|
|
|
| TToâ
Chaâu khoâng caùch Haøng Chaâu bao xa,
naèm trong ñoàng baèng haï löu soâng
Tröôøng Giang, thuoäc tænh Giang Toâ.
Toâ Chaâu cuõng ñöôïc xem laø
thieân ñöôøng haï giôùi
nhö Haøng Chaâu, ñaõ laø kinh ñoâ
cuûa nhieàu trieàu ñaïi raát coå,
trong ñoù coù nhaø Ngoâ caùch
ñaây treân hai ngaøn naêm.
Thôøi Ñoâng Chu lieät quoác coù moät nhaø vua nöôùc Ngoâ teân laø Ngoâ Haïp Lö. Naêm 484 tröôùc coâng nguyeân, Haïp Lö laáy Toâ Chaâu laøm kinh ñoâ vaø xaây moät caùi thaønh bao quanh Toâ Chaâu, ñaët teân laø thaønh Coâ Toâ. Theo moät taøi lieäu cuõ thì thaønh Coâ Toâ daøi 23,5km vaø coù 16 coång thaønh. Ngaøy nay thaønh Coâ Toâ khoâng coøn daáu tích gì nöõa, chæ coøn hai coång thaønh ñaõ ñoå naùt. Haïp Lö coù con trai laø Ngoâ Phuø Sai. Phuø Sai laø töôùng gioûi, ñaùnh tan vaø thu toùm nöôùc Vieät. Vua Vieät laø Caâu Tieãn phaûi chaïy veà mieàn nam, ñoùng taïi Coái Keâ, thuoäc tænh Trieát Giang ngaøy nay. Theá nhöng Phuø Sai laø ngöôøi meâ gaùi ñeïp neân bò rôi vaøo baãy cuûa Phaïm Laõi. Laõi laø ngöôøi cuûa Caâu Tieãn tìm keá phuïc haän Coái Keâ. Thaät ra Coái Keâ laø moät nôi truø phuù, noù chính laø Thöôïng Haûi ngaøy nay nhöng hai ngaøn naêm tröôùc Thöôïng Haûi dó nhieân chæ laø moät laøng ñaùnh caù. Phaïm Laõi ñi tìm myõ nhaân vaø kieám ra ñöôïc hai naøng, ñoù laø Taây Thi vaø Trònh Ñaùn. Hai naøng naøy haún raát ñeïp vaø cuõng raát khoûe maïnh vì theo Ngoâ Vieät Xuaân thu keå thì hai naøng ñi "haùi cuûi vaø ngaøy naøo cuõng ñaäp sôïi treân soâng". Sau ñoù Taây Thi vaø Trònh Ñaùn khoûi phaûi "ñaäp sôïi" nöõa vì Caâu Tieãn ñem "traêm neùn vaøng" ñeán thoân Tröõ La, queâ cuûa hai ngöôøi ñeïp, röôùc veà cho taäp muùa haùt vaø daâng cho Phuø Sai. Phuø Sai ñöôïc caû hai ngöôøi ñeïp nhöng yeâu Taây Thi hôn vaø cho xaây moät caùi ñaøi goïi laø Coâ Toâ ñaøi. Coâ Toâ ñaøi ñöôïc xaây treân nuùi Linh Nham, caùch Coâ Toâ thaønh khoaûng 12km. Nuùi Linh Nham chæ cao coù 82m nhöng ñaù nuùi coù hình thuø kyø dò, Taây Thi ñi guoác löôïn leân ñoù nghe tieáng "leng keng". Cuõng theo saùch xöa keå laïi, ñaøi Coâ Toâ xaây naêm naêm môùi xong, "cao naêm traêm tröôïng, roäng taùm möôi boán tröôïng". Sau ñoù Phuø Sai ôû rieát trong ñaøi Coâ Toâ vôùi Taây Thi, boû beâ chính söï, cuoái cuøng quaû nhieân bò Caâu Tieãn dieät. Caâu Tieãn leân ngoâi vua thì Phaïm Laõi thaáy neân xa laùnh trieàu ñình, vì hoaïn naïn thì Caâu Tieãn chia xeû nhöng danh loïi thì chöa chaéc ! Cuoái cuøng Phaïm Laõi, con ngöôøi ñaày minh trieát vaø ngheä só ñoù, boû ñi, cuøng Taây Thi "giong chôi nguõ hoà roài bieät tích". Coù thuyeát noùi Taây Thi bò vôï Caâu Tieãn dìm cheát taïi soâng Tieàn Ñöôøng nhöng toâi thích thuyeát Taây Thi ñi chôi vôùi Phaïm Laõi hôn. Veà sau Lyù Baïch vaø Baïch Cö Dò ñeán Linh Nham ñeå saùng taùc nhöõng baøi thô baát huû veà Taây Thi vaø moái tình khoù kieám ñoù. Ngaøy nay treân nuùi Linh Nham khoâng coøn daáu veát gì cuûa Coâ Toâ ñaøi caû. Coøn laïi vôùi thôøi gian laø chuøa Linh Nham xaây thôøi nhaø Löông (502-519). Qua bao nhieâu trieàu ñaïi, Linh Nham töï laø ñaïo tröôøng cuûa toâng Phaùp Hoa, Luaät toâng. Thôøi gian ñaõ nhieàu laàn huûy phaù Linh Nham töï, ngaøy nay du khaùch tìm thaáy ngoâi chuøa môùi xaây laïi naêm 1919 vaø 1932. Haõy trôû laïi thaønh Coâ Toâ, ngaøy nay noù cuõng ñaõ bò phaù huûy. Theá nhöng ôû phía taây cuûa thaønh, beân con keânh ñaïi vaän haø noái lieàn nam baéc, coù moät ngoâi chuøa nhoû tröôøng toàn vôùi thôøi gian. Ñoù laø Haøn Sôn töï. Moät buoåi toái noï, traêng ñaõ taøn, coù ngöôøi gheù ñaäu thuyeàn treân ñaïi vaän haø, nghe moät tieáng chuøa cuûa Haøn Sôn töï vaø laøm baøi thô: Nguyeät laïc oâ ñeà söông maõn thieânÑoù laø baøi Phong Kieàu daï baïc, taùc giaû laø Tröông Keá, oâng voán laø moät vò quan coi soùc chuyeän buoân baùn, soáng cuoái theá kyû thöù 8. Baøi thô naøy ñaõ trôû thaønh giai thoaïi, Tröông Keá löu danh thieân coå maëc duø chæ laøm vaøi baøi thô. Ngöôøi ñôøi sau coù nhieàu caâu chuyeän veà söï tích cuûa baøi thô naøy, nhaát laø thaéc maéc chuøa laøm gì maø ñaùnh chuoâng nöûa khuya. Nhöng coù theá môùi ra thô, neáu chuoâng ñaùnh buoåi saùng sôùm gaëp luùc Tröông Keá nguû daäy lo ñi coi soùc hôïp ñoàng mua baùn ngaønh saét vaø muoái thì ngaøy nay ñaõ khoâng ai bieát Haøn Sôn töï. Toâi ñeán Haøn Sôn töï vaø tìm xem Tröông Keá ñaõ ñaäu beán naøo. Ñoù laø moät keânh soâng nhoû, chieác caàu Phong kieàu chính laø loaïi caàu voøm cong cong nhö ta thöôøng thaáy taïi Haøng Chaâu, Toâ Chaâu. Hai beân caàu laø bôø keânh troàng nhöõng caây phong, ñoù laø "caây beán" cuûa Taûn Ñaø, loaïi caây coù goã maøu saùng, coù laù nhö hình côø Ca-na-ña. Ngaøy nay caây phong cuõng coøn, chen laãn vôùi nhieàu caây khaùc ñeå nôi ñaây ngaøy toâi ñeán coù moät phong caûnh xinh ñeïp laï thöôøng. "Löûa chaøi" cuûa ngaøy xöa nay haún ñaõ bieán maát nhöng ngöôïc laïi tieáng chuoâng chuøa noåi leân doàn daäp. Toâi vaøo Haøn Sôn Töï, ngay cöûa vaøo laø baøi Phong Kieàu daï baïc do Khang Höõu Vi ñôøi Thanh vieát chöõ ñaïi töï ñöùng maõi vôùi thôøi gian vaø möa gioù chaøo khaùch.
Haøn Sôn chæ laø moät ngoâi chuøa nhoû, ñöôïc xaây naêm 502. Trong loaïn Thaùi Bình thieân quoác chuøa bò phaù huûy vaø ñöôïc xaây laïi naêm 1905. Chieác chuoâng maø Tröông Keá nghe tieáng thôøi nhaø Ñöôøng ñaõ bò maát vaø ñöôïc thay theá baèng moät chieác môùi. Chuùng toâi may maén ñöôïc phöông tröôïng chuøa Haøn Sôn tieáp. OÂng chuyeân vieát chöõ ñaïi töï, treân töôøng treo ñaày nhöõng böùc thö phaùp cuûa oâng, choã vieát laø moät chieác baøn daøi keâ doïc ñaày nhöõng möïc. OÂng noùi chaäm raõi: "Chuøa Haøn Sôn chæ laø moät chuøa nhoû, noù löu danh chæ nhôø moät tieáng chuoâng. Theá nhöng, chuùng ta laø Phaät Töû, chuøa nhoû chuøa lôùn khoâng quan troïng, chuùng ñeàu chæ laø danh töï". Thanh nhaõ thay vaø cuõng saâu saéc thay ! Chuøa Haøn Sôn nhoû nhöng tieáng chuoâng quaù lôùn neân ngaøy nay khaùch du lòch ñeán ñaày nôi ñaây. Gaùc chuoâng ñaày keû leân ngöôøi xuoáng. Toâi cuõng saép haøng leân gaùc chuoâng goã nhoû heïp chæ coù choã cho vaøi ngöôøi. OÂi tieáng chuoâng laøm nao loøng Tröông Keá ngaøy xöa baây giôø noù vang leân loaïn xaï, khi to khi nhoû laãn trong tieáng cöôøi ñuøa cuûa caùc thanh nieân thieáu nöõ maëc quaàn soït. Hoï ñaùnh moät tieáng chuoâng laáy coù roài voäi leân xe ñi choã khaùc, ñaâu bieát raèng trong chuøa coù nhieàu ñieàu ñaùng traân troïng nöõa nhö kinh saùch, bia ñaù cuûa tieàn nhaân. Ít ngöôøi trong hoï khoâng bieát sau haäu ñieän cuûa chuøa coù hình veõ cuûa ngöôøi xem nhö moät gaõ ñieân maø teân ngöôøi ñoù chính laø teân cuûa chuøa. Ñoù laø Haøn Sôn, moät cuoàng só cuûa theá kyû thöù 7, thöôøng hay ñöôïc nhaéc chung vôùi Thaäp Ñaéc. Ngaøy ñoù Haøn Sôn laø moät baàn só soáng trong hang ñaù trong nuùi Thieân Thai, laø choã cuûa Teá Ñieân hoøa thöôïng. Treân nuùi Thieân Thai coù chuøa Quoác Thanh noåi tieáng, baáy giôø do thieàn sö Phong Can truï trì. Haøn Sôn hay lui tôùi chuøa naøy, chôi vôùi Thaäp Ñaéc. Thaäp Ñaéc (löôïm ñöôïc) cuõng khoâng khaù gì hôn, laø moät ñöùa treû bò boû rôi, ñöôïc Phong Can löôïm ñem veà chuøa. Thaäp Ñaéc quí Haøn Sôn, hay thu goùp thöùc aên, ñöïng trong moät oáng tre, cho Haøn Sôn mang ñi. Theá nhöng Haøn Sôn khoâng bieát thaân phaän, ñaõ khoâng bieát caùm ôn chuøa maø coøn chöûi ñôøi. Saùch Toáng cao taêng truyeän vieát: "Haøn Sôn ñi trong haønh lang chuøa, choác choác laïi keâu gaøo chöûi bôùi laêng maï moïi ngöôøi, hoaëc laø ngaång maët leân trôøi maø chöûi ñoång. Caùc vò sö trong chuøa khoâng chòu noåi caùc gaäy ñuoåi ñi thì Haøn Sôn laên loän, voã tay cöôøi haø haø roài boû ñi, quaàn aùo raùch böôm, maët muõi hoác haùc, ñaàu ñoäi muõ baèng voû caây hoa, chaân keùo leâ ñoâi guoác moäc". Haøn Sôn Thaäp Ñaéc thöôøng baù coå baù vai ñi chôi vôùi nhau vaø cuõng thöôøng lui tôùi chuøa Haøn Sôn hieän nay ôû Toâ Chaâu. Ngaøy noï coù vò quan teân laø Lö Khaâu Daãn ñeán hoûi Phong Can, ôû ñaây ai laø ngöôøi hieàn. Phong Can laø moät thieàn sö ñaéc ñaïo, caûm hoùa ñöôïc caû coïp, ñaùp: "Coù Haøn Sôn töùc laø Vaên-thuø, Thaäp Ñaéc töùc laø Phoå Hieàn, hình daïng nhö ngöôøi ngheøo, ñieäu boä nhö ngöôøi cuoàng". Lö Khaâu Daãn ñeán chuøa gaëp hai vò ñoù lieàn cuùi laïy vaùi chaøo, caùc vò sö khaùc kinh ngaïc hoûi: "Ngaøi laø quan to sao laïi cuùi laïy keû cuoàng phu". Haøn Sôn, Thaäp Ñaéc cöôøi haø haø, noùi "Phong Can laém chuyeän" roài boû ñi. Veà sau Lö Khaâu Daãn ñeán tìm thì Haøn Sôn chæ la lôùn "Caùc ngöôi haõy coá gaéng" roài bieán maát trong hang, ñeå laïi nhieàu thô ca. Coøn Thaäp Ñaéc cuõng boû ñi ñaâu khoâng ai bieát. Ngaøy nay haäu theá coøn laïi Haøn Sôn thi taäp do Lö Khaâu Daãn ñeà töïa vaø Ñaïo Kieàu ghi cheùp, phuï theâm caû thô cuûa Thaäp Ñaéc vaø Phong Can, goàm hôn 300 baøi, goïi chung laø Tam AÅn Taäp. Sau khi Haøn Sôn bieán maát roài thì chuøa ôû Toâ Chaâu mang teân Haøn Sôn ñeå nhôù ñeán vò cuoàng só naøy, trong chuøa coøn tranh töôïng cuûa Haøn Sôn Thaäp Ñaéc. |
|
|
| Ninh Ba, naèm treân bôø
bieån nhìn ra Nam Haûi Quan AÂm treân ñaûo
Phoå Ñaø, laø moät vuøng ñaát
thieâng. Du khaùch ai cuõng bieát Thöôïng
Haûi, naøo ngôø caùch ñoù
200km veà höôùng nam coù moät vuøng
ñaát ñaõ phoàn vinh töø
ñôøi nhaø Taàn, caùch ñaây
2300km, ñoù laø Ninh Ba. Ñeán ñôøi
nhaø Ñöôøng, Ninh Ba trôû thaønh
moät caûng bieån quan troïng cuûa Trung Quoác.
Qua thôøi nhaø Toáng, naêm 1127, khi trieàu
ñình dôøi ñoâ veà Haøng
Chaâu thì Ninh Ba ñoùng vai troø quan
troïng nhö ngaøy nay Thöôïng Haûi
ñoái vôùi Baéc Kinh. Ñeán
theá kyû 16 thì Ninh Ba ñaõ ñaày
nhöõng taøu thuyeàn nöôùc ngoaøi.
Trong nhöõng ngöôøi löõ khaùch
lui tôùi ñoù coù nhöõng taêng
só ñeán töø moät quaàn ñaûo
teân goïi laø Nhaät Baûn.
Theá nhöng taøu beø ñaâu phaûi laø thöù laøm Ninh Ba trôû thaønh vuøng ñaát thieâng maø töø raát xöa ñaây laø nôi tuï hôïp nhieàu ngoïn nuùi laï luøng. Nhö ta bieát sau thôøi Tam Quoác laø thôøi Taây Taán cuûa Tö Maõ Yeâm. Naêm 282 trong thôøi ñoù coù moät aån só teân laø Löu Thaùi Ha moäng thaáy moät vò taêng ngöôøi AÁn Ñoä chæ ñöôøng ñi tìm xaù lôïi cuûa Phaät. Ngaøy noï Löu Thaùi Ha ñeán nuùi Maäu sôn, naèm ôû phía ñoâng cuûa Ninh Ba ngaøy nay, nghe döôùi ñaát coù tieáng chuoâng khaùnh, ñaøo leân thì thaáy moät baûo thaùp, beân trong coù moät chung vaøng chöùa xaù lôïi Phaät. Vì hôn boán traêm tröôùc, A-duïc Vöông taïi AÁn Ñoä cho xaây "taùm vaïn boán ngaøn thaùp" thôø xaù lôïi Phaät neân nuùi Maäu sôn ôû Ninh Ba ñöôïc ñoåi teân thaønh A-duïc vöông sôn. Veà sau Löu Thaùi Ha trôû thaønh taêng só, coù teân sö Hueä Ñaït, oâng caát tinh xaù thôø xaù lôïi. Naêm 405, trong thôøi Nam Baéc trieàu, chuøa chieàn baét ñaàu ñöôïc xaây döïng. Nhaø vua Löông Vuõ Ñeá, ngöôøi haân haïnh ñöôïc Boà-ñeà ñaït-ma giaùo hoùa, cuõng cho xaây theâm töï vieän ôû ñaây naêm 522 vaø taëng taám bieån "A-duïc vöông töï". Veà sau, vua Toáng Cao Toâng töï tay ñeà bieån "Phaät Ñaûnh Quang Minh chi thaùp". Theo böôùc caùc vò cao taêng nhö Tænh Am ñaïi sö, Hö Vaân hoøa thöôïng, toâi ñeán chuøa A-duïc ñaûnh leã xaù lôïi. Kieán truùc cuûa chuøa ngaøy nay laø töø thôøi nhaø Thanh, thaùp ñöïng xaù lôïi baèng goã ñöïng trong moät thaùp ñaù naèm trong xaù lôïi ñieän cao hôn 15m. Nôi ñaây tröôùc khi môû thaùp cho khaùch thaäp phöông ñaûnh leã caùc vò sö trong chuøa tuïng kinh vaø thöïc haønh nghi leã raát coâng phu. Ngaång ñaàu nhìn xaù lôïi treo trong thaùp, toâi nhôù laïi mình ñaõ ñeán ngoïn ñoài con, choã laøm leã Traø tyø (Leã thieâu xaùc ) ñöùc Phaät hôn 25 theá kyû tröôùc, nôi maø Huyeàn Trang noùi raèng, ai nhaát taâm seõ tìm thaáy xaù lôïi. Ngaøy nay treân ñaát Trung Quoác naøy cuûa Huyeàn Trang, xa Caâu-thi-na vaïn daëm, toâi ñaõ "tìm thaáy" raêng Phaät gaàn Baéc Kinh, xaù lôïi Phaät taïi Nguõ Ñaøi sôn vaø ñaây laø laàn thöù ba taïi Ninh Ba treân bôø Nam Haûi. Sau chuøa ta coøn tìm thaáy nhieàu bia ñaù maø bia xöa nhaát laø cuûa naêm 833 thuoäc ñôøi Ñöôøng. Qua nhaø Toáng, chuøa A-duïc laø ñaïo tröôøng cuûa Laâm Teá toâng, caùc vò thieàn sö nhö Toâng Caûo, Ñöùc Quang, Sö Phaïm ñeàu ñaõ giaùo hoùa nôi ñaây vaø trong giôùi ñeä töû ngaøy ñoù coù nhieàu ngöôøi töø Nhaät Baûn qua hoïc. Trong soá ñoù coù moät ngöôøi teân laø Minh Am Vinh Taây (Eisai, 1141-1215) . Minh Am Vinh Taây chính laø ngöôøi khai saùng Thieàn toâng taïi Nhaät vaø truyeàn toâng Laâm Teá (48) qua Nhaät. Môùi 14 tuoåi oâng xuaát gia, leân nuùi Tæ Dueä taïi Nhaät hoïc Thieân Thai toâng. Sau ñoù oâng thaáy phaûi tröïc tieáp ñi Trung Quoác. Naêm 1168, oâng leân ñöôøng ñi Trung Quoác laàn ñaàu, luùc ñoù chöa bieát gì veà Thieàn toâng caû. Hai möôi naêm sau, oâng ñeán Trung Quoác laàn thöù hai, laàn naøy oâng leân chuøa Vaïn Nieân ôû nuùi Thieân Thai vaø ñöôïc thieàn sö Hö Am Hoaøi Söôûng aán chöùng, moät vò thuoäc toâng Laâm Teá. Veà nöôùc oâng soaïn boäï Höng thieàn hoä quoác luaän, laø ngöôøi ñaàu tieân truyeàn baù giaùo lyù Thieàn toâng taïi Nhaät. Caùch Ninh Ba 35km veà phía ñoâng, khoâng xa A-duïc vöông sôn bao nhieâu laø moät ngoïn nuùi khaùc coù teân laø nuùi Thaùi Baïch. Khoaûng naêm 300 coù moät vò taêng teân laø Nghóa Höng laäp thaûo am tu treân nuùi ñoù. Ngaøy noï treân ngoïn nuùi vaéng ngöôøi ñoù coù moät thieáu nieân ñeán cuùng döôøng cuûi löûa vaø löông thöïc. Nghóa Höng hoûi teân tuoåi thì thieáu nieân ñoù töï xöng laø Thaùi Baïch. Vì theá nuùi ñöôïc mang teân laø nuùi Thaùi Baïch, am coû cuûa Nghóa Höng coù teân Thieân Ñoàng (thieáu nieân coõi trôøi). Ñeán ñôøi Ñöôøng, naêm 575 laïi coù moät vò taêng khaùc teân laø Phaùp Xaùn tu hoïc ôû ñaây cuõng ñöôïc vò thieáu nieân naøy haàu haï cuùng döôøng neân nuùi Thaùi Baïch caøng ñöôïc haâm moä. Chuøa treân nuùi Thaùi Baïch keå töø ñôøi nhaø Minh mang teân Thieân Ñoàng töï. Ngaøy nay ñeán Thieân Ñoàng töï ta thaáy ngoâi chuøa xaây trong thôøi nhaø Thanh (1644-1911). Trong chuøa coù töôïng Phaät tam theá, hieän taïi quaù khöù vaø vò lai. Chuøa Thieân Ñoàng laø nôi ghi daáu chaân cuûa nhieàu vò thieàn sö Nhaät Baûn maø quan troïng nhaát laø vò Ñaïo Nguyeân Hi Huyeàn (49). Ñoù laø moät trong nhöõng vò thieàn sö quan troïng nhaát cuûa Nhaät, ngöôøi ñöa doøng thieàn Taøo Ñoäng (50) qua Nhaät. Ñaïo Nguyeân ñöôïc toân thôø laø "ñaïi boà-taùt" vaø coù tö töôûng "thaâm saâu vaø quaùi dò nhaát". Ñaïo Nguyeân môùi leân boán ñaõ ñoïc thô Ñöôøng, leân chín ñoïc A-tì ñaït-ma (51). Leân 15 tuoåi, Ñaïo Nguyeân hoïc giaùo phaùp cuûa Thieân Thai toâng nhöng khoâng vöøa yù. Ñaïo Nguyeân tìm ñeán thieàn sö Minh Am Vinh Taây. Vinh Taây noùi vôùi Ñaïo Nguyeân: "Chö Phaät khoâng ai bieát mình coù Phaät tính, chæ coù suùc sinh môùi bieát mình coù Phaät tính". Caâu noùi khoù hieåu ñoù maø Ñaïo Nguyeân nghe qua thì thaáy coù saùng suûa hôn ñoâi chuùt thì khoâng may Vinh Taây cheát trong naêm ñoù. Naêm 1223 Ñaïo Nguyeân quyeát thaân haønh sang Trung Quoác. Ñeán chuøa Thieân Ñoàng, oâng nghe thieàn sö Nhö Tònh (52) khai thò "haõy xaû boû thaân taâm", Ñaïo Nguyeân ñaïi ngoä. Hai naêm sau oâng veà nöôùc, thaønh laäp toâng Taøo Ñoäng taïi ñoù. Hoïc troø hoûi Phaùp Phaät, oâng chæ ñaùp "vôùi hai baøn tay traéng ta trôû veà coá höông, chaúng coù chuùt gì goïi laø Phaät phaùp caû...maây tan nuùi hieän". Maëc duø "khoâng coù gì ñeå noùi" nhöng oâng ñeå laïi Chính phaùp nhaõn taïng (Shobogenzo), moät taùc phaåm ñoà soä vôùi 95 quyeån, moät kieät taùc cuûa Thieàn toâng Nhaät Baûn. Sau nuùi A-duïc vaø Thaùi Baïch gaàn Ninh Ba coøn moät ngoïn nuùi huyeàn bí hôn nöõa, ñoù laø Thieân Thai sôn, caùch khoaûng 100km. Chuùng ta thöôøng nghe "Löu Nguyeãn laïc Thieân Thai" thì ñoù chính laø ngoïn nuùi naøy. Huyeàn söû cheùp hai chaøng Löu Thaàn, Nguyeãn Trieäu ñôøi Haäu Haùn (25-250) ñi haùi thuoác trong nuùi naøy gaëp tieân. Hai chaøng ôû vôùi tieân nöûa naêm, nhôù nhaø xin veà thì haäu theá ñaõ traûi qua baûy ñôøi roài. Hai chaøng trôû laïi nuùi thì khoâng coøn thaáy tieân ñaâu nöõa. Ngaøy nay ngöôøi ta ñeán Thieân Thai sôn chaéc chaúng coøn ai ñöôïc dieãm phuùc nhö hai chaøng Löu Nguyeãn. Thieân Thai sôn khoâng chæ laø truù xöù cuûa tieân nöõ, ñoù cuõng laø nôi aån tu cuûa Teá Ñieân hoøa thöôïng, cuûa Haøn Sôn. Thieân Thai sôn laø nôi nuùi röøng u thuùy, thaâm saâu huøng vó maø trong thôøi ñaïi höng thònh nhaát nôi ñaây coù 72 ngoâi töï vieän, trong ñoù boán ngoâi ñöôïc goïi laø "töù ñaïi danh saùt": Quoác Thanh, Vaïn Nieân, Thieân Phong vaø Cao minh töï. Thieân Thai sôn laø toå ñình cuûa phaùi Thieân Thai toâng do Trí Khaûi (538-597) saùng laäp. Thaät ra Trí Khaûi laø toå thöù tö cuûa Thieân Thai toâng nhöng oâng ñöôïc xem laø ngöôøi thöïc söï saùng laäp moân phaùi naøy. OÂng laø ngöôøi ñaàu tieân trong Phaät giaùo Trung Quoác heä thoáng caùc tröôøng phaùi Phaät giaùo vôùi caùc chuû tröông khaùc nhau, trong ñoù Thieân Thai toâng chuû tröông laáy Dieäu phaùp lieân hoa kinh laøm cô sôû. Naêm 576 Trí Khaûi veà giaùo hoùa taïi nuùi Thieân Thai vaø töø ñoù maø toâng phaùi cuûa oâng coù teân Thieân Thai toâng. Trong soá nhöõng ngöôøi theo hoïc Thieân Thai toâng laïi coù moät vò cao taêng xuaát saéc ngöôøi Nhaät, teân laø Toái Tröøng (53). Toái Tröøng du hoïc taïi Trung Quoác naêm 804, nghieân cöùu giaùo phaùp Hoa Nghieâm vaø caû Maät Toâng nhöng oâng tieáp thu Thieân Thai Toâng saâu saéc nhaát. Toái Tröøng ñeán nuùi Thieân Thai tham hoïc vôùi Ñaïo Thuùy, cao taêng ñôøi Ñöôøng. Veà laïi Nhaät Toái Tröøng laäp moät thieàn vieän danh tieáng taïi nuùi Tæ Dueä (Hiei) vaø maát naêm 822 taïi ñoù. Toái Tröøng ñeå laïi cho haäu theá khoaûng 200 taùc phaåm. Hieän nay taïi Trung Quoác khaùch chieâm baùi tìm thaáy nuùi Thieân Thai vôùi ngoâi coå töï Quoác Thanh xaây naêm 598. Chuøa goàm coù 14 ñieän, töôïng lôùn nhaát laø Thích-ca maâu-ni cao 6,8m töø ñôøi nhaø Minh. Ngoaøi ra ta coøn tìm thaáy 18 vò La Haùn ñeõo baèng goã töø theá kyû 13, 14, trong ñoù coù Teá Ñieân hoøa thöôïng. Coøn Thieàn toâng cuõng nhö Thieân Thai toâng ñaõ suy taøn töø laâu. Taïi Nhaät Baûn, Thieân Thai toâng do Toái Tröøng saùng laäp, Thieàn Laâm Teá do Vinh Taây vaø Thieàn Taøo Ñoäng do Ñaïo Nguyeân khôûi xöôùng ñaõ baét reã nhanh choùng trong xaõ hoäi Nhaät Baûn. Vaø baát ngôø thay, Thieàn Trung Quoác taét lòm trong theá kyû 12 thì taïi Nhaät noù baét ñaàu coù söùc soáng maõnh lieät. Sau Vinh Taây vaø Ñaïo Nguyeân laø caùc thieàn sö Nhaät Baûn xuaát saéc nhö Taâm Ñòa Giaùc Taâm (1207-1298) , ngöôøi ñöa Voâ moân quan sang Nhaät, Nam Phoá Thieäu Minh (1235-1309), ngöôøi ñöôïc Nhaät Hoaøng ban hieäu Ñaïi ÖÙng quoác sö. Veà sau vò thieàn sö xuaát chuùng nhaát cuûa Nhaät laø Baïch AÅn Hueä Haïc (Hakuin Ekaku, 1686-1769), ngöôøi ñaõ giaùc ngoä baèng coâng aùn Trieäu chaâu caåu töû (54), vaø cuõng laø ngöôøi ñaõ neâu leân coâng aùn "Theá naøo laø tieáng voã cuûa moät baøn tay?". Baïch AÅn laø moät thieân taøi, oâng ñaõ phuïc höng laïi Thieàn toâng trong theá kyû thöù 18 vaø laø moät hoïa só, vaên só, ngheä só taïc töôïng xuaát chuùng. Gaàn ñaây nhaát ta coù D.T. Suzuki (55) , ngöôøi Nhaät, laø thieàn sö ñaàu tieân cuûa chaâu AÙ giôùi thieäu moät caùch coù heä thoáng Thieàn toâng ñeán vôùi phöông Taây maø taùc phaåm hay nhaát cuûa oâng phaûi laø boä Thieàn Luaän (56). Coâng trình cuûa oâng xuaát saéc ñeán ñoä coù ngöôøi caûm phuïc noùi "oâng ñaõ ñöa ñöôïc nhieàu ngöôøi ñeán cöûa". Nhieàu ngöôøi phöông Taây chæ bieát Thieàn toâng qua Suzuki, vì theá maø coù keû laàm toâng phaùi naøy baét nguoàn töø Nhaät. Hoï khoâng ngôø raèng suoái nguoàn ñaàu tieân cuûa Thieàn toâng Nhaät Baûn laø nhöõng hoïat ñoäng cuûa Vinh Taây, Ñaïo Nguyeân caùch ñaây hôn baûy traêm naêm gaàn moät thaønh phoá mang teân Ninh Ba taïi Trung Quoác. |
|
|
| Leân thuyeàn töø Ninh
Ba veà Nhaät khoâng phaûi chæ coù
Toái Tröøng, Vinh Taây, Ñaïo Nguyeân
maø coøn moät vò khaùc maø teân
tuoåi coøn löu truyeàn ñeán ngaøy
nay. Ñoù laø Hueä Ngaïc. Vò taêng
só Hueä Ngaïc naøy khoâng hoïc Thieân
Thai toâng, cuõng chaúng hoïc Thieàn toâng
maø ñeán taän nuùi Nguõ Ñaøi
sôn xa xoâi vuøng taây Trung Quoác ñeå
cung thænh töø ñoù moät böùc
töôïng Quan AÂm, ñöa veà Nhaät.
Ñoù laø naêm 916 (57).
OÂng mang ñöôïc töôïng veà
ñeán Ninh Ba vaø leân taøu ñi
veà Nhaät. Theá nhöng rôøi bôø
khoâng ñöôïc bao xa thì thuyeàn
bò keït laïi, döôùi ñaùy
bieån boãng troài leân nhöõng boâng
hoa sen baèng saét, chaän ñöôøng
oâng ñi. Hueä Ngaïc thaáy vaäy môùi
laäp nguyeän seõ xaây chuøa thôø
Quan AÂm ngay taïi ñaûo gaàn nhaát,
boâng sen lieàn bieán maát. Hueä Ngaïc
cho thuyeàn taáp ñeán hoøn ñaûo
laân caän, leân bôø xaây am tu haønh
taïi ñoù, thaønh thaät ñaët
teân am laø "Quan AÂm baát khaúng khöù"
(Quan AÂm khoâng chòu ñi). Hoøn ñaûo
ñoù laø Phoå Ñaø sôn thuoäc
quaàn ñaûo Chu sôn, ñi taøu caùnh
ngaàm töø Ninh Ba maát khoaûng moät
tieáng ñoàng hoà.
Pho töôïng Quan AÂm linh öùng nhö theá neân daàn daàn Phoå Ñaø sôn trôû thaønh ñaïo tröôøng cuûa Ngaøi. Khaùch thaäp phöông ñeán ñaây chieâm baùi böùc töôïng, tu boå chuøa Quan AÂm baát khaúng khöù thaønh moät töï vieän to lôùn vaø khaùm phaù theâm treân hoøn nuùi naøy nhieàu ñieàu kyø laï.  Naêm 847 thuoäc ñôøi Ñöôøng Ñaïi Trung coù moät nhaø sö ngöôøi AÁn Ñoä teân laø Thieân Truùc ñeán Phoå Ñaø, xuoáng moät ñoäng ñaù naèm saùt nöôùc bieån maø ngaøy nay ta goïi laø ñoäng Haûi Trieàu Aaâm, ñoát ngoùn tay ñeå cuùng döôøng Quan AÂm. Huyeàn söû cheùp raèng Quan AÂm tu luyeän taïi moät hoøn nuùi gaàn ñoù, sau khi ñaéc ñaïo Ngaøi nhaûy moät böôùc ñeå ñeán Phoå Ñaø. Choã Ngaøi nhaûy ñeán ñeå laïi moät daáu chaân lôùn treân ñaù, tôùi nay vaãn coøn, goïi laø "Quan AÂm khieâu" (caùi nhaûy Quan AÂm). Töø theá kyû thöù 10 ñeán 12, taïi Phoå Ñaø sôn coù 218 töï vieän ñöôïc xaây döïng, trong thôøi gian ñoù coù 3000 taêng só tu hoïc nôi ñaây vaø trong thôøi caän ñaïi coù moät cao taêng noåi tieáng seõ ñöôïc keå ñeán sau. Quan AÂm laø vò ñaïi boà-taùt ñöôïc Phaät töû chaâu AÙ thôø cuøng nhieàu nhaát. Trong boán vò Boà-taùt thì Vaên-thuø laø vò ñaïi trí, chuû trí hueä, naèm treân bình dieän trí thöùc, xa xoâi vôùi taâm lyù daân giaõ. Vò Phoå Hieàn laø vò ñaïi haïnh, haïnh nguyeän cuûa Ngaøi quaù meânh moâng quaù to lôùn, ngöôøi thöôøng maáy ai noái goùt ñöôïc nhö Ngaøi. Vò Ñòa Taïng laø ngöôøi chuû ñoäng cöùu loaøi höõu tình trong ñòa nguïc, ñoái vôùi ta thì xem ra caûnh naøy coøn xa vôøi, coù theå khoâng bao giôø xaûy ra cho mình. Coøn Quan AÂm, Ngaøi laø vò ñaïi bi, chuyeân cöùu ñoä caûnh khoå nhaân sinh, ban boá nieàm phuùc laïc treân traàn theá. Do löïc nieäm Quan AÂm maø: Xoâ mình vaøo löûa lôùn,  Quan
AÂm laø ngöôøi ñöa maét
nhìn chuùng sinh, laéng tai nghe moïi ñieàu
than thôû ñeå ñi cöùu giuùp.
Quan AÂm khoâng heà chæ coù daïng
nöõ nhaân "Phaät Baø" nhö Trung Quoác
Vieät Nam hay trình baøy, Ngaøi laø moät
vò ñaïi boà-taùt phaùt taâm
roäng nhö khoâng gian neân thaân Ngaøi
cuõng bao la voâ taän. Tranh töôïng hay
trình baøy Quan AÂm "nghìn tay nghìn
maét" ñeå noùi leân khaû naêng
öùng hieän cuûa Quan AÂm.
Toâi ñeán Phoå Ñaø ñeå chieâm baùi ñaïo tröôøng cuûa vò boà-taùt raát thoâng hieåu taâm tö con ngöôøi naøy. So vôùi Nguõ Ñaøi cuûa Vaên-thuø, Nga Mi cuûa Phoå Hieàn, Cöûu Hoa cuûa Ñòa Taïng, nuùi Phoå Ñaø sôn cuûa Quan AÂm chæ laø moät ngoïn nuùi thaáp naèm ngoaøi bieån. Coù yù nghóa thay, vò trí cuûa nuùi vaø ñaïi nguyeän cuûa Quan AÂm muoán cöùu ñoä quaûng ñaïi con ngöôøi bình thöôøng nhaát. Bieån caû töôïng tröng cho phieàn naõo luoân luoân bao truøm ñôøi thöôøng cuûa kieáp nhaân sinh vaø ngoïn nuùi khoâng quaù cao naèm ngay giöõa bieån phuø hôïp taàm vôùi cuûa taát caû moïi ngöôøi chòu nghe tieáng raøo raït cuûa "haûi trieàu aâm". Treân Phoå Ñaø sôn, am coû Quan AÂm baát khaúng khöù ngaøy nay ñaõ trôû thaønh Phoå Teá töï, ngoâi chuøa lôùn nhaát toaøn ñaûo, roäng hôn 36.000 m2, dieän tích xaây caát khoaûng 11400m2. Phoå Teá ñöôïc xaây döïng naêm 1080, ngaøy nay goàm coù 7 ñieän, 12 toøa thaùp vaø 16 caùc ñieän khaùc nhö Giaø lam ñieän, Toå sö ñieän, Taøng kinh caùc, La haùn ñöôøng, Baïch vaân laàu...Ñieän quan troïng nhaát laø Vieân Thoâng do vua Khang Hy cho xaây döïng, thôø töôïng Quan AÂm cao 8,8m. Toâi ñi doïc hai beân töôøng, nhìn ngaém "Quan AÂm tam thaäp nhò öùng tuøy hình", ñoù laø 32 daïng tieâu bieåu cuûa boà-taùt tuøy cô öùng hieän. Quan AÂm coù theå mang hình oâng quan vaên, keû aên xin, baø noäi trôï, coâ tieåu thö, vò voõ töôùng...Neùt maët cuûa caùc vò ñoù dieãn taû nhöõng con ngöôøi thoâng thöôøng nhö ta hay thaáy trong nhaø ngoaøi ngoõ, khoâng coù neùt gì cuûa thaàn thaùnh caû. Nhöõng khuoân maët ngöôøi thöôøng ñoù coù moät neùt chung laø hieàn haäu gaây cho ta loøng thaân caän vôùi Quan AÂm. Toâi boãng nhôù ñeán Ñaït-lai laït-ma maø toâi ñaõ gaëp taïi Ñöùc. Vò naøy cuõng ñöôïc xem laø hieän thaân cuûa Quan AÂm, oâng cuõng coù moät khuoân maët bình thöôøng toát buïng, coù moät tieáng cöôøi saûng khoaùi vaø moät tieáng noùi raát quen thuoäc vôùi toâi. Sau Phoå Teá töï laø Phaùp Vuõ töï, ñoù cuõng laø moät ngoâi chuøa raát lôùn vôùi 8800m2. Chuøa naøy ñöôïc kieán laäp töø naêm 1508, ñoù laø naêm taêng só Ñaïi Trí töø Taây Thuïc ñeán Phoå Ñaø ñaûnh leã, laäp am goïi laø Haûi Trieàu am. Trong chuøa naøy coù böùc tranh ñaù noåi tieáng cuûa hoïa só Dieâm Laäp Baûn ñôøi Ñöôøng (668) veõ hình Quan AÂm. Treân nuùi Phoå Ñaø coøn Cöûu Long Quan AÂm ñieän vaø Cöûu Long bích, böùc töôøng ñaù veõ chín con roàng. Haõy ra bôø bieån ñeå nghe tieáng soùng haûi trieàu aâm, töø döôùi voïng leân, töø trong caùc ñoäng ñaù voïng ra, töø nhöõng khe nuùi maø nhìn laâu ta thaáy döôøng nhö hình Quan AÂm aån hieän. OÂi ñaây chính laø Nam Haûi Quan AÂAÂm, choã maø Toân Ngoä Khoâng heã gaëp hoaïn naïn laø ñaèng vaân veà xin cöùu giuùp. Nôi ñaây laø nôi caàu nguyeän cuûa bieát bao theá heä, töø nhöõng chuyeän cao quí nhaát ñeán noãi loøng thöôøng nhaät nhaát. Taïi choã naøy ta coøn thaáy bia ñaù kyû nieäm nhaø sö Thieân Truùc ñoát tay cuùng döôøng, caàu Quan AÂm hieän tieàn. Ngoaøi khôi laø moät hoøn ñaûo daøi thaáp, nhìn nhö hình ngöôøi naèm döôùi bieån nhìn leân trôøi cao, hoøn ñaûo ñoù cuõng ñöôïc khaùch haønh höông xem laø töôïng Quan AÂm thieân taïo ñeå taäp trung caàu nguyeän. Baát ngôø thay, toâi ñeán taûng ñaù coù ghi daáu "Quan AÂm khieâu" coøn roõ daáu chaân cuûa Ngaøi. Vò boà-taùt Quan AÂm maø moät chaân co laïi töôïng tröng cho söï tónh laëng, moät chaân duoãi ra bieåu dieãn loøng töø bi saün saøng ñi cöùu ñoä, phaûi chaêng chaân aáy ñaõ ghi laïi nôi ñaây baèng moät loõm ñaù coù ñaàu coù goùt haún hoi. Khoâng ai bieát ñöôïc ñieàu ñoù, ñieàu chaéc chaéc laø neáu coù ai ñöôïc Quan AÂm cöùu ñoä thì baûn thaân ngöôøi ñoù cuõng chaúng hay bieát, boà-taùt ôû hay ñi ñaâu caàn löu daáu. Ngaøi coù ñuû hình töôùng ñeå xuaát hieän thì cuõng coù muoân caùch ñeå cöùu ñoä, keå caû nhaéc nhôû baèng tö töôûng, baèng saùng kieán, baèng tröïc giaùc. Ngöôøi ñôøi cöù ñôïi hoaïn naïn xaûy ra tröôùc maét môùi troâng chôø cöùu ñoä, ñaâu coù ai ngôø cuoäc ñôøi bình thöôøng khoâng coù bieán coá trong luùc tai hoïa coù khaû naêng xaûy ra, chính noù ñaõ laø moät pheùp laï. Toâi nhôù nöôùc Ñöùc cuûa naêm 1989 trong quaù trình bieán ñoäng chính trò ôû phía ñoâng. Ngaøy nay moät nhaân vaät cao caáp keå laïi, trong nhöõng ngaøy ñoù chæ caàn moät tieáng suùng duy nhaát noå ra laø ñaõ baét ñaàu cuoäc chieán tranh theá giôùi thöù ba. Caû trieäu ngöôøi vaän ñoäng trong maáy tuaàn lieân tieáp maø khoâng coù tieáng suùng noå. Ai daùm cho laø moät söï bình thöôøng ? "Ngöôøi ñôøi, trong söï voâ minh cuûa noù, noù cöù töôûng mình laø ngöôøi taïo taùc duy nhaát", toâi nhôù tôùi caâu ñoù cuûa Auøo Nghóa Thö cuûa AÁn Ñoä giaùo. Töø An Kyø Sinh cuûa thôøi Taàn Thuûy Hoaøng haõy veà vôùi theá kyû 20. Trong thôøi kyø caän ñaïi naøy cuõng coù moät vò ñaïi sö tu haønh ôû treân Phoå Ñaø, ñoù laø AÁn Quang ñaïi sö. AÁn Quang sinh naêm 1862, laø toå thöù 13 cuûa Tònh Ñoä toâng Trung Quoác. OÂng qui y vôùi Ñaïo Thuaàn ôû Nguõ Ñaøi sôn naêm 21 tuoåi. Khoaûng töø naêm 26 tuoåi AÁn Quang veà truï trì chuøa Phaùp Vuõ treân nuùi Phoå Ñaø. Taïi ñaây oâng ñaõ hai laàn ñoùng cöûa nhaäp thaát raát laâu. Naêm 1918 vì quyeân tieàn in kinh neân sö AÁn Quang hay veà Thöôïng Haûi. Veà sau AÁn Quang xaây döïng laïi chuøa Linh Nham ôû Toâ Chaâu vaø maát taïi ñoù naêm 1940. Taïi Phoå Ñaø toâi ñöôïc thaêm laïi choã aån tu cuûa AÁn Quang trong Phaùp Vuõ töï. Nôi ñaây oâng soáng gaàn 30 naêm, ngaøy nay ngöôøi ta coøn giöõ laïi baøn vieát, phoøng nguû, giöôøng chieáu haøi vôù cuûa oâng. Trong AÁn Quang Ñaïi sö kyû nieäm ñöôøng ngaøy nay ta ñoïc ñöôïc caâu ñoái: "Maïc nhaï nhaát xöng sieâu thaäp ñòa, Tu tri luïc töï quaùt tam thöøa" (Ñöøng ngôø moät caâu qua thaäp ñòa, Phaûi hay saùu chöõ phuû tam thöøa). "Saùu chöõ "ôû ñaây töùc laø "Nam moâ A-di-ñaø Phaät", saùu chöõ ñoù bao quaùt caû ba thöøa Phaät giaùo, thaâu troïn taát caû caùc pheùp tu hoïc. AÁn Quang ñaõ lónh hoäi loøng töø bi cuûa Quan AÂm, ñeå bieát raèng trong thôøi ñaïi ngaøy nay khoâng coøn maáy ai ñuû söùc töï löïc ñeå ñaït Phaät quaû maø caàn phaûi döïa treân pheùp tu tònh ñoä ñeå ñöôïc vaõng sinh cöïc laïc baèng caùch thaønh taâm nieäm A-di-ñaø. AÁn Quang bieát ngöôøi thöôøng khoâng phaûi ai cuõng ñöôïc nhö An Kyø Sinh, nhö Taây Thieân, Hueä Ngaïc, Baïch AÅn hay Suzuki. Hoï chæ laø nhöõng ngöôøi bình thöôøng, coù hoïa thì lo, coù phuùc thì möøng, ngoài thieàn thì moûi löng, tuïng kinh thì buoàn nguû. Ñoái vôùi hoï ñaïi trí cuûa Vaên-thuø quaù cao xa, ñaïi haïnh cuûa Phoå Hieàn quaù to lôùn. Hoï chính laø ñoái töôïng giaûi cöùu cuûa Quan AÂm khi soáng vaø khi cheát thì chæ A-di-ñaø môùi cöùu ñöôïc hoï. Ñöøng baét hoï hieåu Tính Khoâng, hoï khoâng giaûi noåi coâng aùn, hoï khoâng thuoäc hôn chuïc caâu kinh. Coù caùch naøo cho hoï giaûi thoaùt khoâng? AÁn Quang noùi chæ caàn nieäm "saùu chöõ" laø "phuû tam thöøa". Ñoù laø loøng ñaïi bi cuûa AÁn Quang ñaïi sö. Rôøi Phoå Ñaø ñeå trôû laïi ñaát lieàn, toâi ñi qua röøng töû truùc, ñoù laø moät vuøng moïc toaøn thöù truùc maøu ñoû tía. Ñöùng cao treân röøng töû truùc kyø laï ñoù laø töôïng Quan AÂm cao 33m nhìn ra bieån caû meânh moâng: Maét töø nhìn chuùng sinh,Ñoù laø lôøi cuûa Thích-ca maâu-ni traû lôøi Boà-taùt Voâ Taän Y Ù hoûi veà Quaùn Theá AÂm. |
|
|
| Trung Quoác vôùi moät
coõi ñaát meânh moâng vaø moät
Haùn toäc laâu ñôøi hieån nhieân
laø moät nöôùc lôùn treân
theá giôùi. Maëc duø coøn bieát
raát ít veà Trung Quoác vaø lòch
söû nöôùc naøy nhöng toâi
daùm noùi ñaây phaûi laø moät
daân toäc vôùi moät neàn vaên
minh coå nhaát vaø moät neàn hoïc
thuaät saâu saéc nhaát cuûa loaøi
ngöôøi. Tröôùc coâng nguyeân
haøng traêm naêm, luùc con ngöôøi
coøn mô nguû thì ngöôøi Trung
Quoác ñaõ baét ñaàu nghó
ñeán vieäc trò thuûy, baét ñaàu
xaây nhöõng coâng trình vó ñaïi
maø ngaøy nay khoâng ai daùm nghó coù
theå hoaøn thaønh. Ñoù cuõng laø
thôøi kyø maø nöôùc Trung
Quoác ñaõ ñöôïc thu veà
moät moái vôùi haøng traêm trieäu
daân, töø thôøi ñoù yù
thöùc thoáng nhaát cuûa hoï luoân
luoân ngöï trò trong nhöõng ñaàu
oùc taàm côõ.
Trong lòch söû daøi cuûa Trung Quoác, nhöõng cuoäc noäi chieán cuûa hoï thöôøng ñöôïc chaám döùt bôûi nhöõng nhaân vaät kieät xuaát vaø sau ñoù thöôøng laø moät thôøi kyø phaùt trieån röïc rôõ veà vaên hoùa. Ñôøi nhaø Ñöôøng, nhaø Toáng, luùc chaâu Aaâu coøn naèm trong giaác nguû daøi cuûa thôøi Trung Coå thì neàn vaên hoùa ngheä thuaät cuûa Trung Quoác ñaõ leân tôùi toät ñænh. Qua ñeán thôøi nhaø Nguyeân, Minh, Thanh, maëc duø coù khi keû cai trò laø ngöôøi "ngoaïi toäc" nhöng neàn vaên minh Trung Quoác vaãn tieáp tuïc phaùt trieån. Vaø ñeán ñaàu theá kyû naøy, chaâu Aaâu ñaõ phaùt trieån qua ñöôïc ba traêm naêm sau thôøi kyø phuïc höng, suùng oáng cuûa hoï ñaõ maïnh hôn söùc saùng taïo cuûa vaên quan nho só thôøi nhaø Thanh vaø ñaõ xaâu xeù nöôùc Trung Quoác. Ngöôøi Haùn tænh giaác moäng daøi vaø söïc thaáy ngoaøi rôï Hoà ngaøy xöa coøn coù ngöôøi phöông Taây saün saøng xaâm chieám mình. Ngöôøi Trung Quoác phaûn öùng theo caùch cuûa hoï vaø ngaøy nay ta coù moät nöôùc Trung Quoác roäng meânh moâng hôn bao giôø caû, nhöng neàn vaên hoùa ngaøy xöa cuõng chöa bao giôø bò laõng queân nhö baây giôø. Hai neàn taûng vó ñaïi cuûa toøa nhaø vaên minh Trung Quoác laø Laõo giaùo vaø Khoång giaùo ñaõ laøm goác cho moät neàn hoïc thuaät khoaûng 2500 naêm. Noù laø hai thaùi cöïc luoân luoân boå tuùc laãn nhau trong ñaàu oùc cuûa ngöôøi Haùn. Neáu Khoång Giaùo laáy xaõ hoäi nhaân sinh naøy laøm ñoái töôïng cuûa nhaän thöùc vaø haønh ñoäng thì Laõo Giaùo tìm hieåu caùi goác cuûa trôøi ñaát, cuûa muoân vaät vaø thuaän theo ñoù maø öùng xöû. "Noäi thaùnh ngoaïi vöông" nhö theá laø ñaày ñuû, veà tö töôûng haàu nhö hoï khoâng coøn gì ñeå boå tuùc nöõa. Veà giang haø, sôn laâm, hoà haûi thì Trung Quoác töï noù laø moät theá giôùi, hoï khoâng caàn tìm kieám xa xoâi. Veà daân toäc thì Haùn toäc cuûa hoï coù soá löôïng cöïc lôùn nhöng töông ñoái thuaàn chuûng, ngoân ngöõ, chöõ vieát khaù thoáng nhaát. Vì nhöõng leõ ñoù maø ñi khaép caùc vuøng Trung Quoác, töø Baéc Kinh Thöôïng Haûi traùng leä ñeán nhöõng vuøng queâ heûo laùnh, ñôøi soáng laàm than, toâi luoân luoân coù caûm giaùc Trung Quoác laø moät caây coå thuï vó ñaïi soáng ñaõ ngaøn naêm. Noù baét reã töø nhöõng maûnh ñaát raát xa xoâi, raát khaùc nhau; lam luõ thu huùt nhöõng chaát boå döôõng trong loøng ñaát toái taêm ñeå cho moät thaân caây sum seâ laù caønh. Vaø treân nhöõng caønh ñoù laø ngheä thuaät nôû hoa ñuû thöù maøu, sinh traùi ñuû thöù vò. Töø haøng trieäu con ngöôøi caàn cuø khoâng teân ñoù, qua nhöõng theá heä maø ta hay ñeám haøng traêm naêm, moät neàn hoïc thuaät phong phuù ñöôïc sinh ra nhö ñaïo hoïc, thi ca, vaên hoïc, thö phaùp, aâm nhaïc, hoäi hoïa, goám söù... Ngöôøi Trung Quoác vì nhöõng leõ ñoù thöôøng quaù töï haøo, cho raèng mình coù theå laø moät theá giôùi rieâng, khoâng caàn phaûi du nhaäp ñieàu gì töø beân ngoaøi caû, noäi caùi teân nöôùc ñaõ phaûn aùnh taâm lyù naøy roài. Chính vì theá maø toâi caøng ngaïc nhieân hôn veà caùch maø ngöôøi Trung Quoác tieáp nhaän ñaïo Phaät, moät toân giaùo ñöôïc du nhaäp töø AÁn Ñoä. Chuùng ta haõy nhôù raèng Phaät giaùo ñeán Trung Quoác trong theá kyû thöù nhaát, khi Khoång Giaùo vaø Laõo Giaùo ñaõ ñònh hình hôn naêm theá kyû, khi nöôùc Trung Quoác ñaõ thoáng nhaát döôùi thôøi Taàn Thuûy Hoaøng, khi chuû tröông baûo veä bôø coõi ñaõ roõ vôùi vieäc xaây döïng Vaïn lyù tröôøng thaønh. Theá thì taïi sao nhöõng ngöôøi Trung Quoác ñaày töï haøo ñoù laïi môû roäng voøng tay ñoùn chaøo caùc loaïi kinh ñieån "ngoaïi lai" töø Taây Vöïc tôùi vaø thôø cuùng moät "ngöôøi nöôùc ngoaøi" laø Thích-ca maâu-ni. Toâi phaûi töï traû lôøi cho mình caâu hoûi naøy. Töø theá kyû thöù nhaát ñeán nay gaàn 2000 naêm, Phaät giaùo ñeå moät daáu aán quaù ñaäm taïi Trung Quoác tôùi möùc khoù hieåu. Töø phía cöïc taây nhö Ñoân Hoaøng vôùi caùc thaïch ñoäng noåi tieáng ñeán caùc quaàn ñaûo cöïc ñoâng nhö Phoå Ñaø sôn, töø vuøng Baéc Kinh laïnh leõo vôùi Linh Quang töï ñeán mieàn Hoà Nam vôùi Hueä Naêng xuaát chuùng, ñi tôùi ñaâu ta cuõng thaáy chuøa chieàn töï vieän cuûa Phaät giaùo, nhieàu hôn haún ñeàn ñaøi thôø ñaïo só hay nho só. Haõy nhôù laïi coâng lao hoaït ñoäng cuûa ngöôøi xöa maø ta chæ coù theå keå vaøi ngöôøi tieâu bieåu. Ñoù laø coâng trình phieân dòch vaø truyeàn giaùo cuûa caùc "Phaïm taêng" AÁn Ñoä nhö Ma-ñaèng vaø Truùc Phaùp Lan trong theá kyû thöù nhaát, An Theá Cao sau ñoù khoaûng 100 naêm. Trong theá kyû thöù 4 coù Phaät Ñoà Tröøng ñeán Laïc Döông naêm 310, Cöu-ma-la-thaäp ñeán Haäu Löông naêm 386. Naêm 520 Boà-ñeà Ñaït-ma ñeán Trung Quoác, khai saùng doøng Thieàn ôû ñoù vaø töø ñoù Phaät giaùo vöôn leân soáng maõi vôùi thôøi gian. Ngöôïc laïi taêng só Trung Quoác ñi AÁn Ñoä cuõng khoâng thieáu maø nhöõng ngöôøi noåi danh nhaát laø Phaùp Hieån, Huyeàn Trang, Nghóa Tònh. Ñeán theá kyû thöù 11, 12 luùc Phaät giaùo suy taøn taïi AÁn Ñoä thì taïi Trung Quoác, Phaät giaùo coøn röïc rôõ hôn taùm traêm naêm nöõa. Toâi chæ coù theå lyù giaûi söï höng thònh naøy cuûa Phaät giaùo baèng caùch cho raèng tö töôûng ñaïi thöøa ñaõ ñaùp öùng ñuùng ñoøi hoûi hoïc thuaät vaø toân giaùo cuûa ngöôøi Trung Quoác. Moät maët thì Khoång giaùo quaù chuù yù ñeán xaõ hoäi theá gian, cho caùi sieâu theá gian khoâng theå tieáp caän ñöôïc. Maët khaùc Laõo Giaùo quaù ít lôøi veà Ñaïo, cuõng cho raèng khoâng theå noùi veà Ñaïo. Hôn theá nöõa Laõo giaùo cho trieát lyù haønh ñoäng moät noäi dung "voâ vi", haønh ñoäng nhöng khoâng coù baát cöù chuû ñích gì, ñieàu naøy gaây khoâng ít hoang mang cho con ngöôøi, nhaát laø con ngöôøi mang ñaày tính xaõ hoäi cuûa Trung Quoác. Veà sau ngöôøi ñaïo só Trung Quoác thöôøng coù hình aûnh moät vò luyeän linh ñan, soáng tröôøng sinh baát töû, thöôøng côõi haïc ñi chôi vôùi maây gioù. Khi Phaät giaùo ñeán Trung Quoác trong theá kyû thöù nhaát, coù ngöôøi hieåu laàm ñaây laø ñaïo Laõo vì Phaät giaùo cuõng noùi veà moät caùi Ñaïo "baát khaû tö nghì", nhöng aán töôïng ñoù sôùm bieán maát. Vì neáu Laõo Töû boû ñôøi ra ñi vaø ñöôïc ngöôøi ñôøi toân thaønh Thaùi Thöôïng Laõo quaân thì caùc taêng só Phaät giaùo töø phöông xa laïi, dòch kinh ñieån vaø tìm caùch noùi veà caùi "khoâng theå nghó baøn". Ngöôøi Trung Quoác laéng nghe vaø thaáy ñaây laø caùi coù theå chaáp nhaän ñöôïc. Trong thôøi Nam Baéc Trieàu (420-588) nhôø Cöu-ma-la-thaäp, tö töôûng Trung quaùn cuûa Long Thuï ñöôïc truyeàn baù vaø Chaân Ñeá (61) laø ngöôøi ñöa Duy thöùc ñeán Trung Quoác. Ñeán thôøi nhaø Ñöôøng, Thieàn toâng vaø Hoa Nghieâm röïc leân nhö moät aùnh ñuoác trong neàn vaên hoùa toân giaùo taïi Trung Quoác. Hieån nhieân laø Phaät giaùo ñaõ troän vôùi Laõo giaùo ñeå thaønh Thieàn toâng Trung Quoác vaø vôùi Hoa Nghieâm toâng, ngöôøi Trung Quoác thaáy raèng coù theå noùi veà moät Tính Khoâng, ít nhaát laø veà caùi "duïng" cuûa noù. Giaùo lyù ñaïi thöøa coøn thích hôïp vôùi ngöôøi Trung Quoác ôû choã noù cho con ngöôøi moät hình aûnh lyù töôûng, ñoù laø hình aûnh boà-taùt. Ñoù laø nhöõng ngöôøi tuy haønh ñoäng khoâng vöôùng maéc nhöng coù "taùc yù" haún hoi, khoâng quaù khoù hieåu nhö "voâ vi" cuûa Laõo giaùo. Hôn theá nöõa, hình aûnh boà-taùt thoõng tay vaøo chôï ñeå cöùu ñoä con ngöôøi raát thích hôïp vôùi ñaàu oùc thöïc tieãn cuûa ngöôøi Trung Quoác. Hoï khoâng theå quay löng vôùi xaõ hoäi, côõi haïc rong chôi maø nghó raèng ñôøi mình phaûi laøm gì cho coù ích vaø neáu khoâng phaûi ñeå daïy doã giaùo hoùa thì ñeå laøm gì. Haønh ñoäng daïy doã laø thaùi ñoä cuûa Khoång giaùo vaø noäi dung giaùo hoùa laø tö töôûng ñaïi thöøa. Thuù vò thay, neáu Thieàn toâng laø söï toång hoøa cuûa Phaät giaùo vaø Laõo giaùo, thì yù nieäm boà-taùt coù moät yeáu toá cuûa Khoång giaùo. Hình aûnh cuûa caùc vò La Haùn cuûa Trung Quoác trong caùc ñaïi huøng baûo ñieän noùi leân ñieàu ñoù. Coù vò thì nhö caây khoâ ngoài treân caønh thoâng mang hình aûnh cuûa ñaïo só, coù vò da ñen toùc quaên queân caû tam theá mang hình aûnh cuûa A-la-haùn AÁn Ñoä vaø cuõng coù vò töôi cöôøi nhìn ngöôøi ñôøi, khuoân maët nhö moät vò sö bieåu vôùi loøng saün saøng daãn daét. Caû hai neàn taûng Laõo giaùo vaø Khoång giaùo tìm laïi trong neàn Phaät giaùo Trung Quoác daáu aán cuûa mình vaø ñeàu laøm cho trieát lyù ñaïi thöøa lôùn maïnh hôn caû AÁn Ñoä. Caùc thieân taøi toân giaùo AÁn Ñoä caàn phaûi coù moät mieáng ñaát ñaõ caøy böøa saün nhö Trung Quoác ñeå tö töôûng hoï coù theå ñôm hoa keát traùi. Töø neàn Phaät giaùo ñaïi thöøa ñoù cuûa Trung Quoác maø caùc doøng truyeàn thöøa lan qua Vieät Nam, Nhaät Baûn vaø Haøn Quoác. Taïi caùc nöôùc ñoù, dó nhieân Phaät giaùo laïi hoøa nhaäp vôùi neàn vaên hoùa baûn xöù ñeå thaønh moät neàn Phaät giaùo vôùi baûn saéc rieâng, trong ñoù Thieàn toâng, Hoa Nghieâm, Tònh Ñoä, Thieân Thai, Maät toâng coù theå hoøa quyeän vôùi nhau ñeå ra nhöõng boà-taùt, thieàn sö baûn xöù. Tuy khaùc nhau, nhöng trong ba nöôùc ñoù ñeàu coù chung nhöõng neùt gioáng nhau veà giaùo phaùp, veà trieát lyù nhaän thöùc vaø haønh ñoäng. Do ñoù treân böôùc ñöôøng taïi Trung Quoác coù khi toâi thaáy mình nhö ôû trong moät ngoâi chuøa naøo quen thuoäc, tieáng tuïng kinh, muøi nhang traàm nhö voïng laïi töø moät moái chung. Trung Quoác ñaõ ñoùng vai troø ñaàu nguoàn Phaät giaùo cho caùc nöôùc vuøng Ñoâng AÙ, ñieàu ñoù ta phaûi khaâm phuïc thöøa nhaän. Ngaøy nay coù nhieàu tranh caõi lieäu Phaät giaùo Vieät Nam töø Trung Quoác du nhaäp hay töø AÁn Ñoä tröïc tieáp truyeàn qua, duø coi troïng tính chaát nghieâm tuùc cuûa lòch söû nhöng toâi khoâng thaáy caùc cuoäc tranh luaän ñoù ñoùng vai troø gì ñaùng keå trong trieát lyù toân giaùo. Trung Quoác laø moät nöôùc vôùi moät neàn hoïc thuaät thaâm saâu, xöùng danh ngang haøng vôùi AÁn Ñoä, laø nhöõng chieác noâi cuûa vaên minh loaøi ngöôøi. Hai nöôùc ñoù naèm saùt beân nhau coù chung moät daõy Hy-maõ laïp sôn ñaày huyeàn bí, cuøng coù chung moät maùi nhaø maø töø ñoù nhöõng con soâng thieâng baêng nuùi röøng chaûy ra bieån caû. Giöõa Trung Quoác vaø AÁn Ñoä laø Taây Taïng, ñoù laïi laø moät vuøng ñaát kyø laï, moät nôi maø Phaät Giaùo phaùt trieån leân moät möùc ñoä sieâu vieät hôn caû ñaïi thöøa. Vì theá toâi thaáy mình phaûi ñi Taây Taïng. |
| (47) - Baûn
dòch cuûa Taûn Ñaø
(48) - Tieáng Nhaät: Rinzai (49)- Tieáng Nhaät: Dogen Kigen (1200-1253) (50) - Tieáng Nhaät: Soto (51) - Boä luaän caên baûn cuûa Phaät giaùo (52) - Thieân Ñoàng Nhö Tònh (1163-1228), hoïc troø cuûa Tuyeát Ñaäu Trí Giaùm (53) - Saicho, 767-822, cuõng ñöôïc goïi laø Truyeàn Giaùo ñaïi sö (54) - Coâng aùn noåi tieáng cuûa Trieäu Chaâu "- Con choù coù Phaät tính khoâng ? - Khoâng !" (55) - 1870-1966, teân Haùn Vieät laø Linh Moäc Ñaïi Chuyeát (56) - Essays in Zen-Buddhism, baûn dòch Vieät ngöõ cuûa Truùc Thieân-Tueä Só (57) - Coù taøi lieäu ghi laø naêm 858 (58) - Theo Söû kyù Tö Maõ Thieân, baûn dòch Nguyeãn Hieán Leâ. Ñieàu thuù vò laø theo truyeàn thuyeát cuûa Vieät Nam thì An Kyø Sinh veà sau ñeán nuùi Yeân Töû, Quaûng Ninh Vieät Nam ñeå tu tieân. Yeân Töû laø toå ñình cuûa Thieàn Truùc laâm. Treân Yeân Töû coù moät khoái ñaù töï nhieân, nhìn gioáng nhö töôïng ñaïo só maëc aùo choaøng. Gaàn töôïng ñaù coù ñoäng Döôïc am (am thuoác) vaø Thung am (am luyeän thuoác) (59) - Trích Dieäu phaùp lieân hoa kinh, Phaåm Phoå Moân thöù 28, Vieät dòch cuûa Thích Nhaát Chaân (60) - Trích Dieäu phaùp lieân hoa kinh, ñaõ daãn (61) - Paramartha, 499-569, dòch caùc taùc phaåm cuûa Duy thöùc toâng nhö Nhieáp ñaïi thöøa luaän, Duy thöùc nhò thaäp tuïng |
[ Trôû Veà ]