|
|
|
| Caùch Thaønh Ñoâ
16km veà höôùng taây coù moät
ngoïn nuùi teân laø Thanh Thaønh [15].
Ñaây laø moät ngoïn nuùi vôùi
37 ñænh vôùi raûi raùc nhieàu
ñeàn ñaøi cuûa Ñaïo giaùo.
Nôi ñaây, trong thôøi gian ñaàu
coâng nguyeân coù moät ñaïo só
teân laø Tröông Ñaïo Laêng [16]
ñaõ thaønh laäp Ñaïo giaùo.
Tröông Ñaïo Laêng, töông truyeàn
laø chaùu baûy ñôøi cuûa
Tröông Löông, môùi ñaàu
hoïc Nho giaùo nhöng khi veà giaø hoïc
"Tieân thuaät" cuûa Laõo giaùo. OÂng
soaïn ra saùch "Ñaïo thö" goàm 24 thieân
ñeå laøm cô sôû caên baûn
giaùo lyù cuûa "Thieân sö ñaïo".
Töø ñoù ñoäng cuûa oâng
trong nuùi Thanh Thaønh ñöôïc goïi
laø Thieân sö ñoäng. Ngaøy nay taïi
ñoù coù moät ñeàn thôø
Tröông Ñaïo Laêng, trong ñoù
coøn laïi moät böùc töôïng
cuûa oâng, ñeàn kieán laäp töø
ñôøi nhaø Tuøy (589-618), nhöng
ñöôïc xaây döïng laïi cuoái
ñôøi nhaø Thanh (1644-1911). Giaùo lyù
cuûa Thieân sö ñaïo döïa vaøo
tö töôûng cuûa Laõo Töû,
phoái hôïp vôùi boùi toaùn
chuù thuaät vaø laáy pheùp phuø
thuûy chöõa beänh giuùp daân. Vì
moãi khi chöõa beänh, ñaïo só
ñöôïc phaàn leã taï naêm
ñaáu gaïo neân ñaïo naøy coøn
ñöôïc meänh danh laø "Nguõ Ñaåu
meã" [17]. Tröông
Ñaïo Laêng phaûi laø tieàn boái
cuûa caùc ñaïo gia xuaát chuùng
cuûa Trung Quoác nhö Vöông Phuø, Vöông
Khaâm Nhaõ, Tröông Quaân Phoøng, Laõ
Ñoàng Taân, Vöông Truøng Döông.
Trong soá naøy coù Laõ Ñoàng
Taân laø ngöôøi saùng laäp Toaøn
Chaân giaùo, ñieàu hoøa ba nguoàn
tö töôûng Khoång giaùo, Laõo
giaùo vaø Phaät giaùo. Ñeán taän
nôi, toâi môùi thaáy nuùi Thanh
Thaønh quaû laø moät ngoïn nuùi thaâm
u huyeàn bí, caûnh quan haàu nhö coù
thaàn. Toâi theo xe caùp leo taän ñænh
Thanh Thaønh, nôi ñoù coù hai caây
Ginkgo,
laù nhö caùnh quaït, moãi caây moät
ngaøn naêm tuoåi ñöùng chaàu
tröôùc cöûûa ñeàn.
Ñeä töû ñaïo giaùo ngaøy
nay khoâng thieáu, hoï maëc aùo ñen,
ñaàu buùi toùc.
Töù Xuyeân coøn haân haïnh ñöôïc xem laø queâ höông cuûa Lyù Baïch, moät trong nhöõng thi haøo vó ñaïi nhaát cuûa Trung Quoác. OÂng sinh naêm 701 taïi Taây Vöïc, trong moät vuøng ñaát naøo khuyeát danh ôû phía taây cuûa Töù Xuyeân, meï oâng laø ngöôøi xöù ñoù. Nghe ñeán Lyù Baïch suoát ngaøy oâm baàu röôïu, cuoái cuøng cuõng vì röôïu maø cheát, ta deã nghó oâng laø moät thö sinh oám yeáu. Nhöng khoâng phaûi, do doøng meï laø ngöôøi Taây Vöïc, oâng heát söùc cöôøng traùng, möôøi laêm tuoåi ñaõ reøn kieám, töï cho laø "söùc ñòch noåi muoân ngöôøi". OÂng nhaän Töù Xuyeân laø queâ höông, vieáng Thaønh Ñoâ thaêm ñeàn Vuõ Haàu, vieáng Baïch Ñeá thaønh khoùc Löu Bò, leân nuùi Thanh Thaønh ñoïc saùch nhôù Tröông Ñaïo Laêng. OÂng leân caû nuùi Nga Mi beân bôø Maân Giang ñeå ngaém traêng, nghe Thuïc Taêng Tuaán ñaøn caàm. Nga Mi laø ngoïn nuùi cao hôn 3100m, treân ñoù döôõng khí ñaõ loaõng. Leân ñoù ñeå ngaém traêng nghe ñaøn haún phaûi laø ngöôøi coù söùc cuûa löïc só. Nhöng Lyù Baïch khoâng phaûi noåi danh vì söùc khoûe maø oâng ñeå laïi cho ñôøi moät nhaân caùch voâ song vaø gaàn 20.000 baøi thô maø noäi dung thì Ñoã Phuû cuõng phaûi thaùn phuïc "Baïch daõ thi voâ ñòch" [18]. Neáu Lyù Baïch laø "Tieân thô" thì Ñoã Phuû laø "Thaùnh thô" [19]. Ñoã Phuû cuõng duøng böôùc raát laâu taïi Töù Xuyeân. OÂng sinh naêm 712, thua Lyù Baïch 11 tuoåi. Ñôøi oâng laø ñôøi ñi chôi, laáy chuyeän ñi chôi laøm thuù vò. Treân ñöôøng Traùng du [20] ñoù, naêm 744 oâng gaëp Lyù Baïch taïi Laïc Döông. Muøa thu naêm sau hai ngöôøi chia tay khoâng bao giôø gaëp nhau nöõa nhöng tình baïn gaén boù suoát ñôøi. Ñôøi oâng khi laøm quan, khi bò caùch chöùc, khi chòu loaïn laïc, raát nhieàu cay ñaéng. OÂng ngheøo tôùi möùc coù luùc phaûi ñi löôïm haït deû, ñaøo hoaøng tinh cho con aên. Naêm 48 tuoåi, Ñoã Phuû ñöa gia ñình veà Thaønh Ñoâ, döïng nhaø treân hai maãu ñaát hoang beân bôø Hoaõn Hoa, vieát thö xin beø baïn caùc loaïi hoa ñeå laøm thaønh "Thaønh Ñoâ thaûo ñöôøng", nhaø höôùng veà nuùi Nga Mi, ñaùnh côø vôùi vôï, caâu caù vôùi con, uoáng röôïu vôùi ngöôøi haøng xoùm.
Toâi ñeán thaûo ñöôøng cuõ cuûa oâng, ngaøy nay noù ñaõ trôû thaønh moät khu vöïc noåi tieáng cho khaùch du lòch. Suoái Hoaõn Hoa haàu nhö nöôùc ñoïng khoâng chaûy, mô maøng döôùi caùc caây coå thuï. Beøo vaø laù vaøng treân suoái ñöôïc vôùt thöôøng xuyeân cho nöôùc ñöôïc trong. Baêng qua Hoaõn Hoa laø vaøi chieác caàu kieán truùc theo loái xöa, ñöa ta ñi töø toøa nhaø naøy qua toøa nhaø khaùc ñeå giôùi thieäu con ngöôøi vaø thô vaên Ñoã Phuû. Toâi ñeán gaàn töôïng cuûa oâng baèng ñaù ñen. Böùc töôïng naøy phaûi laø moät taùc phaåm heát söùc thaønh coâng. Ñoù laø moät khuoân maët trí tueä, ñoàng thôøi coù moät neùt bình daân gaàn guõi vôùi quaàn chuùng. Laï thay, böùc töôïng ñaù maø toaùt ra moät chuùt ñaêm chieâu, moät chuùt caêm töùc, ñuùng nhö con ngöôøi cuûa oâng. Thaønh Ñoâ coøn ghi daáu haøi cuûa moät nöõ só, ñoù laø Tieát Ñaøo (769-834). Baø laø ngöôøi Tröôøng An nhöng thaân phuï laøm quan taïi ñaát Thuïc neân baø löu nguï taïi Thaønh Ñoâ. Baø laøm thô töø naêm leân taùm laïi xinh ñeïp laï thöôøng, giao du vôùi nhöõng danh só ñöông thôøi. Baïch Cö Dò, Vöông Muïc ñeàu coù thô xöôùng hoïa vôùi baø. Phía nam Thaønh Ñoâ ngaøy nay, beân caïnh ñaïi hoïc Töù Xuyeân, ta coøn laïi moät khuoân vieân vôùi moät toøa laâu caùc goïi laø Voïng Giang laâu, goàm boán taàng, cao 30m, laø nôi coù theå ngaém soâng Maân giang. Toâi ñeán nôi thì Voïng Giang laâu ñoùng cöûa khoâng coøn cho khaùch leân laàu. Caùch ñoù khoâng xa coù moät caùi gieáng töø thôøi nhaø Ñöôøng, ñoù laø nôi baø laáy nöôùc ñeå cheá taïo thöù giaáy hoa thoâng, moät thöù giaáy maøu ñoû thaãm, mang teân baø laø "Tieát ñaøo tieân". Mieäng gieáng raát lôùn, ñöôøng kính deã chöøng 5m, nay ñaõ ñöôïc naép goã ñaäy kín. Thuù vò nhaát laø ta tìm thaáy trong coâng vieân naøy moät vöôøn truùc vôùi 140 loaïi ñöôïc troàng taëng baø vì Tieát Ñaøo laø ngöôøi yeâu truùc. Khoaûng 300 naêm sau Tieát Ñaøo coù moät taêng só kyø dò tu trong chuøa Chieâu Giaùc ôû Thaønh Ñoâ. Ñoù laø Vieân Ngoä Khaéc Caàn (1063-1135). Thaày cuûa oâng laø Phaùp Dieãn. Ngaøy noï Phaùp Dieãn noùi chuyeän xong vôùi moät vieân quan ñeà hình (caûnh saùt thôøi nay) xong hoûi Vieân Ngoä: "Theá naøo laø yù Toå sö sang?". Hoûi xong Phaùp Dieãn töï traû lôøi: "Caây baùch tröôùc saân, xem xem". Töôûng Phaùp Dieãn noùi chôiuø theá thoâi naøo ngôø Vieân Ngoä nghe xong ñaïi ngoä ! Veà sau, Vieân Ngoä trôû thaønh thieàn sö xuaát chuùng vaø vôùi moân ñeä cuûa oâng, doøng thieàn Trung Quoác phaát leân moät laàn nöõa tröôùc khi taøn luïi. Vieân Ngoä laø ngöôøi soaïn taäp coâng aùn Bích Nham Luïc vaø cuoán saùch khoù hieåu naøy trôû thaønh taùc phaåm quan troïng nhaát cuûa Thieàn toâng. Trong taùc phaåm naøy Vieân Ngoä laáy nguoàn goác laø nhöõng coâng aùn cuûa Tuyeát Ñaäu Truøng Hieån [21] , theâm vaøo nhöõng bình giaûi cuûa mình. Nhöõng lôøi bình ñoù laïi cöïc kyø tuyeät haûo veà vaên chöông ñeán noåi ngöôøi ñoïc deã ñaâm ra meâ vaên chöông hôn laø noäi dung coâng aùn, vöôùng vaøo chöõ nghóa, phaûn laïi tinh thaàn "baát laäp vaên töï" cuûa thieàn. Hoïc troø cuûa Vieân Ngoä laø Ñaïi Hueä Toâng Caûo [22] thaáy cô nguy ñoù neân ñem ñoát Bích Nham luïc. Maõi ñeán theá kyû 14 coù moät cö só treân laø Tröông Minh Vieãn ñi goùp nhaët laïi, tham khaûo moïi nôi vaø xuaát baûn laïi neân ngaøy nay ai cuõng coù theå ñoïc Bích Nham luïc. Theá nhöng ñoïc laø moät chuyeän, hieåu ñöôïc laø moät chuyeän khaùc. Thaønh Ñoâ, thuû phuû nöôùc Thuïc, töôûng laø moät mieàn bieân ñòa haï tieän, khoâng ngôø laø choã ghi daáu cuûa ñaïo só, thi só vaø thieàn sö. Theá nhöng ñieàu ñoù khoâng coù gì laø laï taïi Trung Quoác, vì ñaïo só, thi só vaø thieàn sö khaép nôi ñeàu coù trong xöù sôû meânh moâng naøy. Ñaïo, Thô vaø Thieàn, ñoù laø ba suoái nguoàn taâm linh quan troïng nhaát cuûa hoïc thuaät Trung Quoác vaø ñieàu kyø laï laø chuùng ñan quyeän vaøo nhau, aûnh höôûng chan hoøa leân nhau. Tö töôûng chuû yeáu cuûa Ñaïo laø ngaém nhìn thieân nhieân vaø tröïc nhaän qui luaät bao truøm trôøi ñaát, töø ñoù maø ruùt ra pheùp haønh ñoäng cho con ngöôøi. Caùi nhaän thöùc cuûa Ñaïo laø tri kieán tröïc giaùc töø thieân nhieân, caùi haønh ñoäng cuûa Ñaïo laø laøm maø khoâng taùc yù. Vì nhöõng leõ ñoù maø Ñaïo tìm nôi thô phuù khaû naêng dieãn ñaït tuyeät vôøi nhaát. Thi nhaân Trung Quoác qua cuûa bao theá heä thöôøng laø nhöõng ngöôøi tìm caûm höùng nôi thieân nhieân, duøng thieân nhieân ñeå dieãn taû noäi taâm. Thô cuûa hoï tuy ngaén nhöng laø böùc tranh sinh ñoäng veà thieân nhieân, taâm hoàn cuûa hoï chính laø taâm hoàn cuûa Ñaïo. Coøn aûnh höôûng cuûa Ñaïo giaùo leân Thieàn toâng cuõng laø ñieàu raát roõ. Thieàn chuû tröông trôû veà vôùi töï nhieân, "taâm bình thöôøng laø ñaïo" [23] , vì vaäy maø raát gaàn vôùi Ñaïo giaùo. Thieàn Trung Quoác laø söï phoái hôïp haøi hoøa giöõa giaùo lyù cuûa caùc thieân taøi toân giaùo AÁn Ñoä vaø coát tuûy cuûa vaên hoùa Trung Quoác ñeå trôû thaønh moät toâng phaùi ñoäc laäp, nhaát laø sau Luïc Toå Hueä Naêng. Vôùi Hueä Naêng thieàn Trung Quoác daùm töø boû caû Kinh Nhaäp Laêng Giaø cuûa Ñaït-ma töø phöông xa mang qua Trung Quoác, vì theá maø coù chuyeän Luïc Naêng xeù kinh, Ñaïi Hueä ñoát Bích Nham Luïc. Schumann vieát "Thieàn toâng coù moät ngöôøi cha AÁn Ñoä nhöng neáu khoâng coù ngöôøi meï Trung Quoác thì ñaõ khoâng troïn veïn" [24]. Cuoái cuøng, nhieàu thi só cuõng laø thieàn sö nhö Vöông Duy, ñöôïc ngöôøi ñôøi meänh danh laø "Thi Phaät", Toâ Ñoâng Pha, cö só ñaït ñaïo, ñoàng thôøi cuõng laø moät trong "baùt ñaïi gia" cuûa Trung Quoác. Truyeàn thoáng vöøa tu thieàn vöøa laøm thô cuõng theå hieän roõ neùt trong caùc thieàn sö ñôøi Lyù, Traàn cuûa Vieät Nam. Ngaøy nay, tieác thay ba suoái nguoàn taâm linh Ñaïo, Thô vaø Thieàn haàu nhö ñaõ taét lòm taïi Trung Quoác. Thieàn toâng, vôùi ñuùng nghóa "dó taâm truyeàn taâm" ñaõ taøn luïi töø ñôøi nhaø Toáng. Ñaïo gia vôùi caâu "Khoâng ra khoûi cöûa, maø bieát ñöôïc vieäc thieân haï" [25] ngaøy nay ñaõ bò neàn hoïc thuaät chính thoáng hieän ñaïi cuûa Trung Quoác coi khinh, cheá gieãu. Vaø thô, nhaát laø thô Ñöôøng chaéc chaén khoâng bao giôø trôû laïi ñöôïc thôøi kyø vaøng son cuûa mình. Thaäm chí coù ngöôøi noùi vôùi toâi, khaåu aâm Trung Quoác ñoïc thô Ñöôøng cuõng coøn chaúng hay nöõa, chæ coøn khaåu aâm Vieät Nam môùi may ra ! |
Theá nhöng ñôøi oâng vaãn
khoâng yeân vì sau ñoù laïi xaûy
ra loaïn laïc, oâng chaïy loaïn moät thôøi
gian roài naêm 55 tuoåi laïi veà Töù
Xuyeân, nhaø ôû gaàn Baïch Ñeá
thaønh. Veà sau oâng cuøng gia ñình
chaïy loaïn nöõa vaø cheát treân
thuyeàn naêm 770. Ngaøy nay ñeán Thaønh
Ñoâ ta seõ thaáy moät con soâng nhoû
teân laø Hoaõn Hoa, noù laø moät
nhaùnh cuûa soâng Maân Giang. Treân bôø
Hoaõn Hoa, khoâng xa mieáu Vuõ Haàu Khoång
Minh ta coøn thaáy "Thaønh ñoâ thaûo
ñöôøng" xöa cuûa Ñoã
Phuû, kyû nieäm oâng soáng ôû
ñaây boán naêm, töø 759 ñeán
763.
|
|
| Lyù Baïch, nhaø thô
ñaõ töøng leo leân Nga Mi sôn ñeå
ngaém traêng vaø nghe ñaøn caàm
ñaõ vieát veà ngoïn nuùi naøy:
"Nga Mi cao xuaát Taây Cöïc thieân, La phuø
tröïc döõ thanh minh teá" (Ngoïn Nga
Mi cao quaù trôøi Taây phöông cöïc
laïc, Bao la caây coû khoaûng trôøi
xanh).
Bao nhieâu naêm thaùng tröôùc Lyù Baïch, Taïp Hoa Kinh (moät teân khaùc cuûa Hoa Nghieâm Kinh) cuõng nhaéc tôùi Nga Mi baèng nhöõng doøng: "Phoå Hieàn hoùa nhaân thieân ñaúng chuùng, hieän töôùng haûi ö Hoa Mi sôn" (Phoå Hieàn hoùa ngöôøi trôøi caùc loaïi, Hieän töôùng nhieàu nhö bieån ôû Hoa Mi sôn). Huyeàn söû cheùp Nga Mi sôn laø truù xöù cuûa Boà-taùt Phoå Hieàn, khoâng nhöõng theá nôi ñaây coøn coù caû moät caùi ao maø Phoå Hieàn töøng taém cho con voi saùu ngaø cuûa mình.
Thaät laø moät caûnh töôïng sôn kyø thuûy tuù toâi chöa töøng thaáy. Ñöôøng ñi quanh co, cöù qua khoûi moät khuùc quanh, caûnh vaät laïi hieän ra khaùc laï. Vaùch nuùi chaäp chuøng cao nhö döïng ngöôïc. Thaùc ñoå nöôùc traéng xoùa xuoáng nhöõng con suoái saâu chaûy laãn trong laù. Ñaây laø choán thaàn tieân cuûa kyø hoa dò thaûo. Vaø khi leân ñeán nôi, tôùi Kim Ñænh, ta ñöùng treân ngoïn Ñaïi Nga choùt voùt vôùi moät ñoä cao 3077m, "bao la caây coû khoaûng trôøi xanh". Ñaây haún laø nôi Lyù Baïch ngaém traêng roài vieát baøi thô "Nga Mi sôn nguyeät ca" vaø nghe Thuïc taêng Tuaán ñaùnh ñaøn caàm. Ngaøy xöa haún oâng phaûi ñi boä leân ñaây baèng nhöõng baäc tam caáp ñaù xanh, toâi khoâng roõ ñi bao laâu thì tôùi, nhöng neáu khoâng tôùi Kim Ñænh thì khoûi thaáy "trôøi xanh" hay "traêng thu" vì döôùi ñoù xung quanh toaøn laø vaùch nuùi. Lyù Baïch khoâng phaûi laø ngöôøi ñaàu tieân leân ñaây. Töø thôøi Ñoâng Haùn (25-220) ôû ñaây ñaõ coù Kim Ñænh Phoå quang ñieän. Ñeán khoaûng ñôøi nhaø Ñöôøng, nhaø Toáng, taïi Nga Mi sôn ñöôïc xaây döïng raát nhieàu. Sau ñoù ñôøi Minh, Thanh laø nhöõng thôøi cöïc thònh cuûa Nga Mi sôn. Raûi raùc trong raëng Nga Mi sôn naøy laø 200 ñeàn ñaøi töï vieän, laø choán thieâng lieâng cuûa Phaät giaùo Trung Quoác. Ngaøy nay treân Nga Mi sôn coøn khoaûng 20 ngoâi chuøa coøn ñöôïc baûo toàn vaø ñang tu söûa. Ñeán Kim Ñænh toâi thaêm ñöôïc Hoa Taïng töï. Ñaây laø chuøa xöa nhaát vaø ñöôïc truøng tu vaøo ñôøi Thanh (1866). Gaàn ñoù laø Ngoïa Vaân am, trong ñoù coù moät taám bi ñoàng coù xuaát xöù töø ñôøi nhaø Minh. Taïi Kim Ñænh ngöôøi ta coù theå thaáy moät hieän töôïng goïi laø "Phaät Quang", laø aùnh caàu voàng hình troøn goàm coù baûy maøu thöôøng xuaát hieän luùc giöõa tröa khi ngöôøi xem ñöùng treân Ñoã Quang ñaøi. Ñoù laø moät trong ba caûnh ñeïp nhaát cuûa Kim Ñænh: Phaät quang, caûnh maët trôøi moïc vaø bieån maây xung quanh Kim Ñænh. Taïi Kim Ñænh ta coù theå ñaûnh leã Phoå Hieàn vaø quaùn ñaïi nguyeän cuûa Ngaøi meânh moâng nhö baàu trôøi, nhö aùnh döông vöøa moïc, nhö bieån maây bao la, nhö caàu voàng nguõ saéc. Coøn neáu muoán tham baùi töôïng Phoå Hieàn thì haõy ñeán chuøa Vaïn Nieân töï naèm ôû ñoä cao 1020m cuûa Nga Mi, töông truyeàn Phoå Hieàn ñaõ nghæ chaân taïi ñaây. Chuøa naøy ñöôïc xaây ñôøi Taán (265-420), bò hö haïi nhieàu laàn, ñeán ñôøi nhaø Minh ñöôïc truøng tu laïi. Naêm 1946 chuøa bò hoûa hoaïn, nay chæ coøn "Chuyeân ñieän" (ñieän ñaù nung). Ñieän naøy ñöôïc xaây töø ñôøi nhaø Toáng, coù hình voøm, khoâng caàn coät keùo choáng ñôõ. Trong ñieän coù töôïng Phoå Hieàn baèng ñoàng cao 7,3m, naëng 62 taán vaø treân voøm thaùp coù khoaûng 3000 töôïng Phaät nhoû. Neáu Vaên-thuø Sö-lôïi côõi sö töû xanh vaø ñaïi dieän cho trí hueä thì Phoå Hieàn ñöôïc trình baøy ngoài treân voi traéng vaø ñaïi dieän cho haønh ñoäng. Vaên-thuø vaø Phoå Hieàn laø söï hôïp nhaát giöõa trí hueä vaø haønh ñoäng, ñaïi dieän cho nguyeân lyù "tri haønh hôïp nhaát". Vì theá maø hai vò Boà-taùt naøy hay ñöôïc thôø taû höõu beân caïnh ñöùc Phaät. Ñaïi nguyeän cuûa Phoå Hieàn trong haønh ñoäng thöôøng ñöôïc goïi laø "Phoå Hieàn thaäp nguyeän" [26], ñöôïc nhaéc nhôû trong hai kinh Phaùp Hoa vaø Hoa Nghieâm. Muoán coù ñaïi nguyeän haønh ñoäng nhö Phoå Hieàn, töùc laø "theå nhaäp haønh Phoå Hieàn", ñoù laø ñieàu khoâng deã, noù phaûi coù trí tueä cuûa Vaên-thuø. Noùi theo vaên chöông thoâng thöôøng, muoán haønh ñoäng phaûi coù trí; muoán coù haønh ñoäng to lôùn phaûi coù trí to lôùn, muoán coù ñaïi haïnh phaûi coù ñaïi trí. Vaø ngöôïc laïi muoán coù trí ñích thöïc thì con ngöôøi phaûi töï mình neám traõi, töï mình hoaït ñoäng. Vaø muoán coù ñaïi trí vöôït treân nhò nguyeân ñeå hieåu Tính Khoâng thì phaûi coù ñaïi haïnh bao la cuûa Phoå Hieàn, trong ñoù caùi caù theå ñaõ bò vöôït qua. Caùi "tri" vaø "haønh" naèm trong moät theå thoáng nhaát cuûa hai maët bieän chöùng maø chuùng ta coù theå chöùng ngoä trong phaïm vi nhoû. Haõy trôû laïi vôùi Thieän Taøi, nhôø nghe Vaên-thuø giaûng caùc phaùp moân maø Thieän Taøi môùi "thaâm nhaäp ñöôïc vaøo ñaïo tröôøng cuûa haønh Phoå Hieàn" [27] vaø khi ôû trong ñaïo tröôøng ñoù, Thieän Taøi taän maét troâng thaáy trong moãi "haït buïi nhoû ñeàu chöùa ñöïng troïn veïn coâng ñöùc Phoå Hieàn". Ñoù chính laø "taát caû trong Moät, Moät trong taát caû", coát loõi cuûa Kinh Hoa Nghieâm, caùi ñaïi trí cuûa Vaên-thuø Sö-lôïi.
Nga Mi sôn xöùng danh vôùi haïnh nguyeän voâ taän cuûa Phoå Hieàn vôùi vaùch nuùi, bieån maây, bao la nhö khoâng gian, röïc rôõ nhö hoa laù. Ñoù laø ngoïn nuùi cao nhaát cuûa Trung Quoác maø toâi leân ñöôïc tôùi ñænh, treân ñoù toâi thôû doác vì thieáu döôõng khí. Toâi cuõng huït hôi vì ñaïi trí cuûa Vaên-thuø, ñaïi haïnh cuûa Phoå Hieàn quaù cao xa, quaù khoù tôùi. Theá nhöng baøi hoïc toâi ngaãm nghó ñöôïc treân ngoïn nuùi naøy laø nhaän thöùc vaø haønh ñoäng phaûi ñi ñoâi vôùi nhau, noù khoâng phaûi laø baøi hoïc luaân lyù ñaïo nghóa maø laø phöông caùch nhaän thöùc. Noù noùi raèng nhaän thöùc ñích thöïc chæ xuaát hieän trong haønh ñoäng. Nhaän thöùc daãn ñöôøng cho haønh ñoäng nhöng chæ haønh ñoäng môùi ñem laïi tri kieán ñích thöïc. |
Nga
Mi sôn naèm ôû phía nam tænh Töù
Xuyeân, caùch Thaønh Ñoâ 160km veà
phía taây nam, vôùi ñænh cao nhaát
laø Vaïn Phaät ñænh ño ñöôïc
3099m. Ñöôøng leân nuùi Nga Mi heát
söùc cheo leo vôùi hai ñöôøng
ñeøo, moät phía baéc daøi 44km,
ñöôøng kia phía nam daøi 66km. Sau
ñoù ta phaûi ñi baèng daây caùp
môùi leân ñöôïc tôùi
ñænh. Toâi leân ñænh gaëp moät
ngaøy naéng toát, thoâng thöôøng
ôû ñaây maây muøa bao phuû
quanh naêm vì Nga Mi sôn naèm khoâng xa
hai gioøng Maân giang vaø Thanh Y giang. Leân
tôùi ñaây khoâng khí ñaõ
loaõng, ñi vaøi böôùc ta ñaõ
huït hôi.
Kinh saùch Ñaïi thöøa nhaéc ñeán
khoaûng 200 vò boà-taùt vaø moãi
vò ra ñôøi cuõng vì haønh
ñoäng cho theá gian. Taïi Trung Quoác naêm
vò ñöôïc toân kính nhieàu
nhaát, ñoù laø Di-laëc, Phoå Hieàn,
Quan AÂm, Vaên-thuø vaø Ñòa Taïng,
moãi vò chuû ñaïo moät höôùng
khaùc nhau trong vieäc giaùo hoùa vaø
cöùu ñoä. Theá nhöng trong caùc
vò thì haønh ñoäng cuûa Phoå
Hieàn, "haïnh" cuûa Ngaøi, laø to lôùn
nhaát bao truøm nhaát, toång keát taát
caû moïi hoaït ñoäng khaùc. Vì
theá maø Phoå Hieàn ñöôïc
goïi laø baäc "ñaïi haïnh" vaø
cuõng laø vò cuoái cuøng trong Kinh
Hoa Nghieâm maø Thieän Taøi gaëp gôõ
sau khi ñi tìm gaëp hôn 50 vò thieän
tri thöùc khaùc. Vôùi Phoå Hieàn,
Thieän Taøi caàu "Boà-taùt haønh,
nhaát thieát trí" vaø ñoù chính
laø muïc ñích cuoái cuøng cuûa
boà-taùt ñaïo cuûa Ñaïi thöøa
Phaät giaùo.
|
|
| Töø chaân nuùi
Nga Mi coù con ñöôøng soá 31 ñi
veà phía ñoâng, caùch khoaûng 30km
laø moät thò traán nhoû teân goïi
laø Laïc sôn (Leshan) . Laïc sôn laø
choã tuï hoäi cuûa ba con soâng Maân
Giang, Thanh Y giang vaø Ñaïi ñoä haø.
Ba con soâng naøy nhaäp löu nôi ñaây
neân choã naøy nöôùc xoaùy,
soùng döõ, xöa nay ghe thuyeàn bò
ñaém raát nhieàu.
Ngaøy noï coù moät taêng só teân laø Haûi Thoâng ñi qua, thaáy thuyeàn beø ñi laïi raát nguy hieåm, oâng quyeát xaây nôi ñaây moät töôïng Phaät thaät lôùn maø ngöôøi Trung Quoác goïi laø "Ñaïi Phaät". OÂng löïa moät ngoïn nuùi ñaù nhìn ra höôùng ba con soâng, quyeân tieàn baïc cuûa caûi ñeå baét ñaàu coâng trình xaây döïng. Vieân quan ñòa phöông thôøi ñoù thaáy oâng coù tieàn cuûa, ñoøi chia chaùc. OÂng khaúng khaùi töø choái, noùi ñoù laø tieàn cuûa baù taùnh quyeân goùp, khoâng phaûi laø tieàn cuûa oâng vaø noùi theâm, neáu cuûa oâng thì oâng khoâng tieác gì caû. Vieân quan noï hoûi xin thöû maét oâng, naøo ngôø Haûi Thoâng moùc maét ñöa ngay. Vieäc laøm ñoù dó nhieân laøm ngöôøi thaàn ñeàu sôï, Haûi Thoâng baét ñaàu coâng trình xaây döïng, ñoù laø naêm 713, ñôøi nhaø Ñöôøng. Haûi Thoâng xaây döïng ñeán cuoái ñôøi mình vaãn chöa xong, sau khi oâng cheát nhieàu taêng só tieáp tuïc coâng trình. Ñeán naêm 803, chín möôi naêm sau, Ñaïi Phaät Laïc sôn hoaøn thaønh, ngaøy nay laø töôïng Phaät ñeõo töø ñaù lôùn nhaát theá giôùi. Ñoù laø töôïng Phaät Di-laëc cao 71m, ñeõo töø moät vaùch ñaù, löng döïa vaøo nuùi Long Vaân, maët nhìn ra soâng, maét ngang 3,3m, tai daøi 7m, vai roäng 24m, treân baøn chaân ñöùng ñöôïc 100 ngöôøi. Khí ñoä töôïng Phaät huøng vó, xöùng ñaùng vôùi caâu "Sôn thò nhaát toân Phaät, Phaät thò nhaát toøa sôn" (Nuùi laø moät vò Phaät, Phaät laø moät ngoïn nuùi). Sau khi töôïng hoaøn thaønh taøu beø khoâng coøn bò ñaém. Nhieàu ngöôøi cho raèng luùc xaây döïng, ñaù nuùi ñöôïc ñoå xuoáng soâng vaø bieán ñoåi loøng soâng moät caùch thuaän lôïi, cheá ngöï ñöôïc caùc doøng nöôùc xoaùy. Nhieàu ngöôøi khaùc cho raèng Di-laëc maø nhìn ra soâng thì doøng soâng laø nguoàn aân phöôùc voâ taän. Laïc sôn thöïc ra laø moät thò traán nhoû nhöng nhôø Ñaïi Phaät lôùn neân ngaøy nay ñaõ trôû thaønh moät ñoâ thò phoàn vinh vôùi nhieàu du khaùch. Ñaây laø nôi cuûa trung taâm baûo toàn vuøng Nga Mi-Laïc sôn, theo coâng thöùc maø ngöôøi Trung Quoác öa noùi "Leân Nga Mi ñaûnh leã Phoå Hieàn, xuoáng Laïc sôn tham baùi Di-laëc". Ñeán Laïc sôn toâi ñöôïc bieát theâm ngaøy xöa töôïng Ñaïi Phaät naøy coù theâm moät toøa laâu ñaøi cao 13 taàng che chôû böùc töôïng, goïi laø Ñaïi töôïng caùc, nhöng ñaõ bò huûy cuoái ñôøi nhaø Minh. Theá nhöng möa gioù bao theá kyû khoâng heà haán gì ñeán töôïng Di-laëc baèng ñaù, coù chaêng laø treân ñaàu, vai, tay aùo cuûa töôïng reâu phong ñaõ baùm xanh rì. Hai beân taû höõu böùc töôïng coù ñöôøng ñi töø döôùi chaân Ñaïi Phaät leân nuùi Long Vaân, treân ñoù coù chuøa Linh Baûo vôùi thaùp gaïch cao 38m xaây trong ñôøi nhaø Toáng. Cuõng taïi ñoù ta coù theå thaáy töôïng Haûi Thoâng maø khuoân maët vaø ñieäu boä cöông quyeát cuûa oâng haàu nhö coøn truyeàn ñaït yù chí saét ñaù cuûa ngöôøi xöa.
Nhöõng ngaøy xöa aáy hieän veà roõ moàn moät vôùi maøu nöôùc trong xanh, vôùi loøng kính sôï khi ñi thuyeàn qua tröôùc ñieän Hoøn Cheùn. Ñoù laø ngoâi ñieän naèm ñuùng choã mieäng con roàng vó ñaïi, moät nhaùnh cuûa Tröôøng sôn, cuùi mình huùt nöôùc soâng Höông. Ñoù phaûi laø nôi maø ngaøy xöa coøn raát nhoû, toâi ñaõ caûm thaáy giöõa trôøi ñaát naøy phaûi coù caùi gì thieâng lieâng, noù khoâng theå chæ laø caùt ñaù trô truïi ñöôïc. Theá giôùi khoâng theå chæ laø vaøi haït ñieän töû quay voøng voøng xung quanh haït nhaân ñöôïc, toâi töï nhuû khi lôùn leân. Tuy theá neáu hoûi caùi thieâng lieâng ñoù laø gì, khoâng ai traû lôøi ñöôïc roõ raøng. Ngaøy noï nghe Goethe, nhaø thô lôùn noùi: "Giöõa trôøi vaø ñaát haún phaûi coù caùi gì khaùc nöõa", toâi thaáy mình khoâng ñôn ñoäc laém, nhöng nhaø thô vaø cuõng nhaø baùc hoïc ngöôøi Ñöùc ñoù cuõng chaúng noùi gì theâm. OÂng khoâng bieát hay bieát maø khoâng muoán noùi ? Khoâng phaûi chæ Goethe, nhieàu
ngöôøi phöông taây döôøng
nhö cuõng khaéc khoaûi veà "caùi
gì ñoù naèm giöõa trôøi
vaø ñaát". Toâi nhôù ñeán
caâu chuyeän cuûa moät phi haønh gia. OÂng
ta töï hoûi, mình ñi bao nhieâu taàng
trôøi roài maø chaúng thaáy Chuùa
ñaâu caû. Moät nhaø giaûi phaãu
ñaùp laïi, oâng ñaõ moå bao
nhieâu caùi ñaàu roài maø cuõng
khoâng thaáy tö töôûng ñaâu
caû. Xem ra, caùi thieâng lieâng ñoù
khoâng phaûi laø thöù ñeå ta
thaáy, ñeå ta coù theå sôø
moù ñöôïc. Noù naèm ngoaøi
naêm giaùc quan cuûa ta nhöng noù thaâm
nhaäp vaø ñieàu haønh moïi söï.
Ñaõ boán möôi naêm troâi qua
keå töø loøng kính sôï ngaøy
xöa taïi ñieän Hoøn Cheùn ñeán
ngaøy nay ñöôïc haân hoan ñöùng
tröôùc töôïng Ñaïi Phaät
nhaäp nieát baøn taïi Hoàng Nhaõ
Töù Xuyeân, toâi cuõng khoâng bieát
roõ hôn bao nhieâu caùi thieâng lieâng
ñoù thöïc chaát laø gì. Theá
nhöng ñieàu toâi hieåu roõ laø
caâu hoûi noï cuûa mình ngaøy tröôùc
khoâng heà laø thaéc maéc cuûa
treû con khôø daïi maø laø vaán
ñeà troïng ñaïi nhaát cuûa
con ngöôøi.
|
Rôøi
Laïc sôn vaøi km laø khoâng coøn
thaáy du khaùch ñaâu nöõa, chuùng
toâi ñi höôùng baéc ñeå
ñeán Baùt long ñaûo. Treân doøng
Thanh Y Giang toâi laïc vaøo moät "quoác
ñoä" chæ toaøn laø thaùp töôïng,
ñoù laø "Thieân thaùp Phaät quoác"
taïi Taøo Ngö Than. Nôi ñaây, tuy khoâng
ñeán ngaøn ngoâi thaùp nhö teân
goïi nhöng con soá cuõng leân ñeán
108 ngoïn thaùp, khoâng thaùp naøo gioáng
thaùp naøo, taát caû ñeàu ñöôïc
taïc baèng "nhaõ thaïch". Caûnh vaät
u tòch ôû ñaây laøm toâi nhôù
ñeán chuøa Linh Muï vaø ñieän
Hoøn Cheùn ôû Hueá. Caû hai nôi
ñeàu laø caûnh thanh sôn thuûy tuù,
soâng lieàn nuùi, nuùi ngaên soâng.
Ñieàu khaùc bieät vôùi xöù
Hueá beù nhoû laø ngöôøi Trung
Quoác khoâng öa nhöõng con soá nhoû,
nhöõng kích thöôùc beù. Laãn
trong 108 ngoïn thaùp ñoù laø moät
töôïng Phaät nhaäp Nieát baøn daøi
45m, cao 12,5m. Giöõa nuùi röøng coâ
tòch, nhìn xuoáng laø nöôùc,
nhìn leân laø nuùi, giöõa voâ
soá töôïng thaùp vaø trong muøi
höông traàm quen thuoäc, toâi boãng
nhôù thöôïng nguoàn soâng Höông
tha thieát.
|
|
| Caùch Truøng Khaùnh veà
höôùng taây khoaûng 100km coù moät
vuøng hoang daõ nguû yeân trong röøng
nuùi. Moät ngaøy noï trong naêm 1939, moät
giaùo sö ngaønh kieán truùc tình
côø ñeán thaêm vaø khaùm
phaù nhöõng taùc phaåm ñieâu
khaéc tuyeät ñeïp naèm trong nhieàu
hang ñoäng. Nhieàu ngöôøi baét
ñaàu ñeán tham quan thì chieán
tranh theá giôùi noå ra vaø Trung Quoác
laâm vaøo caûnh noäi chieán trieàn
mieân maø Truøng Khaùnh laø moät
trong nhöõng caên cöù ñòa cuûa
Quoác Daân ñaûng. Sau ngaøy hoøa
bình laäp laïi nhieàu ngöôøi
laïi ñeán thaêm nôi ñaây, theá
nhöng laïi coù moät loaït xaùo troän
môùi xaûy ra, mang teân caùch maïng
vaên hoùa. May thay coù moät ngöôøi
cöùu nhöõng taùc phaåm ñieâu
khaéc ñoù trong phuùt cuoái cuøng,
tröôùc khi chuùng bò phaù huûy.
Ngöôøi ñoù laø Chu AÂn Lai,
Thuû töôùng thôøi ñoù
cuûa Trung Quoác vaø caùc hang ñoäng
ñoù laø Ñaïi Tuùc Thaïch quaät.
Veà sau toâi bieát theâm oâng ñaõ
cöùu nhieàu ñeàn ñaøi töôïng
thaùp cuûa ñaïo Phaät, trong ñoù
coù chuøa Linh AÅn ôû Haøng Chaâu.
Coù ngöôøi khoâng ngaïi goïi oâng
laø moät vò hoä phaùp. Coù ngöôøi
phaù hoaïi thì cuõng coù keû cöùu
hoä, ñieàu ñoù xaûy ra trong lòch
söû Trung Quoác raát thöôøng.
Ñaïi Tuùc khoâng heà laø moät nôi hoang daõ nhö ta töôûng. Huyeàn söû cheùp raèng ñöùc Phaät ñaõ ñaët chaân taïi moät hoà nöôùc ôû Baûo ñænh sôn taïi Ñaïi Tuùc, veát chaân daøi ñeán 2m, vì theá thò traán xa xoâi naøy coù teân Ñaïi Tuùc (chaân lôùn). Söï thaät lòch söû laø cuoái ñôøi Ñöôøng, thôøi Ñöôøng Vuõ Toâng, Phaät giaùo bò böùc haïi, nhieàu taêng só boû Tröôøng An chaïy veà Töù Xuyeân ñeán Ñaïi Tuùc. Veà sau khoaûng cuoái theá kyû thöù 9, coù moät vieân töôùng teân laø Vó Quaân Tinh [28]choáng laïi trieàu ñình ôû Thaønh Ñoâ, oâng ruùt veà Ñaïi Tuùc, nuùi Baéc sôn, cho quaân ñeõo nuùi ñaù taïc hình töôïng Phaät ñeå caàu nguyeän. Trong khoaûng 250 naêm sau, trong thôøi Nguõ Ñaïi (907-960) vaø ñôøi Toáng (960-1279), aûnh höôûng Phaät giaùo trong vuøng naøy raát maïnh. Töø ñoù maø phaùt sinh vuøng Ñaïi Tuùc vôùi khoaûng 70 khu vöïc goàm 50.000 töôïng Phaät naèm raûi raùc, maø hai thaïch ñoäng taïi Baéc sôn vaø Baûo ñænh sôn - hai beân caùch nhau khoaûng 20km - laø quan troïng nhaát. Coù xem Ñaïi Tuùc roài toâi môùi thaáy taàm voùc cuûa noù ngang haøng vôùi Vaân Cöông thaïch quaät ñaõ trình baøy trong caùc chöông tröôùc. Taïi Baéc sôn, caùch Ñaïi Tuùc khoaûng 2km, ta thaáy moät ñoäng ñaù cao khoaûng 7m, daøi 500m, trong ñoù laø voâ soá töôïng ñeïp. ÔÛ phía nam cuûa ñoäng laø caùc töôïng taïc trong theá kyû thöù 9, 10, hình voùc ñaày ñaën aùo quaàn giaûn dò, ñoù laø ngheä thuaät ñôøi Ñöôøng vaø Nguõ Ñaïi. ÔÛ phía Baéc laø caùc töôïng ñôøi nhaø Toáng, theá kyû thöù 12, voùc gaày nhöng nhieàu trang söùc, quaàn aùo caàu kyø. Nôi ñaây, sau khi vieáng Nguõ Ñaøi vaø Nga Mi, toâi ñöôïc gaëp laïi Vaên-thuø cöôõi sö töû vaø Phoå Hieàn ngoài voi traéng. Trong caùc töôïng taïi Baéc sôn thì töôïng Nhaät Nguyeät Quan AÂm coù leõ ñeïp nhaát. Veà sau toâi môùi bieát mình seõ coøn ñeán ñaûnh leã Quan AÂm taïi Phoå Ñaø sôn. Ñi veà phía baéc cuûa Ñaïi Tuùc ta ñeán moät nôi goïi laø Ñaïi phaät loan naèm döôùi chaân nuùi Baûo ñænh sôn. Nôi ñaây trong theá kyû thöù 12 coù moät danh taêng treân laø Trieäu Chí Phuïng. OÂng laø ngöôøi khôûi coâng xaây döïng thaïch quaät naøy töø naêm 1179. Suoát 70 naêm nhieàu theá heä ngheä nhaân ñaõ lao ñoäng nôi ñaây ñeå ngaøy nay ta coù khoaûng 10.000 töôïng Phaät ñeå chieâm baùi. Trieäu Chí Phuïng laø
moät taêng só Maät giaùo kyø bí.
OÂng laø ngöôøi ñöôïc
truyeàn phaùp Kim Cöông ñaûnh cuûa
Du-giaø boä Maät giaùo [29]
töø Kim Cöông Trí [30].
Kim Cöông Trí laø ngöôøi AÁn
Ñoä, laø moät trong ba ñaïi sö
truyeàn baù Maät Toâng taïi Trung Quoác.
Trieäu Chí Phuïng töï tay taïc nhieàu
töôïng taïi Baûo ñænh sôn,
trong ñoù nhieàu töôïng Tì-loâ-giaù-na
vaø nhieàu vò boà-taùt raát laï,
trình baøy quan nieäm veà vuõ truï
cuûa Maät giaùo [31]. Baûo ñænh sôn laø moät coâng trình noùi leân söï hoøa nhaäp hieám thaáy cuûa hai toâng phaùi Maät toâng vaø Thieàn toâng taïi Trung Quoác. Lòch söû Phaät giaùo Trung Quoác thöôøng hay trình baøy Maät toâng nhö moät toâng phaùi cöïc ñoan taû ñaïo. Toâi cho raèng, khi ñaõ nhaän laø maät giaùo, Maät toâng cuõng chaúng caàn ai hieåu vaø muoán hieåu Kim Cöông thöøa, haønh giaû caàn phaûi ñöôïc quaùn ñænh trong moät moân phaùi nhaát ñònh. Giöõa Maät vaø Thieàn toâng coù nhöõng caùi raát chung, maët duø maët ngoaøi hai beân khaùc nhau raát nhieàu, toâi töï nhuû. Toâi nhôù laïi cuoäc ñôøi cuûa 84 vò thaønh töïu giaû cuûa AÁn Ñoä, caùc vò ñoù soáng trong theá kyû thöù 8 ñeán 11, töùc cuõng ñuùng laø thôøi cuûa nhaø Ñöôøng nhaø Toáng, thôøi vaøng son cuûa Thieàn toâng Trung Quoác, maø cuõng laø thôøi xaây döïng caùc thaïch ñoäng naøy taïi Ñaïi Tuùc. Kyø laï thay thôøi gian ñoù, ñoù laø thôøi kyø cuûa caùc thieàn sö chuû tröông "thaáy taùnh" laø thaønh Phaät, cuûa caùc vò thaønh töïu giaû chæ caàn quaùn ngoä Tính Khoâng laø ñuû nhaäp vaøo "coõi cuûa khoâng haønh nöõ Dakini" [32]. Ñoù cuõng laø thôøi kyø cuûa Töø Ñaïo Haïnh, Khoâng Loä, Giaùc Haûi taïi Vieät Nam, nhöõng vò hít thôû khoâng khí cuûa Maät vaø Thieàn toâng. Caùc vò ñoù chính laø nhöõng ñaïi thaønh töïu giaû cuûa Vieät Nam, nhöõng keû thong dong ra vaøo choán sinh töû, ñaõ ñaït "thaàn thoâng kieâm bieán hoùa" [33]. Caùc vò cuõng laø thieàn sö ñaït ñaïo, ñaõ sieâu vieät vöôït treân chuyeän coù-khoâng: "Taùc höõu traàn sa höõu, Vi khoâng nhaát thieát khoâng" (Coù thì muoân söï coù, Khoâng thì taát caû khoâng) [34]. Bao giôø trôû laïi
ñoàng Böông Traán,
Ngay giöõa Trung Quoác maø toâi boãng nhôù chuøa Thaày taïi nuùi Saøi Sôn tha thieát, bieát bao giôø môùi soáng laïi thôøi gian tuyeät ñeïp ñoù. Saøi Sôn thuoäc tænh Haø Taây chæ caùch Haø Noäi coù 25km. Cuõng nhö Ñaïi Tuùc ghi daáu chaân Phaät thì Saøi Sôn ghi daáu chaân Töø Ñaïo Haïnh. Caùc baäc ñaéc ñaïo, caùc vò tu Maät toâng thöôøng coù daáu aán cuûa mình theo caùch ñoù. Toâi yeâu thích Phaät giaùo Vieät Nam thôøi Lyù Traàn vì ñoù laø nôi dung hôïp giöõa Thieàn vaø Maät toâng, khoâng chuùt phaân bieät. Cuõng nhö Thieàn toâng coù ñöùc Thích-ca laø sô toå moân phaùi mình thì trong Maät toâng cuõng theá, Phaùp thaân, Baùo thaân cuûa Phaät ñaõ truyeàn Maät giaùo cho Kim cöông taùt-ñoûa vaø töø ñoù ñöôïc maät truyeàn veà sau. Thieàn cuõng nhö Maät toâng chæ laø hai moân phaùi trong voâ soá phaùp moân cuûa ñaïo Phaät, ta khoâng neân rôi vaøo caïm baãy thöôøng tình cuûa tö töôûng ñeå pheâ phaùn so ño ñuùng sai, chuùng tuøy thuoäc vaøo caên cô trình ñoä cuûa haønh giaû, toâi töï nhuû. |
Ñoäng
qui moâ nhaát haún phaûi laø ñoäng
Vieân giaùc, trình baøy ba vò Phaät
cuûa ba thaân: Phaùp thaân, Baùo thaân,
ÖÙng thaân. Hai beân laø 12 vò boà-taùt,
moãi vò coù veû maët vaø theá
ngoài khaùc nhau. Nhieàu saùch nöôùc
ngoaøi cho raèng böùc töôïng
quan troïng nhaát laø Quan AÂm vôùi
1002 caùnh tay (coù nôi ghi 1007), toûa ra chieám
moät dieän tích 88m2. Trong caùc ñoäng
ôû Baûo ñænh sôn ta coøn thaáy
raát nhieàu "bieán töôùng" cuûa
kinh saùch Maät toâng nhö Ñaïi Baûo,
Quaûng baù laâu caùc, Thieän truï bí
maät ñaø laø kinh. Ngoaøi ra coù
caùc kinh hieån giaùo nhö Kinh baùo aân
phuï maãu, dieãn taû coâng döôõng
duïc cuûa cha meï. Nhieàu saùch nöôùc
ngoaøi khoâng bieát tích kinh, cho raèng
ñoù laø thaïch töôïng moâ
taû "ñôøi soáng haøng ngaøy".
Tranh Thaäp muïc ngöu ñoà cuûa Thieàn
toâng cuõng ñöôïc ñeõo
treân vaùch ñaù, troâng raát hoùm
hænh, sau gaàn 1000 naêm maø töông
ñoái coøn ñöôïc baûo
toàn.| [15 ] -
Qingcheng
[16 ] - Sinh naêm 34, maát naêm 156 [17 ] - Trích "Lòch söû Phaät giaùo Trung Quoác", Thích Thanh Kieåm, Thaønh hoäi Phaät giaùo Tp Hoà Chí Minh 1991 [18] - Nhieàu tö lieäu trong chöông naøy ñöôïc trích töø "Ñöôøng Thi tuyeån dòch", Leâ Nguyeãn Löu, Nhaø xuaát baûn Thuaän Hoaù, 1997 [19] - Ngöôøi thöù ba laø Baïch Cö Dò (772-846), ñöôïc meänh danh laø "Söû thô" [20] - Ñaàu ñeà moät baøi thô cuûa Ñoã Phuû [21] - 980-1052 [22] - 1089-1163 [23 ] - Lôøi cuûa thieàn sö Nam Tuyeàn (738-835) [24 ] - W.Schumann, Mahayana-Buddhismus (Ñaïi thöøa Phaät giaùo), Eugen Diederichs Verlag 1995 [25 ] - Ñaïo Ñöùc Kinh: "Baát xuaát hoä, tri thieân haï". [26] - Ñoù laø: 1.Kính leã chö Phaät, 2. Xöng taùn Nhö lai, 3. Roäng tu cuùng döôøng, 4. Saùm hoái nghieäp chöôùng, 5. Tuøy hæ coâng ñöùc, 6. Thænh chuyeån phaùp luaân, 7.Thænh Phaät taïi theá, 8. Thöôøng theo hoïc Phaät, 9. Luoân thuaän chuùng sinh, 10. Hoài höôùng cho taát caû [27] - Trích Kinh Hoa Nghieâm, Vieät dòch cuûa Thích Nhaát Chaân [28] - Trích tö lieäu do chuøa Khaùnh Anh, Paris phaùt haønh [29] - Trích Phaät Quang ñaïi töø ñieån, 1994 [30] - 671-741 [31] - Xem "Kumbum", man-ña-la vó ñaïi" trong phaàn thöù tö [32] - Theo quan ñieåm cuûa Kim cöông thöøa, ñoù laø nôi khoâng coøn söï taùi sinh [33 ] - Thô cuûa vua Lyù Nhaân Toâng khen Giaùc Haûi [34 ] - Keä cuûa Töø Ñaïo Haïnh (maát naêm 1115) [35 ] - Trích Ñoâi maét ngöôøi Sôn Taây, thô Quang Duõng |
[ Trôû Veà ]