöôøng tô luïa ra ñi veà phía taây. Möôøi saùu naêm sau, oâng laïi trôû veà baèng con ñöôøng boä ñoù, ñem theo hôn 500 boä kinh, veà ñeán Ñoân Hoaøng cuoái naêm 644. Taïi ñoù oâng vieát thö thænh caàu Ñöôøng Thaùi Toâng [2] tha toäi ngaøy xöa ñaõ vöôït bieân ra ñi khoâng ñôïi pheùp vua. Vua tha loãi vaø Huyeàn Trang duøng heát 20 naêm cuoái cuûa ñôøi mình ñeå dòch kinh. Cuøng vôùi Cöu-ma-la-thaäp, Huyeàn Trang ñaõ ñi vaøo lòch söû Phaät giaùo Trung Quoác nhö nhöõng nhaø dòch kinh vó ñaïi nhaát vôùi moät trình ñoä vaên chöông taùc tuyeät vaø noäi dung chính xaùc. Naêm 664 ñang dòch kinh Baùt-nhaõ, thaáy ñaõ ñeán giôø töø bieät, oâng ñeán chuøa leã baùi laàn cuoái roài ngoài kieát giaø tòch dieät. Tröôùc ñoù vaøi giôø oâng nhaän linh aûnh seõ sinh vaøo trôøi Ñaâu-suaát nghe Di-laëc giaûng phaùp. Con ñöôøng
tô luïa ! Ai ñaõ nghó ra ngöôi,
ñoù laø thöông nhaân ñi buoân
baùn kieám lôøi hay coù ai chuû
taâm xaây döïng ra noù ñaàu
coâng nguyeân naøy ñeå môû
ñöôøng cho Ca-dieáp Ma-ñaèng,
Truùc Phaùp Lan, An-theá-cao, Cöu-ma-la-thaäp,
Phaùp Hieån, Boà-ñeà Ñaït-ma,
Huyeàn Trang vaø voâ soá nhöõng
taêng só khaùc, ñöa Phaät giaùo
vaøo Trung Quoác ?
|
|
|
| Vieäc ñaàu
tieân phaûi laøm khi ñeán Baéc
Kinh laø toâi ñi xem Tröôøng thaønh.
Ngaøy nay du khaùch, thöông nhaân hay chính
trò gia ai ñeán thuû ñoâ Trung
Quoác cuõng ñeàu tham quan Vaïn lyù
tröôøng thaønh vì coâng trình
ñoà soä ñoù laø bieåu töôïng
cuûa xöù sôû vó ñaïi naøy.
May thay noù khoâng naèm quaù xa Baéc
Kinh, chæ caùch khoaûng 80km neân du khaùch
ai cuõng ñeán ñöôïc.
Theo nhieàu taøi lieäu, coâng trình naøy ñaõ ñöôïc baét ñaàu xaây döïng trong khoaûng giöõa theá kyû thöù 8 vaø thöù 5 tröôùc coâng nguyeân. Ñeán thôøi Chieán Quoác (475-221) noù ñöôïc caùc nhaø vua thôøi ñoù tieáp tuïc tu boå ñeå phoøng veä choáng "rôï Hung Noâ" vaø caùc "boä laïc Taây Vöïc". Trung Quoác ñöôïc Taàn Thuûy Hoaøng thoáng nhaát naêm 221 tröôùc coâng nguyeân, oâng laø ngöôøi cho hoaøn thaønh Tröôøng thaønh thaønh moät daõy lieàn laïc daøi treân 5000km. Döôùi thôøi nhaø Haùn (khoaûng 200 naêm tröôùc vaø sau coâng nguyeân), Tröôøng thaønh ñöôïc phaùt trieån ñeán 10.000km, daøi hôn "vaïn lyù". Trong ñôøi nhaø Minh (1368-1644), Tröôøng thaønh ñöôïc tu boå theâm vaø giöõ hình theå ñoù ñeán ngaøy hoâm nay. Qua thôøi gian, Tröôøng thaønh ñaõ hö haïi nhieàu nhöng coâng trình to lôùn naøy cho thaáy yù chí gheâ gôùm cuûa caùc vöông trieàu cuõng nhö coâng lao ñaày moà hoâi vaø xöông maùu cuûa nhaân daân Trung Quoác. Ngaøy nay Tröôøng thaønh daøi khoaûng 6700km, chaïy qua Hoà Baéc, Thieân Taân, Baéc Kinh, Sôn Taây, Noäi Moâng, Ninh Haï, Thieåm Taây vaø Cam Tuùc. Gaàn Baéc Kinh coù moät choã deã leân Tröôøng thaønh, ñoù laø Cö Dung quan. Ñaây laø choã Taàn Thuûy Hoaøng kieán laäp nhieàu laøng daân cö sau khi ñaõ hoaøn thaønh Tröôøng thaønh nhöng ngaøy nay caùc thò traán ñoù khoâng coøn toàn taïi. Toâi ñeán ñaây, leo Tröôøng thaønh vaø caûm nhaän caùi vó ñaïi cuûa moät coâng trình lôùn trong moät xöù sôû lôùn. Nhöõng baäc caáp ôû ñaây thöôøng cao hôn nöûa meùt, chæ vieäc leo leân moät ñoaïn cuûa Tröôøng thaønh ñaõ ñuû meät, khoâng caàn noùi ñeán chuyeän xaây döïng chuùng. Laøm sao ngöôøi xöa coù theå ñöa nhöõng taûng ñaù to lôùn leân nhöõng ñoä cao nhö theá vaø khoâng phaûi chæ daøi vaøi chuïc caây soá nhö taïi Vöông Xaù cuûa Taàn-baø-sa-la [3] maø caû vaïn daëm treân nhöõng söôøn nuùi cao ? Veà sau khi ñi khaép Trung Quoác, toâi hay nhôù laïi caùi vó ñaïi cuûa Tröôøng thaønh ñeå thaáy moät ñieàu: ñaây laø moät nöôùc lôùn vaø daân nöôùc ñoù khoâng chòu noåi nhöõng gì coù kích thöôùc nhoû beù. Ñoù laø moät nöôùc coù raëng Hy-maõ vôùi nhöõng ñænh nuùi cao nhaát theá giôùi, quanh naêm tuyeát phuû. Ngay taïi Töù Xuyeân maø nuùi cuûa hoï ñaõ cao hôn 7000m. Nuùi non cuûa Trung Quoác khoâng phaûi chæ huøng vó, noù laø suoái nguoàn cuûa thô vaên, cuûa ngheä thuaät vaø cuûa ñaïo giaùo. Nhöõng böùc tranh thuûy maëc chuùng ta hay thaáy khoâng heà laø söï hö caáu cuûa caùc hoïa só, chuùng ñuùng thöïc nhö theá, vôùi maây, vôùi nuùi vaø vôùi nhöõng caên nhaø tí hon treân ñænh. Soâng cuûa hoï laø nhöõng con soâng vôùi nguoàn chaûy maõnh lieät, nöôùc soâng laø "thieân thöôïng thuûy", phaùt khôûi töø cao nguyeân Taây Taïng, baêng nuùi non chaûy veà ñoâng haûi. Döông Töû Giang (Tröôøng Giang) laø soâng daøi nhaát chaâu AÙ vôùi 6600km, laø nguoàn soáng cuûa maáy traêm trieäu daân töø taây sang ñoâng. Hoà cuûa Trung Quoác keå chung thì leân ñeán 2000 hoà, töø caùc hoà nöôùc maën ít ngöôøi bieát ñeán ôû caùc vuøng cao nguyeân Taây Taïng, Thanh Haûi cho ñeán caùc hoà nöôùc ngoït mieàn ñoàng baèng tieáng taêm nhö Ñoäng Ñình Hoà, Ñaïi Hoà. Ñaát cuûa Trung Quoác quaù meânh moâng neân tuy bôø bieån cuûa hoï daøi ñeán 20.000km nhöng thöïc teá toaøn boä ñôøi soáng dieãn ra trong vuøng ñaïi luïc vôùi soâng vaø hoà. Ñoái vôùi Trung Quoác thì "taùi xuaát giang hoà" ñaõ laø haï sôn veà laïi vôùi theá giôùi roài, hoï khoâng caàn noùi tôùi bieån. Neàn vaên hoùa Trung Quoác laø moät caùi noâi cuûa vaên minh loaøi ngöôøi, ñoù laø moät quaù trình naêm saùu ngaøn naêm, ngöôøi ngaøy nay khoâng sao doø tôùi ñaùy. Töø boán naêm theá kyû tröôùc coâng nguyeân ôû ñoù ñaõ ra ñôøi boä Kinh Dòch vôùi tham voïng tìm hieåu vaø veõ neân ñöôøng ñi cuûa taïo hoùa. Cuõng töø tröôùc coâng nguyeân, coù leõ cuøng thôøi vôùi ñöùc Thích-ca taïi AÁn Ñoä vaø Heraclitus taïi Hy Laïp, hai thaùnh nhaân vó ñaïi ra ñôøi, ñoù laø Khoång Töû vaø Laõo Töû, ñaïi dieän hai cöïc aâm-döông tieâu bieåu cuûa tö töôûng Trung Quoác. Ngöôøi thì luaän veà hoaït ñoäng vaø traät töï xaõ hoäi, keû thì aùm chæ ñöôøng ñi maàu nhieäm cuûa ñaïo, taäp hôïp trieát hoïc Trung Quoác trong moät toång theå lyù töôûng "noäi thaùnh ngoaïi vöông chi ñaïo". Ñoù laø moät ñaát nöôùc vôùi nhöõng con ngöôøi coù nhöõng giaác mô kyø laï, döôùi tay hoï phaûi phaùt sinh nhöõng coâng trình vónh vieãn, nhöõng döï aùn xaây döïng ngaát trôøi, nhöõng cuoäc phaù huûy taän goác maø Taàn Thuûy Hoaøng vôùi Vaïn lyù tröôøng thaønh vaø vieäc ñoát saùch, choân soáng hoïc troø chæ laø moät thí duï xöa cuõ. "Ngu Coâng dôøi nuùi" khoâng heà laø moät chuyeän ñuøa vôùi hoï, xöa cuõng nhö nay, hoï saün saøng laøm nhieàu ñieàu ñoäi ñaù vaù trôøi. Vaø trong thôøi ñaïi ngaøy nay coâng trình tieâu bieåu cho ñaàu oùc ñoù laø ñaäp thuûy ñieän taïi Tröôøng Giang tam hieäp. Trong lòch söû Trung Quoác coù moät nhaø du khaûo noåi tieáng, ñoù laø Töø Haø Khaùch [4]ngöôøi ñôøi nhaø Minh. Suoát cuoäc ñôøi, oâng ñi ñöôïc "nöûa nöôùc Trung Quoác". Töø ñôøi nhaø Minh ñeán nay Trung Quoác ñaõ roäng hôn nhieàu, Töø Haø Khaùch coù soáng laïi cuõng chæ ñöôïc ñöôïc moät phaàn. Ngaøy nay nöôùc Trung Quoác bao goàm moät luïc ñòa khoång loà vöôn daøi töø ñoâng haûi ñeán phía taây taän caùc nöôùc coäng hoøa cuûa Lieân Xoâ cuõ, töø mieàn bình nguyeân Hoaøng haø ñeán cao nguyeân Taây Taïng. Trong ñaát nöôùc naøy ngoaøi Haùn toäc coøn bieát bao daân toäc khaùc nhö Maõn Chaâu, Taây Taïng, Moâng coå. Beân caïnh caùc neàn trieát hoïc cuûa Khoång Laõo, Trung Quoác ñaõ thu nhieáp Phaät Giaùo, bieán toân giaùo naøy thaønh moät heä tö töôûng haàu nhö ñaëc thuø cuûa hoï. Moät daân toäc nhö theá thì coøn laâu môùi chaáp nhaän moät tö töôûng ngoaïi bang laøm chuû ñaïo cho neàn hoïc thuaät cuûa mình. Laøm sao moät trieát hoïc phöông taây, duø mang maøu saéc gì, coù theå laøm hoï lung lay. Laøm sao moät nöôùc laùng gieàng phöông baéc, duø nhaát thôøi giaøu maïnh hôn hoï, coù theå laøm hoï chòu thua keùm. Ñaàu theá kyû hai möôi laø thôøi kyø ñaùnh daáu moät giai ñoaïn ñaùng ñau buoàn cuûa hoï. Hoï môû maét vaø xaáu hoå nhìn thaáy moät ñaát nöôùc bò xaâu xeù, moät yù thöùc heä xa laï leân ngoâi, moät neàn kinh teá ngheøo naøn trì treä, moät neàn khoa hoïc kyõ thuaät laïc haäu. Khoâng coøn nghi ngôø gì, haûo haùn cuûa Trung Quoác seõ ñöa nöôùc hoï caát caùnh trong theá kyû 21. Nhieàu hieän töôïng ñaëc bieät ñang baùo hieäu söï chuyeån bieán ñoù, trong ñoù coù caû söï phuïc höng cuûa Phaät giaùo taïi Trung Quoác. |
|
|
| Baéc Kinh laø
kinh ñoâ cuûa ba trieàu ñaïi Nguyeân,
Minh, Thanh töø theá kyû thöù 13.
Ñoù laø ba trieàu ñaïi toân
suøng ñaïo Phaät neân taïi Baéc
Kinh vaø caùc vuøng phuï caän ta thaáy
coøn voâ soá chuøa chieàn. Theá
nhöng trong caùc chuøa ñoù coù
moät nôi ñaëc bieät, ñoù laø
Linh Quang töï, nôi thôø moät chieác
raêng cuûa Phaät.
Ñöôïc xeáp trong soá Baùt ñaïi töï naèm phía taây Baéc Kinh, Linh Quang töï chæ laø moät ngoâi chuøa nhoû vôùi moät ngoâi thaùp gaïch cao 51m. Treân taàng thöù hai cuûa thaùp laø choã thôø moät chieác raêng cuûa Phaät. Toâi ñöôïc leân chieâm baùi baûo vaät voâ song naøy sau khi ñi nhieãu nhieàu voøng quanh thaùp. Raêng ñöôïc chöùa trong moät baûo thaùp nhoû baèng vaøng, sau "cöûa" cuûa thaùp laø moät ñoùa sen cuõng baèng vaøng vaø treân ñoù laø raêng Phaät. Döôùi aùnh saùng, chieác raêng naèm treân hoa sen hieän ra huyeàn aûo, toâi thaáy raêng to hôn bình thöôøng, deã chöøng phaûi baèng ngoùn tay caùi.
"Ñöùc Theá Toân duøng löïc ñaïi bi laøm naùt thaân kim cöông thaønh voâ soá caùc haït xaù lôïi nhoû, chæ coù boán raêng nanh laø coøn nguyeân veïn". Ñoù laø moät caâu ta ñoïc ñöôïc trong "Ñaïi baùt Nieát-baøn kinh" [5], phaåm Cuùng döôøng xaù lôïi. Trong phaåm ñoù ta coøn thaáy theâm: "Thieân Ñeá laáy moät raêng nanh xaù lôïi cuûa Phaät ôû beân phaûi haøm treân, ñem veà thieân cung xaây thaùp cuùng döôøng…Luùc ñoù coù hai con quæ La-saùt aån thaân sau löng Ñeá Thích, neân khoâng ai nhìn thaáy. Hai quæ laáy troäm ñöôïc moät caëp raêng nanh xaù lôïi". Khaù khen cho quæ La-saùt, chuùng cuõng bieát quí troïng xaù-lôïi neân môùi ñi aên troäm. Theá nhöng chuùng bò moät vò töôùng nhaø trôøi röôït theo laáy laïi, ñoù laø Vi ñaø thieân. Roài hôn ngaøn naêm sau, Vi ñaø thieân ñôïi moät vò taêng teân laø Ñaïo Tuyeân tu hoïc xuaát saéc, giôùi luaät troïn veïn, soáng trong ñôøi Ñöôøng Trung Quoác ñeå trao cho. Ñaïo Tuyeân (596-667) laø nhaân vaät lòch söû, xuaát gia töø naêm 16 tuoåi. Luùc Huyeàn Trang veà nöôùc oâng ñöôïc cöû vaøo ban phieân dòch kinh saùch. Song song, oâaâng laø ngöôøi nghieâm tuùc trì giôùi, truyeàn baù giôùi luaät neân ñöôïc xem laø khai toå cuûa Luaät toâng Trung Quoác, cuõng ñöôïc goïi laø Nam Sôn Ñaïi sö. Giôùi haïnh cuûa Ñaïo Tuyeân cao tôùi möùc maø oâng luoân luoân coù thaàn thaùnh haàu caän. Theo Toáng cao taêng truyeän, ngaøy noï ôû chuøa Taây Minh, thình lình oâng trôït chaân teù nhöng coù ngöôøi ñôõ. Ngöôøi ñôõ oâng laø moät thieáu nieân khoâng phaûi taàm thöôøng, töï xöng laø thaàn hoä phaùp Vi ñaø töôùng quaân, trao cho oâng chieác raêng Phaät. Ñoù laø chuyeän "Vi ñaø thieân hoaøn Phaät nha" (Thieân töôùng Vi ñaø traû laïi raêng Phaät) [6] . Vi ñaø thieân töôùng laø vò hoä phaùp ta hay gaëp trong caùc chuøa ôû Trung Quoác. Thoâng thöôøng chuøa coù moät tieàn ñieän thôø Di-laëc, vò Phaät töông lai. Xung quanh Di-laëc laø boán vò Thieân vöông goàm Trì Quoác Thieân vöông, saéc traéng caàm ñaøn tì baø; Taêng Tröôûng thieân vöông, saéc xanh caàm baûo kieám; Quaûng Muïc thieân vöông, saéc ñoû caàm raén vaø Ña vaên thieân vöông saéc luïc, tay traùi caàm loïng, tay maët caàm ngaân thöû (chuoät baïc). Sau löng Di-laëc laø töôïng Vi ñaø töôùng quaân, maët raát treû troâng nhö moät thieáu nieân nhöng heát söùc oai phong. Töôïng Vi ñaø nhìn vaøo chính ñieän, töùc laø Ñaïi Huøng baûo ñieän, nôi thôø caùc vò Phaät. Hoaït ñoäng cuûa nhaân thieân trong saân, giöõa tieàn ñieän vaø chính ñieän haún khoâng loït qua caëp maét cuûa Vi ñaø. Nhaát laø tieàn cuùng döôøng cuûa khaùch thaäp phöông chaéc khoâng coù quæ La-saùt naøo troäm caép ñöôïc, toâi töï nhuû khi thaáy caùc chuøa Trung Quoác vôùi voâ soá khaùch vieáng thaêm vaø cuùng döôøng. Veà sau khi ñi Taây Taïng, toâi thaáy laïi caùc vò hoä phaùp trong caùc ñeàn thôø Phaät, duø nôi ñaây caùc vò ñöôïc trình baøy khaùc haún. Theá nhöng nôi ñaây vaéng boùng vò Vi ñaø töôùng quaân vaø tieàn cuùng döôøng cuûa thaäp phöông thì naèm vöông vaõi khaép nôi, xem ra khoâng ai daùm troäm caép. Coù leõ treân cao nguyeân Taây Taïng thieâng lieâng naøy, trong moät xöù suøng tín tuyeät ñoái, Vi-ñaø khoâng coøn ngoài sau löng Di-laëc ñeå canh chöøng chính ñieän nöõa maø döôùi chaân Ngaøi ñeå nghe giaûng phaùp. |
Linh
Quang töï ñöôïc kieán laäp
naêm 1071. Trong thôøi noäi loaïn naêm
1900 chuøa bò quaân ñoäi nöôùc
ngoaøi phaù huûy naëng neà. Veà
sau, khi truøng tu, caùc nhaø khaûo coå
Trung Quoác tìm thaáy moät chieác hoäp
goã, beân ngoaøi ghi hoäp chöùa raêng
cuûa Phaät. Thaùp maø ta thaáy ngaøy
nay môùi ñöôïc xaây caùch
ñaây coù 40 naêm ñeå thôø
chieác raêng ñoù. Ngaøy nay theo caùc
taøi lieäu thì coù nôi cho laø raêng
ñeán Trung Quoác trong theá kyû thöù
5, nôi thì noùi trong ñôøi Toáng
(960-1279). Theá nhöng khoâng ai bieát ñöôïc
laøm sao chieác raêng Phaät töø AÁn
Ñoä maø qua ñeán Trung Quoác naøy
ñöôïc ? Coù leõ chæ coù
moät ngöôøi bieát roõ, ñoù
laø moät taêng só coù teân Ñaïo
Tuyeân.
|
|
 Taïi
Baéc Kinh, ñeàn thôø röïc rôõ
nhaát ngaøy nay phaûi laø Ung Hoøa cung.
Nôi ñaây laø choán khaùch du lòch
luùc naøo cuõng ñoâng nhö hoäi.
Ñaây laø nôi khaùch haønh höông
chuû yù ñeán leã baùi moät
pho töôïng Phaät Di-laëc tuyeät ñeïp.
Ñieän thôø naøy chöùa nhieàu
söï tích vaø yù nghóa thaâm
traàm veà moái quan heä Trung Quoác-Taây
Taïng.
Ñaây laø moät cung ñieän hay moät ngoâi chuøa ? Caû hai ! Thôøi nhaø Thanh (1662-1911) coù moät vò hoaøng töûû teân laø Daän Chaân. Naêm 1694 Daän Chaân cho xaây moät cung ñieän. Veà sau, naêm 1723 Daän Chaân leân ngoâi thaønh nhaø vua Theá Toân Ung Chính, veà trò vì taïi Töû Caám thaønh. Töø ñoù cung ñieän cuõ cuûa hoaøng töû Daän Chaân mang teân laø Ung Hoøa Cung vaø khoâng ai ñöôïc vaøo ñoù ôû. Sau ñoù nhaø vua Theá Toân taëng cung Ung Hoøa cho Phaät giaùo Taây Taïng, thôøi ñoù ñöôïc goïi laø Laït-ma giaùo. Lyù do cuûa söï hieán taëng ñaày haøo phoùng ñoù laø loøng nhieät taâm toân giaùo troän laãn vôùi tính toaùn chính trò. Toâi ñeán Ung Hoøa cung vaø thaáy moät röøng ngöôøi voùi khoùi höông nghi nguùt. Ñaây laø moät toång theå goàm naêm ñieän, naèm trong moät khu vöôøn roäng lôùn. Töø coång vaøo, ta phaûi ñi moät ñoaïn xa môùi tôùi ñöôïc ñieän ñaàu tieân vôùi Di-laëc vaø caùc vò thieân vöông. Ñieän thöù hai mang teân Ung Hoøa ñieän, thôø ba vò Phaät tam theá, quaù khöù hieän taïi vò lai. Ñieän thöù ba mang teân Vónh Höu ñieän, thôø A Di Ñaø vaø Döôïc Sö Phaät. Ñieän thöù tö laø Phaùp luaân ñieän thôø ñaïi sö Toâng-khaùch-ba [7] , nhaø caûi caùch trong theá kyû 14 cuûa Phaät giaùo Taây Taïng, thaày daïy cuûa caùc vò Ñaït-lai laït-ma vaø Ban thieàn laït-ma. Cuoái cuøng laø Vaïn phuùc caùc, thôø Di-laëc trong daïng moät böùc töôïng cao 18m, ñöôøng kính 3m, laøm töø moät thaân caây traàm höông duy nhaát. Töôïng naøy ñöôïc Ñaït-lai laït-ma thöù 7 taëng cho vua Caøn Long [8] . Trong naêm ñieän ñoù ta tìm thaáy voâ soá tranh töôïng dieãn taû kinh ñieån, söï tích, caùc vò thaùnh nhaân, hoä phaùp, nuùi Tu-di, caùc coâng trình nghieân cöùu, trong ñoù coù caû caùc ngaønh khoa hoïc vaø toaùn hoïc. Trong Phaùp luaân ñieän coù töôïng cuûa 500 vò la-haùn, hai beân vaùch chöùa toaøn kinh saùch coå. Theá nhöng taát caû ñeàu laøm toâi sôùm queân khi thaáy töôïng Di-laëc. Toâi ngaån ngöôøi vì caùi ñoà soä cuûa töôïng, tôùi döôùi chaân ngaång ñaàu nhìn caëp maét xanh bieác cuûa Ngaøi. Sau bao nhieâu laàn thaáy töôïng Di-laëc maäp troøn thöôøng coù taïi Trung Quoác, nôi ñaây toâi laïi ñöôïc thaáy töôïng Ngaøi theo caùch dieãn taû cuûa Taây Taïng vôùi khuoân maët voâ cuøng trí tueä. Di-laëc laø vò "hoùa thaân thieân ngaøn öùc", coù daïng laø moät hoøa thöôïng maäp troøn ñuøa dôõn vôùi treû con cuõng coù, laøm keû heùo hon ñi aên xin cuõng coù, laøm trôøi, laøm ngöôøi, laøm keû höôùng ñaïo, laøm ngöôøi haàu caän. Ngaøi mang moïi daïng hình, ñi khaép boán phöông trôøi ñeå giaùo hoùa Tính Khoâng. "Thieän nam töû, haõy thöùc daäy ! Phaùp tính laø nhö vaäy. Boà-taùt bieát taát caû caùc phaùp do nhaân duyeân keát tuï laïi maø hieän ra, töï tính (cuûa chuùng) laø nhö vaäy, nhö huyeãn, nhö moäng, nhö aûnh, nhö boùng, khoâng coù gì ñöôïc thaønh töïu heát!" [9] . OÂi, chaân lyù ñoù cuûa Phaät giaùo ñaïi thöøa, döôùi chaân töôïng, toâi thaáy haàu nhö Di-laëc ñang mæm cöôøi nhaéc laïi. Nhöng ñoù laø chaân lyù tuyeät ñoái, coøn taïi traàn gian töông ñoái naøy, böùc töôïng naøy moät söï thaønh töïu tuyeät vôøi, baøn tay ngheä nhaân naøo ñaõ taïc ra moät khuoân maët vöøa trí tueä vöøa töø bi nhö theá. Böùc töôïng naøy quaû thaät laø moät moùn quaø vöông töôùc. Noù ñaùnh daáu moät giai ñoaïn höõu haûo cuûa Trung Quoác vaø Taây Taïng maø ngaøy nay moái quan heä giöõa hai beân ñaõ trôû thaønh phöùc taïp. Trong lòch söû Taây Taïng, ñaây laø moät vöông quoác trong theá kyû thöù 7 sau coâng nguyeân vôùi nhaø vua Tuøng- taùn Cöông-boá (Songten Gampo), trò vì khoaûng töø 617 ñeán 649. Ñoù laø moät thôøi phaùt trieån röïc rôõ cuûa Phaät Giaùo, keùo daøi suoát töø theá kyû thöù 7 ñeán thöù 9 [10] . Sau moät thôøi gian bò böùc haïi, khoaûng theá kyû thöù 11, Phaät giaùo laïi ñöôïc phuïc höng nhöng laïi rôi vaøo moät thaùi cöïc khaùc, noù trôû thaønh moät cheá ñoä taêng löõ, trong ñoù caùc taêng só ñaûm nhieäm luoân vieäc ñieàu haønh ñaát nöôùc. Qua theá kyû thöù 13 taïi Trung Quoác, nhaø Nguyeân leân ngoâi hoaøng ñeá. Naêm 1279 Hoát Taát Lieät thoáng nhaát sôn haø Trung Quoác, ñem quaân ñaùnh luoân Taây Taïng baét ñöôïc giaùo chuû Phaùt-tö-ba (Phagpa) cuûa phaùi Taùt-ca (Sakya). Theá nhöng Phaùt-tö-ba khoâng heà ôû tuø moät ngaøy maø laïi ñöôïc Hoát Taát Lieät troïng ñaõi nhö thaàn tieân. Ngöôøi Moâng Coå Hoát Taát Lieät laøm haønh ñoäng ñoù vöøa do loøng suøng tín thuaàn thaønh vöøa laïi raát khoân kheùo chính trò. Veà sau Hoát Taát Lieät ñöa Phaùt-tö-ba veà laïi Taây Taïng vaø "uûy thaùc" vieäc cai trò xöù sôû naøy. Keå töø ñoù Taây Taïng thaàn phuïc Trung Quoác, ngöôïc laïi nhaø Nguyeân vì quaù toân thôø Laït-ma giaùo maø maát ñeá cheá. Cuoái ñôøi nhaø Nguyeân, nhaân daân Trung Quoác ñoùi khoå coøn moät soá laït-ma laïi quaù loäng haønh, coù vò cho ñaøo caû moä caùc vua nhaø Toáng. Naêm 1368 coù moät vò taêng ngöôøi Haùn teân laø Chu Nguyeân Chöông, daáy quaân dieät nhaø Nguyeân Moâng Coå, leân ngoâi vua. Ñoù laø Thaùi toå nhaø Minh. Nhaø Minh trôû laïi vôùi Phaät giaùo Trung Quoác nhöng vaãn khoân ngoan tieáp tuïc baûo hoä laït-ma giaùo, ban vöông töôùc cho caùc vò taêng só Taây Taïng. Qua ñoù ta thaáy vieäc baûo hoä laït-ma giaùo vì lyù do chính trò laø moät chính saùch nhaát quaùn cuûa caùc vöông trieàu Trung Quoác. Ba traêm naêm sau, trong moät boä toäc Maõn Chaâu, laïi coù moät nhaân taøi xuaát hieän, dieät nhaø Minh, thoáng nhaát sôn haø, laäp nhaø Thanh naêm 1662, trò vì thieân haï cuõng ñöôïc khoaûng 300 naêm. Nhaø Thanh laïi laø daân ngoaïi toäc, coù maùu giang hoà neân laïi heát loøng uûng hoä laït-ma giaùo. Cuõng nhö nhaø Nguyeân, nhaø Thanh uûng hoä caùc vò laït-ma vì loøng suøng tín, nhöng vôùi chính saùch raát roõ, hoï duøng caùc vò laït-ma ñeå thoáng trò Taây Taïng vaø Moâng coå. Nhaø vua thöù ba laø Theá toå Thuaän Trò sai söù thaàn ñoùn Ñaït-lai laït-ma thöù 5 veà trieàu, taëng danh hieäu Quoác sö. Sau Theá toå, nhaø vua Khang Hy cho quaân tieán vaøo Taây Taïng naêm 1720. Vaø nhö ta ñaõ bieát, sau Khang Hy laø Ung Chính taëng Ung Hoøa Cung naêm 1723. Nhö theá laø keå töø Hoát Taát Lieät cuoái theá kyû thöù 13, Taây Taïng ñaõ thaàn phuïc Trung Quoác. Cuoái ñôøi nhaø Thanh naêm 1911, luùc Toân Vaên laät ñoå chính quyeàn ñeå laäp theå cheá coäng hoøa, Taây Taïng tuyeân boá töï trò. Theá nhöng, tuyeân ngoân ñoäc laäp ñoù ñaõ quaù treã. Moät naêm sau khi Trung Quoác giaønh laïi ñoäc laäp naêm 1949, hoï ñem quaân chieám ñoùng Taây Taïng. Phaûi coâng baèng thaáy raèng, keå töø gaàn 700 traêm qua, Taây Taïng luoân luoân laø moät xöù chö haàu cuûa Trung Quoác. Duø nhieàu ñau thöông ñaõ xaåy ra cho daân toäc Taây Taïng, nhöng ta khoù ñoøi moät nöôùc Taây Taïng ñoäc laäp vôùi ñaày ñuû chuû quyeàn. Nhìn laïi lòch söû, ta thaáy chính caùc vò laït-ma, quaù dính líu vôùi quyeàn lôïi theá gian, ñaõ ñöa daân toäc mình vaøo choã bò leä thuoäc. Ngaøy nay, vò Ñaït-Lai laït-ma thöù 14 cuõng coù luùc thöøa nhaän raèng daân toäc cuûa oâng ñang traû nôï vôùi giaù raát ñaét cho cheá ñoä taêng löõ ngaøy xöa, cho nhöõng vò laõnh ñaïo tinh thaàn nhöng mang nghieäp tham aùi quyeàn löïc vaø danh voïng. Taïi Ung Hoøa Cung, khi ngaãm nghó nhöõng ñieàu naøy, toâi chöa bieát seõ coù moät ngaøy mình seõ ñi Taây Taïng. |
|
|
| Trong theá kyû thöù
hai sau coâng nguyeân coù ba trung taâm phaùt
trieån Phaät giaùo, taïi Trung Quoác vaø
Vieät Nam (Giao Chæ). Ngoaøi Laïc Döông
ñöôïc nhieàu ngöôøi bieát,
ta phaûi keå ñeán Bình Thaønh taïi
tænh Sôn Taây Trung Quoác vaø Luy Laâu,
ngaøy nay thuoäc tænh Baéc Ninh Vieät Nam.
Theo taøi lieäu lòch söû, Bình Thaønh ñöôïc xaây döïng raát sôùm, khoaûng trong theá kyû thöù 5 tröôùc coâng nguyeân. Thò traán naøy ngaøy nay laø Ñaïi Ñoàng, caùch Baéc Kinh khoaûng 350km veà höôùng taây, ñöôïc Vaïn lyù tröôøng thaønh bao boïc hai maët, laø moät vò trí chieán löôïc. Trong thôøi Haùn Sôû tranh huøng tröôùc coâng nguyeân, Haïng Vuõ dieät nhaø Taàn, ñoát phaù Haøm Döông (phía baéc Tröôøng An) vaø ruùt quaân veà ñoùng ôû Bình Thaønh. Veà sau Haïng Vuõ bò Löu Bang dieät. Khoaûng saùu traêm naêm sau, thôøi maø lòch söû Trung Quoác goïi laø Nam Baéc Trieàu (420-588), Trung Quoác bò chia laøm hai mieàn Nam-Baéc, moãi mieàn laïi chia ra nhieàu nöôùc nhoû. Trong caùc nöôùc Baéc Trieàu coù moät nöôùc goïi teân laø Baéc Nguïy cuûa nhaø vua Ñaïo Vuõ ñeá. Ñaïo Vuõ ñeá laáy Bình Thaønh laøm kinh ñoâ naêm 398, thoáng nhaát phöông Baéc naêm 439, trôû thaønh moät nöôùc coù uy theá. Ñaïo Vuõ ñeá raát suøng tín ñaïo Phaät. Trong thôøi Baéc Nguïy coù haøng ngaøn taêng só AÁn Ñoä, Taây Vöïc ñeán ñaây, tu só leân ñeán haøng chuïc vaïn ngöôøi, chuøa chieàn hôn 30.000 ngoâi. Nhöng hình nhö söï vaät luùc naøo leân ñeán ñænh cao nhaát laïi bò hoaïi dieät neân cuõng trong thôøi Baéc Nguïy, ñaïo Phaät bò phaùp naïn. Ñaây laø phaùp naïn laàn thöù nhaát trong boán phaùp naïn [11] cuûa Phaät giaùo taïi Trung Quoác. Phaùp naïn naøy do nhaø vua Thaùi Vuõoõ Ñeá gaây ra. Thaùi Vuõ Ñeá laø con cuûa Ñaïo Vuõ Ñeá, môùi ñaàu cuõng tin töôûng ñaïo Phaät. Theá nhöng ngaøy noï, oâng thaân haønh ñi deïp loaïn, thaáy trong moät ngoâi chuøa coù vuõ khí. Chuøa bò deøm pha, Thaùi Vuõ Ñeá haï chieáu chæ deïp boû ñaïo Phaät, taøn saùt voâ soá taêng só. Ñoù laø naêm 446. Sau ñoù khoâng ai ñöôïc chöùa chaáp taêng ni, chuøa chieàn tranh töôïng bò phaù huûy. Theá nhöng Thaùi Vuõ Ñeá laïi coù moät ngöôøi con toân troïng ñaïo lyù, ñoù laø thaùi töû Thaùc Baïc Hoaûng. Vò thaùi töû maät baùo taêng ni troán laùnh, ñem kinh saùch tranh töôïng ñi caát giaáu trong nuùi non gaàn ñoù vaø cuõng vì theá maø bò möu haïi. Saùu naêm sau, Thaùi Vuõoõ Ñeá maát, oâng chæ soáng ñöôïc 45 tuoåi. Em cuûa thaùi töû Hoaûng laø Thaùc Baïc Dueä leân ngoâi laø Vaên Thaønh Ñeá, luùc ñoù taêng ni trong nuùi môùi daùm trôû laïi hoaèng phaùp. Nhaø vua Vaên Thaønh Ñeá laø ngöôøi troïng ñaïo lyù, taï loãi cho cha baèng caùch cho xaây döïng "Vaân Cöông thaïch quaät" ôû söôøn nam nuùi Ngoâ Chaâu, caùch Bình Thaønh 16km. Nhaø sö Ñaøm Dieäu laø ngöôøi khôûi coâng xaây döïng, ñeå danh laïi ñeán ngaøy hoâm nay. Vaân Cöông laø moät trong ba thaïch ñoäng noåi tieáng nhaát cuûa Trung Quoác, hai nôi kia laø Long Moân vaø Ñoân Hoaøng. Qua naêm 494, trieàu Nguïy dôøi ñoâ veà Laïc Döông, vì theá maø Bình Thaønh vaø Vaân Cöông chìm vaøo queân laõng. Hôn boán traêm naêm sau, naêm 907, ñoù laø thôøi nhaø Lieâu baét ñaàu trò vì moät vuøng mieàn Baéc bao la cuûa Trung Quoác, vöông trieàu coù ñeán naêm kinh ñoâ maø moät laø Bình Thaønh, luùc ñoù ñaõ mang teân Ñaïi Ñoàng. Trong thôøi ñoù taïi Ñaïi Ñoàng, Hoa Nghieâm töï ñöôïc xaây döïng, Vaân Cöông thaïch ñoäng nhôø theá maø cuõng ñöôïc tu boå theâm. Toâi ñeán Ñaïi Ñoàng töø Baéc Kinh baèng xe löûa chaïy ñeâm. Ñaïi Ñoàng naèm treân ñoä cao khoaûng 1200m, taøu chaïy treân nhöõng cao nguyeân nguùt ngaøn vuøng baéc Trung Quoác, qua nhöõng ruoäng luùa mì, ngoâ, höôùng döông. Ñi xe löûa môùi thaáy caùi meânh moâng cuûa nöôùc naøy, treân baûn ñoà hai nôi xa nhau khoâng baèng ñaàu ngoùn tay uùt maø taøu chaïy caû ñeâm khoâng thaáy tôùi. Taøu ñeán ga Ñaïi Ñoàng luùc trôøi coøn saùng tinh söông, ñuùng laø luùc thôï thuyeàn hoái haû ñi laøm. Hoï laø nhöõng ngöôøi thôï moû than, Bình Thaønh ngaøy nay ñaõ trôû thaønh kinh ñoâ than ñaù cuûa Trung Quoác ! Than ñaù xem ra quan troïng hôn kinh ñieån. Noù laøm ra ñieän ñeå coâng nghieäp hoùa ñaát nöôùc. Cuõng ñuùng thoâi ! Ñaïi Ñoàng laø moät thaønh phoá kyõ ngheä, anh höôùng daãn du lòch haõnh dieän keå nhö theá, laø thaønh phoá lôùn thöù 12 cuûa Trung Quoác, vôùi than ñaù voâ taän vaø coâng nghieäp cheá taïo thieát bò cho ngaønh noâng laâm nghieäp. Xe ñi moät voøng trong Ñaïi Ñoàng, trung taâm Phaät giaùo Bình Thaønh maø toâi haøo höùng muoán tôùi thaêm ngaøy nay khaép nôi ñöôïc phuû baèng moät lôùp buïi than môø môø. Toâi ñöôïc ñöa vaøo moät khaùch saïn aên saùng laáy söùc sau moät ñeâm ñi xe löûa, teân noù laø khaùch saïn "Vaân Cöông". Ñuùng theá, toâi ñeán ñaây ñeå thaêm coâng trình ñoà soä cuûa Vaân Cöông thaïch quaät maø tieàn nhaân cuûa caùc anh thôï moû naøy ñaõ taïo taùc töø 15 theá kyû tröôùc. Caû nhöõng ngöôøi thôï moû ngaøy nay laãn nhöõng ngheä nhaân ngaøy xöa, hoï cuõng laø nhöõng ngöôøi vaøo nuùi ñaäp ñaù, ñuïc ñeûo, chòu gian khoå töø naêm naøy qua naêm khaùc, nhöõng con ngöôøi chaân cöùng ñaù meàm, ñem moà hoâi vaø caû xöông maùu ñeå laøm neân söï nghieäp cho ñaát nöôùc hoï, duø ñoù laø coâng trình vaên hoùa hay coâng nghieäp.  Trong naéng sôùm toâi ngaém nhìn caùc ñoäng caû thaïch quaät maø ngaøy nay chæ coøn khoaûng 20 ñoäng coù theå tham quan ñöôïc. Môùi ñaàu coâng trình naøy ñeå Vaên Thaønh Ñeá saùm hoái cho vua cha, nhöng roõ raøng laø caû chuïc ngaøn ngheä nhaân ñaõ saùng taïo nôi ñaây ñeå cho giaùo phaùp tröôùng toàn vôùi thôøi gian, ñeå loøng suøng tín cuûa hoï trôû thaønh nhöõng taùc phaåm ngheä thuaät, ñeå nhöõng gì trong tim oùc thaønh thaùp töôïng thaáy ñöôïc, sôø ñöôïc. Vì ngheä thuaät, noùi cho cuøng, laø quaù trình bieán nhöõng gì tröøu töôïng thaønh vaät theå, ñoái töôïng cuûa naêm giaùc quan, duøng chuùng maø dieãn taû laïi loøng caûm khaùi, söï rung ñoäng noäi taâm. Ñoäng soá 3 laø ñoäng lôùn nhaát vôùi töôïng Phaät vaø hai vò Boà-taùt. Sau ñoù laø ñoäng soá 5 vôùi böùc töôïng lôùn nhaát cuûa Vaân Cöông cao 17m. Ñoäng soá 6 chöùa moät coät ñaù cao 16m, trình baøy cuoäc ñôøi ñöùc Phaät. Ñoäng 17 chöùa töôïng Di-laëc ngoài treùo chaân, moät theá ngoài thieàn ñònh ít thaáy. Trong ñoäng 18 coù töôïng Phaät Thích-ca maâu-ni maø trong vaït aùo laø voâ soá caùc vò Boà-taùt. Quaù nhieàu ñoäng vaø quaù nhieàu hình töôïng, khaùch tham quan coù leõ khoâng maáy ai xem ñöôïc kyõ. Chæ ngaém töôïng thoâi maø ngöôøi ta ñaõ heát söùc, haõy nhôù ñeán gian khoå cuûa ngöôøi xöa, toâi töï nhuû. Cuoái cuøng laø
ñoäng 20, ñoù laø ñoäng chöùa
böùc töôïng Phaät Thích-ca, cao
13,7m, ñaây laø nôi ñöôïc
xem laø bieåu töôïng cho Vaân Cöông
thaïch ñoäng. Tieáng tuïng kinh cuûa
Phaät töû vang trong naéng vaø muøi
höông traàm quen thuoäc cuûa Trung Quoác
laøm toâi nhôù nhöõng ngaøy
ôû AÁn Ñoä. Hình aûnh cuûa
"ngöôøi con trai vó ñaïi cuûa
AÁn Ñoä" [13]
ñaõ qua ñeán ñaây töø
theá kyû thöù nhaát vaø ngheä
thuaät taïc töôïng cuûa Gandhara (ngaøy
xöa thuoäc veà AÁn Ñoä) cuõng
ñaõ ñònh hình taïi Trung Quoác,
taïi Vaân Cöông naøy trong theá kyû
thöù naêm. Ñoù laø neàn ngheä
thuaät taïc töôïng cuûa Phaät giaùo
ñaïi thöøa, xem Phaät laø ÖÙng
thaân, laø nhaân daïng cuûa Phaùp
thaân khoâng sinh khoâng dieät. Neàn ngheä
thuaät ñoù gaëp gôõ nhöõng
ñaàu oùc öa laøm chuyeän vó
ñaïi cuûa ngöôøi Trung Quoác
ñeå sinh ra nhöõng töôïng Phaät
khoång loà maø hoï goïi laø "Ñaïi
Phaät", nhöõng thaïch quaät ñoà
soä maø Vaân Cöông môùi chæ
laø moät.
|
| [1] - Hình
trích cuûa R.Grousset, saùch ñaõ daãn
[2] - 598-649 [3] - Xem chöông "Vui ñeïp thay thaønh Vöông Xaù" trong phaàn hai [4] 1586-1641 [5] - Vieät dòch cuûa Thích Nhaát Chaân [6] - Moät chieác raêng Phaät khaùc hieän nay ñöôïc thôø taïi chuøa Voâ UÙy sôn taïi Tích Lan. Theo truyeàn thuyeát thì cuoái theá kyû thöù tö sau coâng nguyeân, thôøi nhaø vua Tích Lan Sri-Meghevanna, coù moät vöông töû cuûa nöôùc Kalinga, AÁn Ñoä teân laø Danta Kumana ñi laùnh naïn tôùi Tích lan, mang theo moät chieác raêng beân traùi cuûa Phaät [7 ] - Tsongkhapa, 1357-1419 [8 ] - Caøn Long laø nhaø vua noái ngoâi Ung Chính vaø ñöôïc nhieàu truyeàn thuyeát cho laø haäu thaân cuûa moät thieàn sö Vieät Nam. [ 9 ] - Lôøi cuûa Di-laëc noùi vôùi Thieän Taøi. Trích Kinh Hoa Nghieâm, Phaåm Nhaäp phaùp giôùi, Vieät dòch cuûa Thích Nhaát Chaân [10] - Xem theâm hai chöông ñaàu tieân cuûa phaàn thöù tö [11] - Boán phaùp naïn laø trong caùc thôøi vua Vuõoõ Ñeá cuûa Baéc Nguïy, moät vò Vuõoõ Ñeá khaùc cuûa Baéc Chaâu (574), Voõ Toân ñôøi Ñöôøng (840-847) vaø Theá toân thôøi Haäu Chaâu (giöõa theá kyû thöù 10). Boán phaùp naïn naøy ñöôïc goïi chung laø "Tam Vuõ Nhaát Toân phaùp naïn" [12] - Vimalakirtinirdesa-sutra [13] - Caùch duøng chöõ cuûa W.Schumann |
[ Trôû Veà ]