Chim Vieät Caønh Nam            [  Trôû Veà  ]          [ Trang chuû  ] 
Muøi Höông Traàm

Phaàn thöù hai: AÁn Ñoä, suoái nguoàn thieâng lieâng (4)

 Nguyeãn Töôøng Baùch
Trang tröôùc  ]  [  Trang sau  ]
PHAÀN THÖÙ NHAÁT : DÖÔÙI CHAÂN HY MAÕ
Nhöõng böôùc ñaàu tieân - Thaùng ngaøy aáp uû - Con soâng thieâng - Giaác mô caåm thaïch - Ñeàn Birla
PHAÀN THÖÙ HAI: AÁN ÑOÄ SUOÁI NGUOÀN THIEÂNG LIEÂNG
Bihar, vuøng ñaát thaùnh - Ñi doïc soâng Haèng - Hoa Thò Thaønh - Na-lan-ñaø, ñaïi hoïc Phaät giaùo ñaàu tieân - "Vui ñeïp thay thaønh Vöông Xaù" - Treân ñænh Linh Thöùu - Töø Linh Sôn, nhôù veà Yeân Töû - Döôùi caây Boà Ñeà - Thieàn ñònh, phöông phaùp nhaän thöùc öu vieät - Vesali vaø vöôøn soaøi cuûa naøng Ambapali
Varanasi, thaønh phoá thieâng lieâng - Loäc Uyeån - Doïc ñöôøng phöông baéc - Röøng Sala taïi Caâu-thi-na - Xaù-veä vaø Caáp Coâ Ñoäc - Haït caûi cho Phaät - Ñöôøng ñi Nepal - Laâm-tì-ni, khu vöôøn ñaõ queân - Kathmandou vaø khuoân maët vaøng.
PHAÀN THÖÙ BA : TRUNG QUOÁC, XÖÙ SÔÛ CUÛA BOÀ-TAÙT
AÙnh saùng ñeán töø phöông Taây - Vaïn Lyù Tröôøng Thaønh - Linh Quang Töï vaø chieác raêng cuûa Phaät - Ung Hoøa Cung vaø tieåu truyeän veà Trung Quoác Taây Taïng - Bình Thaønh vaø Ñoäng Vaân Cöông
- Töø Haèng Sôn ñeán Quang Minh Ñænh - Töø tieåu ni coâ Nghi Laâm ñeán naøng Lyù Ngö - Nguõ Ñaøi Sôn - Coøn ñaâu nöôùc Thuïc - Nhaân kieät khoâng ñôøi naøo thieáu - Nga Mi Sôn - Nhöõng kích thöôùc vó ñaïi - Ñaïi Tuùc, thaïch ñoäng nguû queân 
- Tröôøng Giang tam hieäp  - Treân soâng khoùi soùng cho buoàn loøng ai Cöõu Hoa Sôn  - Ngaønh söù Trung Quoác vaø Caûnh Ñöùc Traán - Haøng Chaâu vaø Teá Ñieân Hoøa Thöôïng - Coâ Toâ Thaønh Ngoaïi Haøn Sôn Töï - Ninh Ba , ñaàu nguoàn cuûa Thieån Toâng Nhaät Baûn - Phoå Ñaø Sôn - Giaõ töø Trung Quoác
DOÏC ÑÖÔØNG PHÖÔNG BAÉC .
Chuùng toâi rôøi Varanasi ñi ngöôïc leân mieàn Baéc nhaém höôùng Gorakhpur, gaàn bieân giôùi Nepal. Gorakhpur caùch Varanasi khoaûng 180 caây soá, laø moät thaønh phoá nhoû nhöng coù ñaïi hoïc. Theá nhöng keû haønh höông nhö toâi coù bieát ñeán ñeán Gorakhpur chæ vì ñaây laø traïm chuyeån tieáp ñeå ñi thaêm caùch nôi quan troïng nhö Laâm-tì-ni, Caâu-thi-na, Sravasti.

Chieác Ambassador rôøi Varanasi raát sôùm, nhaém höôùng baéc, ñi ngang Loäc Uyeån laàn cuoái. Trôøi möa nheï vaø ñöôøng trôn öôùt, toâi lo ngaïi khoâng bieát toái ngay mình seõ nguû ñaâu, Caâu-thi-na hay Gorakhpur. Khoaûng caùch 180 caây soá thaät ra khoâng ñaùng keå, ngay caû taïi Vieät Nam toâi cuõng tính maát cho boán giôø laø nhieàu. Theá nhöng chieác Ambassador naøy quaù nguy hieåm, boán baùnh xe moøn nhaün khoâng coøn chuùt gai, noù seõ ñöa toâi xuoáng ñaâu treân con ñöôøng trôn vaø heïp naøy. Chuùng toâi laáy ñöôøng soá 29, qua Saidpur, ñeán Ghazipur, beân maët chuùng toâi seõ laø soâng Haèng. Töø Ghazipur chuùng toâi seõ boû soâng Haèng ñi thaúng leân phía baéc, sau 60 caây seõ baêng soâng Ghaghara, theâm 60 caây nöõa laø ñeán Gorakhpur. Neáu ñeán ñoù sôùm chuùng toâi seõ ñeán thaúng Caâu-thi-na, nôi Phaät nhaäp dieät.

Rôøi Varanasi khoâng bao laâu quaû nhieân chieác xe suyùt gaây moät tai naïn. Tröôùc moät khuùc quanh, taøi xeá thaéng laïi nhöng chieác Ambassodor vaãn cöù trôø tôùi, höôùng veà moät chieác xe boø ñaäu döôùi goác caây vôùi moät baø giaø vaø moät coâ beù gaùi ngoài treân xe. Hoï run raåy ngoài baát ñoäng khoâng coù phaûn öùng, coøn toâi laëng ngöôøi ñôïi tai naïn tôùi nhö moät ngaøy taïi Delhi treân caàu baéc qua soâng Yamuna. May thay luùc chæ coøn caùch xe boø chöa ñaày nöûa meùt thì xe hôi döøng laïi. Chuùng toâi ngoài ñôïi trôøi heát möa môùi daùm ra ñi, laøm sao chieác xe naøy ñöa chuùng toâi ñi khaép vuøng Baéc AÁn, tôùi traïm cuoái cuøng laø Bhairawa thuoäc laõnh thoå Nepal, toång coäng caû ngaøn caây soá.

Taøi xeá nhìn toâi toû yù lo ngaïi khaùch khoâng vöøa loøng nhöng toâi coøn caùch naøo khaùc hôn laø ñi lieàu vì laøm sao ñoåi hôïp ñoàng, thay xe trong caûnh hoang vu naøy. Toâi cuõng khoâng theå ñoøi anh ñi chaäm laïi vì xe ñaâu coù theå ñi nhanh treân con ñöôøng heïp vaø trôn naøy. Toâi ñaønh ñi vaø coá queân hieåm nguy.

Ñöôøng leân phía baéc naøy laø moät trong nhöõng ñöôøng chính cuûa tieåu bang Uttar Pradesh cuûa AÁn Ñoä maø ñoaïn naøy ngaøy xöa naèm trong vöông quoác Kieàu-taùt-la (Kosala). Trong thôøi Phaät taïi theá thì nhaø vua cuûa Kieàu-taùt-la laø Ba-tö-naëc (Pasenadi). OÂng cuøng tuoåi vôùi Phaät, laø moät ngöôøi raát möïc khoân ngoan veà chính trò, thoâng thaùi veà trieát hoïc, laïi laø moät nhaân vaät ñaày tính ngöôøi, thích aên ngon vaø phuï nöõ ñeïp. Tröôùc khi ñöôïc vua cha nhöôøng ngoâi, oâng hoïc taïi ñaïi hoïc Takkasila vaø laøm thoáng ñoác taïi Varanasi.

Vöông quoác cuûa Ba-tö-naëc traûi daøi töø ñoâng sang taây khoaûng 350 km, töø baéc xuoáng nam khoaûng 270 km, phía taây quaù Lucknow ngaøy nay, phía nam ñeán taän soâng Haèng. Kinh ñoâ cuûa Kieàu-taùt-la chính laø Xaù-veä (Sravasti), choã maø ñöùc Phaät ñöôïc moät thöông gia coù teân laø Caáp Coâ Ñoäc cuùng döôøng moät vöôøn kyø vieân. Ñaây laø nôi Phaät löu truù ñeán treân 25 muøa möa vaø seõ ñöôïc nhaéc ñeán trong nhöõng chöông sau.

Ba-tö-naëc heát söùc toân troïng ñöùc Phaät vaø trôû thaønh cö só cuûa Ngaøi vaø cuõng vì theá maø Phaät raát hay ñeán Kieàu-taùt-la ñeå löu truù vaø giaûng phaùp. Chæ trong Töông Öng boä kinh[1] thoâi ta coù theå ñeám Ba-tö-naëc ñaøm ñaïo vôùi Phaät 25 laàn. Theá nhöng cuõng vì hieáu saéc maø Ba-tö-naëc gaây moät thaûm hoïa cho doøng Thích-ca.
 

H 15: Baûn ñoà caùc vuøng hoaït ñoäng cuûa ñöùc Phaät. Chuù thích: =Thò traán trong thôøi Phaät taïi theá; o Thò traán ñöôïc xaây döïng sau naøy; Xaù-veä: Savatthi; Laâm-tì-ni: Lumbini; Bodh Gaya: Boà-ñeà ñaïo tröôøng; Loäc uyeån: Sarnath; Hoa Thò Thaønh: Pataliputra; Na-lan-ñaø: Nalanda; Vöông Xaù: Rajagaha; _._._ Bieân giôùi  Nepal-AÁn Ñoä; ......Ñöôøng ñi cuûa thöông nhaân[2]

Ngoaøi chính haäu, Ba-tö-naëc coù theâm boán baø vôï maø baø thöù tö laø moät ngöôøi ñeïp doøng doõi Thích-ca, teân laø Vasabhakkhatiya. Baø naøy sinh ra moät hoaøng töû, teân laø Vidudabha, veà sau noái ngoâi Ba-tö-naëc. Caâu chuyeän seõ ñôn giaûn neáu noù döøng taïi ñoù. Khoå thay vò hoaøng töû naøy khi lôùn leân khaùm phaù ra raèng meï mình khoâng phaûi hoaøn toaøn laø goác quí toäc cuûa doøng Thích-ca, baø laø con gaùi cuûa moät vò hoaøng töû - vò naøy khoâng ai khaùc hôn laø moät anh em hoï cuûa thaùi töû Taát-ñaït-ña - vôùi moät tieän nöõ noâ leä. Doøng Thích-ca ñaõ daâng cho vua Ba-tö-naëc moät ngöôøi baát xöùng. Vò hoaøng töû treû tuoåi uaát haän doøng Thích-ca töø ñoù. Khoaûng naêm 487 khi Ba-tö-naëc vieáng vöông quoác Thích-ca vaø hoäi ñaøm vôùi Phaät taïi ñoù thì Vidudabha thöøa cô cha vaéng maët ôû kinh thaønh, laáy caép aán kieám, laät ñoå phuï vöông. Ba-tö-naëc bò maát ngoâi, ñi ngöïa töø Ca-tì-la-veä veà Vöông Xaù ñeå caàu cöùu A-xaø-theá. A-xaø-theá cuõng laø con phaûn cha nhöng laïi goïi Ba-tö-naëc baèng caäu. Meï cuûa A-xaø-theá, baø Vi-ñeà-hi laø em gaùi cuûa Ba-tö-naëc. A-xaø-theá saün saøng ñem quaân chinh phaït nhöng ñeâm ñoù Ba-tö-naëc cheát vì kieät söùc, thoï 76 tuoåi.

Baây giôø Vidudabha raûnh tay ñem quaân ñi traû thuø doøng Thích-ca, doøng beân ngoaïi ñaõ sinh ra mình. Kinh saùch keå laïi Phaät ba laàn ngaên ngöøa ñöôïc traän traû thuø naøy nhöng qua laàn thöù tö thì Vidhdabha khoâng muoán nghe nöõa, chieám Ca-tì-la-veä, thaúng tay gieát taát caû thanh nieân trong tuoåi quaân ñoäi vaø cho phaù huûy thaønh. Thaønh ñoù laø queâ höông Ca-tì-la-veä (Kapilavatthu) cuûa Phaät maø ngaøy nay coù teân laø Tilaurakot thuoäc ñòa phaän Nepal. Ñoù laø naêm 485 hay 484, khoâng laâu tröôùc khi Phaät nhaäp dieät.

Vôùi Taàn-baø-sa-la, Phaät ñaõ ñem giaùo phaùp vaøo nöôùc Ma-kieät-ñaø, vôùi Ba-tö-naëc vaøo nöôùc Kieàu-taùt-la. Theo nhaø Phaät hoïc Schumann thì "chính saùch" truyeàn giaùo cuûa Phaät raát roõ, tröôùc heát Ngaøi tranh thuû caùc nhaø vua vaø khi caùc quaân vöông theo Phaät thì caû nöôùc ñeàu theo. Theá nhöng Phaät khoâng phaûi luùc naøo cuõng thaønh coâng. Vöông quoác, nôi maø Ngaøi thaát baïi naëng neà, laø Vamsa vôùi nhaø vua Udena taïi kinh thaønh Kosambi. Vamsa naèm phía nam nöôùc Kieàu-taùt-la, phía taây cuûa Varanasi, ngaøy nay laø quaän Banda cuûa tieåu bang Uttar Pradesh.

Phaät ñaõ ñeán Kosambi nhieàu laàn vaø naêm 520, Ngaøi laïi ñeán vôùi hy voïng ñieàu phuïc ñöôïc nhaø vua Udena. Nhaø vua laø moät ngöôøi chæ ham meâ theá tuïc, ñoái vôùi chuyeän taâm linh oâng caøng ngaùn ngaãm khoâng muoán gaëp Phaät, caâu chyueän xaûy ra chaúng qua cuõng chæ vì caùc baø vöông phi. Vôï chính cuûa oâng laø Samavati, baø  laø ngöôøi tha thieát vôùi ñaïo phaùp. Moät baø khaùc treû hôn teân goïi laø Magandiya tìm caùch boâi nhoï Samavati ñeå chieám loøng suûng aùi cuûa vua, keá naøy xem ra ñôøi naøo cuõng coù. Baø keå vua nghe Samavati ngaây ngöôøi ngaém Phaät luùc Ngaøi ñi khaát thöïc laøm vua ghen töùc ra lònh bít cöûa soå cuûa hoaøng haäu. Veà sau Samavati cheát chaùy vì bò Magandiya ñoát cung ñieän aùm haïi. Cô möu baïi loä, Magandiya cuõng chòu moät caùi cheát thaûm khoác baèng hình phaït töû hình.

Veà sau con trai cuûa Udena laïi laø ngöôøi haâm moä Phaät phaùp vaø nhaø vua cuõng bôùt thaønh kieán vôùi giaùo phaùp vaø taêng ñoaøn nhöng trong suoát 35 naêm coøn laïi cuûa ñôøi mình, Phaät khoâng löu truù moät muøa möa naøo taïi Kosambi nöõa.

Kosambi naèm treân bôø soâng Yamuna laø ñieåm cöïc taây cuûa vuøng hoaït ñoäng luùc Phaät coøn taïi theá. Ñieåm cöïc ñoâng laø Campa, choã caùch Bhagalpur ngaøy nay khoaûng 40Km. Ñieåm cöïc baéc laø queâ höông Ca-tì-la-veä vaø cöïc nam laø Uruvela, choã Phaät tu khoå haïnh. Toång coäng Phaät ñaõ du haønh vaø hoaït ñoäng trong moät vuøng ñaát roäng khoaûng 600x300 km.

Ngaøy nay vuøng ñaát ñoù chæ caàn vaøi ngaøy laø ñi khaép. Phöông tieän di chuyeån ñaõ thay ñoåi nhöng caûnh vaät vaø taäp quaùn ngöôøi daân haàu nhö khoâng ñoåi bao nhieâu. Doïc theo con ñöôøng ñaày buïi laø ruoäng mía, laø xe boø, laø nhöõng ñaùm röôùc toân giaùo ñaày maøu saéc vaø söï suøng tín. Xaõ hoäi AÁn Ñoä cho thaáy moät nieàm say meâ toân giaùo khoù töôûng töôïng, ñieàu maø toâi chöa heà thaáy taïi Vieät Nam hay Trung Quoác.

Luùc toâi ñeán Gorakhpur thì hình nhö nôi ñaây coù bieán ñoäng chính trò. Khaép nôi laø coâng an caûnh saùt ñöùng ñaày, ñöôøng xaù vaéng veû. Toâi söïc nhôù AÁn Ñoä laø moät xöù sôû ñaày tranh chaáp chính trò maø nguoàn goác cuûa chuùng laïi laø toân giaùo. Ñoù laø nhöõng hieàm khích deã ñoå maùu giöõa Hoài giaùo, AÁn Ñoä giaùo vaø caùc boä phaùi toân giaùo lôùn nhoû. Nghæ aên tröa trong moät khaùch saïn taïi ñaây xong, chuùng toâi voäi vaõ ñi Caâu-thi-na. Moät nhaân vieân khaùch saïn xin ñi nhôø xe toâi, queâ höông anh chính taïi Caâu-thi-na caùch Gorakhpur 55 km. Ngöôøi naøy noùi ñöôïc tieáng Anh, nhôø vaäy maø chuùng toâi ñöôïc moät ngöôøi höôùng ñaïo.

RÖ ØNG SALA TAÏI CAÂU-THI-NA
Cuoái naêm 484 Phaät rôøi Vesali ñi veà höôùng Taây Baéc vôùi moät chuû yù roõ reät: Ngaøi seõ töø boû thaân ngöôøi sau gaàn 40 naêm giaùo hoùa. Höôùng ñi cuûa Ngaøi laø Taây Baéc neân nhaø Phaät hoïc Schumann cho raèng Ngaøi muoán nhaäp dieät trong moät tu vieän taïi Xaù-veä, nôi Ngaøi töøng soáng raát laâu, nhöng treân ñöôøng ñi Ngaøi chæ ñeán ñöôïc Caâu-thi na (Kusinara), teân ngaøy nay laø Kasia, naèm khoaûng chöøng giöõa Vesali vaø Xaù-veä. Ñoù laø giaû thieát cuûa Schumann, nhöng toâi khoâng nghó khoaûng caùch ñòa lyù laø moät trôû ngaïi cho moät thaùnh nhaân nhö Phaät vaø khaùm phaù theâm trong kinh saùch, Phaät ñaõ baùo tröôùc cho A-nan bieát seõ nhaäp nieát baøn ba thaùng tröôùc ñoù, taïi choã cuûa boä laïc Malla. Treân ñöôøng ñi, Ngaøi ñeán Pava, gaëp taïi ñoù moät ngöôøi thôï reøn teân laø Cunda. Pava ngaøy nay coù leõ laø Fazilnagar, caùch Caâu-thi-na 16 km, naèm treân quoác loä 28 noái Vesali vôùi Gorakhpur. Ñöôøng Phaät ñi ngaøy xöa haún laø moät con ñöôøng nhieàu daân cö maø ngaøy nay noù ñaõ trôû thaønh moät quoác loä naèm höôùng ñoâng taây, noái lieàn hai bang Bihar vaø Uttar Pradesh.

Ngöôøi thôï reøn toát buïng môøi Phaät vaø taêng ñoaøn thoï thöïc vaø naáu moät thöù thöùc aên maø ngaøy nay ngöôøi ta ñoaùn laø moät thöù naám. Phaät töï mình aên thöùc aên ñoù, khoâng cho pheùp ai ñöôïc ñuïng tôùi vaø noùi vôùi A-nan raèng, "khaép trôøi ngöôøi, ta khoâng thaáy ai coù theå aên moùn aên naøy maø soáng soùt". Giôø cuoái cuøng cuûa Ngaøi ñaõ ñieåm vaø Cunda coù caùi haân haïnh naáu cho Ngaøi böõa aên laàn choùt.

Rôøi nhaø Cunda, ñoaøn taêng giaø ra ñi, baêng qua moät con soâng nhoû maø ngaøy nay coù teân laø Little Gandak, ñeán Caâu-thi-na. Ñaây khoâng phaûi laø choã xa laï, Phaät ñaõ ñeán ñaây, noù thuû phuû thöù hai cuûa boä laïc Malla. Döôùi taøng caây Sala, A-nan laøm moät choã naèm cho Phaät naèm taïm vaø töø ñaây Phaät khoâng bao giôø ñöùng daäy nöõa.

Chieàu hoâm ñoù Phaät chæ thò cho A-nan ñöøng lo laéng gì veà vieäc mai taùng Ngaøi, ñaõ coù nhaân daân quanh vuøng giuùp ñôõ. Ñeán luùc ñoù thì A-nan môùi bieát Phaät saép giaõ bieät taêng ñoaøn vaø khoùc loùc than thôû. Toái ñoù coù moät sa-moân teân Subhadda ñeán thaêm Phaät vaø bò A-nan caám khoâng cho vaøo. Vò ñaïo sö luùc ñoù nhö ngoïn ñeøn saép taét nhöng vaãn nghe roõ lôøi van xin, baûo A-nan cho oâng vaøo vaø Subhadda trôû thaønh vò ñeä töû cuoái cuøng cuûa Phaät luùc Ngaøi coøn taïi theá. Ngaøy hoâm sau, Phaät cho taêng giaø moät dòp cuoái ñöôïc hoûi veà ñaïo phaùp nhöng taát caû moïi ngöôøi ñeàu im laëng. Luùc ñoù ñeâm ñaõ gaàn keà, cuoái cuøng Phaät noùi: "Naøy chö vò, thaät vaäy, caùc phaùp höõu vi ñeàu voâ thöôøng, haõy tinh taán".

Sau ñoù Schumann keå laïi Phaät "baát tænh" nhöng theo kinh ñieån, Ngaøi ñaõ ñi vaøo thieàn ñònh, töø sô thieàn ñeán caùc xöù ñònh roài trôû laïi sô thieàn. Phaät nhaäp ñònh hai chieàu thuaän ngöôïc nhö theá "ñeán hai möôi baûy laàn" vaø cuoái cuøng ñuùng luùc nöûa ñeâm "Ngaøi nhaäp töù thieàn, laëng leõ maø ñi"[3]. Ngaøi boû öùng thaân baèng xaùc thòt naøy, boû moät taâm thöùc mang tính caù theå vaø ñaït tôùi moät daïng baát khaû tö nghì maø chuùng ta goïi laø "Ñaïi Nieát baøn". Ñoù laø naêm 483 tröôùc coâng nguyeân.

Toâi töø Gorakhpur ñeán Caâu-thi-na vaøo moät chieàu möa, röøng caây Sala[4] ngaøy nay vaãn coøn, laù xanh ngaét ñaãm nöôùc troâng nhö ngoïc. Ñaây laø moät nôi nhaø daân chæ coù vaøi noùc, caùch quoác loä 28 khoaûng vaøi traêm meùt. Luùc toâi vaøo thì coù moät ñoaøn ngöôøi AÁn Ñoä vaøo chieâm baùi, nhöng khaùc haún vôùi Loäc Uyeån, ñaây laø moät nôi heát söùc vaéng veû. Baây giôø nhö theá nhöng ngaøy xöa, luùc Huyeàn Trang ñeán ñaây thì sao?

Huyeàn Trang keå "...Ñaây laø nhaø cuõ cuûa Cunda. Giöõa ñoù laø moät caùi gieáng do oâng naøy ñaøo khi cuùng döôøng thöùc aên cho Phaät. Daàu traûi qua nhieàu naêm thaùng luït ngaäp, nöôùc vaãn trong vaø ngoït. Veà phía taây baéc thaønh phoá[5] ñoä 3,4 daëm vöôït qua soâng Ajitavati[6], veà bôø phía taây khoâng xa laém, chuùng ta ñeán moät khu röøng coù caây Sala. Caây Sala nhö caây Huk, voû caây maøu traéng xanh, laù loùng laùnh vaø trôn dòu...Taïi choã naøy coù moät tinh xaù baèng gaïch, trong ñoù laø töôïng ñöùc Nhö Lai nhaäp Nieát baøn. Ngaøi naèm ñaàu höôùng veà phía baéc nhö ñang nguû. Beân caïnh tinh xaù laø moät ngoïn thaùp do vua A-duïc döïng leân; daàu ñaõ hö suïp, nhöng cuõng coøn cao gaàn 200 boä...Phía baéc thaønh phoá vöôït qua soâng vaø ñi boä khoaûng 200 böôùc coù moät ngoïn thaùp. Ñaây laø choã laøm leã traø tyø[7] nhuïc thaân ñöùc Phaät. Ñaát hieän taïi ñen vaøng, than vaø ñaát troän vôùi nhau..."[8]

H 2: Sô ñoà vuøng Caâu-thi-na. Choã oâ vuoâng coù chaám laø choã Phaät nhaäp Nieát-baøn. Chaám ñen coù chöõ "Einascherungsstupa" laø choã cöû haønh leã traø tyø[9]
Ngaøy nay toâi ñeán thì tinh xaù vaø thaùp do vua A-duïc xaây vaãn coøn. Nhöng theo taøi lieäu thì ñeàn maø ngaøy nay ta thaáy môùi ñöôïc xaây laïi naêm 1956, thay theá ñuùng nôi "tinh xaù baèng gaïch" maø Huyeàn Trang keå laïi. Trong tinh xaù naøy laø moät böùc töôïng Phaät nhaäp Nieát baøn daøi 6,2m baèng ñaù ñöôïc hoaøn thaønh trong theá kyû thöù naêm, ñoù chính laø böùc töôïng maø Huyeàn Trang moâ taû. Böùc töôïng naøy ñaõ naèm döôùi ñoáng gaïch vuïn cuûa tinh xaù cuõ vaø may thay ñöôïc tìm thaáy laïi naêm 1876 ñeå haäu sinh nhö chuùng ta ñöôïc ñaûnh leã. Ñoù laø moät caùi ñeàn coù maùi cao, buoåi chieàu trôøi möa neân beân trong maùt laïnh. Töôïng Phaät ñaép y vaøng naèm an tònh, hai baøn chaân ñeå loä ra ngoaøi. Toâi laëng leõ tìm choã ngoài treân neàn ñaù döôùi chaân töôïng, trong ñeàn maùt laïnh vaø thôm muøi nhang khoùi, loøng bieát raèng ôû nôi ñaây hai ngaøn naêm traêm naêm tröôùc, coù moät vò ñaïo sö cuõng phaûi lìa ñôøi nhö moïi sinh vaät treân traùi ñaát naøy. Ngaøi chuû ñoäng laáy thaân ngöôøi, sinh ra vaø lôùn leân trong soá phaän cuûa ñôøi laøm ngöôøi vaø cuõng thoâng qua daïng ngöôøi ñoù ñeå chæ daïy cho con ngöôøi nhöõng nhaän thöùc vaø phöông phaùp giaûi thoaùt khoûi voøng sinh töû. Ñeán ngaøy cuoái cuøng cuûa ñôøi mình Ngaøi cuõng chòu beänh taät vaø ñau ñôùn, duøng chính thaân mình ñeå minh hoïa cho giaùo phaùp mình. Ngaøi laø ngöôøi theå hieän tröôùc nhaát vaø cuï theå nhaát Boà-taùt ñaïo, cöùu caùnh cuûa Ñaïi thöøa Phaät giaùo maø vaøi traêm naêm sau môùi baét ñaàu phaùt trieån.

Laàn thieàn ñònh trong ñeàn naøy naøy ñeå laïi cho toâi loøng an tònh khoù queân, noù khaùc haún taïi Bodh Gaya, nôi ñaày ngöôøi qua keû laïi. Luùc toâi ra khoûi ñeàn thì trôøi ñaõ döùt côn möa, laù caây Sala vaãn coøn loùng laùnh. Hôõi caùc caây Sala naøy, theo kinh ñieån thì tieàn boái cuûa caùc ngöôi cuõng ñaõ chöùng kieán phuùt nhaäp dieät cuûa Phaät:

"...Boán caëp caây Sala, 
vöôn taøng ra hôïp laïi,
thaønh moät vaàng maây laù, 
che phuû thaân vaøng kim,
naèm treân giöôøng baûy baùu..."

vaø caây laù nhö caùc ngöôi maø cuõng bieát ñau buoàn:

"...Laù caùc caây Sala,
boãng bieán thaønh traéng xoùa, 
nhö moät röøng haïc traéng,
roài thì laù hoa traùi, 
voû caây vaø nhaønh caùnh,
khoâ daàn thaønh nöùt neû, 
gaãy ruïng laû taû rôi...".[10]
 
 

H 3: Sô ñoà taïi thaùp Nhaäp nieát-baøn. Hình troøn maøu ñen ôû giöõa laø thaùp troøn cao 15m. Beân caïnh laø chính ñieän (coù chöõ "Tempel"), trong ñoù coù töôïng Phaät nhaäp nieát-baøn daøi 6,2m. Xung quanh laø caùc tu vieän[11]
Toâi ñi voøng quanh thaùp beân caïnh ñeàn, loøng ngaån ngô. Ngoïn thaùp maø Huyeàn Trang cho laø 200 boä (khoaûng hôn 60m) ñoù ngaøy nay chæ ño ñöôïc khoaûng 15m. Coù taøi lieäu cho raèng ñoù laø choã thôø xaù-lôïi cuûa Phaät ñöôïc chia cho boä laïc Malla chöù khoâng phaûi cuûa A-duïc xaây. Ngay taïi nôi ñaây, caùch ñeàn khoaûng 1,5 km laø nôi hoûa thieâu nhuïc thaân ñöùc Phaät maø Huyeàn Trang cuõng ñaõ moâ taû, ngaøy nay chæ laø moät ngoïn ñoài con ñöôøng kính 34m, cao 8m (xem hình 16). Ñoù laø nôi cöû haønh leã "Traø tyø", leã hoûa thieâu cöû haønh khoaûng moät tuaàn sau khi Phaäp nhaäp dieät. Ñoù laø buoåi leã khoâng theå thieáu Ma-ha Ca-dieáp, ñaïi ñeä töû cuûa Phaät, luùc ñoù ñang ôû Linh Thöùu ñaõ voäi vaõ trôû veà tham döï. Leã naøy ñöôïc moâ taû roõ raøng trong Ñaïi Nieát baøn kinh, phaåm Traø tyø. Qua bao nhieâu naêm thaùng ngoïn ñoài naøy ñaõ bò nhieàu ngöôøi ñaøo bôùi ñeå tìm xaù lôïi Phaät. Huyeàn Trang cuõng töøng noùi ai ñeán ñaây vôùi loøng chí thaønh seõ tìm thaáy xaù lôïi. Toâi khoâng coù chuùt tham voïng, bieát mình laøm sao ñuû cô duyeân ñeå tìm thaáy caùi gì, chæ nhôù raèng luùc mình ñeán laø moät buoåi chieàu sau khi möa taïnh, baàu trôøi heát söùc quang ñaõng vaø loøng heát söùc thanh thaûn. Ñieàu baát ngôø laø veàaø sau taïi Linh Quang töï gaàn Baéc Kinh taïi Trung Quoác, toâi ñaõ ñöôïc chieâm baùi raêng Phaät, moät trong boán chieác raêng ñöôïc tìm thaáy taïi ngoïn ñoài con naøy, moät trong caùc baùu vaät maø caû Long Vöông, Ñeá Thích cuõng giaønh nhau.
 
 

H 4: Leã hoûa taùng (traø tyø) ñöùc Phaät. Beân maët phía döôùi laø Ca-dieáp ñang chaép tay caàu nguyeän. Beân caïnh laø cö só dang cuùng döôøng hoa quaû. Moät taêng só ñang ñoå höông traàm vaøo löûa töø trong moät bình ñöïng baèng voû oác. Phía treân laø thieân nhaân ñang taáu nhaïc, moät vò khaùc ñang raûi hoa cuùng döôøng    [12]
----------------------------------------------------------------
[1]Samyuttanikaya
[2] Hình trích cuûa H.W.Schumann, saùch ñaõ daãn
[3] Theo "Phaät thuyeát ñaïi baùt nieát baøn kinh", Vieät dòch cuûa Thích Nhaát Chaân
[4]  Teân khoa hoïc laø shorea robusta
[5] Coù leõ Huyeàn Trang noùi Kasia baây giôø
[6] Töùc laø soâng Little Gandak
[7] Leã hoûa thieâu
[8] Trích Thích Thieän Chaâu, saùch ñaõ daãn
[9] Hình trích cuûa H.W.Schumann, saùch ñaõ daãn
[10] Kinh ñaõ daãn, Vieät dòch cuûa Thích Nhaát Chaân
[11] Hình trích cuûa H.W.Schumann, saùch ñaõ daãn
[12] Hình trích töø H.W.Schumann, Buddhistische Bilderwelt, Eugen Diederichs Verlag 1993

[ Trôû Veà  ]